نام علمی  Ziziphus spina_cheristi

تیره  Rhamnaceae

گذشتگان از همه قسمت های این گیاه برای درمان زخم هاوجراحت های موضعی،بیماری های چشمی و برونشیت استفاده می کردند. کنار بهعنوان یک درخت چند منظوره می تواند جوامع جنگلی را تشکیل دهد تا از اینطریق نقش غیر مستقیم خود را برای خدمت به بشر به انجام رساند:

- جلوگیری از بروز سیلاب و افزایش آب های زیرزمینی، ایجاد تعادل در اکوسیستم های طبیعی

- نقش مهم جهت ایجاد محیط های امن برای حیاط زنده

- کنترل طوفان های شنی و …

چوب کنار بسیار مرغوب است و در صنایع لنج سازی و صنایع روستایی نظیر تیر سقف ساختمان دسته بیل و تبر ،فنداق اسلحه و … مصرف دارد .

ـ بررسی های آزمایشگاهی نشان داده اند که میزان ماده خشک برگ و سرشاخهزیزیفوس بین ٪۸/۹۱ـ۴/۹۱ و میزان پروتیین خام آن بین ٪۹۴/۱۴ـ۱۳ و ژروتیینقابل هضم آن ۴٪/۹ و میزان کلسیم آن بین ٪۱۴/۲ـ ۶۴/۱ و میزان فسفر آنبین ۰۸/۰ می باشد که برگ و سرشاخه زیزیفوس برای تغذیه دام بسیار مفید استولی در جیره غذایی دام مسئله کمبود فسفر (ناشی از کمبود عنصر در خاک ) راباید مد نظر قرار داد.

خواص درمانی قسمت های مختلف کنار

ـ عصاره مسهل کننده خام ریشه برای التهاب مفاصل و رماتیسم مفید است.

ـ چوب کنار سردترین و خشکترین بخش آن است و گرد چوب آن برای زخم های گرممانند زخم آبله مفید بوده و مقدار خوراک آن تا ۳۰ گرم می باشد.

میوه کنار رسیده سرشار از ویتامین های B,AوC و همچنین کلسیم، فلوراید،قند میوه و پروتیین می باشد به همین دلیل در ردیف میوه های کاملا خوشمزه ومقوی به مصرف خوراکی می رسد.

میوه نارس قابض و میوه رسیده آن دیر هضم و خوردن ۲۰۰ گرم آن مسهل صفرااز معده و روده هاست و حرارت را کاهش می دهد. خوردن شیره مغز هسته ی کنار،تب های گرم خونی و صفراوی را رفع می کند و برای آبله، سرخچه و سرخک مفیداست و عطش را تسکین می دهد.

ـ وجود پایه های زیزیفوس بویژه کنار که از اردیبهشت ماه تا آبان ماه هرسال دارای گل می باشند در تغذیه زنبور عسل نقش بسزایی دارند و از شهد گلکنار، عسل مرغوب و خوشمزه ای به همین نام تولید می شود.

ـ برگ کنار(سدر) پرکاربردترین و شناخته شده ترین قسمت گیاه است به همیندلیل در برخی منابع از کنار با نام سدر یاد شده است. از جمله ترکیباتشیمیایی سدر می توان مواد محلول در آب ٪۵/۲۸، موسیلاژ ۲۴ گرم درصد و عناصرکانی نظیر کلسیم ، پتاسیم ، آهن،منیزیم، فسفر، و کلر و مواد آلی نظیرپروتیین، ساپونین، فلاونویید، تانن و… را نام برد.

سدر دارای خاصیت ضد عفونی کننده است و به همین دلیل مردگان را با سدرشستشو می دهند همچنین شستشوی سر با سدر مانع پیشرفت ریزش مو و ازدیاد شورهمیگردد.

روغن كرچك از دانه هاي بدون پوسته سخت فشار استخراجي مي شود . روغن فشار اولكه از دانه ها تهيه مي شود بعد از صاف و بي رنگ شدن مورد استفاده قرار ميگيرد . اين روغن در حدود 60-35 درصد وزن دانه را تشكيل مي دهد و داراي اسيددي هيدروكسي استئاريك ، اسيد ايزوريسي نولئيك ، مقدار بسيار كم استئارين ،ريسي نولين ، پالمتين و گليسيريدهاي ديگر مي باشد .
در روغن كرچك اسيدهاي چرب به ميزان ، 87 درصد اسيد ريسينولئيك ، 7 درصداسيد اولئيك ، 3 درصد اسيد لينولئيك ، 2 درصد اسيد پالمتيك و به مقدارجزئي اسيد دي هيدروكسي استئاريكاست .
اسيد ريس نولئيك Acide ricinoleique ، با فرمول شيميايي 3O34H18C ووزن مولكولي 45/298 ، به حالت مايع است كه تقريباً معادل 40 درصد كليسيريداسيدهاي چرب روغن ارگو را تشكيلمي دهد .
ريسين Ricine ، ماده پروتئيني با اثر سمي ، و فرمول شيميايي 2O2N8H8C و وزن مولكولي 16/164 است كه در برگ و دانه كرچك يافت مي شود .
به علاوه در باقيمانده دانه پس از روغن كشي يا كنجاله دانه ها در حدود 5 درصد اسيد گلوتاميك ، ريسين و آرژينين وجود دارد .

خواص دارويي:

روغن اين گياه داراي اثر مسهل ، ملين است . مغز دانه كرچك مسهل قوي ، اعصاب، پاك كننده عروق و قاعده آور است و از آن براي درمان سر درد ، رعشه ، فلج، لقوه ، تنگي نفس ، سرفه هاي سرد ، بيماري هاي ناشي از سردي ، استسقا ،رفع دردهاي پشت و مثانه به كار مي رود و از روغن آن براي رفع يبوست هاي حاد، التهاب روده ، كرم ، كنترل مواليد و به عنوان قطره چشمي براي برطرفنمودن تحريكات مواد خارجي در چشم و به عنوان حلال براي بعضي از داروهااستفاده مي شود .
در فيليپين از تخم كرچك به عنوان ضد روماتيسم مصرف مي شود . و درهندوچين از روغن آن در روش شيمي درماني سرطان براي معالجه از روغن كرچك درموارد سوختگل ها ، سرطان ، آبسه بزرگ يا كفگيرك ، آماسها و تحريكات پوستي ،تومورها ، خارش پوست ، زخم ها و سفتي هاي پستان ، بيماري هاي شوره سر ،ريزش مو ،‌ شوره پلك ، ريزش مژه ، بيماري هاي ويروسي نظير زگيل ها ، زونا ،تبخال ، بيماري هاي ميكروبي و قارچي پوست و مخاط ، بيماري هاي مزمن چشم ودرمان خالهاي سياه پوست نيز استفاده مي شود.

چای کوهی(نام علمی Hypericum perforatum) گیاهی است از تیره کلازیاسه (Clusiaceae) که معمولاً به صورت خودرو در میان کشتزارهایگندم و ذرت یافت می‌شود و به مقدار زیاد در آمریکا و اروپا پرورش می‌یابد و در ایران در دامنه کوههایالبرز،چالوس،مازندران و نقاط غرب ایران و در مسیر قلهچین کلاغ به حد زیادی می روید.نام‌های دیگر آنگل راعی، هزارچشم، علف چای، هوفاریقوناست.^]

گلهای این گیاه به رنگ سفید یا زرد است که در بالای ساقه به صورت مجتمعبه چشم می‌خورد که این گلها کمی معطر و دارای بوی مخصوصی است. چای کوهی ازنظر طب قدیم ایران گرم و خشک است و خواص درمانی بسیاری دارد این گیاه ضدکرم معده و روده است و گرفتگی صدا را باز می‌کند. این گیاه برای درمان مرضکزاز بکار می‌رود و اگر برگ آن را به صورت پودر روی زخمهای عمیق بپاشید ایننوع زخمها را خوب می‌کند. چای کوهی درمان کننده بیماری مننژیت است؛ دردپشت و گردن و خشکی گردن را درمان می‌کند و ضدافسردگی است. این گیاه اشتهارا باز می‌کند بنابراین می‌توان آنرا به بچه‌ها و افراد مسن که اشتهاندارند داد. کسانی که از داروهای آسم و ضدسرماخوردگی و حساسیت استفادهمی‌کنند نمی‌توانند چای کوهی مصرف کنند خاصیت این گیاه در درمان افسردگی بهاثبات رسیده و مکانیزم اثر ضد افسردگی آن از طریق مهار آنزیمی است.مادهموثره این گیاه هایپریسین می‌باشد که فراورده‌های آن هم بر اساس همین مادهاستاندارد سازی می‌شوند و اثر ضد افسردگی گیاه نیز مربوط به این مادهمی‌باشد.در واقع این ماده مهار کنندهٔ آنزیم mono amino oxidase Mao می‌باشد که کاملاً مانند داروی ترانیل سیپرومین می‌باشد. از این گیاه دوفراورده دارویی در بازار ایران موجود می‌باشد.قطره هایپیران و قرص پرفورانکه هر دو در درمان افسردگی کاربرد دارند. نکته قابل ذکر در مورد این گیاه وفراورده‌های آن تداخلات زیاد آن می‌باشد که مصرف آن را محدود نموده است ودلیلش هم مهار آنزیمی است.

بطور خلاصه مي توان به مورد زير اشاره كرد :
1)ضد كرم معده و روده مي باشد.
2)ادرار آور وقاعده آور است .
3)گرفتگي صدا را باز مي كند و خلط آور است.
4)براي درمان مرض كزاز بكار مي رود.
5)اگر برگ آنرا بصورت پودر داروريد و روي زخم هاي عميق و متعفن بپاشيد اين نوع زخم ها را خوب مي كند.
6)درمان كننده اسهال و اسهال خوني است .
7)براي درد دنبالچه بهترين دارو است .
8)اگر مشكوك به خونريزي مغزي هستيد و يا احتمال خونريزي مغزي وجود دارد حتما از اين دارو استفاده كنيد .
9)ضعف جنسي را درمان مي كند.
10)درمان كننده بيماري مننژيت است .
11)براي درمان فلج بكار مي رود .
12)سياه سرفه را از بين مي برد.
13)درد پشت و گردن و خشكي گردن را درمان مي كند .
14)براي كم خوني مفيد است .
15)چاي كوهي اشتها را باز مي كند بنابراين مي توان آنرا به بچه ها و افراد مسن كه اشتها ندارند داد.
16)ضد افسردگي مي باشد .
17)درمان كننده بيخوابي است .
18)در درمان سرمخوردگي معجزه مي كند .
19)براي درمان تب و اثر نيش سمي حشرات بكار ميرود.
و بالاخره با تحقيقات جديدي كه دانشمندان روي اين گياه معجزه آسا انجامداده اند و دريافته اند دريافته اند كه چاي كوهي مي تواند ويروسها را ازبين ببرد و حتي روي ويروس بيماري AIDS نيز اثر درد .مدتي است كه بيمارانمبتلا به ايدز ازاين گياه استفاده ميكنند كه سيستم دفاعي بدن آنها را تقويتكرده وبيماري را تخفيف مي دهد .
دانشمندان مدتي است كه روي اثر چاي كوهي بر ريو سرطان خون تحقيقات دامنه دري راشروع كرده اند و به نتايج درخشاني دست يافته اند .
همانطوريكه قبل گفته شد اين دارو اثر بسيار خوبي بر روي افسردگي درد البتهاگر سه متوالي از اين دارو استفاده شود حالات افسردگي را از بين بردهبيخوابي را مداوا مي كند و بيماران اعتماد بنفس خود را باز مي يابند . به صورت دم کرده و در گاهی از اوقات برای مرحم زخمهابه کار میرود.

چای کوهی ویروس ایدز را از بین می برد
تحقیقاتجدید دانشمندان نشان می دهد که چای کوهی (هوفاریقون) می تواند ویروسها رااز بین ببرد و حتی روی ویروس بیماری AIDS نیز اثر دارد.
خاصیتچای کوهی ویروس ایدز را از بین می بردویروس کشی و تقویت کنندگی چای کوهیباعث شده که بیماران مبتلا به ایدز از این گیاه برای تقویت سیستم دفاعی بدناستفاده کنند.
چایکوهی با نام علمی (Hypericum perfratum) گیاهی است که معمولا به صورتخودرو در میان مزارع گندم و ذرت یافت می شود و به مقدار زیاد در آمریکا واروپا پرورش می یابد و در ایران در دامنه کوههای البرز، چالوس، مازندران ونقاط غرب ایران به حد زیادی می روید.
گلهای این گیاه به رنگ سفید یا زرد است که در بالای ساقه به صورت مجتمع به چشم می خورد که این گلها کمی معطر و دارای بوی مخصوصی است.
چایکوهی از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است و خواص درمانی بسیاری دارد اینگیاه ضد کرم معده و روده است و گرفتگی صدا را باز می کند.
این گیاه برای درمان مرض کزاز بکار می رود و اگر برگ آن را به صورت پودر روی زخمهای عمیق بپاشید این نوع زخمها را خوب می کند.
چای کوهی درمان کننده بیماری مننژیت است؛ درد پشت و گردن و خشکی گردن را درمان می کند و ضدافسردگی است.
اینگیاه اشتها را باز می کند بنابراین می توان آنرا به بچه ها و افراد مسن کهاشتها ندارند داد. کسانی که از داروهای آسم و ضدسرماخوردگی و حساسیتاستفاده می کنند نمی توانند چای کوهی مصرف کنند
::: عصاره چای سبز به عنوان آنتی‌اکسیدان طبیعی در فراورده‌های آرایشی قابل استفاده است
یافته‌هایمحققان ایرانی نشان داد: عصاره چای سبز می‌تواند به عنوان یک آنتی‌اکسیدانطبیعی در محصولات آرایشی جایگزین آنتی‌اکسیدانهای تجاری متداول که عوارضیدر پی دارند، استفاده شود.

یافته‌هایتحقیق دکتر کتایون مرتضی سمنانی، دکتر مجید سعیدی، دانشیاران دانشکدهداروسازی دانشگاه علوم پزشکی مازندران و دکتر زهرا نوزادی، داروساز درمقایسه فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره چای سبز با آنتی اکسیدان‌های تجاری درکرم هیدروکینون 2 درصد نشان می‌دهد: عصاره چای سبز در مقایسه با سدیم متابی‌سولفیت و BHT اثر آنتی اکسیدانی بیشتری داشته و با توجه به ویژگیهای اینعصاره در محافظت پوست در مقابل اشعه ماورای بنفش و کاربرد این گیاه بهصورت موضعی که از گذشته برای برطرف کردن تورم به کار می‌رفته است می‌توانبه این گیاه به عنوان یک آنتی اکسیدان طبیعی در فرآورده‌های آرایشی بیش ازپیش توجه کرد.

باتوجه به عوارض مختلف گزارش شده از آنتی اکسیدان‌های تجاری، در سالهایاخیر، ‌تحقیقات بر روی دستیابی به آنتی اکسیدان‌های سالم‌تر و موثرتر ازمنابع طبیعی متمرکز شده است.
هیدوکینون، یک ماده روشن کننده است که به سختی پایدار شده و براثر اکسیداسیون در معرض هوا به سرعت قهوه‌یی رنگ می‌شود.
محققاندر این پژوهش، فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره فنانولی برگهای خشک شده چای سبزرا در مقایسه با آنتی اکسیدان‌های تجاری در غلظت‌های 1/0، 5/0، 1 و 2 درصددر کرم هیدروکنیون دو درصد را بررسی کردند.
همچنینفرآورده‌های حاوی آنتی اکسیدانها و این را عصاره به مدت سه ماه در دمای 25درجه سانتیگراد و 45 درجه سانتیگراد و به دور از نور نگهداری شدند.
پایداریفیزیکی و درصد هیدروکنیون باقیمانده پس از دو هفته، 1،2 و 3 ماه بررسی شد. نتایج این مطالعه حاکی از تسریع تخریب هیدروکینون با افزایش دما بود.
درماه سوم، در هر دو دمای 25 و 45 درجه سانتیگراد، ‌عصاره در تمامی غلظت‌هافعالیت بیشتری را در مقایسه با آنتی اکسیدان‌های تجاری نشان داد.
همچنیندر ماه سوم، فرآورده‌های حاوی عصاره پایداری فیزیکی مناسبی را با مقدارهیدروکینون باقیمانده 70،75،77 و 81 درصد (به ترتیب افزایش غلظت) در دمای25 درجه و 50، 54، 58 و 62 درصد در دمای 45 سانتیگراد نشان داد.
::: عصاره چای سبز می‌تواند سرطان زا باشد
پژوهش‌هایمحققان دانشگاه می‌سی سی پی نشان داد که مکمل‌های غذایی ساخته شده ازعصاره چای سبز باعث رشد و نمو توده‌های سرطانی خاصی در بدن می شود.
اینمطالعه که در شماره اخیر نشریه ‪ journal of natural productبه چاپ رسیدهاست تاثیر ماده موثر موجود در عصاره چای سبز بر عامل تنظیم‌کننده کلیدی رشدسلول‌های سرطانی در حضور اکسیژن کم یا فاکتور شماره یک القاء شده با کاهشاکسیژن را بررسی کردند.
دانشمنداندریافتند که عصاره چای سبز در مقادیر زیاد نه تنها از بروز سرطان پیشگیرینمی‌کند و سلول‌های سرطانی را نمی‌کشد بلکه به رشد و بقاء سرطان کمکمی‌کند.
نوشیدنچای سبز بسیار مفید است . هزاران سال است که مردم چای سبز می نوشند ولیاین عقیده که برای پیشگیری و مهار سرطان روزانه عصاره چای سبز که معادل‪۱۰۰ها فنجان چای است بنوشیم باید تصحیح شود.
 ::: چاى سبز در درمان سرطان پروستات موثر است
بنابه گزارش چاپ شده در مجله پژوهش هاى سرطان ، مواد شیمیایى موسوم به پلىفنولها که در ساختمان چاى سبز وجود دارد از سرعت پیشروى سرطان پروستات،جلوگیرى مى کنند.
بهنوشته شماره جدید نشریه درد،تحقیقات پژوهشگران نشان مى دهد که دادن پلىفنولهاى چاى سبز به موش ها از گسترش و پیشرفت سرطان پروستات در آنهاجلوگیرى مى کند.
در این مطالعه پژوهشگران ،مواد شیمیایى چاى را به منظور استفاده دراین پژوهش تصفیه کرده و مورد استفاده قرار دادند.
آنها دریافتند که پلى فنون ها از یک خط سیر شیمیایى که وظیفه و نقش اساسى در توسعه سرطان پروستات دارد ،جلوگیرى مى کنند.
به گفته پژوهشگران ،سرطان پروستات در مردان بالاى۵۰ سال بروز مى کند
ولى مراحل شیمیایى که باعث ایجاد سرطان پروستات مى شود چندین سال قبل از آن شروع مى شوند.
اگرما به هر طریق بتوانیم این روند پیشرفت سرطان پروستات را از۲۰ سال تاحتى۲۵ سال تغییر بدهیم ،آن وقت مى توان گفت به یک دستاورد قابل توجه دستیافته ایم .
پژوهشگران همچنین تاکید مىکنند که نوشیدن حتى۱۲ فنجان چاى سبز در هر روز مسمومیتى در بدن انسان ایجاد نمى کند.
  ::: از خواص ضد سرطانی چای چه می‌دانید؟
چایدر کنار فایده‌های فراوانش خاصیت ضد سرطانی نیز دارد. مطالعات دانشمنداناسترالیایی نشان می‌دهد مصرف طولانی مدت چای سبز تا 77 درصد سرطان تخمداندر زنان را کاهش می‌دهد.

دراین تحقیق با مطالعه بر روی 900 زن ثابت شد آنان که چای سبز مصرف می‌کنندمیزان ابتلا به سرطان تخمدان در آنها به مراتب پایین‌تر از دیگران است. دانشمندان گفتند خاصیت ضد سرطانی در چای خشک سیاه نیز وجود دارد اما اینخاصیت کمتر از چای سبزست.

دانشمندانآمریکایی نیز اعلام کردند: علت پیشگیری از سرطان در چای وجود ماده‌ای بهنام کاتیسین است که در پیشگیری از سرطان مثانه نیز مؤثرست.
 ::: نوشیدن منظم چای سبز استقامت بدن را در تمرینات ورزشی افزایش می‌دهد
 براساستازه‌ترین بررسی‌ها مصرف میزان مشخصی از عصاره چای سبز به طور منظم میزاناستقامت افراد را برای ورزش کردن از 8 تا 24 درصد افزایش می‌دهد.
براساسگزارش مجله آمریکایی فیزیولوژی - کنترل، این یافته‌ها تاییدی بر فرضیه‌ایاست مبنی بر این که تحرک برای استفاده از اسیدهای چرب یک راهکار قابل توجهبرای افزایش ظرفیت استقامت و توانایی تحمل افرادست.
محققانمی‌گویند: براساس محاسبات، یک ورزشکار به وزن 75 کیلوگرم باید برایدستیابی به ظرفیتی که مدنظر ما است و براساس آزمایشات به دست آمده در روز 4فنجان عصاره چای سبز بنوشد.
اینبررسی‌ها نشان می‌دهد که مصرف بالای این نوشیدنی و یا مواد تشکیل دهندهفعال آن برای دستیابی به این هدف کافی نیست بلکه مصرف منظم و در یک دوره‌طولانی تاثیرگذارست.
چایکوهی (نام علمی Hypericum perforatum) گیاهی است از تیره کلازیاسه(Clusiaceae) که معمولا به صورت خودرو در میان کشتزارهای گندم و ذرت یافتمی شود و به مقدار زیاد در آمریکا و اروپا پرورش می یابد و در ایران دردامنه کوههای البرز، چالوس، مازندران و نقاط غرب ایران و در مسیر قله چینکلاغ به حد زیادی می روید.
نام‌های دیگر آن گل راعی، هزارچشم، علف چای، هوفاریقون است.

گلهایاین گیاه به رنگ سفید یا زرد است که در بالای ساقه به صورت مجتمع به چشممی خورد که این گلها کمی معطر و دارای بوی مخصوصی است. چای کوهی از نظر طبقدیم ایران گرم و خشک است و خواص درمانی بسیاری دارد این گیاه ضد کرم معده وروده است و گرفتگی صدا را باز می کند. این گیاه برای درمان مرض کزاز بکارمی رود و اگر برگ آن را به صورت پودر روی زخمهای عمیق بپاشید این نوع زخمهارا خوب می کند.

چایکوهی درمان کننده بیماری مننژیت است؛ درد پشت و گردن و خشکی گردن را درمانمی کند و ضدافسردگی است. این گیاه اشتها را باز می کند بنابراین می توانآنرا به بچه ها و افراد مسن که اشتها ندارند داد. کسانی که از داروهای آسم وضدسرماخوردگی و حساسیت استفاده می کنند نمی توانند چای کوهی مصرف کنندخاصیت این گیاه در درمان افسردگی به اثبات رسیده و مکانیزم اثر ضد افسردگیآن از طریق مهار آنزیمی است.ماده موثره این گیاه هایپریسین میباشد کهفراورده های آن هم بر اساس همین ماده استاندارد سازی میشوند و اثر ضدافسردگی گیاه نیز مربوط به این ماده میباشد.

درواقع این ماده مهار کننده ی آنزیم mono amino oxidase Mao میباشد که کاملامانند داروی ترانیل سیپرومین میباشد. از این گیاه دو فراورده دارویی دربازار ایران موجود میباشد.قطره هایپیران و قرص پرفوران که هر دو در درمانافسردگی کاربرد دارند. نکته قابل ذکر در مورد این گیاه و فراورده های آنتداخلات زیاد آن میباشد که مصرف آن را محدود نموده است و دلیلش هم مهارآنزیمی است.

............................

نام فارسي:(گياه توليدکننده) آنغوزه
نام علمي:Ferula assa-foetida
نام انگليسي:Stinking assa
نام عربي:انجدان (Angudan)
نام فرانسوي:Ase-fetide
نام آلماني:Stinkender assand
نام هاي مترادف:Ferula scorodesma و Scorodesma foetidum
نام خانواده:Umbelliferae(چتريان)

گياه شناسي:
 گياه توليد کننده آنغوزه به نام هاي فارسي خوراکما، آنگوزاکما و کورن کما،بوته اي بزرگ، علفي و چند ساله است که ارتفاع آن گاهي به 2/5 متر مي رسد. ساقه آن نسبتاً محکم و ضخيم با سطحي خشن است. برگ هاي قاعده بزرگ و ضخيمهستند؛ به طوري که طول آنها تا 60 سانتي متر مي رسد. اين برگ ها تقسيماتزيادي دارند به طوري که به قطعاتي (لوب دار) دندانه دار تبديل مي شوند. گلهاي اين گياه زردرنگند و به صورت گل آذين چتري در انتهاي ساقه قرار ميگيرند. ميوه ها دوفندقه اي، بيضي شکل و تقريباً مسطح مي باشند که روي هرکدام پنج خط وجود دارد و کناره ها بال مانند هستند. رنگ ميوه ها قهوه ايتيره است. از ريشه يا قاعده ساقه اين گياه بر اثر تيغ زدن ماده اي به ناماولئوگم رزين به دست مي آيد که به آنغوزه مشهور است. آنغوزه ابتدا شيري رنگاست و مزه اي تند و تلخ و نيز بوي بد و متعفني دارد که تهوع آور است؛ بههمين دليل از قديم به نام مدفوع شيطان معروف شده است.
اين گياه در ايران (استان خراسان، بلوچستان، کرمان و نواحي جنوبي) وجود دارد.

تاريخچه:
 رزين آنغوزه به عنوان خلط آور، ضدنفخ، ضد اسپاسم روده اي و به صورت شيافبراي بهبود قولنج و همچنين سوسپانسيون آن براي فراري دادن سگ، گربه و ديگرحيوانات وحشي مورد توجه بوده است. مصرف آنغوزه خصوصا در ميان آمريکايي هايآفريقايي ادامه دارد. آنغوزه براي درمان سرطان شکم، ميخچه، پينه، ادرارآور،مسکن و محرک به کار مي رفته است. در درمان هاي عاميانه براي قطع قاعدگي،آسم، تشنج، خروسک، جنون و سرطان استفاده مي شود. با اين حال، اصلي ترينکاربرد آن به صورت رايحه در عطريات مي باشد.
اين گياه با طعمي قوي تر از پياز يا سير به شکل گم رزين يا محلول همچنان دردسترس است. در داروخانه ها و فروشگاه هاي مواد غذايي سالم و محلي نيز بهعنوان نگهدارنده يا ادويه به فروش مي رسد. گاهي به ميزان کم در برخي ازشکلات ها، نوشابه ها، چاشني ها و سس ها به کار مي رود.

ترکيبات مهم:
 آنغوزه حاوي تعدادي ترپن و مواد محلول در چربي است که هنوز به طور کاملشناسايي نشده اند. همچنين حاوي 20 درصد اسانس، 65 درصد رزين و حدود 25 درصدصمغ مي باشد.
مهمترين ترکيبات اسانس آنغوزه، ايزوبوتيل پروپانيل دي سولفايد، آلفاپي نن،کادي نن و وانيلين هستند. در واقع، آنغوزه يکي از مهم ترين اولئوگم رزينهاي گياهي است که در خانواده چتريان وجود دارد. از ترکيبات کوماريني موجوددر اين اولئوگم رزين، مي توان اومبلي فرون و از ترکيبات رزيني آن اسيدفروليک و آزارزينوتانول را نام برد.

داروشناختي و اثرات مهم:
 تاکنون مطالعات کلينيکي براي مشخص شدن اثرات درماني آن صورت نگرفته است؛اما در مطالعه اي که بر روي موش هاي آزمايشگاهي انجام شده کلسترول سرم راپايين نياورده است.

ستفاده از عصاره الکلي(تنتور) باريجه سميت سلولي عليه لنفوماي سلول هاي سرطاني و لنفوسيت هاي انساني را نشان داده است.

طريقه و ميزان مصرف:
 *روزانه 0/3 تا 1 گرم در سه نوبت (جمعاً 0/9 تا 3 گرم در روز).
*تنتور:2 تا 4 ميلي ليتر در روز اين مقدار را مي توان در دو يا سه نوبت مصرف نمود.

سميت و عوارض جانبي:
 مصرف خوراکي آن در بزرگسالان سميتي نشان نداده است، ولي در کودکان مي توانايجاد مسموميت کند. همچنين در حد مصرف درماني تاکنون عارضه خاصي از آنگزارش نشده، ولي ممکن است در بعضي افراد و يا با مصرف زياد آن اسهال، نفخ،سوزش هنگام ادرار، سوزش معده، سردرد، گيجي و تشنج ايجاد شود. همچنين، صمغآن ممکن است درماتيت هاي پوستي ايجاد کند. با توجه به اينکه آنغوزه دارايخاصيت قاعده آور است، مصرف زياد آن مي تواند موجب سقط شود؛ لذا توصيه ميگردد در دوران بارداري و شيردهي مصرف نشود.
همچنين، کومارين هاي موجود در اولئوگم رزين آنغوزه ممکن است با داروهاي ضد انعقاد تداخل کند.
در گزارشي آمده است، مصرف 50 تا100 ميلي گرم آنغوزه در افرادي که مشکل عصبي دارند، باعث تشنج مي شود.

موارد منع مصرف:
زنان باردار، زنان شيرده و کودکان

مهم ترين اثرات گزارش شده:
 حساسيت زا، ضد درد، ضد چسبندگي پلاکت ها، ضدعفوني کننده، ضد اسپاسم، ضدتومور، تقويت کننده قواي جنسي، ضد نفخ، محرک CNS، هضم کننده، ادرارآور،شيرافزا، خلط آور، قارچ کش، کاهش دهنده پرفشاري خون، مسهل، موتاژنيک، محرکتنفسي، مسکن، تقويت کننده معده، محرک، تقويت کننده رحم و کرم کش.

نکات قابل توجه:
 1-آنغوزه از گونه هاي ديگري به دست مي آيد که مهم ترين آنها فرولافوئتيدا و فرولا آلياسئا هستند.
2-بوي بسيار تند آنغوزه که شبيه سير مي باشد، مربوط به ترکيبات گوگرددار آن است.
3-براي به دست آوردن آنغوزه گياه از فصل بهار به بعد قسمت پايين ساقه (نزديک به سطح زمين) و يا اصطلاحاً يقه گياه را برش هاي عمودي يا افقي ميدهند تا اولئوگم رزين(آنغوزه) به صورت شيرابه به بيرون تراوش کند. اين مادهدر مجاورت هوا سفت مي شود که پس از سفت شدن آن را جمع آوري مي کنند ودوباره گياه را تيغ مي زنند يا محل قبلي را برش ديگري مي دهند تا دوبارهاولئوگم رزين ترشح کند. اين عمل چندين بار و گاهي تا دو ماه از فصل بهارصورت مي گيرد. آنغوزه خارج شده به دو صورت اشکي (گرد و کروي با اندازه هايمختلف) و توده اي و به رنگ هاي زرد تا قهوه اي تيره است که هرچه روشن ترباشد مرغوب تر و گران تر است.همچنين، نوع اشکي آنغوزه مرغوب تر و گران ترمي باشد. آنغوزه مزه اي گس و تقريباً تند و سوزاننده دارد و داراي بوينامطبوع شبيه ترکيبات گوگرددار است.

-4گرچه آنغوزه استفاده محدودي(آن هم در طب سنتي ايران) داشته، ولي يکي ازاقلام مهم صادراتي فرآورده هاي گياهي ايران است که خريداران آن را با روشهاي پيچيده تجزيه مي کنند و ده ها ماده ارزشمند از قبيل اسانس، رزين و صمغقابل مصرف در صنايع دارويي، بهداشتي، آرايشي و صنعتي از آن به دست ميآورند. با توجه به اينکه تهيه آنغوزه پر زحمت و طولاني مدت است، قيمتنسبتاً گراني دارد.
5-نام عمومي آنغوزه در جهان و در تجارت آزافتيداگم است که در کتب قديميمنشأ جغرافيايي آن ايران ذکر شده و در گذشته بزرگ ترين تأمين کننده آن درجهان بوده است. گياه توليد کننده آنغوزه در بعضي قسمت هاي افغانستان نيزوجود دارد؛ ولي وسعت آن در ايران از کشورهاي ديگر به مراتب بيشتر است.

.......................

شِکَرتیغال

 (Echinops) سرده‌ای از گیاهان چندساله‌است. نام‌هایدیگر آن در قدیم شکرتیار، خارشکر و تیغ قندک بوده‌است. شکر تیغال که براحتیدر آب حل می‌شود دارای ۲۳ درصد قندترهالوز، طعمی شیرین و لعاب‌دار است و بعنوان لینت‌بخش و برطرف‌کننده سرفه و نیز پائین آورنده تب مصرف می‌شود.

گیاهان این سرده راخارشکرهاوقندرونک‌هاهم نامیده‌اند.

این سرده در ایران ۵۴ گونه گیاه علفی چندسالهٔ خاردار دارد که معمولاً انحصاری ایران‌اند.

شکرتیغال گیاهی است خاردار بشکلخارخسک که گل‌هایش به‌شکل گلوله‌ای خاردار و آبی‌رنگ در انتهای ساقه قرار دارند. این گیاه در سراسربر قدیم می‌روید. بر روی برگ‌ها و ساقه ٔ این گیاه حشره‌ای از راسته ٔقاب‌بالان بنامخزوکک برای نگهداری تخم‌ها و نوزاد خودپیله‌ای می‌تند به اندازه یک فندق که سفیدرنگ است. نوزاد پس از آن‌که به حیوانبالغ بدل شد پیله را سوراخ می‌کند و از آن خارج میشود. جنس پیله ٔ اینحیوان که از ترشحات گیاه شکرتیغال ساخته شده ترکیبی از مواد سلولزی ونشاسته و مواد ازته و به‌مقدار زیاد (در حدود ۲۵ درصد) قند مخصوصی بنامترهالوز است. در پزشکی قدیم از این پیله که بنام شکرتیغال یا گل تیغال مینامند بعنوانملین و متعادل کنندهٔدستگاه گوارش استفاده می‌کردند. در بازار منظور از شکرتیغال همین گل تیغال پیله ٔ خزوکک است و خودگیاه را بنام تیغال مینامند.^[۲]

گیاهان مولد شیرابه‌های قندی (مان) شکرتیغال در اغلب استان‌های ایران به ویژه خراسان فارس اصفهان کرمانکرمانشاه همدان لرستان شاهرود مازندران و تهران در بلندای ۱۸۰۰ متری از سطحدریا رویش و پراکندگی داشته و جمع‌آوری محصول نیز کم و بیش در این مناطقصورت می‌گیرد. در بسیاری از مناطق ایران به رغم وجود و وفور گیاه شکرتیغالآثاری از فعالیت و وجود حشره مشاهده نمی‌شود.

 گیاهشناسی :

شکرتیغال گیاهی است چندساله با ساقه ای راست به ارتفاع متوسط 50 سانتیمتر . برگ ها نسبتاً‌ پهن با کناره های خاردارهستند که بصورت متناوب بروی ساقه قرار می گیرند. گل ها بصورت کاپیتول کروی نسبتاً بزرگ و اکثراً در راس ساقه و شاخه های جانبی قرار دارند. این گیاه بیشتر در نواحی گرم ، خشک و کویری رویش دارد.

محصول مورد استفاده ی این گیاه در طب سنتی نوعی مان ( ترشحات و ترکیبات قندی ) می باشد که در ایران به نام شکرتیغال مشهور است.

شکرتیغال بصورت پیله های تخم مرغی سفیدرنگ به قطر متوسط 1/5 سانتیمتر است که  سطح هارجی آن ناصاف و دانه دانه می باشد ؛ اما سطح داخلی این پیله ها صاف و اغلب حشره ای سیاهرنگ در آن جای می گیرد. این مان پیله مانند در اثر فعالیت حشره ای بروی شاخه های جوان و یا پشت برگ این گیاه  ایجاد می شود.

شکرتیغال بخاطر وجود ترکیبات قندی به راحتی در آب حل شده و طعم شیرین و لعابی دارد. این گیاه از قدیم بعنوان طعم دهنده ، تسکین سرفه ، تسکین تب د لینت دهنده مورد استفاده بوده است.

شناسایی دقیق قند ها و ترکیبات دیگر و اثرات فارماکولوژیکی شکرتیغال احتیاج به پژوهش های بیشتر دارد.

ابن سینا در کتاب قانون راجع به شکرتیغال چنین گفته است :

شکرتیغال یا رعی الابل ( عربی ) گرم و خشک است. گویند شتر این گیاه را می خورد ، از گزند مار و حشرات گزنده در امان است. خوردنش پادزهر نیش حشرات موزی است.

در مخزن الادویه راجع به شکرتیغال چنین آمده است :

شکرتیغال را به فارسی تیهال نامند . خانه و غلاف حیوانی است شبیه مگس که مانند کرم ابریشم از لعاب خود می تند و در آن میمیرد و بعضی را سوراخ کرده و به در می رود. آن خانه و غلاف در تازگی شیرین است و چون بسیار کهنه شود ، شیریی آن بسیار کم گردد. به شیرازی کرم آن را تیغال ( خزوکک ) و خانه ی آن را شکرتیغال نامند.

طبیعت آن در حرارت معتدل و رطوبت بر آن غالب است.  ملین سینه و خشونت آن ، ضد سرفه ، تسکین دهنده ی سوزش مری ، تصفیه ی صوت و خشکی گلو می باشد و مصرف زیاد آن استفراغ آور است. اگر همراه با شکر یا ترنجبین مصرف شود ،‌آثارش بهتر و قوی تر می گردد.

شناسايي گونه هاي شكر تيغال و بررسي برخي از ويژگيهاي زيستي سرخرطومي مولدمان

نويسنده:
عبدالرضا نصيرزاده ، ايرج جاويدتاش ، مهرناز رياست

جنس شكر تيغال(Echinops) از خانواده آفتابگردان (Asteraceae) مي باشد كه تاكنون 120 گونه آن از سراسر جهان گزارش شده استكه بر اساس فلور ايرانيكا، 54 گونه شكرتيغال در نقاط مختلف ايران پراكنشدارد. مان شكرتيغال در اثر فعاليت يك گونه حشره سرخرطومي با نام علمي . Larinus vulpes Oliv روي بعضي از گونه هاي جنس شكرتيغال بدست مي آيد كهداراي خاصيت ملين و مسكن است. با بررسيهايي كه در فصل رويش سالهاي 82 - 1381 در سطح استان فارس صورت گرفت، 14 گونه شكرتيغال در 75 رويشگاه شناساييگرديد. مشاهدات نشان داد كه حشره مولد مان روي كليه گونه هاي شكرتيغالفعاليت دارد اما تنها در چهار گونه قادر به توليد مان مي باشد. بررسيهايگياه شناختي، مورفولوژيكي و رويشگاهي مشخص كرد كه گونه هاي مولد مان دارايكپه گل كروي بوده، از نظر طول ساقه يكسان و از نظر شرايط رويشگاهي در شرايطمشابهي رويش دارند. همچنين بررسي چرخه زندگي حشره و نحوه توليد مانشكرتيغال نشان داد كه محل تشكيل مان روي قاعده برگ مي باشد و مراحل زندگيحشره شامل سنين مختلف لاروي، شفيرگي و حشره كامل در درون كپسول كه همان مانشكرتيغال است طي مي شود.

........................

اطلاعات گیاه شناسی اسپند : سبز روشن ، گیاهی شاداب ، شاخ و برگ بصورت گیاهان چندساله ، با سن افزایشسن گیاه حالت چوبی شده میگیرد، رشد افزایشی و 1 تا 2 پا بلند می شود . برگها 2 اینچ طول پیدا می کنند وتقسیم شونده هستند . گلهای آن سفید ، پنجکاسبرگ دارند ، دارای دو تا چهار کپسول به قطر حدود 3 / 8 اینچ . بومیبیابانهای جنوب آسیا و افریقا است. همچنین بصورت وحشی در برخی از مناطقتگزاسیافت می شود .این گیاه در بسیاری از مناطق جهان رشد می کند : آفریقا ،آسیا و شرق میانه ، هند ، ایران و جنوب امریکا ، مکزیک ،جنوب ایالات متحدهو ...

کشت و اشاعه : اسپند براحتی در خاک خشک و شنی قابل کشت است . در مقابل خشکسالی تحمل بالایی دارد و رشد خود را حفظ می کند. دانه هایزنده بسیار نادر یافت می شوند ولی در تماس با خاک و کمی رطوبت قدرت رشد ونمو را پیدا می کند . در آپارتمان گلدان یا محیط رشد باید ترکیبی از نیمیشن و ماسه و نیمی از خاک باشد . ماه آوریل و می بهترین زمان کاشت اسپند میباشد . نگه داری خاصی ندارد و باید در فصل سرد از سرمازدگی گیاه جلوگیریشود .

اسپند - http://www.irshafa.ir

برداشت: کپسول های حاوی تخم براحتی قابل برداشت هستند . بهتراست پس از برداشت درزیر نور آفتاب خشک شوند . برداشت ریشه در فصل پاییز صورت می گیرد . ریشه ودانه این گیاه قدرت ضد میکروبی محیط و هوا را دارا می باشد .

گیاهاسپند دربردارنده مواد ضد میکروبی از نوع آلکالوئیدها می‌باشد، که این مواددر بخش‌های مختلف آن (دانه، کالوس و نهال) زیاد یافت می‌شود. از جملهآلکالوئیدهای مهم آن می‌توان به آلکالوئید هارمین، هارمالین، هارمالول وپگانین و آلکالوئیدهای کینازولین اشاره کرد.

"لئوناردو داوینچی و میکل آنژ هر دو ادعا کرد که ، قدرت ماوراء طبیعت این گیاه در افزایش خلاقیت آنها بسیار تاثیر گذار بوده است .

درگذشته از این گیاه جهت دفع و نابودی بیماری طاعون استفاده می شد . نوشتههایی از بومیان آمریکای جنوبی در خصوص اهمیت و ارزش این گیاه اسپند یافتشده است .

هر کیلو اسپند مرغوب - از نظر میزان مواد ضد میکروبی ازنوع آلکالوئیدها در آن - در آمریکا به ارزش تقریبی۱۸۰ هزار تومان معامله میشود .



خواص دارویی و مزایای اسپند :

*
هارمالیندر دانه اسپند در درمان تب بسیار مفید است. همچنین در مالاریا مزمن سودمنداست اما در موارد نه چندان حاد موثر است. دانه ها بصورت جوشانده یا پودرشده استفاده می شوند .
*
هارمالین و سایر آلکالوئیدهای موجود در دانه اسپند در درمان آسم بصورا اورژانسی بسیار مفید می باشند .
*
دانه های اسپند به عنوان عامل تحریک ترشح شیر مادر و یا افزایش جریان شیر در مادران ، استفاده می شود .
*
عصاره گیاه اسپند در درمان التهاب حنجره و به عنوان دهانشویه مفید می باشد .
*
از دانه اسپند جهت دفع شپش سر ستفاده می شود و یک دافع قوی حشرات است .
*
در دفع کرم های روده بسیار مفید است .
*
تنظیم کننده دوره قاعدگی و در دروه های سخت و دشوار قاعدگی کاربرد درمانی دارد .
*
دود کردن دانه و کپسول به همراه ساقه و برگ آن در محیط اثر میکروب کشی دارد . {البته در حد نرمال نه زیاد} .

احتیاط در استفاده از اسپند:

دردرمان دارویی باید طبق دستور و در دزهای پایین و محدود از اسپند استفادهشود . استفاده طولانی مدت و در دوز بالا می تواند حالت سمی پیدا کرده و سبببروز اختلالات عصبی و افسردگی شود

==========

گياهي متعلق به خانواده نخود كهارتفاع آن به حدود يك متر مي رسد. ريشه آن بسيار عميق وتا نقاط مرطوب زمينفرو مي رود. ميوه آن نيام بند بند است. در فصل گرما روي برگ و شاخه هاي آنقطرات سخت ترنجبين به شكل شبنم سفت شده مشاهده مي شود. خار شتراز خانواده پروانه آسياها papilionacees و از بقولات (لكومينوز) ميباشد . اين خانواده داراي كاسبرگ زنگ مانند با پنج دندانه كوتاه ميباشد. ميوه اين خانواده ناشكوفا است، دانه ها در داخل نيامك پهلوي هم ونامرتب قرار دارد. اين گياهان داراي ساق هاي منشعب خاردار مي باشند وبرگ ها ساده و كامل مي باشد. اين گونه در تمام نقاط ايران، سمنان،خراسان، آذربايجان، سيستان و بلوچستان، هرمزگان ، كرمان، يزد و خوزستانوجود دارد. اين گونه خود به دو زير گونه تقسيم مي گردد يكي داراي برگهاي درشت بوده و ديگري داراي برگ هاي ريز مي باشند .
خار شتر گياهي است چندين ساله كه در تمام خاك ها مي رويد و مخصوص خاكهاي فقير مي باشد و حتي در خاك هائي كه داراي قشر سفيدرنگ نمك مي باشدمي رويد . ريشه اين گياه خيلي عميق است و تا 5 ـ 6 متر هم مي رسد و ازاين لحاظ در مقابل كم آبي مقاومت زياد دارد . خارشتر گياهي است مقاومبه سرما و تا ارتفاع 400 متري مشاهده گرديده است و در برخي مناطق همچونبلوچستان بيشترين غذاي شتر به طور معمول از گونه خارشتر است . بيشترينزمان مناسب توليد و برداشت علوفه خارشتر در زمان گل دهي و بذردهي ميباشد. عرق خارشتر تاثیر معنی‌داری در میزان دفع سنگ کلیه دارد و سرعت دفع سنگ‌های ادراری را افزایش می‌دهد.

دکترعلی سیروس استادیار، متخصص اورولوژی گروه جراحی دانشگاه علوم پزشکی اراکمطالعه‌ای را با هدف تاثیر عرق خار شتر بر سنگ کلیه انجام داده است.

سنگ‌هایادراری از علل ایجادکننده رنال کولیک هستند. بروز این بیماری سالانه 2-1نفر در هر هزار نفر است. به علت درد شدید، عوارض درمان‌های رایج و عدمتسکین کافی درد، یافتن روش‌های درمانی کارآمدتر در این رابطه همیشه مدنظربوده است. عرق خارشتر از داروهای سنتی است که جهت دفع سنگ‌های ادراری بهطور گسترده مصرف می‌شود.

این مطالعه یک کارآزمایی بالینی یک سوکوربا کنترل تصادفی بوده است که طی آن تعداد 100 بیمار مراجعه کننده به علترنال کولیک به بیمارستان ولی عصر(عج) اراک یا کلینیک سرپایی انتخاب شدند ودر دو گروه شاهد و مورد، قرار گرفتند. به گروه شاهد قرص تیازید، کپسولتامسولوسین و مسکن و به گروه مورد، علاوه بر آن‌ها، عرق خارشتر داده شد. بیماران حداکثر 4 هفته پی‌گیری شدند و میزان و سرعت دفع سنگ در گروه‌هامقایسه شد.

یافته‌ها حاکی از آن است: میانگین اندازه سنگ در گروهشاهد 66/4 میلی‌متر و در گروه مورد 4/،32 میلی‌متر بود. مکان سنگ در هر دوگروه بیشتر در حالب تحتانی بوده است. میانگین زمان دفع سنگ در گروه شاهد 11روز و در گروه مورد 9 روز بود.
خواص دارويي :
خار شتر مدر ومسهل است و براي رفعخشونت سينه اثرات مفيدي دارد. روغن برگ گياه براي دردهاي روماتيسمي بسيارمفيد بوده و روغن گل هاي آن براي بواسير مورد استفاده قرار مي گيرد. عرقخارشتر براي دفع سنگ كليه ومثانه بسيار مفيد بوده ومورد استفاده قرار ميگيرد.

از این گیاه علاوه بر تر نجبین  عرق موسوم به عرق خارشتر تهیه می کنند .

خارشتر دارای خاصیت درمانی به شرح ذیل می باشد .

درمان کننده کلیه و مجاری ادارو دفع کننده سنگ کلیه و مثانه می باشد .

ضماد خار شتر درمان کننده بواسیر و زخمهای مقعدی می باشد .

خاکستر خار شتر التیام دهنده و ترمیم کننده جراحات و زخمها می باشد .

-----------------------------

گياه روغني و دارويي ماريتيغال

اين گياه با نام علمي Silybum marianum ازخانواده كمپوزيته است كه بسته بهشرايط آب و هوايي به صورت يكساله، يكسالهپاييزه و دوساله كشت مي شود.
دكتر رسول اصغري زكريا، عضو هيات علمي دانشگاه محقق اردبيلي مي گويد: اينگياه بيشتر به عنوان يك گياه دارويي مطرح است ; ولي قابليت آن را دارد كهبه عنوان يك گياه روغني نيز مطرح شود.
دانه اين گياه داراي 25 20 درصد روغني است كه شامل 60 50 درصد اسيدلينولئيك و 35% - 20% اسيداولئيك است.
اين روغن ها هر دو مصرف خوراكي دارند و از فرآورده هاي جانبي كارخانه هايداروسازي كه به تهيه دارو از سيليمارين اقدام مي كنند (نوعي فلاونوييد كهاز آن به عنوان ضد مسموميت كبدي استفاده مي شود و در مقابل عوامل مسمومكننده از كبد محافظت مي كنند) به عنوان روغن خوراكي مي توان استفاده كرد.
همچنين اين روغن در صنايع آرايشي و بهداشتي نيز مصرف مي شود، علاوه بر تماماينها كنجاله آن پس از روغن گيري در تغذيه دام هم ارزش بالايي دارد.
مواد موثره ماريتيغال در ميوه (دانه) آن ساخته و ذخيره مي شود و مقدار آنبسته به شرايط اقليمي محل رويش و نوع گياه بين 2 تا 10 درصد است.
با توجه به اهميت روزافزون و استفاده از اين ماده در صنايع داروسازي از 20سال پيش در تعدادي از كشورها، در مقياس وسيع كشت و ارقام اصلاح شده آنتوليد شد، در ايران هم بتازگي فعاليت هايي براي استخراج و توليد دارويسيليمارين شروع شده و از اين دارو براي مداواي مسموميت هاي كبدي ، تقويتاعمال كبدي، اختلالات جهاز هاضمه و بيماري هاي كبدي مثل سيروز ويرتان بهبازار عرضه شده استگياهشناسي:

گياهياست يکساله با ريشه اي به رنگ روشن و راست، ساقه راست با ارتفاع بين 250-150 سانتي متر، برگها پهن و شکننده، دمبرگها بلند، بيضي شکل و خاردارمي باشند. وجود لکه هاي سبز رنگ کلروفيل دار در بعضي نقاط سطح برگ و عدموجود کلروفيل در نقاط ديگر آن به برگ حالتي شبيه سنگ مرمر مي دهند. حاشيهبرگها خاردارد و کاپيتولها به شکل بيضي و تا حدودي تخم مرغي شکل مي باشند. قطر آن ها بين 8-5 سانتي متر مي باشد. گلها به رنگ بنفش تيره و به ندرتسفيد مي باشند. قسمت خارجي کاپيتولها برجسته و پولک مانند و از تعداد زياديزوايد خار مانند تشکيل شده اند. رنگ آنها عموما" قهوه اي تيره اما قسمتتحتاني قهوه اي روشن است . طول دوره رويش در اين گياه 140-110 روز مي باشد.

خواص دارويي و موارد مصرف:

ازمواد موثره ميوه هاي رسيده اين گياه براي معالجه بيماريهاي کبدي (سيروز ومسموميتهاي کبدي) و پيشگيري از سرطان کبد استفاده مي شود. دارو هايي ازقبيل لگالون، دوراسيليمارين، مارين ديستل ، داروهايي هستند که از موادموثره ماريتيغال براي مداواي بيماريهاي کبدي استفاده مي شود.

. پراکنش :

اينگياه بومي آسياي جنوبي، اروپا، روسيه و آفريقاي شمالي است و در آلمان،اطريش، روماني و در جنوب آمريکا و آفريقا در سطح وسيع کشت مي شود.

نيازهاي اکولوژيکی:

گياهيمديترانه اي است که در طول رويش به هواي گرم و نور فراوان نياز دارد. بذوردر دماي 10-8 درجه سانتي گراد جوانه مي زنند ودرجه حرارت مناسب براي جوانهزني 20-18 درجه سانتي گراد است. نسبت به خاک، زياد حساس نبوده ولي خاکهايکاملا" شني و تهي از عناصر غذايي عملکرد را کاهشستفاده از این گیاه، مدتها به علت عدم تشخیص آن از گونه های مشابه، بینمردم معلوم نبوده است. از قرن 16 میلادی به بعد، مصرف آن در تغذیه و درمانبیماریها بین مردم رایج گردید بطوریکه از برگهای سبز آن بصورت خام در تهیهسالاد استفاده بعمل آمد و ریشه آن نیز در تهیه اغذیه (راگو) و مربا بکاربرده شد.ریشه و اعضای هوای این گیاه، طعم تلخ و اثر اشتهاآور، مقوی و مقویمعده و مدر دارند. از این جهت در طب عوام از آنها پیوسته در مداوایبیماریهای طهال و کبد، درمان یرقان، یبوستهای مزمن، دفع رسوبات و سنگهایصفراوی، اشکال وقوع حالت قاعدگی و غیره استفاده بعمل آمده است. در معالجهتشمع کبدی و بطور کلی نارسانی اعمال کبد مفید واقع می شود.بررسیهای W.Bohn در سال 1927 نشان داد که مصرف فرآورده های این گیاه در درمان بیماریهایکبدی که بصورت یرقان بروز نموده باشد و همچنین در رفع دردهای مربوط به طهال (Sptenalgie) اثر مفید ظاهر می کند.Dr. H. Leclere و همکارانش در سالهای 1939.1938 میلادی نشان دادند که فرآورده های دانه این گیاه در درمان پایینبودن دائم فشارخون، رفع سردردهای یکطرفه (Migraines) و کهیر ناشی ازآنافیلاکسی، بیماریهای کبدی و عدم ترشح و دفع صفرا یا خستگی های ناشی ازکار زیاد، سل ریوی مخصوصاً در مرحله پیشرفته بیماری، اختلالات هضمی، فراخشدن مرفی سیاهرگهای یک عضوی، انبساط و کشیدگی دردناک سیاهرگهای درون جمجمه،دریا گرفتگی و بروز عوارض ناشیاز مسافرت با قطار یا اتومبیل و یا نظیرآن، اثرات مفید ظاهر می نماید.از محاسن فرآورده های این گیاه آن است کههیچگونه مسمومیتی ندارد و می تواند بطور مداوم مصرف شود.بررسی های مختلفنشان داده است که جوشانده و تنطور حاصلی از دانه این گیاه اثر بندآورندهخون ظاهر می نماید.  همان طور که گفته شد دانه های ماریتیغال حاویفلاونوئیدهای ارزشمندی مانند سیلی بین، سیلی کریستین و سیلی دیانین است کهمجموع آنها تحت عنوان سیلیمارین شناخته می شود. این مواد نقش عمده در درمانبیماریهایی چون سیروز کبدی دارند و محافظت کننده کبد در مقابل بعضی ازعوامل مسموم کننده مانند الفا- آمانتین (Amantin- ) و فلوئیدین (Phelloidin) نیز می باشد. در یک پژوهش، اثر تحریک کنندگی سیلی بینین وسیلی کریستین از بذور گیاه ماریتیغال بر روی بعضی از سلولهای کبدی انجامگرفت. در این بررسی، تعداد از سلولهای کشیده و مقام کبدی در یک نوع میمونآفریقایی را انتخاب کردند که در این سلولها، بیوسنتز پروتئین، DNA و آنزیملاکتاک دی هیدروژناز به عنوان پارامترهایی که فلاوونئیدها می توانستند برآنها تأثیرگذار باشند انتخاب شدند.تأثیر تحریک کنندگی فوق العاده سیلی بینروی این پارامترها بیشتر در سلولهای Vore اتفاق افتاد که ایزوسیلی بین سیلیدیانین در این سلولها غیرفعال ظاهر شدند.و نیز در این آزمایش ثابت شد کهاگر سلولهای کبدی بوسیله Vincristin, Cisplatin, Paracetamol صدمه ببینند،دادن سیلی بین قبل و بعد از صدمه شیمیایی بوسیله این مواد در سلولهای کلیویمی تواند از تأثیر مسموم ضدکلیوی خودداری کند پس سیلی بین برای سلولهایکلیوی نیز می تواند به عنوان یک محافظت کننده عمل کند.  
پژوهش دیگر در مورد خواص درمانی و داروهای گیاه ماریتیغال:
درگیاه ماریتیغال ترکیبات فعال بیولوژیکی بی نظیری کشف شده است. حدود 60 سالاست که از این بررسیها می گذرد و در طی این مدت، بسیاری از بیماریها درمانشده اند.داروهایی که هم اکنون در بازار وجود دارد شامل Silymarin, Legalon Carsyl, Silymar, Silybor است که این داروها اکثراً برای تنظیم محافظتکننده های کبدی تجویز می شوند. فراورده های ذکر شده در بسیاری از جاهها نیزبه عنوان مراقبت کننده های کبدی، سیروز کبدی، بیماریهای دیگر کبدی و سیستمهاضمه تجویز می شود. مواد موثر برای تنظیم کردن کبد (سیلی مارین) بیشترخرج فعالیتهای سم زدایی و حالت ضداکسیدشدگی می شود که مواد اضافه را به سمتغشای تثبیت کننده کیسه صفراوی هدایت می کنند و باعث می شوند متابولیسمکبدی به حالت نرمال درآید.در این بررسی که روی موش موردآزمایش قرار گرفت،جهت آزمایش داروی جدید که از گیاه ماریتیغال بدست آمده است به نام های Extractun silybifludum (عصاره آیکی) و Silybochol را به مرحله اجرادرآورد. ccl4 در موشها باعث مسموم شدن کبد شده و باعث نقص کبدی می شود.بادادن عصاره آبکی، فعالیت سموم ضدکبدی در کبد افزایش یافت و باعث طولانی ترشدن خواب موشها گردید و تغییر محافظت کنندگی از Silbochol روی کبد موشهاییکم با ccl4 تحت تأثیر قرار گرفته شده بود بوسیله افزایش چربی Proxidation به مرحله اثبات درآمد و باعث بهبود کبد و دفع سموم کبدی گردید. در اینبررسی آمده شده که اصلی ترین فلاوونئید سیلی مارین است، آشکارترین خاصیت آناثر ضداکسیدکنندگی LDL را دارد و همچنین سیلی کریستین و سیلی دیانین بیشتربه عنوان Proxidant هستند و نمی توانند به طور قابل ملاحظه ای در کاهشضداکسیدکنندگی LDL نقش داشته باشند. در داروهای حاضر بیشتر غلظت مواد موثرهکه بیشتر به نام سیلی مارین مطرح می شوند 40% است که برای تهیه این داروهادوز 25-20 mg/kg از سیلی بین دوآن وجود دارد.  در یک بررسی موارد استفادهاز سیلی مارین بصورت زیر ذکر شده است:

1- رفع مسمویتهای ناشی ازقارچ Amanita phalloide این جنس بصورت گسترده ای در اروپا و امریکای شمالیپخش شده است. این قارچ حاوی دو نوع سم کبدی خیلی قوی هستند. Phaloidin, Amantina بلعیدن یا خوردن اتفاقی این قارچ که تقریباً سالیانه 60 نفر درآمریکا و اروپا گزارش شده است نزدیک به 30% تلفات دارند. در موش بعد ازخوردن این سم اگر در دقایق اولیه به آنها سیلمارین بدهند 100% موثر است. این بررسی روی گروهی سگ که این قارچ را خورده بودند نیز انجام شد و دیده شدکه سگهایی که سیلیمارین دریافت نکردند با مسمومیت کبدی روبرو شدند و مردندو آنهایی که از 5 تا 24 ساعت بعد از خوردن این سم به آنها سیلیمارین دادهشده با مرگ و میر 30 درصدی روبرو شدند و در زمان 36 ساعت بعد از خوردن سممرگ و میر در آنها 50% افزایش یافت.تأثیر حفاظت کنندگی کبدی در انسان بعداز بلعیدن Amanita با بررسیهایی نشان داده شده است. در یک مطالعه از هر 18نفر فرد مسموم همگی بعد از دریافت سیلی مارین زنده ماندند. نویسندگان اینبررسی عقیده دارند که غلظتهایی از سیلیمارین در 48 ساعت بعد از خوردن Amanita تأثیر زیادی روی جلوگیری از صدمه کبدی دارد.در سال 1995 یک جمعیت 41 نفره که Amanita خورده بودند به علت دریافت نکردن سیلی مارین همگیمردند. در یک گزارش در سال 1996 یک خانواده چهار نفره که Amanita خوردهبودند، هر چهار نفر با وجودی که در روز سوم سیلی مارین دریافت کردند زندهماندند پس گزارش .. بیان کرده است که در مورد مسمومیت ناشی از قارچ جنس Amanita در انسان تا چهار روز بعد از مسموم شدن اگر سیلی مارین دریافت شود،مسمومیت رفع می شود.
2- بعنوان محافظت کننده کبدی
Hepatoprotection:A . هپاتیت (التهاب کبدی) Hepatitisطبق این بررسی، سیلیمارین بعنوان درمان کننده هپاتیت های حاد و مزمن موثر اعلام شده است. درهپاتیهای حاد ویروسی، سیلی مارین زمان گسترش ویروس را کمتر کرده است وهمچنین میزان بیلی روبین (رنگدانه ای است که از انحطاط هموگلوبین ایجاد میشود) و ترانس امیناسوس (آنزیمهای کالیزکننده انتقال گروه آمین از یکمونتدال دیگر) را کمتر کرده است.در بیمارانی که هپاتیت مزمن داشتند مقدار 420 میلی گرم از سیلین مارین در روز به مدت 6 ماه بهبود آنزیمهای هپاتیت رانشان داد.در یک بررسی در ایتالیا روی 20 بیمار که هپاتیت حاد فعال داشتندمیزان 420 میلی گرم در روز از سیلی بین فسفاتیدیل کولیل به مدت 7 روز بهبیماران داده شد و طی آن آنزیمهای هپاتیت (AST, ALT, GGT) فسفاتهای آلکالینو تمام بیلی روبینها کاهش یافتند .

B . بیماریهای کبدی و سیروزالکلیک Alcoholic hepatopathy and Cirrhosisدر یک بررسی در یکی ازبیمارستانهای فنلاند، یک بیمار با مقدار آنزیمهای هپاتیت بالا (به علت مصرفزیاد الکل) mg/day420 از سیلی مارین را دریافت کرد که آنزیمهای کبدی (ALT, AST, GGT) بعد از چهار هفته در او کاهش یافت.در یک بررسی در مجارستان، 36بیمار که بیماریهای کبدی الکیکی قدیمی داشتند با دادن 420 میلی گرم در روزاز سیلی مارین، آنزیمهای کبدی (ALT, AST, GGT) و تمام بیلی روبین در اینبیماران کاهش یافت و در بافت برداری از بافتهای کبدی بعد از 6 ماه ازدرمان، پتپیداز (دیاستازی است که به عنوان کاتالیزور در هیدرولیز کردنپروتئین ها موثر است) و پروکولاژن III (از بافتهای فیبری فعال) در آنهاکاهش یافت و باعث بهبود بافتهای کبدی این بیماران شد.
C . افزایشکلسترول خون Hypercholesterolemiaدر یک بررسی روی رژیم غذایی حیوانات، سیلیمارین همراه با یک رژیم غذایی افزایش دهندة کلسترول خون، باعث افزایش سطح HDL کلسترول خون و کاهش کلسترول صفرا وافزایش کل کلسترول شد.
D . درمان سیروز Psoriasis سیلی مارین در کبد اجازه دفع اندوتوکسین را میدهدبنابراین می تواند جلوی AMP phosphodisterase و سنتز leukotriens را بگیردپس در درمان سیروز کبدی بسیار موثر است.
E . درمان سرطان پروستات Prostate cancerبرسیها نشان داه اند که سیلی مارین قابلیت تکثیر سلولها راکاهش می دهد و سطح های (PSA) آنتی ژن پروستات و تفاوت سلولها را افزایش میدهد. از angiogenesis (ایجاد عروق در دوران رشد جنینی) و رشد تومورهایپروستات انسانی را کم می کند. (23) (30) (32)
یک بررسی جهت تعیین ترکیب اسیدهای چرب در دانه های گیاه خار مریم (Silybum mariannm) :

گیاهخارمریم (Silybum marianum (L.) Gaertn) از گذشته های دور در درمانبیماریهای کبدی استفاده می شده و دانه های این گیاه حاوی گروهی از ترکیباتفلاونوئیدی می باشند که تحت عنوان سیلیمارین نامبرده می شوند و سیلی بین ازمهمترین این ترکیبات می باشد. این دانه ها حاوی مقادیر بالایی از روغن میباشند که پیش از استخراج سیلیمارین از دانه ها جدا می گردد. روغن های گیاهیامروزه منابع مهم تأمین کننده روغن می باشند. نسبت اسیدهای چرب اشباع وغیراشباع در رژیم غذایی افراد با توجه به نقش آنها در حفظ سلامتی خانوادهها حائز اهمیت می باشد. به منظور استخراج روغن مقدار 3 گرم از دانه های خشکشده گیاه خار مریم ساییده شدند و به مدت 10 ساعت در حلال پترولئوم اتر درسوکسله قرار گرفتند. تعیین انواع اسیدهای چرب در روغن متیله شده به روشکروماتوگرافی گازی (GC، شیمادسو 17A) با استفاده از ستون CP-Sil 88 بابرنامه دمایی C ْ170 در 5 دقیقه و C ْ190 تا 22 دقیقه انجام شد. مقدار کلروغن استخراج شده 25 درصد بود و 8 نوع اسید چرب شناسایی شدند که عبارتند ازپالمیتیک اسید (%/8)، پالمئوتیک اسید (98/7)، استئاریک اسید (67/6)،اولئیک اسید (58/31)، لینولئیک اسید (36/45)، لینولنیک اسید (9/0)،آراشیدونیک اسید (11/4) و ایکوزانتوئیک اسید (08/0) بودند. 72 درصد ازاسیدهای چرب غیراشباع به عنوان یک محصول جانبی در مسیر تولید سیلیمارین میباشند. (6)

بررسی و پژوهش دیگر از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی روغن دانه خارمریم:

باوجود سازگاری این گیاه به شرایط آب و هوایی ایران بخصوص مقاومت به خشکی،اطلاع چندانی در مورد میزان روغن بذر و کیفیت آن در دسترس نمی باشد. در اینمقاله، ابتدا درصد چربی دانه گیاه به روش سوکسله تعیین گشت که این درصد،تقریباً مشابه میزان روغن دانه های سویا و تخم پنبه بوده و 7/22 درصد است. سپس شاخص های فیزیکی از جمله ضریب شکست، وزن مخصوص، رنگ و اندیس هایشیمیایی عدد یدی، پراکسید، صابونی و اسیدی در روغن خارمریم بررسی شد که ازلحاظ این خصوصیات این روغن بیشتر به روغن بادام زمینی شباهت دارد. نوع ومیزان اسیدهای چرب موجود در روغن نیز با دستگاه GC تعیین و مشخص شد کهمیزان اسید لینولئیک (2/51%) و اولئیک (8/28%) بیش از اسیدهای چرب دیگراست. با توجه به درصد قابل توجه روغن در دانه این گیاه و بالا بودن ارزشتغذیه ای آن (حاوی اسید لینولئیک بالا)، کشت و توسعه این دانه روغنی جدید وارزشمند، امری ضروری و مفید است. (18) هدف از انجام تحقیق حاضر، بررسی کمیو کیفی ترکیبات سیلیمارین در بذور مختلف الهویه ماریتیغال و کشت این بذوردر وضعیت اقلیمی کاملاً یکسان به منظور تعیین و شناسایی تأثیر یکسانی اقلیمبر کمیت و کیفیت مواد موثره محصول است.
بررسی تولید سیلیمارین و سیلیبین در گیاه ماریتیغال باز کشت بذور وحشی و زراعی آن:
بذور اصلاح شدة این گیاه (بوداکالازی) در سال 1372 از کشور مجارستان بهایران آورده شد. در همین سال از کشور آلمان هم بذور طبیعی این گیاه تهیه شدو از اطراف چالوس نیز بذور پایه های وحشی ماریتیغال برداشت گردید. پس ازتهیة این بذور، مقدار کلی سیلیمارین آنها و مقدار سیلیبین به شرح زیراستخراج و مورد اندازه گیری قرار گرفت.
1-استخراج سیلیمارین دانههای خشک شدة هر تیمار آسیاب شدند. سپس 20 گرم از هر یک توسط سوکسله (دستگاهاستخراج) و با استفاده از 250 تا 300 میلی لیتر حلال اتر نفت (پترولیوماتر) در حمام آب گرم در دمای 60 درجه سانتی گراد به مدت 16 ساعت روغن گیریشدند. نمونه های روغن گیری شده کاملاً خشک گردیدند. پس از خشک شدن پودرهایفاقد روغن، با استفاده از 300 میلی لیتر متانل در دمای 80 درجه سانتی گرادبه مدت 16 ساعت توسط سوکسله فلاونوئیدهای کلی (سیلیمارین) هر تیمار استخراجشدند. با استفاده از دستگاه تبخیر در خلاء متانل از محلول «سیلیمارین- متانل» جدا گردید. پس از بازیافت متانل پودر سیلیمارین به صورت یک لایةنازک بر جدارة بالن دستگاه باقی می ماند. پودر سیلیمارین را به مدت 5 تا 6ساعت در اون خلاء با دمای 50 درجه سانتی گراد قرار داده تا کاملاً خشک شود.
2- اندازه گیری سیلیبین همانطور که گفته شد سیلیمارین ترکیبی از چندینفلاونوئید است که مهمترین آنها سیلیبین، سیلیکریستین و سیلیدیانین است. درمیان این فلاونوئیدها سیلیبین از بقیه اهمیت و ارزش دارویی بیشتری دارد کهبا استفاده از کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا سیلیبین آ و سیلیبین ب (مجموعاً سیلیبین نامیده می شود) موجود در پودر سیلیمارین هر نمونه اندازهگیری شدند. 2-1 تهیه استاندارد: به منطور تهیة استاندارد محتویات یک کپسول «دوراسیلیمارین» را که حاوی 165/29 میلی گرم سیلیبین می باشد در یک لولةسانتریفوژ ریخته و 10 میلی لیتر آب مقطر به آن اضافه شد. سپس آن را به مدت 20 دقیقه در حمام آب گرم با دمای 45 درجه سانتی گراد قرار داده شد. در اینمدت چندین بار مخلوط را با همزن مخصوص لولة آزمایش بهم زده و به مدت 20دقیقه در دستگاه سانتریفوژ با دور 10000 قرار داده شد. محلول رویی را دورریخته و باقیمانده را با لولة سانتریفوژ در اون خلاء با دمای 50 درجهسانتیگراد کاملاً خشک شد. سپس 20 میلی لیتر متانل را بر روی پودر خشک شدهدر لوله ریخته و آن را کاملاً بهم زده و مجدداً در سانتریفوژ با دور 10000به مدت 20 دقیقه قرار گرفت.محلول حاصله را در یک مزورریخته و حجم آنرا بامتانل به 300 میلی لیتر رسید. محلول بدست آمده بعنوان محلول استاندارد برایتزریق در دستگاه اچ. پ. ال.سی و تهیة طیف، مورد استفاده قرار گرفت. 2-2تهیه نمونه ها: 08/0 گرم از نمونه های پودر سیلیمارین هر تیمار را باترازوی دارای دقتگرم توزین کرده و به بالن ژوژه به گنجایش 50 میلی لیترانتقال داده شد. 30 میلی لیتر متانل بر روی نمونة درون بالن ریخته و آن رابا همزن کاملاً به هم زده و بعد به حجم 50 میلی لیتر رسید مي دهد .

-------------------

------------------

------------------

-------------------

به فارسي گياه را «گلرنگ»و تخم م رغ آن را «تخم كافشه»،«خسك دانه»و درگيلان «تخم كاجره»و«تخم كازيره»مي گويند.در كتب طب سنتي با نامهاي عربي آن «قرطم»و«احريض» و تخم آن را «حب العصفر»و «بذر الاحريض» نام مي برند.بهفرانسوي safran batardو به انگليسي safflowrr گفته مي شود.گياهي است ازخانواده compositaeتيره فرعي tubuliflorae،نام علمي آنcarthamus tinctorius l. مي باشد.

مشخصات

گياهي است يكساله،ارتفاع اندر حدود 65/0 متر كمي خاردار و منظره كلي ان بخصوصگلهايش شباهت با خارخسكدارد.برگهاي آن بدون دمبرگ پهن و موجدار با دندانه هاي منتهي به خارهايظريف است.رگبرگهادر سطح زيرين برگ برجسته و نمايان مي باشد.گلهاي ان منفرددر يك طبق كوچك لوله اي و زرد رنگ مايل به قرمز در انتهاي شاخه گلدارظاهرمي شود.ميوه ان فندقه سفيد رنگ كه در قسمت بالاي آن دسته اي تار نازكوجود دارد.
گلرنگ ،بومي مشرق زمين است و از نواحي عربستان برخاسته و پسزا آن به ساير مناطق دنيا منتشر شده است و امروزه در اغلب كشورها كاشته ميشود و از نظر مصارف روغن آن و ماده رنگي گلهاي ان مورد توجه است.تكثيرگلرنگ از طريق كاشت دانه آن صورت مي گيرد.دانه ان را براي اينكه در جوانهزدن تسريع شود،قبل از كاشت 24 ساعت در آب مي خيسانند و معمولا در ارقاممختلفه گلرنگ پس از5-4 ماه گياه قابل بهره برداري ميشود.اين گياه در خراسان،تفرش تبريز و برخي مناطق ديگر مي رويد.

تركيبات شيميايي

ازنظر تركيبات شيميايي درگلهاي گلرنگ دو ماده رنگي وجود دارد يكي ماده رنگيزرد كه در آب حل مي شود وبا طريق ساده شستن مي توان ماده رنگي زرد ان را بهدست آورد.ماده ديگر ماده اي است قرمز رنگ به نام كارتامين كه درآب غيرمحلول است و در محلولهاي قليايي ضعيف حل مي شود،در الكل كم حل مي شود و دراتر خيلي كمتر حل مي شود.در ميوه اين گياه در حدود 30 درصد پروتئين ومقداري چربي ثابت خوراكي وجود دارد.مقدار چربي برحسب ارقام مختلف متفاوتاست و بين 30-20 درصد فرق مي كند واز اين جهت گلرنگ از دانه هاي روغني نيزمحسوب مي شود.
بررسي هاي ديگري نشان مي دهد كه در گلهاي گلرنگ ماده رنگيزرد به نام سلافوريلوكارتامين و ايزوكاتامين وجود دارد.طبق نظر [روا]در آنچربي ثابت نيز وجود داردكه شامل لينولئيك اسيد،اولئيك اسيد،استاريك اسيد،پالميتيك اسيد ،لينولينك اسيد و در آخر دو ماده رنگي به نام هاي كارتامين وكارتاميك اسيد مي باشد.
درميوه آن يك نوع آنزيم شبيه رنت و ماده رنگيخالص گلرنگ يافت مي شود.در دانه هاي آن روغن ثابتي وجود دارد كه عمدتا شامللينولئيك اسيدو يك گليسريد استو در تجزيه ديگري وجود ميريستي نيكاسيد،آراشيديك اسيد،لينگوسويك اسيد و لينولئيك اسيد در آن تاييد شدهاست.[m.p.e.se.a]

خواص و كاربرد

از گلهاي گلرنگبراي رنگين كردن غذا به جاي زعفران استفاده مي كنند و از روغن دانه ان نيزبه عناون روغن نباتي مايع كم ضرر خيلي استقبال مي شود.در تمام مناطق شرقيآسيا از چين تا هندوستان و نواحي جنوب شرقي آسيا از گلهاي گلرنگ به عنوانداروي محرك ،مسكن و مسهل و معرق از جوشانده 20 گرم گل در هزار گرم آب يا بهطور خيساندن در آب نيم گرم استفاده مي شود[روا].به علاوه براي آن خاصيتقاعده آور و ضد ورم و تحليل برنده تومور قايل هستند.
در چين معمول استاز اواخر فروردين تا خرداد ماه كه گلرنگ دردوران شهور گل مي باشد،همين كهگلها باز شدند و رنگ گلبرگ ها از نارنجي به قرمز تبديل شد ،گلبرگ ها چيدهمي شود و اين كار با احتياط و دقت انجام ميگيرد كه به تخمدان گل كه به ميوهتبديل مي شود صدمه اي نرسد گلبرگهاي چيده شده رادر آفتاب ويادر سايه خشكميكنند.خوردن گلبرگها گرم كننده است و براي تسريع جريان گردش خون كمك ميكندو براي زنهايي كه عادت ماهيانه انها بدون دليل قطع شده است و يا زنهايي كهجنين مرده در رحم دارند و يا در مورد آنهايي كه ترشحات رحمي بعد از زايمانآنها ادامه دارد و همچنين براي بيماراني كه خون قي مي كنند تجويز ميشود.در هندو چين از گلهاي گلرنگ به عنوان تونيك و براي مداواي فلج وعادتماهيانه دردناك استفاده مي شود.دانه هاي گلرنگ ميلن و مسهل است و براياستسقا و اغما و فلجهاي ناگهاني حاصله از خونريزي مغزي يا آپوپلكسي به كارمي رود.
از گلهاي خشك ان براي معالجه يرقان و از اب خيس كرده گلها براي شست و شوي چشم استفاده مي شود.
قرطميا تخم گلرنگ از نظر طبيعت طبق نظر حكماي طب سنتي ايران گرم و خشك است وداراي خاصيت مسهلي است.از نظر خواص معتقدند كه تركيبات مغذي ان خيلي كم است . مسهل است و بلغم رقيق و اخلاط سوخته را خارج مي كند و بادهارا تحليل ميبرد. اگر 20 گرم از تخم گلرنگ را گرفته كوبيده و شيره ان را بگيرند و باشكر سرخ و يا عسل بخورند و يا 40 گرم آن را بكوبند و در 250 گرم آببجوشانند و بمالند و صاف كرده و 40 گرم شكر سرخ در آن بريزند و بخورند، بهعنوان مسهل خوب عمل مي كند.
اگر شيره تخم گلرنگ را گرفته با آبي كه درآن انجير خيسانده باشند،مخلوط و با شكر و يا عسل بخورند سينه را پاك ميكند وآواز را صاف مي كند و براي اكثر بيماري هاي سينه اي سرد مفيد است.مقوينيروي جنسي و زياد كننده اسپرمو درخشان كننده رنگ رخسار است،بادها و نفخ راتحليل مي دهد.
و ارگر آن را داخل آش ماش يا آش نخود كرده بخورند براياعتدال اخلاط مفيد است ومسهل بلغم خام و مواد سوخته مي باشد. اگر 40 گرمشيره آن را با قند و شكر سرخ و يا عسل بخورندبراي استسقاي عمومي يا خيزعمومي بدن مفيد است و اگر كمي نمك هندي نيز در آن بريزند اثرش در ازدياترشح ادرار بيشتر مي شود(نمك هندي كه دربازار به همين نام عرضه مي شود،درهندوستان از خاكستر برگ تعدادي از گياهان نظير كهار ،تربو توتون،موز نخودو...مي گيد مقدار خوراك 6-5 گرم است.)خوردن شير ه تخم گلرنگ كه فلوس خيارشنبر در آن حل شده باشد براي كاهش تب بلغمي بسيار موثر است.اين دارو منضجيعني اعتدال دهنده اخلاط استو اخلاط منجمد را مي گدازدو اخلاط رقيق را غليظمي كند .به همين دليل اين دارو را نبايد بعد از شير گاو يا گوشفند خوردزيرا آن را منجمد و منعقد مي سازدو براي معده مضر است و از اين نظر بايد باانيسون و شيريني خورده شود. مقدار خوراك تخم گلرنگ 40-20 گرمو اسراف درخوردن ان مضر است و بايد كمتر از مقدار معينه براي خوراك خورده شود.جانشينان از نظر خواص حبةالخضرا يا ميوه درخت بطم است.تخم گلرنگ را در شيسر مخلوطمي نمايند و مي خورند.معمولا در هر 500 گرم شير 40 گرم تخم گلرنگ مقشرداخل مي كنند و نصف ان را مي خورند تا عمل كند.روغن تخم گلرنگ از نظر خواصشبيه روغن گزنه است و كمي ضعيفتر از آن و همان طور شير را منعقد مي كند وبه اصطلاح مي برد.و آب را جدا مي سازدو روغن نوع اهلي تابستاني ان مسهلخوبي است.

گلرنگ از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است .

خاصیت مسلهی دارد .

مسکن است.

تنظیم کنندهٔپریود است .

بلغمرا خارج می‌سازد .

تقویت کنندهٔ اعصاب است .

برای رفع دردآرتروز ورماتیسم، محل‌های درد را با روغن گلرنگ ماساژ دهید .

استفاده از روغن گلرنگ در غذاها،کلسترول را پایین می‌آورد .

در برطرف کردن تصلب شرائین مفید است .

تقویت کنندهٔ عمومی بدن است .

دردها و ناراحتی‌های قبل از عادت ماهانه را برطرف می‌کند .

داروی مفیدی برای رفع فلج‌های ناگهانی است که بر اثر سکته پیش می‌آید .

مقوی نیروی جنسی و زیاد کنندهٔاسپرم است .

آب آوردگی را بر طرف می‌کند .

خلط آور است و در برطرف کردن بیماری‌های ریوی مانندذات الریه موثر است .

برای معالجهٔیرقان مفید می‌باشد .

استفراق خونی را مدارا می‌کند .

از گلهای آن می‌توان به جایزعفران برای رنگین کردن برنج استفاده کرد.

خاصیت ضد تورمی دارد .

معرق است .

.

.........................