Zeytin ağacının yeni taksonomisi

Dünyada yetiştiriciliği yapılan bütün zeytin çeşitleri Oleaceae familyasının 25 cinsinden biri olan Olea cinsinde yer alan 36 türden biri olan Olea europaea L. türünün içinde yer almaktadır. Son yapılan çalışmalar ve “Royal Botanic Gardens”, “Kew” ve “Missouri Botanical Garden” işbirliğinde oluşturulan www.theplantlist.org bilgi bankasında diğer kuruluşların da katkılarıyla yenilenen listeye göre Olea europaea L. türünün 5 alttürü ve 51 sinonimi vardır.

Anavatanı olan ülkemizde yabani zeytin veya deliceler de artık ayrı bir alttür veya varyete olarak adlandırılmamakta ve Olea europaea L. türünün içinde değerlendirilmektedir. Bütün kültür çeşitlerinin de (Türkiye dahil çoğu zeytin yetiştiricisi ülkede olduğu gibi) doğrudan Olea europaea L. türüne bağlı olduğu belirtilmektedir.

Olea europaea türü pek çok alt taksona ayrıdığı için "politipik tür" dür, günümüzde kabul edilmiş 5 adet alttürü ve çok sayıda sinonimi mevcuttur ve bu alttürler farklı coğrafik bölgelerde yayılış gösterirler. Olea europaea türü ülkemizde yayılış gösteren tek türdür, kullanılan diğer isimlerin hepsi sinonim olmuştur.

Örneğin: Olea europaea subsp."Cuspidata" gibi alttür isimleridir.

Örneğin: Olea europaea var."Beylik" gibi varyete isimleridir.

Örneğin: Olea europaea cv."Domat" gibi çeşit isimleridir.

Örneğin: Olea europaea cv."Arbequina" cl. “IRTA-18” gibi klon isimleridir.

Anavatanı, Güneydoğu Anadolu bölgesinin ve Suriye’nin bir kısmının da yer aldığı Yukarı Mezopotamya ve Güneybatı Asya olarak kabul edilen zeytin ağacının ilk kültüre alınışı da yine bu bölgede olmuştur. Zeytin ağacı Anadolu üzerinden Yunanistan, İtalya ve İspanya’ya, Mısır üzerinden Tunus ve Fas’a yayılmış ve kültürü yapılmıştır.

Zeytinin anavatanı ve yayılış yolları (Yayılma 3 kol üzerinden olmuştur.)

Zeytinciliğinin Tarihçesi ve Yayılışı

Oleaceae familyasındaki Cinsler
1	Abeliophyllum	12	Adelia	23	Bolivaria
2	Chionanthus	13	Comoranthus	24	Cylindria
3	Dimetra	14	Fontanesia	25	Forestiera
4	Forsythia	15	Fraxinus	26	Haenianthus
5	Hesperelaea	16	Jasminum	27	Ligustrina
6	Ligustrum	17	Linociera	28	Mayepea
7	Menodora	18	Myxopyrum	29	Nestegis
8	Noronhia	19	Notelaea	30	Nyctanthes
9	Olea	20	Osmanthus	31	Pausia
10	Phillyrea	21	Picconia	32	Priogymnanthus
11	Schrebera	22	Syringa

Kaynak: http://www.theplantlist.org/1.1/browse/A/Oleaceae/

Olea Cinsindeki Türler
1	Olea ambrensis H.Perrier	19	Olea laxiflora H.L.Li
2	Olea borneensis Boerl.	20	Olea moluccensis Kiew
3	Olea brachiata (Lour.) Merr.	21	Olea neriifolia H.L.Li
4	Olea capensis L.	22	Olea palawanensis Kiew
5	Olea capitellata Ridl.	23	Olea paniculata R.Br.
6	Olea caudatilimba L.C.Chia	24	Olea parvilimba (Merr. & Chun) B.M.Miao
7	Olea chimanimani Kupicha	25	Olea polygama Wight
8	Olea cordatula H.L.Li	26	Olea puberula Ridl.
9	Olea cordulata H.L. Li	27	Olea rosea Craib
10	Olea dioica Roxb.	28	Olea rubrovenia (Elmer) Kiew
11	Olea europaea L.	29	Olea salicifolia Wall. ex G.Don
12	Olea exasperata Jacq.	30	Olea schliebenii Knobl.
13	Olea ferruginea Wall. ex Aitch.	31	Olea tetragonoclada L.C.Chia
14	Olea gagnepainii Knobl.	32	Olea tsoongii (Merr.) P.S.Green
15	Olea gamblei C.B.Clarke	33	Olea welwitschii (Knobl.) Gilg & G.Schellenb.
16	Olea hainanensis H.L.Li	34	Olea wightiana Wall. ex G.Don
17	Olea javanica (Blume) Knobl.	35	Olea woodiana Knobl.
18	Olea lancea Lam.	36	Olea yuennanensis Hand.-Mazz.

Kaynak: http://www.theplantlist.org/1.1/browse/A/Oleaceae/Olea/

Olea europaea L.’nin Sinonimleri
1	Olea alba Lam. ex Steud.	27	Olea europaea subsp. sylvestris (Mill.) Hegi
2	Olea amygdalina Gouan	28	Olea europaea var. sylvestris (Mill.) Lehr.
3	Olea angulosa Gouan	29	Olea ferruginea (Aiton) Steud.
4	Olea angustifolia Raf. [Illegitimate]	30	Olea gallica Mill.
5	Olea argentata Clemente ex Steud.	31	Olea hispanica Mill.
6	Olea arolensis Clemente ex Steud. [Invalid]	32	Olea lancifolia Moench
7	Olea atrorubens Gouan	33	Olea latifolia (Aiton) Steud. [Illegitimate]
8	Olea bifera Raf.	34	Olea longifolia (Aiton) Steud.
9	Olea brevifolia Raf.	35	Olea lorentii Hochst.
10	Olea buxifolia (Aiton) Steud. [Illegitimate]	36	Olea obliqua (Aiton) Steud.
11	Olea cajetana Petagna	37	Olea oblonga Gouan
12	Olea cayana Raf.	38	Olea odorata Rozier ex Roem. & Schult.
13	Olea communis Steud. [Invalid]	39	Olea officinarum Crantz
14	Olea craniomorpha Gouan	40	Olea oleaster Hoffmanns. & Link
15	Olea europaea var. buxifolia Aiton	41	Olea pallida Salisb. [Illegitimate]
16	Olea europaea var. communis Aiton	42	Olea polymorpha Risso ex Schult.
17	Olea europaea subsp. europaea	43	Olea praecox Gouan
18	Olea europaea var. ferruginea Aiton	44	Olea racemosa Gouan
19	Olea europaea var. latifolia Aiton	45	Olea regia Rozier ex Roem. & Schult.
20	Olea europaea var. longifolia Aiton	46	Olea sativa Weston
21	Olea europaea var. obliqua Aiton	47	Olea sativa Hoffmanns. & Link [Illegitimate]
22	Olea europaea subsp. oleaster (Hoffmanns. & Link) Negodi	48	Olea sphaerica Gouan
23	Olea europaea var. sativa (Weston) Lehr	49	Olea sylvestris Mill.
24	Olea europaea subsp. sativa (Weston) Arcangeli	50	Olea variegata Gouan
25	Olea europaea var. sylvestris (Mill.) Lehr	51	Olea viridula Gouan
26	Phillyrea lorentii Walp.

Kaynak: http://www.theplantlist.org/tpl1.1/record/kew-355112

Olea europaea L.’nin Alttürleri	Sinonim sayısı
1	Olea europaea subsp. cerasiformis G.Kunkel & Sunding	5
2	Olea europaea subsp. cuspidata (Wall. & G.Don) Cif.	29
3	Olea europaea subsp. guanchica P.Vargas & al.	1
4	Olea europaea subsp. laperrinei (Batt. & Trab.) Cif.	1
5	Olea europaea subsp. maroccana (Greuter & Burdet) P.Vargas & al.	2

Kaynak: http://www.theplantlist.org/tpl1.1/record/kew-355112

Tarım ve Orman Bakanlığı, Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü tarafından tescili yapılan zeytin çeşit, anaç, melez ve klon listesi. Hale hazırda Zeytin Milli Koleksiyonunda yer alan ve tescil edilmiş 83 yerli çeşit, 25 yabancı çeşit, 6 anaç, 5 melez veya klon listesi.

No	Çeşit Adı	Çeşide Ait Bilgi	Başvuru Sahibi	Tescil Tarihi
630	Ayvalık		ZAE, Bornova	3.5.1990
631	Çelebi		ZAE, Bornova	3.5.1990
632	Domat		ZAE, Bornova	3.5.1990
633	Eşek Zeytini (Ödemiş)		ZAE, Bornova	21.5.1993
634	Gemlik		ZAE, Bornova	3.5.1990
635	Halhalı		ZAE, Bornova	21.5.1993
636	Manzanilla		ZAE, Bornova	3.5.1990
637	Memeli		ZAE, Bornova	3.5.1990
638	Samanlı		ZAE, Bornova	3.5.1990
639	Sarı Ulak		ZAE, Bornova	3.5.1990
640	Sarı Yaprak		-	21.5.1993
641	Silifke Yağlık		ZAE, Bornova	21.5.1993
642	Uslu		ZAE, Bornova	3.5.1990
643	Nizip Yağlık		Antepfıstığı A.E.	3.5.1990
644	Kilis Yağlık		ZAE, Bornova	3.5.1990
645	Tavşan Yüreği		BATEM	3.5.1990
646	Ak zeytin		ZAE, Bornova	21.5.1993
647	Aşıyeli		ZAE, Bornova	21.5.1993
648	Belluti		ZAE, Bornova	21.5.1993
649	Beyaz Yağlık		ZAE, Bornova	21.5.1993
650	Butko		ZAE, Bornova	21.5.1993
651	Büyük Topakulak		ZAE, Bornova	3.5.1990
652	Çakır		ZAE, Bornova	3.5.1990
653	Çekişte		ZAE, Bornova	3.5.1990
654	Çilli		ZAE, Bornova	3.5.1990
655	Dilmit		ZAE, Bornova	21.5.1993
656	Edincik Su		ZAE, Bornova	3.5.1990
657	Elmacık		ZAE, Bornova	21.5.1993
658	Erdek Yağlık		ZAE, Bornova	21.5.1993
659	Erkence		ZAE, Bornova	3.5.1990
660	Eşek Zeytini (Tekirdağ)		ZAE, Bornova	21.5.1993
661	Girit Zeytini		ZAE, Bornova	21.5.1993
662	Görvele		ZAE, Bornova	21.5.1993
663	Halhalı Çelebi		ZAE, Bornova	21.5.1993
664	Hamza Çelebi		ZAE, Bornova	21.5.1993
665	Hurma Kaba		ZAE, Bornova	21.5.1993
666	Hurma Karaca		ZAE, Bornova	21.5.1993
667	Hursuki		ZAE, Bornova	21.5.1993
668	İri Yuvarlak		ZAE, Bornova	21.5.1993
669	İzmir Sofralık		ZAE, Bornova	3.5.1990
670	Kalembezi		ZAE, Bornova	3.5.1990
671	Kan Çelebi		ZAE, Bornova	3.5.1990
672	Karamani		ZAE, Bornova	21.5.1993
673	Karamürsel Su		ZAE, Bornova	3.5.1990
674	Kara Yaprak		ZAE, Bornova	21.5.1993
675	Kiraz		ZAE, Bornova	3.5.1990
676	Küçük Topak Ulak		ZAE, Bornova	21.5.1993
677	Maraş No-7		ZAE, Bornova	21.5.1993
678	Marentelli		ZAE, Bornova	21.5.1993
679	Mavi		ZAE, Bornova	21.5.1993
680	Melkabazi		ZAE, Bornova	21.5.1993
681	Memecik		ZAE, Bornova	3.5.1990
682	Sinop No.6		ZAE, Bornova	21.5.1993
683	Otur		ZAE, Bornova	21.5.1993
684	Patos		ZAE, Bornova	21.5.1993
685	Samsun Salamuralık		ZAE, Bornova	21.5.1993
686	Samsun Tuzlamalık		-	21.5.1993
687	Samsun Yağlık		ZAE, Bornova	21.5.1993
688	Sarı Haşebi		ZAE, Bornova	3.5.1990
689	Sati		ZAE, Bornova	21.5.1993
690	Saurani		ZAE, Bornova	3.5.1990
691	Sayfi		ZAE, Bornova	21.5.1993
692	Sinop No.1		ZAE, Bornova	21.5.1993
693	Sinop No.2,		ZAE, Bornova	21.5.1993
694	Sinop No.4		ZAE, Bornova	21.5.1993
695	Sinop No.5		ZAE, Bornova	21.5.1993
696	Siyah Salamuralık (Tekirdağ)		ZAE, Bornova	21.5.1993
697	Taşarası(Aydın)		ZAE, Bornova	21.5.1993
698	Taşarası(Kuşadası)		ZAE, Bornova	21.5.1993
699	Tesbih Çelebi		ZAE, Bornova	21.5.1993
700	Trabzon Yağlık		ZAE, Bornova	21.5.1993
701	Samsun Ufak Tuzlamalık		-	21.5.1993
702	Yağ Çelebi		ZAE, Bornova	3.5.1990
703	Yağlık Çelebi		ZAE, Bornova	21.5.1993
704	Yağlık Sarı Zeytin		ZAE, Bornova	21.5.1993
705	Yağ Zeytini		ZAE, Bornova	21.5.1993
706	Yerli Yağlık		ZAE, Bornova	21.5.1993
707	Yuvarlak Çelebi		ZAE, Bornova	21.5.1993
708	Yün Çelebi		ZAE, Bornova	3.5.1990
709	Zoncuk		ZAE, Bornova	21.5.1993
710	Arbequin		ZAE, Bornova	21.5.1993
711	Ascolana		ZAE, Bornova	21.5.1993
712	Barouni		ZAE, Bornova	21.5.1993
713	Chetoui		ZAE, Bornova	21.5.1993
714	Frantoio		ZAE, Bornova	21.5.1993
715	Gordal		ZAE, Bornova	21.5.1993
716	Hoji Blanca		ZAE, Bornova	21.5.1993
717	Labib		ZAE, Bornova	21.5.1993
718	Leccio		ZAE, Bornova	21.5.1993
719	Lucque		ZAE, Bornova	21.5.1993
720	Manzanilla Carmona		ZAE, Bornova	21.5.1993
721	Meshabi		ZAE, Bornova	21.5.1993
722	Meski		ZAE, Bornova	21.5.1993
723	Mission		ZAE, Bornova	21.5.1993
724	Negral		ZAE, Bornova	21.5.1993
725	Olivier		ZAE, Bornova	21.5.1993
726	Picholine		ZAE, Bornova	21.5.1993
727	Sailali		ZAE, Bornova	21.5.1993
728	Sevillana		ZAE, Bornova	21.5.1993
729	Sigoise		ZAE, Bornova	21.5.1993
730	Stanbouli		ZAE, Bornova	21.5.1993
731	Şam		ZAE, Bornova	21.5.1993
732	Tanche		ZAE, Bornova	21.5.1993
733	Tefahi		ZAE, Bornova	21.5.1993
734	Verdal		ZAE, Bornova	21.5.1993
735	Zarazi		ZAE, Bornova	21.5.1993
736	Şam Hurması		ZAE, Bornova	21.5.1993
737	Yamalak Sarısı		ZAE, Bornova	6.4.2010
1054	Arbequine	Tohum anacı	-	21.5.1993
1055	Gemlik	Klon anacı	-	21.5.1993
1056	Girit Zeytini	Tohum anacı	-	21.5.1993
1057	Frantoio	Tohum anacı	-	21.5.1993
1058	Leccio	Tohum anacı	-	21.5.1993
1059	Uslu	Tohum anacı	ZAE, Bornova	6.4.2010
1147	Gemlik 21		Atatürk B.K.M.A.E.	4.11.2013
1148	Gemlik 27		Atatürk B.K.M.A.E.	4.11.2013
1230	Hayat		ZAE, Bornova	25.2.2015
1310	Hanım Parmağı		ZAE, Bornova	2.3.2017
1311	Memecik Klon 9		ZAE, Bornova	2.3.2017

Kaynak: https://www.tarimorman.gov.tr/BUGEM/TTSM/Sayfalar/Detay.aspx?SayfaId=87