nomes no trilho de navegação
La celidonia menor, (Ranunculus ficaria, sinónimu : Ficaria verna) ye una planta yerbácea perenne de porte pequeñu, con fueyes brilloses ensin pelos, con forma asemeyada a corazones. Pertenez al xéneru Ranunculus, dientro de la familia Ranunculaceae. Tamién-y la denomina yerba de les almorranes por cuenta de unos engrosamientos nos sos raigaños que recuerden a les hemorroides.
Les plantes son yerbes perennes, con unes raigaños tuberosas, cilíndriques con engrosamientos casi na superficie que recuerden a les hemorroides. Les fueyes de más de 1cm con llimbu ováu-cordáu, enteru o crenáu, de color verde escuru brillante, largamente peciolaes. Flores solitaries, hermafrodites, actinomorfes, grandes ente 1,5 a 4 cm y periantu de 3 sépalos, con 7 ó más pétalos (hasta 20) de color mariellu brillosu, con fuesa nectarífera cubierta por una escama. Nel centru de la flor reparar numberosos estames en círculu qu'arrodien unos gránulos” na zona central que van formar el frutu de la planta (poliaquenios).
Floria mientres l'Iviernu a partir de mediaos de febreru y la Primavera en zones húmedes, pacionales, riberes y montes frescos polo xeneral (rebollares, fayedales...), a cualquier altitú si les condiciones son les fayadices.
Alcuéntrase en yerbazales, nitrófilos, en llugares avisiegos y frescos, sobremanera en marxes de regueros y zones húmedes. Desenvolver en toa Europa y nel oeste d'Asia. Introducida como planta invasiva en Norteamérica. Puede atopase en tola Península ibérica.
Ranunculus ficaria describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 1: 550. 1753.[1]
El númberu cromosomático d'esta especie y de les sos táxones infraespecificos ye: 2n = 24[2][3]
Ranunculus: nome xenéricu que provién del llatín tardíu que significa "ranita", de "xaronca" y un diminutivu final. Esto probablemente refierse a munches especies que s'atopen cerca de l'agua, como les xaronques.
ficaria: epítetu
Botón d'oru, cirigüeña, celidonia menor, celidonia minor, celidonis menor, centaura menor, centella, escrofularia menor, ficaria, yerba centella, yerba centella menor, yerba de les almorranes, yerba de los chapazales, yerbes de les almorranes, morronera, güeyos de diosa, ranúnculo, verruguera, yerba centella menor, yerba de les almorranes.[3][5]
.
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. La celidonia menor, (Ranunculus ficaria, sinónimu : Ficaria verna) ye una planta yerbácea perenne de porte pequeñu, con fueyes brilloses ensin pelos, con forma asemeyada a corazones. Pertenez al xéneru Ranunculus, dientro de la familia Ranunculaceae. Tamién-y la denomina yerba de les almorranes por cuenta de unos engrosamientos nos sos raigaños que recuerden a les hemorroides.
Ranunculus ficaria (lat. Ranunculus ficaria) - qaymaqçiçəyikimilər fəsiləsinin qaymaqçiçəyi cinsinə aid bitki növü.
İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Ranunculus ficaria (lat. Ranunculus ficaria) - qaymaqçiçəyikimilər fəsiləsinin qaymaqçiçəyi cinsinə aid bitki növü.
La gatassa, celidònia o herba de les morenes (Ranunculus ficaria L.) és una espècie de ranuncle autòctona dels Països Catalans,[1] de flors amb molts pètals grocs brillants i que viu a les voreres de rierols i llocs humits de la Mediterrània. Antigament les seves arrels s'usaven com a remei contra les hemorroides o morenes. No es recomana el consum d'aquesta planta, que es considera verinosa.
La gatassa pot fer de cinc a trenta centímetres d'alt i de gener a maig hi destaquen les seves flors grogues d'uns cinc centímetres de diàmetre i amb molts pètals. Les fulles també són lluents, de contorn arrodonit amb la base auriculada i tenen un llarg pecíol. Les arrels són tuberoses.[2]
Creix a tota Europa i a l'oest d'Àsia. Als Països Catalans la trobem a Mallorca, Menorca i les províncies de Barcelona, Girona i Lleida.[2]
La gatassa, celidònia o herba de les morenes (Ranunculus ficaria L.) és una espècie de ranuncle autòctona dels Països Catalans, de flors amb molts pètals grocs brillants i que viu a les voreres de rierols i llocs humits de la Mediterrània. Antigament les seves arrels s'usaven com a remei contra les hemorroides o morenes. No es recomana el consum d'aquesta planta, que es considera verinosa.
La gatassa pot fer de cinc a trenta centímetres d'alt i de gener a maig hi destaquen les seves flors grogues d'uns cinc centímetres de diàmetre i amb molts pètals. Les fulles també són lluents, de contorn arrodonit amb la base auriculada i tenen un llarg pecíol. Les arrels són tuberoses.
Creix a tota Europa i a l'oest d'Àsia. Als Països Catalans la trobem a Mallorca, Menorca i les províncies de Barcelona, Girona i Lleida.
Planhigyn blodeuol parhaol ydy Llygad Ebrill (neu Dail Peils[1]) (Lladin: Ranunculus ficaria; Saesneg: Lesser Celandine) gyda dail trwchus siap calon a blodyn melyn sy'n colli ei liw ar ôl ychydig amser. Mae'n tyfu fel chwynyn mewn gerddi drwy Ewrop a bellach gogledd America hefyd ac yn hoff o dir tamp, llwm.
Blodeua ym Mawrth ac Ebrill. Mae'n perthyn i'r un teulu â blodyn menyn (Ranunculaceae) ac felly ni ddylid ei fwyta, gan ei fod yn wenwynig.
Blodau melyn sgleiniog a dail ar ffurf calonnau, yn tyfu'n dusw isel. Cloron hirgrwn brown yn tyfu ar flaenau amryw o'r gwraidd. I'w gweld o Fawrth i Fai.
Ar lawr hen goedwig gollddail, gwrychoedd a glannau afonydd, yn enwedig os yw'r pridd ychydig yn llaith.
Mae'n adnabyddus bod y blodau, fel arfer, yn wynebu'r haul ac yn ei ddilyn yn ystod y dydd. Yn fwy na hynny, deellir bod ffurf cwpanog y blodyn, a'i betalau sgleiniog sydd fel cychod bychain hirfain, yn gweithredu fel drych parabolig sy'n gallu dal ac adlewyrchu pelydrau'r haul i ganol y blodyn. Mae hyn yn addasiad effeithiol i grynhoi a gwneud y gorau o wres a goleuni ar adeg pan fo'r dyddiau'n fyrach a'r haul yn wanach na chyfnodau mwy ffafriol o'r flwyddyn (oni allai hyn esbonio paham fo cynifer o flodau'r gwanwyn yn felyn?).
Yn arwydd adnabyddus o'r Gwanwyn. Amryw o'i enwau yn cyfeirio at y Gwanwyn - sef tymor ei flodau.
Yr enw "milfyw" a chyfeiriadau eraill at wartheg yn ei enwau yn nodi y byddai ei ymddangosiad yn arwydd o ddyfodiad y Gwanwyn ac y byddai'r anifeiliaid fyw. [Gweler y defnydd o'r enw hwn, ynghyd a'r un goel, yn achos yr hesgen fach ''Luzula campestris''.
Cyfeiria'r dywediad "Tridiau deryn du a dau Lygad Ebrill" at dri diwrnod olaf Mawrth a dau ddiwrnod cynta Ebrill - sef y cyfnod delfrydol i hau ceirch.
Enw Safonol Cymraeg: Llygad Ebrill
Enw Lladin: Ranunculus ficaria (L.): [ranunculus = llyffant/broga bychan - yn gyfeiriad mae'n debyg at natur "amffibiaidd" amryw o'r teulu; ficaria = ffigysen fechan - yn cyfeirio at y cnapiau (cloron) hirgrwn nodweddiadol ar y gwraidd].
Blodau Menyn (Maldwyn, Ceredigion), Aur bach y Gwanwyn, Llygad y Gwanwyn (Morgannwg), Melyn y Gwanwyn, Mil Melyn y Gwanwyn (Meirion), Seren y Gwanwyn, Bronwys, Bronwys Melyn y Gwanwyn, Bronwst, Llysiau'r Bronnau, Gwenith y Ddaear, Gwenith y Gog, Llym y Llygaid (Arfon), Llygad Dyniawed, Blodyn Llo Bach (Arfon), Milfyw (Arfon, Meirion, Ceredigion), Dail Peils (Arfon, Ceredigion), Llysiau'r Peils (Dinbych), Blodau'r Peils (Penfro)[2],[3].
Yn Llysieulyfr Meddyginiaethol William Salesbury, Gol.E.S Roberts (1916), tud. 243, rhestrir ei enwau fel a ganlyn: "y vronwys y vilfyw, nei melyn y gwanwyn yn Cambraec." Ceir "y fioled fraith" ymysg yr enwau a restrir gan D.T. Jones yn ei Lysieulyfr Teuluaidd, (Caernarfon, 18..) tud. 268, ond dichon mai parhad o gamddehongliad gan awduron cynharach o ddisgrifiad sy'n fwy perthnasol i Viola tricolor geir yma.
Amryw yn cyfeirio at ei liw a'i dymor. Tebyg bod yr elfen "gwenith" mewn rhai enwau yn cyfeirio at y bylbynnau bychain a gynhyrchir yn y blodyn ar ddiwedd y tymor blodeuo. Mae y rhain yn ymdebygu i rawn gwenith ac yn fodd i'r planhigyn atgynhyrchu ac ymledu'n llystyfol.
"Bronwst" a "peils" yn cyfeirio at ei ddefnyddiau meddyginiaethol. "Milfyw" yn enw canoloesol ac yn arwyddo y byddai ei ymddangosiad yn arwyddo y byddai'r anifeiliaid fyw (yr enw yn gysylltiedig bellach a Luzula campestris, gw. isod).
Ceir "Llym y llygaid" yn enw hefyd ar y Melynllys (Chelidonium majus). Yn Saesneg ceir cryn gymysgedd enwau rhwng C.majus - Greater Celandine, a R. ficaria - Lesser Celandine gyda'r "celandine" yn y ddau achos yn tarddu o Chelidon - y wennol.
Dyma ffefryn William Wordsworth! Sgwennodd amdano sawl tro:
Ceir disgrifiadau lliwgar iawn o'r Llygad Ebrill gan Richard Morgan yn ei Lyfr Blodau, Y Gyfrol Gyntaf (1909):
Defnyddir y blodyn i wnued powltis i drin cornwyd a gwarrau ystyfnig[4] a defnyddir gweddill y planhigyn (blagur, gwreiddyn a dail i atal llid (antiinflammatory) ac i wella diffyg traul.[5]. Dywed rhai ei fod hefyd yn gymorth i wella clwy'r marchogion,[6] fel yr awgryma'r hen enw Cymraeg, sef 'dail peils'.
Sonia'r Herald Cymraeg (3 Medi 2008), "fod Elizabeth Roberts, Penrhyndeudraeth yn ei llythyr yn cyfeirio at ei mam, Mary Thomas o Forfa Nefyn, oedd yn defnyddio planhigion meddyginiaethol. Roedd yn ddiddorol ei bod yn defnyddio llygad Ebrill fel un o’r planhigion i drin clwy’r marchogion."
Cyfeiria William Salesbury at ei rinweddau, yn ei lawysgrif o'r 16g, fel a ganlyn: "Nerth blaendost sy yntho ag e bair it croen vchaf chwsigenny da ydyw rhac y grammen a rhac lepr. / E ddodir yn y phroenae y suc a wescir or gwraidd gyd a mel er mwyn carthy yr penn. / Ar yn phynyt y certhir yn phynnedig y penn ar cylla a ei iscell gyd a mel anyd ei gargareisio nei olchi y mwnwgl." [7], (ond geiriau Dioscorides, De Historum Stirpium, L. Fuchs ydynt).
Tardda brif ddefnydd meddyginiaethol Salesbury o'r hen goel ganoloesol: "Athrawiaeth yr Arwyddnodau", pan ystyriwyd bod tebygrwydd gweladwy rhwng y cloron tanddaearol a symptomau Clwy y Marchogion, neu'r Peils. Canfyddwyd bod eli o gloron pwyedig gwraidd Llygad Ebrill (mewn menyn gwyrf yn wreiddiol) yn effeithiol i leihau'r symptomau - sydd yn un o'r ychydig enghreifftiau cydnabyddedig o effeithiolrwydd yr Athrawiaeth. Erbyn hyn canfyddwyd bod cemegau ynddo sy'n gallu lleihau chwydd mewn gwythien (vasoconstrictors) ac mai y rheiny yw'r elfennau gweithredol.
Dywed D.T. Jones, Llanllyfni yn ei Lysieulyfr Teuluaidd (18..): "Y maent yn rhagorol o dda yn y peils pan y b'ont yn tori allan yn dethi neu yn gnapiau, trwy eu hel, sef y dail a'r gwraidd, a'u cnocio a'u berwi mewn ymenyn gwyrdd hyd nes y b'ont wedi crebychu, gan eu streinio trwy liain, a'u cadw yn eli i iro y peils, ac yn fynych fe a'ch gwellha yn fuan." Dywed R. Price ac E. Griffiths (1890)[8] ar gyfer yr un anhwylder: "Os bydd y dolur poenus hwn yn fewnol, gwell yw yfed tê cryf o hono; ond os bydd yr anhwyldeb yn allanol, gwell pwyo y gwraidd a'r dail, a'u berwi mewn ymenyn heb halen, nes y byddont yn eli gwyrdd, a'i hidlo, ac eneinio y lle ag ef."
Hefyd, gweithia y llysieuyn hwn yn rymus yn ffordd y dwfr, a glanha yr arenau a'r bledren o bob graian a rhwystrau; ac mae'n oeri unrhyw fflamegau yn y rhanau hyny.[9].
Ddegau o weithiau, pan yn hogyn, y bum yn casgu'r dail, i'w rhoi mewn diod dail poethion (nettle beer), - hen ddiod iachus, o aml i ddalen dda, y dylid gwneud llawer mwy ohoni nag a wneir yn bresennol."[10].
Yn ôl Ann Elizabeth Williams (2017) y feddyginiaeth lysieuol fwyaf cyffredin at glwy'r marchogion (peils) oedd eli a wneid o'r planhigyn llygad Ebrill, neu ddail peils fel y'i gelwid weithiau. Gwreiddiau'r planhigyn, ynghyd â'r dail ambell waith, a ddefnyddid fel rheol i wneud yr eli. Golchai Mrs Elin Jane Hatton o Langernyw y gwreiddiau a'u sychu, yna eu mwtro a'u berwi ynghyd â'r dail mewn menyn. Deuai pobl yr ardal ati i gael yr eli hwn. Cafwyd tystiolaeth hefyd y gwneid eli â'r blodau a'r coesau yn hytrach na'r gwreiddiau, ond nid oedd yr arfer hwn mor gyffredin. Arfer arall oedd berwi'r gwreiddiau neu roi dŵr berwedig am eu pen ac yfed y trwyth.
Mae llygad Ebrill yn feddyginiaeth gydnabyddedig at glwy'r marchogion a soniodd gwr o Lanrhian fel y bu i gyfaill iddo, a ddioddefai o'r anhwylder, anfon i ffwrdd i Lundain at gwmni a oedd yn gwerthu meddyginiaethau llysieuol i ofyn am feddyginiaeth, ac fel y bu i'r cwmni anfon cyflenwad o'r llysiau iddo. Mae poblogrwydd llygad Ebrill fel meddyginiaeth at glwy'r marchogion yn cael ei briodoli'n aml i athrawiaeth yr arwyddnodau, sy'n honni bod pob planhigyn yn meddu ar ryw nodwedd neu'i gilydd sy'n dynodi pa afiechyd mae'n ei wella. Gan fod gwreiddiau'r llygad Ebrill yn ymdebygu i'r lledewigwst, roedd y planhigyn felly yn addas ar gyfer trin yr anhwylder. Daethai'r planhigyn yn feddyginiaeth boblogaidd at glwy'r marchogion, a byddai pobl wedi sylwi ar y tebygrwydd rhwng y gwreiddiau a'r anhwylder, a daeth hyn yn fodd i'w hatgoffa o'r defnydd a wneid ohono[11]
Arferion Plant: Am ei fod yn aelod o deulu'r Blodyn Menyn byddai plant yn ei ddefnyddio yn yr un modd - yn dal y blodyn melyn o dan yr en, ac os ceid adlewyrchiad melyn ar y croen byddai'n dangos bod perchen y croen yn hoffi menyn!
Yn ucheldiroedd ac ynysoedd yr Alban, ystyrid y gloren yn debyg i deth buwch a lliw'r blodyn i hufen. Cesglid clwstwr o bedair cloren yn cyfateb i bwrs y fuwch - a'u gosod yn y beudy fel swyn i gynyddu llaeth y gwartheg. [Grigson, G., The Englishman's Flora (1958), tud.51].
Planhigyn blodeuol parhaol ydy Llygad Ebrill (neu Dail Peils) (Lladin: Ranunculus ficaria; Saesneg: Lesser Celandine) gyda dail trwchus siap calon a blodyn melyn sy'n colli ei liw ar ôl ychydig amser. Mae'n tyfu fel chwynyn mewn gerddi drwy Ewrop a bellach gogledd America hefyd ac yn hoff o dir tamp, llwm.
Blodeua ym Mawrth ac Ebrill. Mae'n perthyn i'r un teulu â blodyn menyn (Ranunculaceae) ac felly ni ddylid ei fwyta, gan ei fod yn wenwynig.
Orsej jarní (Ficaria verna) je bylina z čeledi pryskyřníkovitých.
Orsej jarní je vytrvalá bylina nejčastěji 3–15 cm vysoká s kyjovitě ztlustlými kořenovými hlízami.[1][2] Lodyha je vystoupavá, zpravidla kořenující, v paždí listů se vyvíjí pacibulky nebo pacibulky chybí (záleží na poddruhu, v ČR se zpravidla vyvíjejí).[1] Z jedné lodyhy vyrůstá většinou jen jedna květní stopka. Listy jsou jednoduché, dlouze řapíkaté, nejvyšší s kratšími řapíky. Čepele jsou srdčitě vejčité až okrouhle ledvinité, lysé, na okraji nepravidelně vroubkované.[1] Kališní lístky jsou asi 5–6 mm dlouhé, zelené, na okrajích blanité, lysé. Tyčinek je mnoho. Korunní lístky jsou úzce vejčité, žluté, nejčastěji 12–16 mm dlouhé.[1] Kvete brzy na jaře, v březnu až v květnu. Plodem je nažka, nažky jsou uspořádány do souplodí. Často ale bývají zakrnělé a rostlina se rozmnožuje vegetativně.[2] Počet chromozómů je 2n=32.[2] Mimo ČR ovšem i 2n=24 a 2n=16.
Orsej jarní je přirozeně rozšířen skoro po celé Evropě, chybí jen na úplném severu a na Islandu, dále roste v Malé Asii a na Kavkaze. Člověkem byl zavlečen do Severní Ameriky, kde se může místy chovat i jako invazní druh.[3][4] V České republice to je běžná rostlina rozšířená od nížin do podhůří, v horách je už vzácný. Najdeme ji nejčastěji ve vlhčích typech listnatých lesů, ale i na loukách a v křovinách.
Orsej jarní je varibilní druh, je rozlišováno více poddruhů. V České republice roste pouze Ficaria verna subsp. verna. Nastal zde ovšem trochu zmatek v tom, že rostliny rostoucí v ČR byly dříve tradičně řazeny k poddruhu Ficaria verna subsp. bulbifera.[1] Díky zkoumání Linného typového materiálu ovšem většina současných autorů usoudila, že typus je tetraploidní rostlina dříve řazená pod poddruh subsp. bulbifera. Ovšem toto zjištění má za následek to, autonymum připadne tetraploidním rostlinám s pacibulkami (dříve subsp. bulbifera) a rostliny dříve udávané pod subsp. verna se musí uvádět pod jiným jménem.[5] V Evropě jsou udávány níže uvedené poddruhy, s tím, že Ficaria calthifolia je brán v tomto článku jako samostatný druh.
Pro vysoký obsah vitamínu C se z ní dělával salát, ale jen do doby než vykvetla, po vykvetení je totiž jedovatá.
Obrázky, zvuky či videa k tématu orsej jarní ve Wikimedia Commons
Galerie orsej jarní ve Wikimedia CommonsAlmindelig Vorterod (Ranunculus ficaria) eller blot Vorterod er en 10-30 cm høj urt med hårløse stængler med blade og endestillede blomster. Den er meget almindelig i Danmark på fugtig muldbund. Planten visner helt bort i slutningen af maj og ses ikke resten af året.
Vorterod er en flerårig urt som først har en grundstillet roset af blade, som er runde til nyreformede med bugtet rand. Oversiden af bladene er glat og mørkegrøn, mens undersiden lysegrøn. Senere dannes hårløse stængler med blade og endestillede blomster. Blomstringen sker i april-maj, og de enkelte blomster er gule med talrige støvdragere og frugtanlæg. I bladhjørnerne dannes der yngleknopper, men til gengæld er frøsætningen meget svag.
Rodnettet består af små, kartoffelformede knolde og kraftige, hvide rødder.
Højde x bredde og årlig tilvækst: 0,10 x 0,20 m (10 x 2 cm/år).
Planten er vildtvoksende i Danmark, hvor den findes på den bedste, fugtige muldbund i løvskove, krat, parker og haver. På grund af yngleknoldene bliver arten spredt med jord på fodtøj, redskaber og maskiner, og derfor betragtes den – af nogle – som et irriterende ukrudt.
Underarten Limfjords-Vorterod (ssp. fertilis) danner ikke yngleknopper, men sætter frugt. Den er i Danmark kun udbredt i den vestlige del af Limfjorden i lyse strandkrat.
Almindelig Vorterod (Ranunculus ficaria) eller blot Vorterod er en 10-30 cm høj urt med hårløse stængler med blade og endestillede blomster. Den er meget almindelig i Danmark på fugtig muldbund. Planten visner helt bort i slutningen af maj og ses ikke resten af året.
Das Scharbockskraut (Ficaria verna, Syn.: Ranunculus ficaria L.), auch Feigwurz oder Frühlings-Scharbockskraut genannt, ist eine Pflanzenart in der Familie der Hahnenfußgewächse (Ranunculaceae). Es ist ein Frühjahrsblüher. Sein deutscher Trivialname leitet sich von Scharbock (Skorbut) ab, da seine Vitamin-C-haltigen Blätter gegen diese Mangelerscheinung eingenommen wurden. In der deutschsprachigen Schweiz nennt man die Pflanzen auch Glitzerli, weil die Blüte, im Gegensatz zum normalen Scharfen Hahnenfuß, glitzert, wie lackiert.
Das Scharbockskraut ist eine frühjahrsgrüne, ausdauernde, krautige Pflanze, die Wuchshöhen von 10 bis 20 cm erreicht. Es werden jährlich neu etwa 1 bis 2 cm lange, feigwarzen-ähnliche Wurzelknollen als Stärkespeicher gebildet. Die Erneuerungsknospen bilden sich an dem dicht unter der Oberfläche liegenden Rhizom. Der niederliegende bis aufsteigende, hohle Stängel ist kahl.
Die ungeteilten Laubblätter besitzen lange Blattstiele. Die einfache Blattspreite ist herz- bis nierenförmig und oft fettig-glänzend mit gekerbtem Blattrand.
Auffallend sind ihre einzeln stehenden und lang gestielten, goldgelben und sternförmigen Blüten, die einen Durchmesser von 1,5 bis 6 cm[1] besitzen. Es sind drei, selten fünf kelchblattartige Hüllblätter vorhanden. Es sind acht bis elf (im Unterschied zu den Hahnenfuß-Arten) Kronblätter vorhanden, welche im botanischen Sinne blumenblattartige Nektarblätter sind. Ihre auffällige Färbung lockt zur Blütezeit (März bis Mai) zahlreiche Insekten an, die am Blütenboden Nektar finden. Bei Berührung der zahlreichen Staubblätter erfolgt die Bestäubung.
Im Unterschied zu den „echten“ Hahnenfüßen Ranunculus s. str. haben die Nüsschen eine verlängerte Basis, der Griffel (Schnabel) ist reduziert.
Das Scharbockskraut ist ein Hemikryptophyt und eine Halbrosettenpflanze. Die Frühjahrspflanze zieht bereits im Mai/Juni wieder ein, zu diesem Zeitpunkt sind die neuen Wurzelknollen fertig ausgebildet und die oberirdischen Pflanzenteile beginnen sich gelb zu verfärben und welken dann.
Die für das westliche Mitteleuropa typische Ficaria verna subsp. verna (Syn.: subsp. bulbifera) ist tetraploid und vermehrt sich fast ausschließlich vegetativ durch Bulbillen; das sind weiße, etwa getreidekorngroße Brutknöllchen, die aus gehemmten Seitentrieben vor allem in den Achseln der unteren Blätter entstehen, später zu Boden fallen und zu neuen Pflanzen auswachsen. Der diploiden, südwesteuropäischen Stammform Ficaria verna subsp. fertilis (Syn.: subsp. verna auct.) fehlen gewöhnlich die Bulbillen; sie vermehrt sich über Samen.
Blütenbiologisch handelt es sich um „Nektar führende Scheibenblumen“ mit kelchartigen Perigonblättern und kronblattartigen Nektarblättern. Die Nektarblätter zeigen einen Fettglanz; ihre Epidermis ist durch Carotinoide intensiv gelb gefärbt; darunter befindet sich als Reflektor eine weiße Stärke führende Schicht. Die Basis glänzt nicht und reflektiert kaum UV-Licht, sie dient daher auch als Flecksaftmal. Die Blüten zeigen temperaturabhängige Wachstums- und Schließbewegungen; sie sind von 9 bis 17 Uhr geöffnet.
Trotz reichen Insektenbesuchs erfolgt bei der in Deutschland fast ausschließlich vorkommenden subsp. verna (Syn.: subsp. bulbifera) fast kein Fruchtansatz. Die keimenden Samen besitzen entgegen dem für die Klasse der Zweikeimblättrigen typischen Modus nur ein Keimblatt; das andere ist verkümmert. Die Samen erfahren Ausbreitung durch den Menschen mit Erde.
Vegetative Vermehrung erfolgt durch die Bulbillen, die im Mai abfallen, an der Erdoberfläche überwintern und im Frühjahr wieder auskeimen. Als Ausbreitungsmechanismen gelten für sie: Selbstausbreitung sowie Schwimm-, Ameisen- und Speicherausbreitung.
Das Scharbockskraut wird von den Rostpilzen Uromyces poae und Uromyces rumicis mit Spermogonien und Aecien und von Uromyces ficariae mit Telien befallen.[2]
Das Scharbockskraut ist schwerpunktmäßig in Nord- und Mitteleuropa beheimatet. Es kommt aber auch in Kleinasien und in Nordafrika vor, meidet aber in Europa den äußersten Norden. In den Allgäuer Alpen steigt es in Bayern an der Trifthütte nördlich von Warth (Vorarlberg) bis zu 1800 m Meereshöhe auf.[3]
Es gedeiht meist in feuchten Wiesen, Gebüschen, Hecken oder dichten Laubwäldern und an Laubwaldrändern und ist dort im Frühling anzutreffen. Dort bildet sie zumeist die erste grüne Bodenschicht (Krautschicht), noch bevor die Bäume ihre Blätter entwickeln. Es ist eine Art der Klasse Querco-Fagetea, kommt aber auch in Gesellschaften der Verbände Alliarion oder Arrhenatherion vor.[4]
Die ökologischen Zeigerwerte nach Landolt et al. 2010 sind in der Schweiz: Feuchtezahl F = 3+w+ (feucht aber stark wechselnd), Lichtzahl L = 2 (schattig), Reaktionszahl R = 4 (neutral bis basisch), Temperaturzahl T = 3+ (unter-montan und ober-kollin), Nährstoffzahl N = 4 (nährstoffreich), Kontinentalitätszahl K = 2 (subozeanisch).[5]
Ficaria verna wurde früher meistens zur Gattung Hahnenfuß (Ranunculus) gestellt. Neuere Untersuchungen zur Phylogenie mittels DNA-Sequenzanalyse von Emadzade et al.[6] haben jedoch gezeigt, dass das Scharbockskraut mit den „echten“ Hahnenfüßen nicht nächst verwandt ist. Die Schwestergruppe zum Scharbockskraut ist die arktische Gattung Coptidium (mit zwei Arten, früher auch zu Ranunculus gestellt). Die nächsten Verwandten von Ranunculus sind die südamerikanischen Gattungen Laccopetalum und Krapfia.
Enger verwandt mit der Art Ficaria verna sind die beiden Arten Ficaria ficarioides (Bory & Chaub.) Halácsy (Syn.: Ranunculus ficarioides Bory & Chaub.), die in Griechenland, auf Karpathos und in Vorderasien vorkommt, sowie Ficaria fascicularis K.Koch (Syn.: Ranunculus kochii Ledeb.), die in Kleinasien vorkommt.[7]
Das Scharbockskraut wurde 1753 von Carl von Linné in Species Plantarum unter dem Basionym Ranunculus ficaria L. erstveröffentlicht.[8] William Hudson stellte es 1762 in die Gattung Ficaria und gab ihm, da Gattungs- und Artnamen bei Pflanzen nicht übereinstimmen dürfen, den Namen Ficaria verna Huds.[9]
Der Typus von Ranunculus ficaria L. wurde 1954 auf ein Exemplar aus dem Herbarium von Linné, das zur tetraploiden Unterart Ficaria verna „subsp. bulbifera“ gehört, festgelegt. Dies entspricht nicht der bis in die 2000er Jahre gängigen Nomenklatur, die von der diploiden Unterart Ficaria verna „subsp. verna“ als Typus ausging, und machte einige Umstellungen notwendig.[10]
Vom Scharbockskraut (Ficaria verna Huds.) gibt es fünf Unterarten:[1][11]
Das Scharbockskraut ist in allen Teilen giftig, besonders aber im Wurzelstock und in den Bulbillen. Junge Blätter, die vor der Blütezeit geerntet werden, sind jedoch unbedenklich.[12][13] Hauptwirkstoffe sind Protoanemonin und andere unbekannte Stoffe. Protoanemonin wirkt schleimhautreizend.[13] Vergiftungserscheinungen sind: Übelkeit, Erbrechen und Durchfall.
Wenn man die jungen Blätter erntet, bevor die Blüten kommen, kann man sie als kleine Beigabe zu Salaten oder Quark nehmen. Sie bereichern das Essen mit einem „herben, etwas scharfen Geschmack“.[13] Nur vor der Blütezeit scheinen sie so wenig Protoanemonin zu enthalten, dass sie in mäßigen Mengen unbedenklich genossen werden können.[14] Die Menge der Protoanemonine ist jedoch nicht allein von der Blütezeit abhängig, sondern auch von Standort und Bodenbeschaffenheit. Der energiereichste Teil des Scharbockskrautes sind die kleinen weißen Speicherknöllchen in den Blattachseln sowie an den Wurzeln. Tritt bei einem Geschmackstest ein „stechend-bitterer“ Geschmack auf, sollten die gesammelten Pflanzenteile vor Verzehr getrocknet werden, um sie zu entgiften.[12]
Gefährlich sind Verwechslungen mit anderen Hahnenfuß-Gewächsen, da diese wesentlich größere Mengen an Giftstoffen enthalten.
Scharbockskraut gehörte früher zum Reiseproviant auf Seereisen und wurde von Seefahrern gegessen, die meist kein frisches Gemüse und Obst zur Verfügung hatten. Scharbockskraut enthält sehr viel Vitamin C und verhinderte dadurch Skorbut, eine Vitamin-C-Mangelkrankheit, die Seefahrer früher auf ihren langen Reisen bedrohte. Der Name Scharbockskraut leitet sich von Scharbock ab, eine alte Bezeichnung für Skorbut.[15]
Heute hat das Scharbockskraut in der Heilkunde keine Bedeutung mehr.
Das Scharbockskraut wird zerstreut als Zierpflanze für Gehölzgruppen und Rasenflächen genutzt. Es gibt ungefähr 50 Sorten (Auswahl):[16]
Bestand
Blattoberseite
Blattunterseite
Makroaufnahme Blattoberseite
Makroaufnahme Blattunterseite
Gesamtansicht von Ficaria verna subsp. verna: der Stängel weist 2 bis 4 Laubblätter auf, und es ist keine deutliche Grundrosette vorhanden.
Die Laubblätter weisen eine rundliches Spreite auf.
Blattrand von Ficaria verna subsp. verna: die Hydathoden (heller Punkt) befinden sich an der Spitze der undeutlichen Blattrandkerbzähne, die Kerben zwischen den Zähnen sind sehr eng
Diese Sippe pflanzt sich nur vegetativ durch in den Laubblattachseln gebildete Brutknöllchen fort …
… und entwickelt nur verkümmerte Früchte.
Die Blütenstiele von Ficaria verna subsp. calthifolia weisen kein oder höchstens ein Laubblatt auf und es ist eine deutliche Grundrosette vorhanden.
Die Laubblätter haben eine eiförmige Spreite.
Blattrand von Ficaria verna subsp. calthifolia: die Hydathoden befinden sich meist in schwachen Kerben, dazwischen befinden sich keine oder rechtwinklige Kerben.
Diese Sippe pflanzt sich sexuell fort, die Fruchtstiele biegen sich nach der Blüte bogig zum Boden.
Die Frucht bringt gut entwickelte, etwas behaarte Nüsschen hervor.
Das Scharbockskraut (Ficaria verna, Syn.: Ranunculus ficaria L.), auch Feigwurz oder Frühlings-Scharbockskraut genannt, ist eine Pflanzenart in der Familie der Hahnenfußgewächse (Ranunculaceae). Es ist ein Frühjahrsblüher. Sein deutscher Trivialname leitet sich von Scharbock (Skorbut) ab, da seine Vitamin-C-haltigen Blätter gegen diese Mangelerscheinung eingenommen wurden. In der deutschsprachigen Schweiz nennt man die Pflanzen auch Glitzerli, weil die Blüte, im Gegensatz zum normalen Scharfen Hahnenfuß, glitzert, wie lackiert.
Li djaenea fåsse ranonke[1] ou djaenea ou blamêye ou pitite-aloumwere[2] ou clå-d'-ôr ou djaene fleur di må[3], c' est ene pitite djaene fleur ki vént å bontins.
No d' l' indje e sincieus latén : Ficaria verna u Ficaria ranunculoides u Ranunculus ficaria
El Walonreye, c' est ene des prumires ki florit, dedja e moes d' måss.
Come bråmint des ôtès fleurs, ele si drove å solea.
Ele a-st ene grosse cråsse foye, del cogne d' on rno, ki dmeure å raeze di tere.
Ele vént dins les hourleas, les bwès, les cortis. Ezès djårdéns, ele pout esse plantêye come wårnixhante fleur, come yebe ås maladeyes ou esse riwaitêye come crouwå.
dins on bwès
e-n on corti
On eployive ses raecinêyes (50 gr å lite d' aiwe) po l' rasseraedje (ele rind les crotes pus moles, ene miete glairieuses). Mins li plante pout esse epweznante.
On pou fé on rbolou té des foyes po sougnî so les brokes.[4]
Li djaenea fåsse ranonke ou djaenea ou blamêye ou pitite-aloumwere ou clå-d'-ôr ou djaene fleur di må, c' est ene pitite djaene fleur ki vént å bontins.
No d' l' indje e sincieus latén : Ficaria verna u Ficaria ranunculoides u Ranunculus ficaria
Ficaria verna, (umwhile Ranunculus ficaria L.) commonly kent as foal's fit, is a law-growin, hairless perennial flouerin plant in the buttercup faimily Ranunculaceae native tae Europe an wast Asie.
Ficaria verna, (umwhile Ranunculus ficaria L.) commonly kent as foal's fit, is a law-growin, hairless perennial flouerin plant in the buttercup faimily Ranunculaceae native tae Europe an wast Asie.
Ranunculus ficaria l'è 'na piànta erbàcea perène de dimensiù bastànsa pesène, che fà part de la famìa botànica de le Ranunculaceae.
La g'ha raìs tüberùze cilìndriche che se 'ngròsa arènt a la superfìce del teré. Le fòie i è grànde de piö de 'n ghèl de fùrma ovada-cordada, entréch o crenàt, de culùr vért scür e löster, e conden gambì bel lónch.
I fiùr i è sùi, ermafrudìcc, atinomòrf, grancc de 1,5 a 4 ghèi. El pereànse l'è de tré sépali, con 7 pétali o pò a de piö (el pöl vìghen enfìna a 20) de culùr zalt bèl löster. En mès al fiùr gh'è divèrsi stam dispunìcc a sércol entùren a 'n quach "granèl" endèla zòna centràl e che i deentarà 'l fröt de la piànta (poli-achéni). El vé a fiurì 'n envéren a cumincià de le metà febrér 'nfìna a la Primaéra en zòne ömede, pàscoi, rìe e bósch frèsch.
Se 'l tróa 'n töta Europa e 'ndel'Asia ucidentàla.
El Ranunculus ficaria l'è stat discriìt de Linèo e püblicat endèl Species Plantarum 1: 550. 1753.[1]
Ranunculus ficaria l'è 'na piànta erbàcea perène de dimensiù bastànsa pesène, che fà part de la famìa botànica de le Ranunculaceae.
Spieënkroed, hanekluuetjes of wrattekroed (Ficaria verna subsp. bulbilifer of Ranunculus ficaria subsp. bulbifer) is 'ne lieëgblievendje veurjaorsbleujer dae behuuertj toete ranónkelfemielje (Ranunculaceae). De vouksnaam spieënkroed is aafgelèdj vanne vorm vanne knub, die klein spieënkes gelieke. De blajer van 't spieënkroed zeen vergiftig wen de plantj in bleuj steit; veure plantj bleutj kan me-n aevel veilig de blajer aeten in slaaj. Den is 't 'n gooj brón veur vitamien C.
Spieënkroed wuuertj toet 30 cm hoeag en bleutj van mieërt toet mei. De hertvörmige blajer zitten anen oetènj van 'ne lange blaadsteel. De gael blome höbben ach toet twellef kroeanblajer en drie greun klechblajer, 'n aafwieking t'n opzich vanne anger leje vanne ranonkelfemielje. Bie slech waer blieve de blome toe en wen de zón sjientj spreie zie zich wied aop. De plantj vörmen 'n saort aan tepiet det meistes neet hoger is es 10 cm. Nao de bleuj sturf 't plantjdeil baove de gróndj aaf en blieve óngere gróndj knubkes van inkel millimaeter euver veur 't volgendj jaor. Bieje zejlinge truf me slechs eine zaodlob aan; de plantj huuertj es lid vanne ranonkelfemielje aevel toete twieëzaodlobbige. De twieëdje zaodlob waas oearsprunkelik waal dao, mer is verzwónje.
Spieënkroed kump algemein veur op vöchtige grunj, langs nate bósrenj en slaotkantje. 't Versprèdj zich zowaal door zaodvörming en verspreijing es door knul. Dees litste greuje neet allein inne gróndj, mer ouch es breujknul innen oksele vanne blaadstele. Innen haof is spieënkroed e gedeijig plentje, mer 't mót waal good inne handj waere gehaje, ómdet 't zich anges te snel versprèdj.
Vreuger woort 't spieënkroed gezeen es 'n óngerdeil vanne bótterblome, mer allewiel vörmp 't zien eige geslech.
Spieënkroed, hanekluuetjes of wrattekroed (Ficaria verna subsp. bulbilifer of Ranunculus ficaria subsp. bulbifer) is 'ne lieëgblievendje veurjaorsbleujer dae behuuertj toete ranónkelfemielje (Ranunculaceae). De vouksnaam spieënkroed is aafgelèdj vanne vorm vanne knub, die klein spieënkes gelieke. De blajer van 't spieënkroed zeen vergiftig wen de plantj in bleuj steit; veure plantj bleutj kan me-n aevel veilig de blajer aeten in slaaj. Den is 't 'n gooj brón veur vitamien C.
Spieënkroed wuuertj toet 30 cm hoeag en bleutj van mieërt toet mei. De hertvörmige blajer zitten anen oetènj van 'ne lange blaadsteel. De gael blome höbben ach toet twellef kroeanblajer en drie greun klechblajer, 'n aafwieking t'n opzich vanne anger leje vanne ranonkelfemielje. Bie slech waer blieve de blome toe en wen de zón sjientj spreie zie zich wied aop. De plantj vörmen 'n saort aan tepiet det meistes neet hoger is es 10 cm. Nao de bleuj sturf 't plantjdeil baove de gróndj aaf en blieve óngere gróndj knubkes van inkel millimaeter euver veur 't volgendj jaor. Bieje zejlinge truf me slechs eine zaodlob aan; de plantj huuertj es lid vanne ranonkelfemielje aevel toete twieëzaodlobbige. De twieëdje zaodlob waas oearsprunkelik waal dao, mer is verzwónje.
Spieënkroed kump algemein veur op vöchtige grunj, langs nate bósrenj en slaotkantje. 't Versprèdj zich zowaal door zaodvörming en verspreijing es door knul. Dees litste greuje neet allein inne gróndj, mer ouch es breujknul innen oksele vanne blaadstele. Innen haof is spieënkroed e gedeijig plentje, mer 't mót waal good inne handj waere gehaje, ómdet 't zich anges te snel versprèdj.
Tibiwt (Isem usnan: Ficaria verna) d talmest n yemɣi seg twacult n ranunculaceae 
. William Hudson d amdan amezwaru i yuran fell-as deg useggas n 1762.
Tibiwt (Isem usnan: Ficaria verna) d talmest n yemɣi seg twacult n ranunculaceae . William Hudson d amdan amezwaru i yuran fell-as deg useggas n 1762.
Тундонь верькс тикше[1] (лат. Ficaria verna, руз. Чистя́к, или лю́тик, весе́нний) — Чистяконь буень (Ficaria) тикше Лютикэнь семиястонть (Ranunculaceae).
Ficaria verna (formerly Ranunculus ficaria L.), commonly known as lesser celandine or pilewort,[3] is a low-growing, hairless perennial flowering plant in the buttercup family Ranunculaceae native to Europe and Western Asia. It has fleshy dark green, heart-shaped leaves and distinctive flowers with bright yellow, glossy petals.[4][5] It is now introduced in North America, where it is known by the common name fig buttercup and considered an invasive species.[6][7][8][9] The plant is poisonous if ingested raw and potentially fatal to grazing animals and livestock such as horses, cattle, and sheep.[10] For these reasons, several US states have banned the plant or listed it as a noxious weed.[7][11] It prefers bare, damp ground and is considered by horticulturalists in the United Kingdom as a persistent garden weed;[12][13] nevertheless, many specialist plantsmen, nursery owners and discerning gardeners in the UK and Europe collect selected cultivars of the plant, including bronze-leaved and double-flowered ones. Emerging in late winter with flowers appearing late February through May in the UK, its appearance across the landscape is regarded by many as a harbinger of spring.[12]
Lesser celandine is a hairless perennial plant to about 25 cm high, growing in clumps of 4-10 short stems, on which the leaves are spirally-arranged or all basal. The leaf stalks have sheathing bases, no stipules, a groove along their upper surface, and two hollows within. The leaves are cordate, 1-4 cm across, dark-green above with a distinctive variegated or mottled pattern, and pale green below. Purple-leaved varieties are common. The margins of the leaves are sometimes entire (rounded) but more often angled or weakly lobed, with hydathodes at the tips. There are two types of roots: dense clusters of thick, pale-coloured elongated tubers surrounded by patches of short, fibrous roots. Some clumps give rise to long stolons to 10 cm or more, allowing vegetative spread to produce extensive carpets of plants.[14]
It produces large actinomorphic (radially symmetrical) flowers, up to 3 (or even 5) cm diameter, on long stalks arising individually from the leaf axils or in loose cymes at the top of the stem. There are no bracts. The flowers have a whorl of 3 sepaloid tepals and 7 to 12 glossy[4] yellow petaloid tepals, which are sometimes tinged purple or grey on the back. Double flowered varieties also occur. The stamens and carpels are numerous, and the fruit is a single-seeded, shortly hairy achene with a very short style. In several subspecies, tubers are formed in the leaf axils after flowering.[15]: 118 It blooms between March and May in the UK.[16]
Ficaria verna sensu lato is native to central Europe, north Africa and the Caucasus. It has been introduced into Iceland and North America.[17]
Lesser celandine grows on land that is seasonally wet or flooded, especially in sandy soils, but is not found in permanently waterlogged sites.[18] In both shaded woodlands and open areas, Ficaria verna begins growth in the winter when temperatures are low and days are short.[19] The plants mostly propagate and spread vegetatively,[20] although some subspecies are capable of producing up to 73 seeds per flower.[12] Germination of seeds begins in the spring, and continues into summer.[12] Seedlings remain small for their first year, producing only one or two leaves until the second year.[12]
Growth and reproduction is poor in dry or acidic conditions, though the plants can handle drought well once dormant.[12] By emerging before the forest canopy leafs out, Ficaria verna is able to take advantage of the higher levels of sunlight reaching the forest floor during late winter and early spring.[21] By late spring, second year plants quickly age as daylight hours lengthen and temperatures rise.[12] By the end of May, foliage has died back and plants enter a six month dormancy phase.[20]
If disturbed, separation of the plant's numerous basal tubers is an efficient means of vegetative propagation.[19] The plants are easily spread if the prolific tubers are unearthed and scattered by digging activities of some animals and humans.[21][12] Erosion and flood events are particularly effective means of spread, as the plants are very successful at colonizing low-lying floodplains once deposited.[19][22]
Ficaria verna exists in both diploid (2n=16) and tetraploid (2n=32) forms which are very similar in appearance.[12] However, the tetraploid types prefer more shady locations and can develop up to 24 bulbils at the base of the stalk.[12][20] Subspecies F. verna ssp. verna, and F. verna ssp. ficariiformis are tetraploid and capable of colonizing new areas much faster because they produce bulbils in their leaf axils[23]: 126 [20] in addition to root tubers. Subspecies F. verna calthifolia and F. verna verna are diploid[10][24] and hybrids between subspecies often create sterile triploid forms.[10]
In many parts of the Eastern and Northwestern United States and Canada, lesser celandine is cited as an invasive species.[18] It poses a threat to native wildflowers, especially those ephemeral flowers with a spring-flowering lifecycle.[19] Since Ficaria verna emerges well before most native species, it has a developmental advantage which allows it to establish and dominate natural areas rapidly.[21] It is mainly a problem in forested floodplains, where it forms extensive mats, but can occur on upland sites as well.[21] Once established, native plants are displaced and ground is left barren and susceptible to erosion, from June to February, during the plant's six-month dormancy phase.[25]
In the United States, where lesser celandine is considered a plant pest to gardens, lawns, and natural areas, many governmental agencies have attempted to slow the spread of this species with limited success.[9] As of 2014, the species was reported to be invasive and established in 25 states.[26] USDA APHIS considers Ficaria verna to be a high-risk weed that could spread across 79% of the United States, anticipating possible impacts to threatened and endangered riparian species.[9] The U.S. National Park Service's Plant Conservation Alliance recommends avoiding planting lesser celandine, and instead planting native ephemeral wildflowers such as Asarum canadense, bloodroot, the native twinleaf (Jeffersonia diphylla), and various species of Trillium as alternatives.[21]
Christopher Lloyd is one of several horticulturists who have recommended one of the double-flowered Flore Pleno Group for planting at the base of a hedge next to a lawn.[27] The Daily Telegraph has even given advice on how to plant them, provided by the Royal Horticultural Society.[28] Double-flowered plants were noted as long ago as 1625 when one was found by John Ray.[29] The RHS specialist quarterly publication The Plantsman published a lengthy, well-illustrated article on double-flowered lesser celandine cultivars by Belgian gardener and alpine plant specialist Wim Boens in December 2017.[30] "RHS Plant Finder" online lists around 220 named cultivars (many of these may well be very similar; nevertheless, this indicates the interest in the species among gardeners).
(Double-flowered and semi-double cultivars are unlikely to be invasive as they either cannot set seed or do not often do so. Semi-doubles may occasionally cross with single cultivars, which is probably how some of the most desirable cultivars originally arose.)
Alba Group
'Brambling'
'Brazen Hussy'
'Collarette'
'Coppernob'
Flore Pleno Group
'Salmon's White'
All plants of the buttercup family (Ranunculaceae) contain a compound known as protoanemonin.[33] When the plant is wounded, the unstable glucoside ranunculin turns into the toxin protoanemonin.[34] Contact with damaged or crushed Ficaria leaves can cause itching, rashes or blistering on the skin or mucosa.[35] Ingesting the toxin can cause nausea, vomiting, dizziness, spasms, or paralysis.[34] In one case, a patient experienced acute hepatitis and jaundice when taking untreated lesser celandine extracts internally as an herbal remedy for hemorrhoids.[36]
On drying of these plants, the protoanemonin toxin dimerizes to non-toxic anemonin, which is further hydrolyzed to non-toxic dicarboxylic acids.[37][38] Cooking of the plants also eliminates the toxicity of the plants and the plant has been incorporated in diets or herbal medicine after being dried, and ground for flour, or boiled and consumed as a vegetable.[18][38][39]
The plant is known as pilewort by some herbalists because it has historically been used to treat piles (hemorrhoids).[40][41] Lesser celandine is still recommended in several "current" herbal guides for treatment of hemorrhoids by applying an ointment of raw leaves as a cream or lanolin to the affected area.[18][41][42] Supposedly, the knobby tubers of the plant resemble piles, and according to the doctrine of signatures this resemblance suggests that pilewort could be used to cure piles.[43]
Nicholas Culpepper (1616 – 1654), is claimed to have treated his daughter for 'scrofula' (or Kings evil) with the plant.[16]
The German vernacular skorbutkraut ("scurvy herb") derives from the use of young leaves, which are high in vitamin C, to prevent scurvy.[18][44] However, use of lesser celandine to prevent scurvy could be considered a misnomer, tied to its similar appearance to common scurvygrass (Cochlearia officinalis), which shares similarly shaped leaves as well as sharing the german name skorbutkraut.[45] The German Hager's Manual of pharmacy practice of 1900 states Ranunculus ficaria [sic] and C. officinalis both share this name and use,[45] though there was little documentation of the toxicity of untreated Ficaria species at the time.
Most guides today point out that medicines should be made from the dried herb or by heat extraction as the untreated plants and extracts will contain protoanemonin, a mild toxin.[40][41] The plant has been widely used in Russia and is sold in most pharmacies as a dried herb.[46] The protoanemonin found in fresh leaves is an irritant and mildly toxic but is suggested to have antibacterial properties if used externally.[40] The process of heating or drying turns the Ranunculaceae toxin to anemonin which is non-toxic and may have antispasmodic and analgesic properties.[40]
Mesolithic Hunter gatherers in Europe consumed the roots of the plant as a source of carbohydrates boiled, fried or roasted.[47]
The poet William Wordsworth was very fond of the flower, which inspired him to write three poems: "To the Small Celandine," "To the Same Flower," and "The Small Celandine." The third poem begins thus:
There is a Flower, the lesser Celandine,
That shrinks, like many more, from cold and rain;
And, the first moment that the sun may shine,
Bright as the sun himself, 'tis out again![48]
Upon Wordsworth's death it was proposed that a celandine be carved on his memorial plaque inside St Oswald's Church, Grasmere, but unfortunately the greater celandine Chelidonium majus was mistakenly used.[49]
Edward Thomas wrote a poem entitled "Celandine".[50] Encountering the flowers in a field, the narrator is reminded of a past love, now dead. He also remarked on banks of celandines in his early prose work "In Pursuit of Spring" (1913).[51]
C. S. Lewis mentions celandines in a key passage of The Lion, the Witch and the Wardrobe, when Aslan comes to Narnia and the whole wood passes "in a few hours or so from January to May". The children notice "wonderful things happening. Coming suddenly round a corner into a glade of silver birch trees Edmund saw the ground covered in all directions with little yellow flowers - celandines".[52]
D. H. Lawrence mentions celandines frequently in Sons and Lovers. They appear to be a favorite of the protagonist, Paul Morel:
...going down the hedgeside with the girl, he noticed the celandines, scalloped splashes of gold, on the side of the ditch.
'I like them,' he said, 'when their petals go flat back with the sunshine. They seem to be pressing themselves at the sun.'
And then the celandines ever after drew her with a little spell.[53]
_cropped.jpg)
{{cite web}}: CS1 maint: others (link) Note that this website has been superseded by World Flora Online Ficaria verna (formerly Ranunculus ficaria L.), commonly known as lesser celandine or pilewort, is a low-growing, hairless perennial flowering plant in the buttercup family Ranunculaceae native to Europe and Western Asia. It has fleshy dark green, heart-shaped leaves and distinctive flowers with bright yellow, glossy petals. It is now introduced in North America, where it is known by the common name fig buttercup and considered an invasive species. The plant is poisonous if ingested raw and potentially fatal to grazing animals and livestock such as horses, cattle, and sheep. For these reasons, several US states have banned the plant or listed it as a noxious weed. It prefers bare, damp ground and is considered by horticulturalists in the United Kingdom as a persistent garden weed; nevertheless, many specialist plantsmen, nursery owners and discerning gardeners in the UK and Europe collect selected cultivars of the plant, including bronze-leaved and double-flowered ones. Emerging in late winter with flowers appearing late February through May in the UK, its appearance across the landscape is regarded by many as a harbinger of spring.
Fikario (Ranunculus ficaria)[1] estas specio de plantoj el la biologia genro ranunkolo kaj la biologia familio ranunkolacoj (ranunculaceae). La specio inkluzivas inter alie la subspecion Ficaria verna kun klavformaj tuberaj radikoj, longpetiolaj korformaj folioj kaj flavaj floroj, plej ofte kun 8 longaj petaloj. Kiel ĉiuj ranunkolacoj, la fikarioj havas kunmetitajn foliojn, kiuj havas traĥeojn en plurajn ciklojn.
La folio manĝeblas antaŭ ol aperas la floroj. Ankaŭ la tuberoj manĝeblas krude, brogitaj aŭ mallonge frititaj. Dum kaj post florado, ĉiuj partoj de la planto fariĝas venenaj, do ne plu manĝu ilin!
Fikario (Ranunculus ficaria) estas specio de plantoj el la biologia genro ranunkolo kaj la biologia familio ranunkolacoj (ranunculaceae). La specio inkluzivas inter alie la subspecion Ficaria verna kun klavformaj tuberaj radikoj, longpetiolaj korformaj folioj kaj flavaj floroj, plej ofte kun 8 longaj petaloj. Kiel ĉiuj ranunkolacoj, la fikarioj havas kunmetitajn foliojn, kiuj havas traĥeojn en plurajn ciklojn.
Ficaria verna, la celidonia menor, es una especie del género Ficaria nativa de Europa y Asia Occidental, y naturalizada en muchas regiones de Norteamérica.[1][2]
Es una herbácea perenne de porte pequeño con raíces tuberosas, ahusadas con engrosamientos casi en la superficie. Tallos de 3 a 40 cm erectos y glabros. Las hojas, largamente pecioladas, de 8 por 9 cm con limbo ovado-cordado, entero o crenado, son de color verde oscuro brillante, a menudo manchadas de blanco o púrpura.
Flores solitarias que surgen en el ápice de los tallos; hermafroditas, actinomorfas, de más de 6 cm de diámetro, perianto de 3 sépalos, con 7 a 13 pétalos de color amarillo brillante. El fruto es un aquenio más o menos globular que contiene una sola semilla.
Florece durante el invierno a partir de mediados de febrero y la primavera.[3]
Se han desarrollado gran cantidad de cultivares debido a su facilidad de hibridación.[4]
Raíces tuberosas
Flor
Detalle de la hoja
Se distribuye en toda Europa, incluida la región mediterránea. Introducida como planta invasiva en Norteamérica. Se encuentra en zonas húmedas sombreadas y fescas, pastizales, herbazales, nitrófilos, riberas y bosques frescos en general (rebollares, hayedos...), a cualquier altitud si las condiciones son las adecuadas.[3]
Esta planta fue descrita por Carlos Linneo y publicada en Species Plantarum en 1753 como Ranunculus ficaria.[5] Pocos años después, en 1762, fue nuevamente descrita por William Hudson y publicada en Flora anglica como Ficaria verna, incurriendo, supuestamente, en sinonimia. Estudios realizados y publicados en 2012 clasificaron a esta especie en el género Ficaria, por lo que el nombre propuesto por Hudson es el aceptado.[6]
El número cromosomático de esta especie y de sus táxones infraespecificos es: 2n = 24[7][8]
Se utiliza habitualmente en jardinería como planta ornamental. En muchos lugares llega a convertirse en especie invasiva.[9]
Las hojas tiernas, tallos y capullos se pueden consumir en ensaladas. No obstante, cuando la planta fructifica se vuelve tóxica.[9]
La planta contiene una lactona oleaginosa volátil llamada protoanemonina que se libera al romper o estrujar alguna de las partes. Es un compuesto irritante que produce dermatitis por contacto. Sin embargo, las plantas secas o las utilizadas de forma terapéutica cocidas pierden ese efecto.[10] También contiene saponinas con base de hederagenina y ácido oleanólico.[11]
Tiene propiedades astringentes y demulcentes. Se considera efectiva contra las hemorroides por sus propiedades vasoconstrictoras.[12] Es hemostática.[13] También se ha utilizado contra el escorbuto, debido al alto contenido en vitamina C de sus hojas.
Botón de oro, celedonia, celidonia menor, celidonia minor, celidonis menor, centaura menor, centella, escrofularia menor, ficaria, hierba centella, hierba centella menor, hierba de las almorranas, hierba de los chapazales, hierbas de las almorranas, morronera, ojos de diosa, ranúnculo, verruguera, yerba centella menor, yerba de las almorranas.[8][14]
Ficaria verna, la celidonia menor, es una especie del género Ficaria nativa de Europa y Asia Occidental, y naturalizada en muchas regiones de Norteamérica.
Kanakoole (Ranunculus ficaria, Ficaria verna) on mitmeaastane rohtne õistaim, mis kuulub tulikaliste sugukonda. Teda kutsutakse veel kanakooljaks, luutõverohuks, südamerohuks.[2]
Kanakoole on levinud nii Aasias kui Euroopas (sealhulgas Eestis)[2] ja esineb invasiivse liigina ka Põhja-Ameerikas[3].
Ta eelistab niiskeid varjulisi kasvukohti ning õitseb aprilli- ja maikuus[2]. Kanakoolme juured, mugulad ja vanemad lehed on mürgised[4].
Kanakoole on kaheiduleheline mitmeaastane rohttaim, mille kõrgus on 5–30 cm, enamasti ligikaudu 15 cm. Taimel esineb nii varre- kui juurmisi lehti, mis ehituselt on sõrmroodsed südaja või neerja kujuga lihtlehed. Lehed on tumerohelise värvusega ja läikivad, leheserv terve või täkiline. Juurmised lehed on pikarootsulised ja kileja lehetupega, varrelehed lühirootsulised ja väiksemad.[2]
Kanakoolme kahesugulised õied on kuldkollased ja läikivad ning esinevad üksikult lehekaenaldest lähtuvate pikkade õieraagude otsas. Õiekate on kaheli (esinevad nii kroon- kui tupplehed), kroonlehti on 8–12 ja tupplehti 3. Õied on mõlemasugulised – esineb emakas ja arvukalt tolmukaid. Kanakoolme õied on lahklehised ja kroonlehed on pikliku kujuga. Õied on suhteliselt suured, nende läbimõõt on ligikaudu 3 cm. Kanakoolme vili on karvane pähklike, mis sisaldab üht seemet.[2][4]
Kanakoolme vars on ilma karvakesteta ja alusel kaetud lehetuppedega. Vähemalt osal lisajuurtest esinevad enamasti piklikmunajad mugulad, mida vahel kasutatakse vegetatiivseks paljunemiseks.[2][5]
Kanakoole kasvab kõikjal Euroopas, Lääne-Siberis ja Kesk- ning Lääne-Aasias. Ta toodi sisse ka Põhja-Ameerikasse, kus pakub konkurentsi kohalikele taimeliikidele ja võtab nende kasvukohti üle. Seetõttu käsitletakse teda seal invasiivse umbrohutaimena, mida aktiivselt hävitada püütakse.[2][3] Kanakoolme kasvukoht on niisked võsad, lehtmetsad, pargid ja niidud. Sageli leidub teda veekogude (ojad, jõed, kraavid) kallastel, ta on niiskuselembene ja kasvab ka hooajaliselt vee all oleval pinnasel, ent mitte püsivalt veega kaetud kohtades. Taim talub hästi varjulisi kasvukohti ja moodustab seal tänu konkurentsi vähesusele tihti vaibataolise massi. Kanakoole ei kasva hästi väga happelisel mullal, aga talub üldiselt teisi pinnasetüüpe.[1][2][5]
Eestis on kanakoole pärismaine ja levinud igal pool. Esimest korda mainiti tema kasvu Eestis 1777. aastal. Ta on apofüüt, mis tähendab, et on võimeline kasvama mõõdukast inimtegevusest hoolimata.[6]
Kanakoole hakkab õisi kandma mõni aasta peale kasvama hakkamist. Talve elab taim üle maa-aluste osadega ja kevadel hakkab kasvama siis, kui päevad on veel lühemad ja valgustase suhteliselt madal, sõltuvalt asukohast alates märtsist või aprillist maini. Seemned valmivad mai lõpust juunini, mil taim juba vananeb ja lehed kolletuvad. Kanakoolme vananemine algab siis, kui päevad on pikemad ja temperatuurid kõrgemad. Taim paljuneb nii suguliselt seemnete kui vegetatiivselt lehekaenaldes asuvate sigisibulate abil.[2][5]
Kanakoole on putuktolmleja, mille õied on erksavärvilised ja sisaldavad nektarit. Tema õitsemisaeg on aga enne, kui enamik tolmeldavaid putukaid aktiivseks muutub, seetõttu ei ole putuktolmlemine väga efektiivne. Kuna taim on ühekojaline ja õied mõlemasugulised, toimub ka isetolmlemine, aga tolmlemise efektiivsust vähendab suure hulga tolmuterade steriilsus. Seetõttu ei viljastu paljud kanakoolme õied ja tekib väga vähe elujõulisi seemneid. Kui need aga siiski tekivad, vajavad nad peale vabanemist aega järelküpsemiseks. Peale jahedas veedetud perioodi hakkavad seemned kevadel idanema ja esimese suve lõpuks areneb algeline juuremugul ning mõned lehed. Seemnete puhul on eriline, et kuigi kanakoole on kaheiduleheline, on tema seemnel ainult üks iduleht.[5][7]
Enamasti paljuneb kanakoole aga vegetatiivselt, moodustades lehekaenaldesse väikesed heleda värvusega sigisibulad, mis muutuvad nähtavaks peale õitsemisperioodi.[3] Oma suuruselt meenutavad sigisibulad nisuteri. Kui taime maapealsed osad suve algul kuivama hakkavad, vabanevad sigisibulad ja kukuvad maapinnale, kust vihm nad mõnikord eemale kannab, soodustades nii kanakoolme levikut algsest kasvukohast kaugemale. Sigisibulad arenevad nendel taimedel, millel pole õnnestunud seemneid toota ja neid võib ühel taimel olla kuni 24.[5][7]
Lisaks sigisibulatele võib kanakoole paljuneda vegetatiivselt veel juuremugulate abil, kui need taimest eralduvad ja kui neil pung olemas on. Peale taime maapealsete osade kuivamist suve algul areneb mugulatel üks suurem ja mõnikord mõned väiksemad pungad. Suve algul lähevad mugulad umbes 6 kuud kestvasse puhkeseisundisse. See lõpeb temperatuuri langemisel, mille tulemusel muutuvad mugulatel olevad uinuvad pungad talve algul roheliseks ja hakkavad pikemaks kasvama, lisaks tekivad uued lisajuured. Sigisibulad on mugulatele sarnase ehitusega, moodustudes paksenevast juurealgmest, pungast ja mõnikord soomuselistest lehealgmetest.[5][7]
Sarnaselt teiste tulikaliste sugukonda kuuluvate taimedega sisaldab kanakoole ranunkuliini (0,06–0,35%), mis kuulub glükosiidide hulka. Taime vigastamisel laguneb ranunkuliin ensüümi toimel glükoosiks ja protoanemoniiniks, mis on ohtlik, sest on lenduv, teravalõhnaline ja kudesid ärritav, aga samas on sellel antimikroobne toime. Seismisel, kuivatamisel ja kuumtöötlemisel muutub protoanemoniin anemoniiniks, mis ei ole ärritava toimega. Lisaks sisaldab kanakoole triterpeenglükosiide (helerageniini ja oleanoolhappe glükosiidid); tanniine ehk parkaineid, mis toimivad kootavalt ehk kokku tõmbavalt limaskestadesse; saponiine (fikariin), mis on seebitaolised ained, aga pole püsisoojastele liikidele mürgised. Veel sisaldab ta helidoniini ja kolerütriini, mis kuuluvad alkaloidide hulka, ja vitamiinidest palju C-vitamiini (L-askorbiinhapet).[8][9]
Kanakoolme peaaegu kõik osad sisaldavad mürgiseid aineid (eriti muguljuured), vaid esimesed lehed ja väga noored võsud võivad neid mitte sisaldada (taim muutub mürgisemaks õitsedes). Välispidiselt põhjustab taim ja tema mahl naha ja limaskestade ärritust, tekitab ville ja haavandeid. Seespidiselt põhjustab ta maoärritust, kõhukrampe, kõhulahtisust ja neeruärritust ning harvem tõsisemaid nähte. Mürgistuse korral manustatakse lahjendatud kaaliumpermanganaadi lahust.[2][4][9]
Kanakoolet kasutati vanasti hemorroidide ja haavandite ravimiseks. Keskajal usuti, et taime kaasas kandmine aitab samuti hemorroidide vastu. Kanakoolme haavandeid tekitavat toimet kasutasid vanasti kerjused, et tekitada endale nahavigastusi.[7] Rahvameditsiinis on teda kasutatud sarnaselt kibeda tulikaga krooniliste nahahaiguste, bronhiidi ja närvivalu korral, vahel eesmärgiga tekitada nahaärritust. Liigesereuma puhul tehti taime värskest ürdist kompressi ja üldiselt teati, et seespidist kasutamist peaks vältima.
Siiski on tema lehti seespidiselt nii Eestis kui mujal kasutatud skorbuudi ravimiseks, sest ta sisaldab palju C-vitamiini. C-vitamiini saamiseks on aga palju ohutumaid võimalusi.[9] Ühtlasi soovitas Eesti rahvameditsiin näiteks krampide, kehas olevate valude ja paelussi vastu teha kanakoolmest teed, välispidiselt aga asetada seda kärnadele.[10] Teda kasutati muu hulgas ka verejooksude ravimiseks.[2]
Tänapäeval ei soovitata kanakoolet üldiselt ravimtaimena kasutada, sest sisaldab mürgiseid aineid. Mõnel pool, näiteks Suurbritannias, teda siiski kasutatakse. Droogiks on ürt, mida kasutatakse peamiselt värskelt, ja mugulad. Droog kogutakse õitsemise ajal aprillikuus ja mõnikord kuivatatakse. Suukaduselt teda ei võeta – ürti pannakse veritsevatele haavadele ja igemetele, tüügastele, naha-abstsessidele ning tursunud liigestele. Kanakoolmest on valmistatud ka loomarasva ja ravimtaimedega salve, millest tehakse kompresse või mida kasutatakse suposiitidena hemorroidide korral. Hemorroidide ravimiseks võidakse kanakoolet lisada ka vanniveele.[4][9][10]
Kanakoole (Ranunculus ficaria, Ficaria verna) on mitmeaastane rohtne õistaim, mis kuulub tulikaliste sugukonda. Teda kutsutakse veel kanakooljaks, luutõverohuks, südamerohuks.
Kanakoole on levinud nii Aasias kui Euroopas (sealhulgas Eestis) ja esineb invasiivse liigina ka Põhja-Ameerikas.
Ta eelistab niiskeid varjulisi kasvukohti ning õitseb aprilli- ja maikuus. Kanakoolme juured, mugulad ja vanemad lehed on mürgised.
Korradu-belar (Ranunculus ficaria) Ranunculaceae familiako landare-espeziea da, Europan eta mendebaldeko Asian jatorria duena.
Hemorroideak sendatzeko sendabelar moduan erabiltzen dute[1] eta bi aldaera ditu:
Artikulu hau biologiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. Korradu-belar (Ranunculus ficaria) Ranunculaceae familiako landare-espeziea da, Europan eta mendebaldeko Asian jatorria duena.
Hemorroideak sendatzeko sendabelar moduan erabiltzen dute eta bi aldaera ditu:
R. ficaria ficaria (diploide) R. ficaria bulbifer (tetraploide)
Mukulaleinikki (Ranunculus ficaria, syn. Ficaria verna) on hyönteispölytteinen, keltakukkainen kasvi, jota käytetään myös puistoissa ja puutarhoissa maanpeitekasvina.
Monivuotinen mukulaleinikki kasvaa 10–30 cm korkeaksi. Varsi on pysty tai joskus koheneva ja kalju. Kasvin lehtihangoissa on kukinnan loppuvaiheesta lähtien itusilmuja. Kiiltävät, mehevät lehdet ovat pitkäruotisia. Lehtilapa on 3–5 cm pitkä ja muodoltaan leveänpuikea, herttatyvinen ja mutkalaitainen. Melko pitkäperäiset, kirkkaankeltaiset kukat ovat yksittäin lehtihangoissa. Halkaisijaltaan kukka on yleensä 2–3 cm leveä ja siinä on kaksi kehäkiehkuraa. Verholehtiä on kolme kappaletta, kun taas tasasoukan suikean muotoisia terälehtiä on tavallisesti 8 tai 9 kappaletta. Suomessa mukulaleinikki kukkii yleensä toukokuussa, joskus myös kesäkuun puolella. Hedelmistö koostuu noin 2,5 mm pitkistä, osittain karvaisista ja hyvin lyhytotaisista pähkylöistä.[3]
Mukulaleinikin tyvessä maan alla on varsinaisten juurien lisäksi mukuloita, jotka ovat nuijamaisesti turvonneita juuria. Näihin edelliskesänä kerätyn vararavinnon turvin se kukkii varhain keväällä. Kasvi leviää pääasiassa suvuttomasti mukuloiden ja itusilmujen avulla, sillä pähkylät ovat tavallisesti kehittymättömiä.[4][5]
Mukulaleinikki on monimuotoinen laji, joka toisinaan jaetaan alalajeihin.[6] Perinteisesti se on jaettu kahteen alalajiin ssp. ficaria ja ssp. bulbilifer, joista kukkavarren itusilmut kuuluisivat ensimmäiselle. Tosiasiassa kyse lienee siitä, että edellisellä on diploidi, jälkimmäisellä tetraploidi kromosomisto.[7]
Mukulaleinikkiä kasvaa lähes koko Euroopassa lukuun ottamatta mantereen pohjoisimpia ja itäisimpiä osia sekä Islantia. Idässä levinneisyysalue ulottuu Länsi-Venäjälle ja Kaukasukselle, pohjoisessa Etelä-Suomeen ja Keski-Ruotsiin ja -Norjaan. Norjassa lajia tosin tavataan paikoitellen Atlantin rannikolla aina napapiirin korkeudelle saakka. Pohjois-Afrikassa laji on levinnyt Marokkoon, Algeriaan ja Tunisiaan. Lisäksi sitä tavataan myös Turkissa. Mukulaleinikkiä kasvaa paikoitellen vieraslajina myös Yhdysvaltain ja Kanadan itäosissa.[6]
Suomessa mukulaleinikkiä kasvaa lähinnä Etelä-Suomessa Satakunnasta Kymenlaaksoon. Runsaimmillaan laji on Ahvenanmaalla. Pohjoisempana mukulaleinikkiä kasvaa paikoitellen Pohjanlahden rannikolla, pohjoisimmillaan Oulun korkeudelle saakka.[8] Suomessa tavattavat mukulaleinikit kuuluvat alalajiin ssp. ficaria eli itumukulaleinikki.[9]
Mukulaleinikille tyypillisiä kasvuympäristöjä ovat saviset joki- ja merenrantalehdot ja -pensaikot, jokien ja purojen tulvaniityt, lehtoniityt, puistojen ja pihojen nurmikot ja pihametsiköt.[4] Laji on varhainen kevätkukkija ja lakastuu nopeasti kukinnan jälkeen. Keskikesällä mukulaleinikin maanpäälliset osat ovat kokonaan kadonneet ja muut lajit vallanneet kasvupaikat.[10]
Mukulaleinikkiä on ainakin Ruotsissa käytetty pienissä määrin keväisin salaatin tapaan lievästä myrkyllisyydestä huolimatta. Keitetyjä, kuivattuja ja jauhettuja juurimukuloita on myös käytetty hätäravintona.[6] Viikunan muotoa muistuttavia juurimukuloita on keskiajalla käytetty rohtona muun muassa peräpukamien hoitoon.[11]
Mukulaleinikkiä viljellään myös koristekasvina ja voi toisinaan villiintyä luontoon.[4]
Hämet-Ahti, Leena, Suominen, Juha, Ulvinen, Tauno & Uotila, Pertti (toim.): Retkeilykasvio, 4. uudistettu paino, s. 75, 85. Helsinki: Luonnontieteellisen keskusmuseon kasvimuseo, 1998. ISBN 951-45-8167-9.
Mukulaleinikki (Ranunculus ficaria, syn. Ficaria verna) on hyönteispölytteinen, keltakukkainen kasvi, jota käytetään myös puistoissa ja puutarhoissa maanpeitekasvina.
Ficaria verna
La ficaire fausse-renoncule (Ficaria verna, Ficaria ranunculoides ou Ranunculus ficaria), plus simplement ficaire est une plante herbacée vivace de la famille des Ranunculaceae.
C'est une espèce très commune en Europe, en Asie de l'Ouest, en Afrique du Nord et, en Amérique du Nord (États-Unis et Canada) où elle a été introduite au XIXe siècle et est parfois considérée invasive[1],[2].
Son nom ficaire vient du nom latin de la figue (fige en moyen français, emprunt à l’ancien occitan figa, issu du latin populaire fīca « figue », dérivé du latin fīcus « figuier ») en raison de ses tubercules renflés qui rappellent vaguement certaines grosses verrues que portent parfois les ruminants, qui ont la couleur violacée et plus ou moins la forme de ce fruit[3]. L'épithète latin verna signifie printanier.
Ses nombreux noms vernaculaires attestent de sa popularité. Couramment appelée bouton d'or, comme plusieurs espèces de renoncules à fleurs jaunes, on lui donne aussi le nom d'herbe aux hémorroïdes en référence à ses tubercules qui évoquent les renflements des hémorroïdes (veines anales dilatées), ce qui explique que ces tubercules ont longtemps été employés contre la pathologie hémorroïdaire en vertu de la théorie des signatures. Elle était également nommée autrefois petite Chélidoine, petite Scrofulaire (Scrophularia minor), ou encore herbe au fic, car on la croyait capable, tout comme la grande Chélidoine, de lutter contre les verrues et les petites lésions cutanées (scrofule, du latin scrofulae ou scrofellae)[4],[5],[6],[7]. Enfin, elle porte ou a porté aussi les noms beaucoup moins courants de billonée, clair-bassin, épinard des bûcherons, ganille, grenouillette, herbe du siège, jauneau ou jaunereau, petit bassinet, petite éclaire ou éclairette (les fleurs d'un jaune vif « éclairent la venue du printemps », évoquant de petits soleils végétaux qui semblent source de lumière, d'où l'utilisation de la plante comme antiophtalmique en vertu de la théorie des signatures), pissenlit rond ou pissenlit doux et pot au beurre[8],[9],[10],[11]. La forme des petits bulbilles et surtout des petits tubercules vaut à la plante de s'appeler au XVIe siècle haneklootjes (« testicules de coq ») en Hollande, macji mud (« couilles de chat ») en Yougoslavie ou en patois de Bagnes kolon de tsïn (« testicules de chien »)[12] ou kolon de tsà (« testicules de chat »)[12] ou encore couilles de prêtre dans plusieurs régions françaises et italiennes. Cette image grivoise fait référence à l'abstinence des prêtres qui était supposée avoir une influence sur la taille de leurs testicules[3].
Ces bulbilles étaient parfois consommés. Leur dispersion sur le sol évoquant un semis des grains de blé aurait forgé la croyance populaire d'une pluie de blé[13].
Son nom vernaculaire en Allemagne est Scharbockskraut, littéralement « herbe au scorbut », faisant référence à l'utilisation qu'on en faisait naguère contre cette maladie et pendant les disettes, à cause de sa richesse fréquente en vitamine C[3].
C'est une plante basse hémicryptophyte, allant de 5 à 40 cm[15].
Sa tige souterraine porte de fines racines absorbantes fasciculées blanchâtres et ramifiées, plusieurs bourgeons et des racines brunes renflées formant comme de petits tubercules, fusiformes ou claviformes (taille : 5-50 x 3 · 5-6 · 0 mm)[16], arrondies au sommet[17]. Certaines de ces racines tubérisées sont ridées et vidées de leurs réserves. Elles se séparent facilement et assurent une reproduction végétative, permettant à la plante de coloniser rapidement de nouveaux espaces. Ces tubercules stockent des sucres sous forme d'amidon au sein des amyloplastes. Consommées crus, ils sont toxiques[15].
La plante montre une hétérophyllie marquée : les feuilles caulinaires sont glabres, suborbiculaires et cordiformes, de couleur vert moyen à foncé, à la partie inférieure du pétiole dilatée, au limbe qui ondule légèrement et sillonné de nervures plus pâles[18]. Alternes ou opposées, elles font de 4 à 9 cm de largeur[16]. Les jeunes plants produisent des feuilles glabres, luisantes, aux nervures bien visibles sous la face inférieure, composées d’un long pétiole (profondément cannelé et en forme de U en coupe transversale, il fait jusqu'à 28 cm de longueur) à base engainante et d’un limbe charnu, avec un bord lisse et un sommet arrondi[15]. Les feuilles poussant à la base de la plante, à court pétiole, sont souvent naturellement blanchies : privées de lumière par les autres feuilles, leur chlorophylle ne s'est pas développée et elles n'ont pas synthétisé la proto-anémonine, principe âcre qui les rendrait irritantes[19]. La tige aérienne est blanchâtre (parfois violacée) à la base, glabre, ramifiée pleine, à section ronde et surface lisse. Molle et creuse, elle est généralement en partie couchée puis dressée, sa base décombante s'enracinant aux nœuds inférieurs (mode de multiplication végétative)[20].
La forme ancestrale diploïde du Sud de l'Europe (Ficaria subsp. Fertilis) ne produit pas de bulbilles et se multiplie donc seulement par graines ou tubercules. La plante peut également être triploïde ou tétraploïde, comme la sous-espèce bulbilifer qui produit à la base des pétioles des feuilles de petits bulbilles qui tombent au sol en mai pour pousser la saison suivante. Elle se multiplie donc plutôt de façon végétative grâce à ces racines aériennes adventives[21].
Des tubercules typiques qui évoquent les veines renflées du colon.
Sores de téleutospores d’Uromyces ficariae (sv) sur les feuilles parasitées par ce micromycète.
Bulbilles de Ficaire.
La floraison éphémère a lieu entre février et mai, mais avec le réchauffement climatique, elle se décale en janvier, la Ficaire, printanière précoce, devenant une fleur hivernale[22]. Son apparition dans le paysage est considérée par beaucoup comme un signe avant-coureur du printemps.
L'inflorescence consiste en une fleur terminale unique d'un jaune brillant, insérée sur un long pédoncule (10 à 30 cm de longueur)[15]. Trois sépales (rarement plus de taille 5-10 x 3-7 mm), verdâtres (parfois avec une zone blanchâtre au sommet ou le long de la marge), libres, ovales, scarieux, appliqués sur les pétales et caducs, forment le calice[20]. La corolle est composée généralement de 6 à 12[23] pétales assez allongés (verdâtres dessous, jaune luisant dessus, ils sont munis à la base d'écailles plus sombres munies de fossettes nectarifères) à onglet marqué, organe dérivé des étamines[24].
Les pétales de la corolle ont une surface structurale nanométrique donnant une iridescence : cette surface agit comme un réseau de diffraction qui décompose la lumière blanche (comme le spectre lumineux formé par un prisme ou les irisations à la surface d'un CD) et reflète avant tout les rayons ultraviolets[25]. La Ficaire, comme de nombreuses plantes, n'a pas la capacité génétique et biochimique de produire des pigments dans le spectre bleu à ultraviolet. Elle crée ainsi cette iridescence afin d'attirer les pollinisateurs grâce à un guide à nectar[26].
La plante pratique la nyctinastie : la fleur s'ouvre le matin et se ferme complètement le soir ; elle fait de même par temps humide ou très nuageux. La nyctinastie a un impact positif sur la croissance et un rôle de protection des organes reproducteurs (contre le froid et l'humidité[27]) mais elle peut, par le processus d'exaptation, jouer aussi un rôle de défense contre les herbivores la nuit, sachant que les principaux consommateurs de ces fleurs, les limaces et les chevreuils, sont surtout actifs de nuit[28].
Les fleurs possèdent généralement 20 à 40 étamines extrorses et un pistil composé de nombreux carpelles séparés, uniovulés et sans bec, prolongés par de styles verdâtres et des stigmates jaunâtres[20]. La pollinisation est entomogame, assurée principalement par les mouches (dont des syrphes), puis des abeilles domestiques et des petits scarabées noirs, les méligèthes[15]. Le pistil donne à maturité un fruit sec indéhiscent appelé polyakène (10 à 20 akènes réunis en tête globuleuse)[20]. Dépourvus de bec ou d'arête, ils sont globuleux, pubescents, avec une surface lisse. Les fleurs sont allogames par protandrie mais les Ficaires triploïdes ou de la sous-espèce bulbifer génèrent des individus généralement stériles. Les graines (ne contenant qu'un seul cotylédon entier ou bilobé, formé en réalité par deux cotylédons soudés[29]) sont pourvues d'une excroissance, l'élaïosome consommées par les fourmis qui participent à la dissémination et à la germination loin de la plante-mère (myrmécochorie)[30]. Le taux d'allogamie est cependant faible car la floraison précoce limite le nombre d'insectes pollinisateurs, si bien que la majorité des sous-espèces se propagent par voie végétative grâce à leurs tubercules.
La formule florale est[31] : 
S ( 3 − 5 ) P ( 8 − 11 ) A ( 15 − 31 ) G ( 9 − 10 ) _ {displaystyle S_{(3-5)};P_{(8-11)};A_{(15-31)};G_{underline {(9-10)}}} 
Diagramme floral de la Ficaire.
Fleur visitée par une abeille solitaire, l’Andrena bicolor.
Ficaire pollinisée par le grand bombyle.
Meligethes aeneus à la recherche de pollen principalement sur les fleurs jaunes.
Polyakène.
Il est possible de confondre la ficaire avec l'Éranthe d'hiver, une autre renonculacée basse à fleurs jaunes qui fleurit cependant un peu plus tôt dans l'année (de janvier à mars) et est dotée d'un involucre formé de deux bractées foliacées, découpées. Confusion également possible avec la Populage des marais, cette dernière se caractérisant par des feuilles orbiculaires (sommet plus arrondi) cordées mais denticulées, des fleurs plus grosses à 5 sépales jaunes sans pétales, et une situation en prairies humides, en bordure de ruisseaux ou de tourbières de pente[32].
Éranthe d'hiver.
Populage des marais.
Géophyte nitrophile, la Ficaire a une distribution eurasiatique et subocéanique[33].
Cette espèce thermophile qui recherche des microclimats un peu frais se développe préférentiellement dans des stations à bilan hydrique favorable (d'où son nom vernaculaire de Grenouillette) : sous-bois frais, forêts de feuillus (Querco-Fagetea), lisières (Geo-Alliarion), bords de rivières, haies, talus, prés jusqu'à 1 600 m d'altitude (Arrhenatherion eliatoris) en Europe tempérée. Elle peut faire office de plante bioindicatrice, indiquant un engorgement du sol en eau avec une matière organique d’origine principalement végétale qui se décompose mal. Le sol s’asphyxie, et on peut y trouver des hydromorphismes[34]. En France, elle est rattachée aux alliances phytosociologiques suivantes : Aegopodion podagrariae, Alnion incanae, Fraxino excelsioris-Quercion roboris, Petasition officinalis, Populion albae[35]. Hémisciaphile à sciaphile, elle indique souvent un sol riche et drainé en dehors de ces contextes[33].
Le cycle de vie de la Ficaire présente une période d'activité végétative en hiver : débourrement des bourgeons (à l'origine des premières feuilles qui percent le sol en novembre) et mise en place des racines absorbantes en automne ; croissance de l'appareil végétatif assurée par l'énergie issue de l'hydrolyse de l'amidon stocké dans les racines tubérisées qui se rident (à ce stade, les racines tubérisées se comportent comme des organes sources qui assurent la croissance de la plante)[36]. Faisant partie des premières renoncules printanières, l'appareil végétatif aérien sèche peu après la floraison, ne laissant au mois de mai que les nouvelles racines tubérisées[37].
Avant la disparition de l'appareil aérien, se développent des bulbilles à l'aisselle de feuilles, issus de bourgeons axillaires[38]. Ces organes adventifs et tubérisés se détachent avant la disparition de la plante-mère, en entraînant avec elle un petit fragment de tige qui supporte le bourgeon axillaire. Ces organes de multiplication végétative jouent un rôle essentiel dans la dispersion de la plante par voie végétative et non sexuée[37].
La plante présente une période de dormance estivale qui lui permet de survivre en utilisant très lentement l'eau disponible et/ou en supportant un niveau de déshydratation important. La levée de dormance est contrôlée par des facteurs externes environnementaux (15 °C maximum pendant au moins 10 à 12 semaines), ces conditions ayant lieu en automne[39].
Dans de nombreuses régions de l'Est et du Nord-ouest des États-Unis et du Canada, la ficaire est considérée comme une plante envahissante[40]. Elle constitue une menace pour la flore sauvage indigène, en particulier les fleurs éphémères ayant un cycle biologique à floraison printanière[41]. Ficaria verna a un développement précoce, plus que la plupart des espèces indigènes, qui lui donne un avantage lui permettant de s'établir et de dominer rapidement les zones naturelles[42]. Elle développe des effets allélopathiques diminuant la germination et la reproduction d’autres plantes[43]. C'est un problème principalement dans les forêts alluviales, où elle forme de vastes tapis, mais cela peut se produire aussi dans des sites de montagne[42]. Lorsque cette plante est bien établie, les espèces indigènes sont déplacées et le sol reste nu, exposé à l'érosion, de juin à février, pendant les six mois de la phase de dormance de la plante[44].
Aux États-Unis, où la ficaire est considérée comme une mauvaise herbe des jardins, des pelouses et des espaces naturels, de nombreuses agences gouvernementales ont fait de grands efforts pour tenter de ralentir la propagation de cette espèce, avec un succès limité[45].
En 2014, l'espèce était signalée comme envahissante et établie dans 25 États[46]. L'APHIS, service de l'USDA, considère Ficaria verna comme une mauvaise herbe à haut risque qui pourrait se propager dans 79 % du territoire des États-Unis, anticipant les impacts possibles sur les espèces menacées des zones ripariennes[45]. Le service « Plant Conservation Alliance » de l'US National Park Service recommande d'éviter de planter des ficaires, et au contraire de planter à leur place des fleurs sauvages éphémères indigènes, telles que Asarum canadense (asaret du Canada), Sanguinaria canadensis (sanguinaire du Canada), Jeffersonia diphylla et diverses espèces de trillium[42].
La plante à l'état adulte est toxique en cas d'ingestion crue et potentiellement mortelle pour les animaux de pâturage et d'élevage tels que les chevaux, les bovins et les moutons. Pour ces raisons, plusieurs États américains ont interdit la plante répertoriée comme une mauvaise herbe nuisible.
Toutes les plantes de la famille des renoncules (Ranunculaceae) contiennent un composé connu sous le nom protoanémonine. Le contact avec les feuilles endommagées ou écrasées de la Ficaire peut provoquer des démangeaisons, des éruptions cutanées ou des cloques sur la peau ou les muqueuses. L'ingestion de la toxine peut provoquer des nausées, des vomissements, des étourdissements, des spasmes, voire une paralysie. Il a été montré que l'ingestion de ficaire (anciennement petite chélidoine) non traitée sous forme de tisane comme remède à des hémorroïdes peut provoquer une hépatite aiguë et une jaunisse qui régresse dès la fin de l'absorption[47]. La racine contient également des composés toxiques, l'acide ficarique et la ficarine[48].
Cette toxicité explique que la Ficaire est, comme les renoncules, un symbole de danger dans le langage des fleurs[49].
Toxiques à l'état adulte, les jeunes feuilles (au goût acidulé et légèrement épicé) de ficaire ont été mangées crues (salades) et cuites (velouté, blanchies en légumes). Ces feuilles ne sont généralement pas excessivement âcres, mais consommées seules, elles laissent parfois une sensation de picotement et d'irritation dans la gorge en raison de la présence de proto-anémonine, d'où la recommandation de ne pas consommer des salades entières de feuilles crues, mais de les mélanger avec d'autres végétaux.. En Europe, les gens recouvraient la plante de vieilles feuilles ou de sciure de bois au début du printemps, ce qui les faisant blanchir, empêchant la synthèse de chlorophylle et de proto-anémonine[50]. De même, les tubercules cuits à l'eau salée, au goût de pomme de terre ou de riz, fourniraient un plat, paraît-il assez fin et roboratif, comme en atteste la découverte de tubercules carbonisés sur des sites néolithiques européens[51]. L'abondance de bulbilles qui se développent sous de bonnes conditions, et restent sur le sol lorsque la plante disparaît en été, a donné naissance à la superstition populaire d'une « pluie de pomme de terre » ou de « pluie de blé »[52]. Les boutons floraux conservés dans du vinaigre peuvent faire office de câpres. La dessiccation détruit également la protoanémonine qui se transforme en anémonine, substance non vésicante, mais la plante est à consommer avec modération car elle peut générer des troubles digestifs[48]. Les fleurs peuvent être également utilisées avec modération en décor[53].
La ficaire contient des flavonoïdes tels que la quercétine et la rutine qui ont des activités anti-inflammatoires et antioxydantes[54]. Elle contient aussi des hétérosides aux propriétés vasoconstrictrices, ce qui lui confère des vertus antihémorroïdales, d'où son nom vernaculaire d'herbe aux hémorroïdes[55], excluant de ce fait le recours aux suppositoires. En phytothérapie, certains ouvrages orientés dans ce domaine proposent la confection d'une pommade à partir de cette plante médicinale. Elle est récoltée en décembre, laissée à sécher quelques jours, pressée très fortement pour en récupérer la sève, assez pour en produire 1 ou 2 cl, et mélangée dans une à deux cuillères à café de saindoux fondu, la préparation étant prête à l'usage une fois solidifiée[10]. L'histoire de la marque Yves Rocher commence avec cette plante comme se plaît à souligner l'entreprise. Le jeune homme âgé de 14 ans rencontre une vieille guérisseuse qui lui confie la recette d’une pommade hémostatique à base de Ficaire. Il décide de fabriquer artisanalement cette pommade dans le grenier familial et de la vendre directement aux utilisateurs, par l'intermédiaire de petites annonces dans Ici Paris[56].
Faiblement toxique sur la peau, la ficaire peut toutefois provoquer des irritations ou des inflammations, pouvant conduire à l'apparition d'une ampoule par simple contact. Pour ces raisons, son usage devrait être réservé à une application externe[55].
Riche en vitamine C, la ficaire aurait été utilisée par les bûcherons (d'où son nom vernaculaire d'« épinard des bûcherons ») et les marins en prévention contre le scorbut en la mélangeant à leur sel[48].
Des variétés horticoles de Ficaire ont été sélectionnées : Ranunculus ficaria ‘Purpurea’, ‘Brazen Hissy’, ‘Aurantiaca’, ‘Flore Pleno’, ‘Elan’[57]…
Comme avec les boutons d'or, les enfants peuvent se livrer à un jeu qui consiste à prendre une fleur bien ouverte et placer la corolle miroitante sous le menton d’un(e) ami(e). Ils lui demandent « Aimes-tu le beurre ? » et la réponse est invariablement affirmative : le jaune de la fleur, le soleil aidant, se reflète en effet sur sa peau[58]. L'explication physiologique de cette propriété n'a été donnée qu'au XXIe siècle : la réflexion orientée du faisceau lumineux provient de la couche superficielle épidermique transparente constituée de cellules très plates chargées de pigments caroténoïdes tandis qu’une coloration diffuse jaunâtre provient de la dispersion de la lumière par une couche sous-jacente chargée de grains d’amidon. L’ensemble donne ce jaune intense et brillant qui intervient probablement dans l’attraction des insectes pollinisateurs[59].
La Ficaire printanière donne des akènes que l'on fait claquer entre ses doigts, d'où son nom en breton « boked-bistrak » (« fleur à claquer »)[60].
Des fermiers pensaient autrefois se garantir une bonne production laitière en suspendant la racine de ficaire dans les étables : les tubercules souterrains ont en effet souvent la forme des tétines des vaches et les fleurs évoque la couleur du bon beurre (en raison de à leur richesse en pigments caroténoïdes)[61].
Avant le développement des techniques analytiques détectant facilement la fraude, une tromperie consistait à colorer le beurre de printemps avec des fleurs de renoncules ou de Ficaire, ce qui pouvait donner lieu à des empoisonnements[61].
Le nom scientifique fluctuant de la Ficaire traduit la difficulté des botanistes de replacer cette plante dans la classification naturelle. D'après ITIS (10 mars 2016)[62] :
Ficaria verna
La ficaire fausse-renoncule (Ficaria verna, Ficaria ranunculoides ou Ranunculus ficaria), plus simplement ficaire est une plante herbacée vivace de la famille des Ranunculaceae.
C'est une espèce très commune en Europe, en Asie de l'Ouest, en Afrique du Nord et, en Amérique du Nord (États-Unis et Canada) où elle a été introduite au XIXe siècle et est parfois considérée invasive,.
Saghas ilbhliantúil fearbáin atá coiteann i gcoillte taise agus móinéir ar fud na hEorpa is iarthar na hÁise. Na duilleoga croíchruthach lonrach dúghlas. 8-12 peiteal buí ar na bláthanna, a éiríonn bán de réir mar a mheathann siad.
A ficaria[3] (Ficaria verna, antes Ranunculus ficaria) é unha planta herbácea perenne de porte pequeno, con follas brillantes sen pelos, con forma parecida a corazóns. Pertence ao xénero Ranunculus, dentro da familia das ranunculáceas. Tamén recibe o nome de herba das almorrás[3] debido a uns engrosamentos nas súas raíces que lembran as hemorroides.
As plantas son herbas perennes, cunhas raíces tuberosas, cilíndricas con engrosamentos case na superficie que lembran ás hemorroides. As follas de máis de 1 cm con limbo ovado-cordado, enteiro ou crenado son de cor verde escura brillante e longamente pecioladas. Ten flores solitarias, hermafroditas, actinomorfas, grandes entre 1,5 a 4 cm e perianto de 3 sépalos, con 7 ou máis pétalos (até 20) de cor amarela brillante, con fosa nectarífera cuberta por unha escama. No centro da flor obsérvanse numerosos estames en círculo que rodean uns “gránulos” na zona central que formarán o froito da planta (poliaquenios).
Florece durante o inverno, a partir de mediados de febreiro, e a primavera en zonas húmidas, pasteiros, ribeiras e bosques frescos en xeral (reboredos, faiais...), a calquera altitude se as condicións son as adecuadas.
Encóntrase en pasteiros, nitrófilos, en lugares sombreados e frescos, sobre todo en marxes de regatos e zonas húmidas. Desenvólvese en toda Europa e no oeste de Asia. Introducida como planta invasiva en Norteamérica. Pódese atopar en toda a Península Ibérica.
Ranunculus ficaria foi descrita por Carl von Linné e publicado en Species Plantarum 1: 550. 1753.[4]
O número cromosomático desta especie e dos seus taxons infraespecificos é: 2n = 24[5][6]
Ranunculus: nome xenérico que provén do latín tardío que significa "ranciña", de "ra" e un diminutivo final. Isto probablemente refírese a moitas especies que se atopan preto da auga, como as ras.
ficaria: epíteto
A ficaria (Ficaria verna, antes Ranunculus ficaria) é unha planta herbácea perenne de porte pequeno, con follas brillantes sen pelos, con forma parecida a corazóns. Pertence ao xénero Ranunculus, dentro da familia das ranunculáceas. Tamén recibe o nome de herba das almorrás debido a uns engrosamentos nas súas raíces que lembran as hemorroides.
Niska maslenka[3] (Ranunculus ficaria) je rostlina ze swójby maslenkowych rostlinow. Dalše serbske mjena su bórliški[4][3], jejkuš a jejkojte zelo.
Niska maslenka je wjacelětna, naha rostlina, kotraž docpěwa wysokosć wot 5 hač 20 (30) cm.
Jeje stołpik je nižoležacy abo postupowacy a často so rozkorjenjuje na sukach. Korjenja su plecojte.
Łopjena su jěrchenkojte abo wutrobojte, małko zubate hač do cyłokromowe, mjasne a dołho stołpikowe. Wone so před kćenjemi jewja a sylnje błyšća.
Wona kćěje wot měrca hač do meje. Kćenja su žołte, docpěwa šěrokosć wot 2 hač do 3 cm, maja 3 hač do 7 keluškowych łopješkow a maja 8 hač do 12 błyšćacych podołhojtych kćenjowych łopješkow. Nektarowe łopješki su 8-12, krónojte, jejkojće-dołhojte a žołte.
Kćenja buchu wot muchow a pčołow wopróšene.
Płody su kulojte, rozpjeršenje kosmate, docpěwaja dołhosć mjezy 2 a 2,5 cm a maja zrunany pysčičk.
Płody buchu wot mrowjow rozšěrjene.
W našim teritoriju rostlina so nimale jenož přez lehnjenske bomblki we łopjenowych rozporach rozpłodźuje, kotrež so lochko wot wjadnjacych rostlinow pušćeja.
Wona rosće w lisćowych lěsach, w kerčinach a na włóžnych łukach. Preferuje włóžne, wutkate a bazowe pódy.
Niska maslenka je w Europje z wuwzaćom Arktisy, sewjernej Africe, Aziji a Kawkazu rozšěrjena.
Kćenje
Rostliny
Ilustracija
Typiske plecojte korjenja
« Niska maslenka » w druhich wikimediskich projektach :
Niska maslenka (Ranunculus ficaria) je rostlina ze swójby maslenkowych rostlinow. Dalše serbske mjena su bórliški, jejkuš a jejkojte zelo.
Il ranuncolo favagello (Ranunculus ficaria L., 1753) è una pianta appartenente alla famiglia delle Ranunculaceae, comune ai bordi dei ruscelli[2].
Il nome generico (Ranunculus), passando per il latino, deriva dal greco Batrachion[3], e significa “rana” in quanto molte specie di questo genere prediligono le zone umide, ombrose e paludose, habitat naturale degli anfibi (è Plinio scrittore e naturalista latino, che c'informa di questa etimologia).
L'epiteto specifico (ficaria) deriva dal latino (ficus = fico). Tale nome è stato attribuito per la somiglianza dei tuberi sotterranei ai fichi.
Il binomio scientifico attualmente accettato (Ranunculus ficaria) è stato proposto da Carl von Linné (Rashult, 23 maggio 1707 –Uppsala, 10 gennaio 1778), biologo e scrittore svedese, considerato il padre della moderna classificazione scientifica degli organismi viventi, nella pubblicazione Species Plantarum del 1753.
Si tratta di piante con un'altezza variabile dai 6 ai 30 cm fondamentalmente glabre, lucenti e di aspetto un po' cespitoso. Sono inoltre definite geofite bulbose (G bulb), ossia sono piante perenni erbacee che portano le gemme in posizione sotterranea. Durante la stagione avversa non presentano organi aerei e le gemme si trovano in organi sotterranei chiamati tuberi, organi di riserva che annualmente producono nuovi fusti, foglie e fiori. In parte però presentano anche delle caratteristiche tipiche delle emicriptofite scapose (H scap), ossia piante con gemme svernanti al livello del suolo e protette dalla lettiera o dalla neve.
Le radici filiformi sono secondarie e sono posizionate nella parte superiori dei tuberi. Hanno un colore biancastro.
Le foglie sono principalmente radicali (quelle cauline sono poche o assenti), con un lungo picciolo e la forma cordata. Il bordo è crenato e la consistenza della foglie è piuttosto carnosa. Sulla superficie di colore verde scuro ma lucida e variegata di chiaro, sono presenti 5 – 9 nervi; sul nervo centrale vi possono essere delle macchie più scure. Lunghezza del picciolo: 7 – 11 mm. Dimensione della lamina: larghezza 2 cm: lunghezza 2,5 cm (massimo 5 x 6,5 cm).
L'infiorescenza è composta da fiori terminali e solitari (uno per ogni peduncolo).
I fiori sono ermafroditi, emiciclici, attinomorfi. I fiori sono di tipo molto arcaico anche se il perianzio[4](o anche più esattamente il perigonio[5]) di questo fiore è derivato dal perianzio di tipo diploclamidato (tipico dei fiori più evoluti), formato cioè da due verticilli ben distinti e specifici: sepali e petali. Mentre gli elementi riproduttori (stami e carpelli) sono in disposizione spiralata. Il ricettacolo (supporto per il perianzio) è glabro. Dimensione dei fiori: 20 – 25 mm.
I frutti sono degli acheni pubescenti (quasi irsuti) a forma ovata; sono numerosi, appiattiti, compressi e con un rostro o becco apicale. Ogni achenio contiene un solo seme. Insieme formano una testa sferica posta all'apice del peduncolo fiorale (un poliachenio).
La riproduzione di queste piante avviene i due modi:
Il genere Ranunculus è un gruppo molto numeroso di piante comprendente oltre 400 specie originarie delle zone temperate e fredde del globo, delle quali quasi un centinaio appartengono alla flora spontanea italiana. La famiglia delle Ranunculaceae invece comprende oltre 2500 specie distribuite su 58 generi[5].
Le specie spontanee della nostra flora sono suddivise in tre sezioni (suddivisione a carattere pratico in uso presso gli orticoltori organizzata in base al colore della corolla)[9]: Xanthoranunculus – Batrachium – Leucoranunculus. La specie Ranunculus ficaria appartiene alla prima sezione (Xanthoranunculus) caratterizzata dall'avere la corolla gialla.
Un'altra suddivisione, che prende in considerazione caratteristiche morfologiche ed anatomiche più consistenti, è quella che divide il genere in due sottogeneri (o subgeneri)[10], assegnando il Ranunculus ficaria al subgenere Ranunculus, caratterizzato da piante con fusti eretti (e quindi forniti di tessuti di sostegno), peduncoli dell'infiorescenza eretti alla fruttificazione, lamina fogliare ben sviluppata e petali gialli (o bianchi).
Ranunculus ficaria fa parte del “Gruppo di R. ficaria”[11], gruppo caratterizzato dall'avere un fusto sotterraneo a forma di piccoli tuberi, foglie a lamina cordata e fiori a 8 – 11 petali. Quest'ultima caratteristica (insieme al calice a 3 sepali) è la più distintiva del gruppo (le altre specie di Ranunculus possiedono di norma 5 sepali e 5 petali) tanto che alcuni botanici preferiscono considerarlo un genere autonomo. In effetti già il botanico germanico Johann Jacob Dillenius (1684-1747) aveva creato un genere a parte (Ficaria) per queste specie. Di questo gruppo sul territorio italiano è presente solamente un'altra specie: Ranunculus ficariiformis F.W.Schultz.
Il numero cromosomico di R. ficaria è: 2n = 16[12] (forma diploide). Esiste anche una forma tetraploide (2n = 32). Quest'ultima preferisce luoghi più ombrosi e s'identifica con la sottospecie bulbifer.
Nell'elenco che segue sono indicate alcune sottospecie[11] (l'elenco può non essere completo e alcuni nominativi sono considerati da altri autori dei sinonimi della specie principale o anche di altre specie):
Secondo le ultime ricerche questa struttura delle sottospecie di ficaria, proposta da Sandro Pignatti nella ”Flora d'Italia”, è modificata nel seguente modo[13]:
Qui di seguito sono indicate delle sottospecie non presenti in Italia[14].
La specie di questa voce ha avuto nel tempo diverse nomenclature. L'elenco che segue indica alcuni tra i sinonimi più frequenti:
L'altra specie appartenente al “Gruppo di R. ficaria” (Ranunculus ficariiformis F.W.Schultz – Favagello maggiore) si distingue per un portamento più robusto (le foglie e i fiori sono più grandi), per i petali con nervatura molto ramificata e la forma ovale del nettario. Non è presente nelle Alpi (solo Appennini e isole) ed è rara.
Dagli altri ranuncoli la specie ficaria si distingue facilmente per il numero dei petali (che è 5 nelle altre specie).
Queste piante contengono l'anemonina (oltre a saponine e tannini); sono sostanze particolarmente tossiche per animali e uomini. Infatti gli erbivori brucano le foglie di queste piante con molta difficoltà e solamente dopo una buona essiccazione (erba affienata) che fa evaporare le sostanze più pericolose. Anche le api evitano di bottinare il nettare dei “ranuncoli”. Sulla pelle umana queste piante possono creare delle vesciche (dermatite); mentre sulla bocca possono provocare intenso dolore e bruciore alle mucose[9].
Queste piante possiedono proprietà rubefacenti (richiama il sangue in superficie, alleggerendo la pressione interna), vescicatorie (proprietà contenute nei bulbilli) e revulsive (decongestionamento di un organo interno attraverso delle applicazioni sulla pelle) molto pronunciate e responsabili di seri inconvenienti. Anticamente venivano usate nel trattamento delle emorroidi e ulcere ma anche come astringente (limita la secrezione dei liquidi - proprietà contenute soprattutto nei tuberi radicali), ma ora non più a causa dell'elevata tossicità di alcune sostanze contenute in queste piante[15].
Le giovani foglie in primavera possono essere usate come insalata o in minestre con altre verdure. Inoltre i bulbilli e le giovani foglie, dopo opportuna lessatura, vengono consumate da alcune popolazioni come legumi. Tuttavia dato il grado di tossicità è consigliabile non usare in cucina nessuna parte di questa pianta.
Sono piante rustiche di facile impianto per cui spesso sono coltivate nei giardini rustici o anche alpini. Prediligono posizioni di medio sole, terreno soffice, ricco e mediamente umido.
Il ranuncolo favagello (Ranunculus ficaria L., 1753) è una pianta appartenente alla famiglia delle Ranunculaceae, comune ai bordi dei ruscelli.
Pavasarinis švitriešis (lot. Ranunculus ficaria, Ficaria verna) – vėdryninių (Ranunculaceae) šeimos, vėdrynų (Ranunculus) genties augalas.
Kaip ir dauguma kitų vėdryninių, ši rūšis auga vidutinio ir šalto klimato juostoje, drėgnose vietose. Auga drėgnuose lapuočių miškuose, krūmuose, parkuose, medžiais apaugusiuose šlaituose, upių ir ežerų pakrantėse, pagrioviuose, pakankamai drėgnose dirvose.
Plačiai paplitęs Eurazijoje: nuo Atlanto pakrantės vakaruose iki Vakarų Sibiro rytuose. Į arealą įeina visas Viduržemio jūros regionas, taip pat Artimųjų Rytų ir Šiaurės Afrikos šalys. Gana dažnas visoje Lietuvoje. Introdukuoti Šiaurės Amerikoje, daugelyje vietų JAV šiaurėje ir Kanadoje laikoma invazine rūšimi.
Daugiametis, 5-30 cm aukščio žolinis augalas. Šakniastiebis trumpas, iš jo išauga kuokštinės, gumbiškai sustorėjusios šaknys. Stiebai gulsti arba kylantys, nešakoti arba viršutinė dalis šakota, pliki, pamatinė dalis su pievinių lapų makštimis. Lapai apvalūs arba inkstiški, 2-5 cm pločio, karbuoti arba rečiau lygiakraščiai, ilgakočiai; lakštai ryškiai žali, blizgantys, sultingi. Lapų pažastyse susidaro adventyviniai pumpurai, kurie, augalui apmirus, išsibarsto, ir kitais metais iš jų išauga nauji augalai. Žiedai pavieniai, šakų galuose, 2-3 cm pločio. Apyžiedis dvigubas. Taurėlapiai 3, rečiau daugiau, pieviniai, žalsvi, trumpesni už vainiklapius. Vainiklapių 8-12, jie geltoni, blizgantys, pailgai elipsiški, prie pagrindo su nektaro liaukute, pridengta žvynelio. Kuokelių ir piestelių daug. Vaisiukai vienasėkliai, su trumpu snapeliu. Jie retai kada subręsta, todėl švitriešis paprastai dauginasi adventyviniais pumpurais, kuriuos išnešioja lietaus vandens srovės.
Žydi balandžio - gegužės mėn., žiedai geltoni. Jauni lapeliai ir jauni stiebai vartojami salotoms, vėliau, vaisiams bręstant, augalas pasidaro nuodingas, turintis saponinų, ciano rūgšties ir kt. Anksčiau lapai, šaknys bei stiebai buvo vartojami liaudies medicinoje.
Pavasarį žydintys augalai, Živilė Lazdauskaitė, Vilnius, Mokslas, 1985, 22 psl.
Pavasarinis švitriešis (lot. Ranunculus ficaria, Ficaria verna) – vėdryninių (Ranunculaceae) šeimos, vėdrynų (Ranunculus) genties augalas.
Pavasara mazpurenīte (Ranunculus ficaria) ir daudzgadīgs Gundegu dzimtas lakstaugs.
Augums neliels, līdz 20 cm. Saknes sulīgas, ar gumiem. Stumbrs pacils, vienkāršs vai zarojas. Lapas ieapaļas, pabiezas, taukaini spīdošas. Kāti gari, sulīgi. Ziedi zeltaini dzelteni, pa vienam stumbra galotnē. Zied aprīlī, maijā. Auglis — riekstiņu kopauglis.
Suga izplatīta Eiropā, izņemot ziemeļu rajonus.
Latvijā ir sastopams visā teritorijā. Aug mitrās pļavās, mežmalās, krūmājos.
Indīgs augs. Satur protoanemonīnu, saponīnus un nedaudz zilskābes.[1] Izmanto tautas medicīnā.
Pavasara mazpurenīte (Ranunculus ficaria) ir daudzgadīgs Gundegu dzimtas lakstaugs.
Het gewoon speenkruid (Ficaria verna subsp. bulbilifer, synoniem: Ranunculus ficaria subsp. bulbifer) is een laagblijvende voorjaarsbloeier die behoort tot de ranonkelfamilie (Ranunculaceae). De soortaanduiding ficaria komt van het Latijnse Ficus, dat vijg betekent. Oude namen voor deze plant zijn 'vijgwortel', 'oaneklootjes' en 'katteklootjes'. De naam 'speenkruid' is volgens sommigen afgeleid van de vorm van de knollen, die op kleine speentjes lijken. Volgens anderen is de naam afgeleid van de toepassing tegen aambeien, oftewel speen.
De plant wordt tot 30 cm hoog en bloeit van maart tot mei. De hartvormige bladeren zitten aan het uiteinde van een lange bladsteel. De gele bloemen hebben acht tot twaalf kroonbladeren en drie groene kelkbladeren, een afwijking ten opzichte van de overige leden van de ranonkelfamilie. Bij slecht weer blijven de bloemen gesloten, bij zon spreidt de bloem zich wijd open. De planten vormen als het ware een "tapijt" dat vaak niet hoger is dan 10 cm. Na de bloei sterft het bovengrondse deel van de plant af, de ondergrondse knolletjes van enkele millimeters lengte blijven in leven voor het volgende jaar. Bij de zaailingen treft men slechts één zaadlob aan, de plant hoort als lid van de ranonkelfamilie echter tot de tweezaadlobbigen. De tweede zaadlob was oorspronkelijk wel aanwezig.
Het verspreidingsgebied van gewoon speenkruid beslaat geheel Europa, de Kaukasus, West-Siberië en Midden-Azië. De soort is meestal autotetraploïde en plant zich vegetatief voort. In het Middellandse Zeegebied en aan de zuidkust van Engeland is de soort diploïd, de voortplanting is daar eveneens vegetatief.
De plant komt algemeen voor op vochtige gronden, langs natte bosranden en slootkanten. Gewoon speenkruid verspreidt zich zowel door zaadvorming en verspreiding als door knollen. Deze laatste groeien niet alleen in de grond, maar ook als broedknollen in de oksels van de bladstelen. In een tuin is gewoon speenkruid een aardig plantje, maar het moet wel in de hand gehouden worden omdat het zich via de in de grond blijvende knolletjes snel verspreidt.
Het gewoon speenkruid is een kensoort voor de klasse van de eiken- en beukenbossen op voedselrijke grond.
Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht.De bladeren van gewoon speenkruid bevatten veel vitamine C. Vroeger werd de plant dan ook gebruikt tegen scheurbuik. Ze werd ook veel verwerkt in salades. Belangrijk is dat de bladeren dan voor de bloei worden geplukt. Tijdens de bloei ontwikkelt de plant in de bladeren namelijk protoanemonine en saponine, giftige stoffen. De bladeren smaken dan bitter en worden dan ook door weidedieren gemeden. Na de bloei verdwijnen de bovengrondse delen.
Bij drogen wordt protoanemonine omgezet in een minder werkzame stof, anemonine, die ook giftig is. De plant bevat ook etherische olie.
De wortel bevat anemonine, tannine en triterpeen-saponinen. Vroeger werd ze in- en uitwendig gebruikt bij aambeien. Inwendig gebruik is echter niet verantwoord.
Nederlandstalige Wikisource (van Uildriks & Bruinsma spreken van “Speenkruid” Ficaria ranunculoides).
Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Ficaria verna op Wikimedia Commons. Het gewoon speenkruid (Ficaria verna subsp. bulbilifer, synoniem: Ranunculus ficaria subsp. bulbifer) is een laagblijvende voorjaarsbloeier die behoort tot de ranonkelfamilie (Ranunculaceae). De soortaanduiding ficaria komt van het Latijnse Ficus, dat vijg betekent. Oude namen voor deze plant zijn 'vijgwortel', 'oaneklootjes' en 'katteklootjes'. De naam 'speenkruid' is volgens sommigen afgeleid van de vorm van de knollen, die op kleine speentjes lijken. Volgens anderen is de naam afgeleid van de toepassing tegen aambeien, oftewel speen.
Vårkål (Ranunculus ficaria) er ein vårblome i soleiefamilien. Planten har gule blome med mange kronblad, som viser seg i mars-april i Noreg. Blada er heile. Dette skil planten frå dei andre artane i soleiefamilien.
Namnet vårkål kjem frå tidlegare tider, då planten blei brukt som grønsak om våren. Dei mørkegrøne blada inneheld mykje C-vitamin, og var eit viktig kosttilskot på ei tid då ein lett mangla dette. I store mengder er derimot vårkål giftig.
Planten veks i heile Europa og Vest-Asia, og er blitt introdusert til Nord-Amerika.
Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Vårkål Vårkål (Ranunculus ficaria) er ein vårblome i soleiefamilien. Planten har gule blome med mange kronblad, som viser seg i mars-april i Noreg. Blada er heile. Dette skil planten frå dei andre artane i soleiefamilien.
Namnet vårkål kjem frå tidlegare tider, då planten blei brukt som grønsak om våren. Dei mørkegrøne blada inneheld mykje C-vitamin, og var eit viktig kosttilskot på ei tid då ein lett mangla dette. I store mengder er derimot vårkål giftig.
Planten veks i heile Europa og Vest-Asia, og er blitt introdusert til Nord-Amerika.
Pianta ch'a viv sempe, com motobin ëd rèis, longa o àuta fin a 30 cm. Le feuje a son verd scur brilant. Le fior giàun intens e lusent a fiorisso da fërvé a magg.
A chërs ant ij pòst fresch, fin a 1300 méter.
As na fa ëdcò na pomada për le moròidi.
Da nen dovresse da part ëd le përson-e pa esperte.
Ranunculus ficaria L.
Pianta ch'a viv sempe, com motobin ëd rèis, longa o àuta fin a 30 cm. Le feuje a son verd scur brilant. Le fior giàun intens e lusent a fiorisso da fërvé a magg.
AmbientA chërs ant ij pòst fresch, fin a 1300 méter.
ProprietàAs na fa ëdcò na pomada për le moròidi.
Cusin-aDa nen dovresse da part ëd le përson-e pa esperte.
Multimedia w Wikimedia Commons Ziarnopłon wiosenny, jaskier wiosenny, dawniej pszonka[3] (Ficaria verna Huds.) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny jaskrowatych. Geofit wiosenny głównie żyznych siedlisk leśnych Europy i zachodniej Azji, pospolity w Polsce. Roślina trująca w czasie kwitnienia, ale wcześniej liście są jadalne i dawniej były ważnym źródłem witaminy C na przednówku. Roślina uprawiana jest jako ozdobna, była także wykorzystywana jako lecznicza. Zawleczona na inne kontynenty stała się tam uciążliwym gatunkiem inwazyjnym. W obrębie gatunku wyróżnia się w zależności od ujęcia systematycznego 5 lub 7 podgatunków, spośród których dwa występują w Polsce.
Zasięg gatunku obejmuje niemal całą Europę, poza tym Azję Zachodnią, rejon Kaukazu i Syberię Zachodnią, a także Afrykę Północną[4]. W Europie brak go na Islandii, w północnej i górskiej części Półwyspu Skandynawskiego i w północnej części Niziny Wschodnioeuropejskiej[5][6]. W Polsce jest gatunkiem rodzimym, pospolitym na terenie niemal całego kraju, rzadszy jest miejscami na północnym wschodzie i w górach[3][7].
Jako gatunek inwazyjny rośnie w Ameryce Północnej[8][9], Japonii, Australii i Nowej Zelandii[9]. Introdukowany został na kontynent amerykański prawdopodobnie jako roślina ozdobna i wciąż jako taki znajduje się w obrocie handlowym. Stwierdzony został po raz pierwszy zdziczały w Pensylwanii w 1867. Współcześnie występuje już jako zadomowiony w 26 wschodnich stanach USA, a także w Oregonie i Waszyngtonie[9], w Teksasie oraz we wschodnich i zachodnich prowincjach Kanady[10]. Kilka stanów wprowadziło zakaz rozprzestrzeniania gatunku na ich obszarze (Connecticut, Massachusetts, Oregon i Waszyngton)[9]. W Ameryce Północnej stwierdzono obecność co najmniej 5 podgatunków sprowadzonych z Europy[11].
Zasięgi geograficzne poszczególnych podgatunków opisane zostały w sekcji „Systematyka i zmienność”.
Gatunek bardzo zmienny w zależności od warunków siedliskowych, ale też nierzadko w obrębie pojedynczej rośliny. Zmienny jest zwłaszcza kształt i zabarwienie liści, liczba i wielkość części kwiatu[5]. Różnice istotne taksonomicznie, pozwalające rozróżnić podgatunki zestawione zostały w sekcji „Systematyka i zmienność”[5].
System korzeniowy z bulwami korzeniowymi
Bulwy korzeniowe
Bulwka w kącie liścia
Grupa bulwek wyrastających z jednego węzła
Kształt blaszki liściowej
Blaszka często jest plamiasta
Krawędź blaszki z hydatodą
Epiderma z aparatami szparkowymi na dolnej stronie liścia
Rozwijający się kwiat
Kwiat od spodu
Dojrzałe pręciki
Bylina, geofit wiosenny. Rozwija pęd nadziemny w okresie wczesnowiosennym, gdy na drzewach i krzewach brak liści. Okres letni i początek zimy rośliny spędzają w stanie uśpienia w postaci pęku bulw korzeniowych[16]. Gdy pęd nadziemny zaczyna obumierać – na szczycie bulw korzeniowych formuje się przynajmniej jeden, okazały, biały pąk, któremu mogą towarzyszyć mniejsze pąki na sąsiednich bulwach. Pąk ten powiększa się w okresie od końca maja przez następne pół roku, przy czym wzrost następuje zwłaszcza w okresie, gdy temperatury są niższe niż 6°C, a ustaje zupełnie gdy przekraczają 20°C. Tempo wzrostu jest skorelowane także z wielkością bulw – na większych pąk jest bardziej okazały. Pąk rozwija się i wczesna faza wzrostu nowego pędu następuje jeszcze w okresie zimowym, czyli w warunkach krótkiego dnia i najniższych temperatur. W Europie Zachodniej w grudniu, a w Środkowej w styczniu – pąk na szczycie bulw korzeniowych zieleni się i wydłuża, wówczas też wyrastają długie, białawe korzenie. Pierwszych kilka liści jest łuskowatych i dopiero około połowy stycznia w Europie Zachodniej, a w Środkowej ok. miesiąc później – pojawiają się pierwsze liście odziomkowe. Po zakończeniu rozwoju włóknistych korzeni tworzyć się zaczynają nowe bulwy korzeniowe. Pęd kwiatonośny tworzy się w centrum rozety liści odziomkowych i od razu zwieńczony jest wyraźnym pąkiem kwiatowym[5].
Kwitnienie ma szczyt zwykle w końcu marca i trwa przez kwiecień[5], w Europie Środkowej i Wschodniej może przeciągnąć się do maja[13]. Kwitnienie ziarnopłonu jest wskaźnikiem fenologicznego przedwiośnia[17]. Pręciki i słupki dojrzewają prawie równocześnie[13] – przy czym najpierw jednak pręciki znajdujące się w najbardziej zewnętrznej części kwiatu[5]. Kwiaty mają miodniki w postaci małej łuski u nasady każdego płatka[5] i są zapylane zwykle przez wabione nektarem owady (błonkoskrzydłe i muchówki)[13]. Gdy do zapylenia krzyżowego nie dojdzie – może nastąpić samozapylenie[5], jednak najwyraźniej zdarza się to rzadko[18]. Kwiaty otwierają się tylko za dnia, kierując się w stronę słońca, a na noc i w czasie deszczu się zamykają, co tłumaczy zarówno ochrona organów generatywnych przed uszkodzeniem z powodu niskich temperatur, jak i zmniejszone ryzyko zjedzenia przez roślinożerców[18]. Kwiaty wykonują ruchy termonastyczne przy różnicy temperatury wynoszącej 5–10°C[17].
Nasiona powstają bardzo nielicznie u podgatunków poliploidalnych (większość kwiatów jest bezpłodnych[19] – ich pyłek jest płonny[5]), ale obficie u diploidalnych. Na jednej roślinie diploidalnej rozwija się średnio ponad 70 nasion (maksymalnie do ok. 150), przy czym około 1/3 owoców formy diploidalnej nie zawiera wykształconego nasiona. Na roślinach tetraploidalnych powstają średnio tylko dwa nasiona[5], maksymalnie do 10–15[15]. Nasiona szybko opadają na ziemię – około połowy maja do czerwca[5]. Posiadają elajosom i roznoszone są przez mrówki[19]. Nasiona kiełkują wiosną następnego roku, przy czym przejście przez okres chłodny jest niezbędne do rozpoczęcia kiełkowania[5]. Po wydaniu nasion rośliny w czerwcu żółkną i zanikają[20].
Kiełkowanie jest epigeiczne. Najpierw pojawia się i wydłuża korzeń pierwotny, następnie rozwija się pojedynczy liścień sercowatego kształtu (powstał w wyniku zrośnięcia pierwotnie dwóch liścieni – liczby typowej dla roślin dwuliściennych)[5]. Liścień osadzony jest na ogonku, który osiąga od 1,5 do 4 cm długości. Nasada i szczyty obu klap blaszki są zaokrąglone[21]. W ciągu 2–3 miesięcy po rozpoczęciu kiełkowania rozwijać się zaczyna pierwsza bulwa korzeniowa[5]. W ciągu pierwszego sezonu liście właściwe się nie rozwijają[21], ewentualnie pod jego koniec pojawiają się jeden, rzadko dwa liście[5].
Podgatunek typowy (tetraploidalny) występujący w Europie Środkowej, wobec znikomej produkcji nasion, rozmnaża się głównie wegetatywnie za pomocą bulw korzeniowych oraz bulwek łodygowych (rozmnóżek wegetatywnych)[19][5]. Powstają one w wyniku modyfikacji korzenia przybyszowego wyrastającego z węzła i może takich bulwek rozwinąć się kilka w jednym węźle. Pierwsza z nich związana jest z pąkiem znajdującym się w kącie liścia i łodygi i zwykle jest najdłuższa w grupie. Grupa bulwek wyrastająca z jednego węzła pozostaje ze sobą złączona i opada razem na ziemię, gdy pęd nadziemny ziarnopłonu zaczyna obumierać. Budowa anatomiczna bulwek i bulw korzeniowych jest podobna do korzeni – różnią się słabym rozwojem walca osiowego i silnym rozwojem kory pierwotnej, w której komórkach magazynowane są ziarna skrobi[5]. Na dziesięciu roślinach wytwarzających bulwki zebrano ich 195, z czego 81% skiełkowało. Masowe wytwarzanie i gromadzenie się bulwek na powierzchni gleby nazwane było w krajach anglosaskich potato rain („deszcz ziemniaków”)[5], a na ziemiach polskich „pszennym deszczem” i występować miało na powierzchni gleby po obfitych deszczach wiosennych[22].
Bulwki i bulwy korzeniowe są przemieszczane przez zwierzęta, zwłaszcza naruszające powierzchnię ziemi i żerujące w miejscach występowania ziarnopłonów. Są też one przenoszone przez wody w okresie wezbrań[16]. Rozprzestrzenianiu się ich na terenach zaburzonych lub użytkowanych przez człowieka sprzyja wykonywanie prac ziemnych, przekopywanie lub oranie[5].
Dzięki rozmnażaniu wegetatywnemu podgatunki tri- i tetraploidalne tworzą często rozległe łany w miejscach występowania, podczas gdy podgatunki diploidalne, rozprzestrzeniające się dzięki nasionom, rosną zwykle pojedynczo i w różnej wielkości grupach. Rośliny wyrastające z bulwek w niewielkiej części zakwitają już w pierwszym roku rozwoju, podczas gdy rośliny wyrastające z nasion kwitnąć zaczynają najwcześniej w drugim roku życia[5].
Z substancji czynnych ziarnopłon zawiera alkaloidy (chelidoninę i cholerytynę), saponiny (fikarynę), garbniki[23], flawonoidy i liczne kwasy organiczne[24], w tym duże ilości kwasu askorbinowego (witaminy C)[23].
Cała roślina w okresie kwitnienia i później jest trująca[25][23][26] z powodu typowego dla przedstawicieli jaskrowatych glikozydu – ranunkuliny[27], rozkładającego się na anemoninę i protoanemoninę[24]. Ta druga jest lotną substancją o ostrym zapachu i palącym smaku, działającą silnie toksycznie zwłaszcza na błony śluzowe i skórę[27]. Najwięcej jest jej po przekwitnieniu[27] lub w czasie kwitnienia[26]. Przed kwitnieniem roślina najwyraźniej nie jest toksyczna – nie jest gorzka i jej różne części są jadalne[20][23]. Największe stężenia protoanemoniny występują w łodygach i kwiatach[28]. Toksynę eliminuje suszenie – następuje dimeryzacja trującej protoanemoniny w nietoksyczną anemoninę, ulegającej następnie hydrolizie w także nietoksyczne kwasy dikarboksylowe[29][30]. Rozkład toksyn powoduje także obróbka cieplna[31][30].
W przypadku kontaktu ze skórą dojść może do podrażnienia i zaczerwienienia, odczuwania bólu, a nawet powstania wrzodów, pęcherzy i objawów stanu zapalnego. Wrażliwe na kontakt są spojówki, które łatwo i mocno się podrażniają, bolą, zaczerwieniają się i silnie łzawią[26].
Rzadko dochodzi do zatrucia ziarnopłonem z powodu gorzkiego i piekącego smaku protoanemoniny. W przypadku spożycia dochodzi do silnego podrażnienia błon śluzowych przewodu pokarmowego i czasem poważnych zaburzeń żołądkowo-jelitowych. Odczuwane są bóle w jamie ustnej i brzuchu, w jamie ustnej silnie wydzielana jest ślina, pojawić się mogą nadżerki błon śluzowych, także gardła. Wystąpić mogą nudności i wymioty, także krwawe. Zdarzyć się może w efekcie także odwodnienie i zaburzenia elektrolitowe[26]. Ziele może działać hepatotoksycznie – udokumentowano pojedynczy przypadek zapalenia wątroby spowodowany doustnym przyjmowaniem ekstraktu z ziarnopłonu w celu leczenia hemoroidów[32].
Podgatunki wytwarzające bulwki w węzłach łodygi są tetraploidami o liczbie chromosomów wynoszącej 2n = 32 (subsp. bulbilifera i ficariiformis), podczas gdy podgatunki ich nie wytwarzające są diploidami, u których 2n = 16[5][15]. W miejscach gdzie nadkładają się zasięgi podgatunków różniących się ploidalnością (na przykład w Wielkiej Brytanii), występują mieszańce, w tym także triploidy (2n = 24; F. verna subsp. fertilis × subsp. bulbilifera)[5].
Stwierdzono występowanie dwóch linii różniących się wielkością genomu u najbardziej rozpowszechnionego podgatunku tetraploidalnego – subsp. bulbilifera (=subsp. verna). Na zachód od Renu wielkość genomu wynosi 34,2 pg i zasięg tej linii mieści się w obrębie zasięgu diploidalnego podgatunku F. verna subsp. fertilis. W Europie Środkowej i Wschodniej wielkość genomu u podgatunku tetraploidalnego wynosi 31,3 pg. Sugeruje się w związku z tym, że linia zachodnia subsp. bulbilifera powstała w wyniku autotetraploidyzacji subsp. fertilis, podczas gdy prekursorem linii wschodniej był subsp. calthifolia[33].
Ziarnopłon wiosenny rośnie najczęściej w żyznych lasach liściastych, zwłaszcza w lasach łęgowych i w wilgotnych grądach, unika natomiast lasów na glebach kwaśnych i ubogich, np. kwaśnych buczyn i kwaśnych dąbrów. Poza tym występuje na wilgotnych łąkach i pastwiskach, w zaroślach, nad brzegami potoków i źródeł, często też w parkach i ogrodach jako chwast. Utrzymuje się także na wykaszanych przydrożach i trawnikach[5].
Preferuje miejsca słabo nachylone, na stokach utrzymuje się tylko w pobliżu wypływów wód. W pełni sezonu wegetacyjnego stanowiska ziarnopłonu wiosennego często są silnie zacienione, przy czym cieniste miejsca preferuje podgatunek typowy (rozmnażający się głównie wegetatywnie tetraploid), podczas gdy zachodnioeuropejski diploidalny podgatunek płodny rośnie zarówno w miejscach latem ocienionych, jak i w miejscach nasłonecznionych[5]. Niektóre podgatunki, jak calthifolia preferują nawet siedliska nasłonecznione takie jak murawy stepowe i widne zarośla[12]. Rośliny rosnące w miejscach lepiej nasłonecznionych kwitną obficiej i mają lepiej rozwinięty system korzeniowy. Gleba na stanowiskach ziarnopłonu jest zróżnicowana, w szerokich zakresach odczynu pH, składu chemicznego i mechanicznego. Podgatunek płodny (zachodnioeuropejski subsp. fertilis) dobrze rośnie jednak na glebach lekko zakwaszonych (od 4,4 do 6,9 pH), podczas gdy podgatunek wegetatywny (środkowoeuropejski subsp. verna) preferuje gleby obojętne i lekko zasadowe (od 6,5 do 7,9 pH), zasobne w węglan wapnia. Podgatunek ten na glebach zakwaszonych wytwarza mniej i mniejsze bulwy korzeniowe i zmniejsza liczbę powstających bulwek w kątach liści[5]. Oba najbardziej rozpowszechnione podgatunki preferują siedliska wilgotne i mokre lub zalewane okresowo[5]. Ziarnopłon kusy (subsp. calthifolia) rośnie często z kolei w miejscach suchych i na glebach zasolonych[12]. W okresie spoczynku letniego rośliny nawet rozwijające się wiosną w miejscach wilgotnych dobrze znoszą susze. Zaczynając rozwój jeszcze w miesiącach zimowych ziarnopłon cechuje się dużą odpornością na mróz (młode liście przeżywają co najmniej -9,5°C)[5].
W górach zanika w piętrze pogórza, rzadki jest w reglu dolnym[3] – osiąga do 1200 m n.p.m. w Tatrach i 1620 m n.p.m. w Alpach[5].
W typologii siedliskowej lasów Europy Środkowej gatunek jest wskaźnikowy dla siedliska lasu wilgotnego (Lw) i olsu jesionowego (OIJ)[34].
W lasach rośnie najczęściej pod okapem takich drzew jak: dąb szypułkowy i bezszypułkowy, jesion wyniosły, buk zwyczajny, wiąz górski, grab pospolity, klon jawor i olsza czarna, poza tym w zaroślach leszczyny pospolitej i czeremchy zwyczajnej oraz pod wierzbami. W warstwie runa w zbiorowiskach leśnych i zaroślowych do często towarzyszących gatunków należą: szczyr trwały, jaskier różnolistny, zawilec gajowy, czosnek niedźwiedzi, kuklik pospolity, pokrzywa zwyczajna. Poza lasami ziarnopłon wiosenny rośnie w różnych zbiorowiskach trawiastych, np. na łąkach, w zbiorowiskach okrajkowych z klasy Artemisietea[5]. Podgatunek tetraploidalny subsp. bulbilifera preferuje wilgotne i mokre łąki kaczeńcowe (Calthion), podczas gdy podgatunki diploidalne (subsp. calthifolia i fertilis) rosną poza lasami zwykle na łąkach świeżych (Arrhenatheretalia elatioris)[5][15] lub nawet w ciepłych murawach[12].
W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych Europy Środkowej gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Fagetalia, związku (All.) Alno-Ulmion, zespołu (Ass.) łęgu jesionowo-wiązowego Ficario-Ulmetum minoris[35]. Rośnie często i obficie jednak także w łęgach jesionowo-olszowych, podgórskim łęgu jesionowym, w nadrzecznych olszynach górskich, w wilgotnych grądach, żyznych buczynach[3], w łęgach wierzbowych i łęgach wierzbowo-topolowych[5].
Gatunek dobrze znosi wydeptywanie i wypas zwierząt roślinożernych na stanowiskach (np. koni, bydła i owiec), choć wiąże się to zwykle ze zmniejszeniem rozmiarów roślin[5]. Zwierzęta gospodarskie generalnie jednak unikają zgryzania ziarnopłonu[23].
Na ziarnopłonie żeruje szereg owadów w różnych fazach cyklu rozwojowego. Należą do nich z motyli: larwy Olindia schumacherana (=O. ulmana)[5], Mellicta athalia, Camptogramma bilineata, Perizoma didymata, Trigonophora flammea, Cnephasia asseclana i C. incertana; z muchówek: Phytomyza ranunculi, P. notata[36], P. ranunculivora i P. halterata[37]; z chrząszczy: Anthaxia nitidula i Tropiphorus elevatus[36].
Telia rdzy Urocystis ficariae powstają na ogonkach liściowych ziarnopłonu od marca do czerwca. Spermogonia i ecja rdzy Uromyces dactylidis są częste na ogonkach i dolnej stronie liści od marca do maja. Pojawiające się na liściach żółtawe do brązowych plamki są wynikiem porażenia Entyloma ficariae. Poza tym na liściach pasożytują też takie gatunki grzybów i grzybopodobnych lęgniowców, jak: Septoria ficariae, Perenospora ficariae, Synchytrium anomalum[5], Plasmoverna pygmaea, Uromyces ficariae, Uromyces rumicis, Schroeteriaster alpinus[38], Entyloma majewskii[39].
Uromyces ficariae
Peronospora ficariae
Uromyces dactylidis
Entyloma ficariae
Na korzeniach ziarnopłonu stwierdzono mikoryzę arbuskuralną[5].
W silnie nasłonecznionych miejscach może zostać zagłuszony przez silnie rosnące rośliny, jednak sam też potrafi tworzyć różnej wielkości płaty utrudniające rozwój innym gatunkom[5].
Na terenach, gdzie jest gatunkiem inwazyjnym, ziarnopłon uznawany jest za jedno z głównych zagrożeń dla miejscowej flory lasów nizinnych, zwłaszcza na terenach zalewowych. Bardzo wcześnie rozwijając się, tworząc zwarte kobierce na dużych obszarach i wytwarzając wielką ilość korzeni wypiera gatunki rodzime, zwłaszcza o podobnej biologii rozwoju – efemery korzystające z okresu wiosennego, kiedy do dna lasu dociera promieniowanie słoneczne nie ograniczone przez listowie drzew i krzewów[16][40]. Poza oddziaływaniem konkurencyjnym ziarnopłon ma potencjał allelopatyczny, wykazany w badaniach eksperymentalnych[41][42].
Gatunek ma współcześnie już ugruntowaną pozycję w odrębnym w stosunku do jaskrów Ranunculus rodzaju ziarnopłon Ficaria. Zanim badania molekularne potwierdziły odrębność tych rodzajów często bywał włączany do jaskrów jako Ranunculus ficaria[14][43][44]. Kwestią umowną i zmienną w efekcie jest natomiast klasyfikacja w obrębie rodzaju Ficaria, w obrębie którego w niektórych ujęciach wyróżnia się kilka gatunków (np. cztery według The Plant List[2]), a w innych łączy je wszystkie jako podgatunki w obrębie Ficaria verna[14].
Przy pierwszym z wymienionych ujęciu, w obrębie gatunku wyróżnia się pięć[2], a przy drugim siedem[14] podgatunków. W ujęciu Veldkampa z siedmioma podgatunkami rodzaj Ficaria jest monotypowy. F. popovii i F. fascicularis stanowią F. verna subsp. kochii, a F. ficarioides – F. verna subsp. ficarioides[14].
Nieco problematyczne w tym gatunku jest ustalenie podgatunku typowego. Jako pierwszy ustalił lektotyp Benson w 1954 wskazując okaz z herbarium Linneusza (Herb. Linn. 715.12 (LINN.)) nie posiadający przypisanego pochodzenia, przy czym jednak zakłada się, że roślina pochodzić mogła albo ze Szwecji, albo z Holandii. Inny syntyp zebrany został przez Linneusza na posiadłości Clifforda w Heemstede w Holandii. W 1994 lektotyp został zidentyfikowany błędnie jako diploidalny takson ziarnopłonu występujący w Europie Zachodniej, który jednak nie rośnie na pewno w Szwecji i do 1976 nie był też notowany w Holandii. W krajach tych pospolicie rośnie natomiast tetraploid o zasięgu środkowoeuropejskim i to on opisany jako F. verna subsp. bulbilifer powinien być traktowany jako podgatunek typowy (nominatywny) czyli F. verna subsp. verna (F. verna subsp. ficaria), podczas gdy właściwą nazwą dla podgatunku diploidalnego jest F. verna subsp. fertilis[14].
Wykaz podgatunków (dwa pierwsze występują w Polsce)[14]:
Różnice w morfologii roślin uważane dawniej za podstawę dla wyróżniania różnych form (inne od typowych liczby i wielkości płatków, łodygi cieńsze lub krótsze)[12] nie są uznawane współcześnie za znaczące taksonomicznie[14].
Naukowa nazwa rodzaju nadana została roślinie prawdopodobnie przez Otto Brunfelsa i prawdopodobnie od łac. ficus = figa, ze względu na bulwki jadalne. Epitet gatunkowy verna pochodzi od łac. ver = wiosna i oznacza roślinę kwitnącą wiosną[45].
Gatunek współcześnie w zależności od ujęcia systematycznego określany jest zwyczajową nazwą „ziarnopłon wiosenny” lub „jaskier wiosenny”[46]. W przeszłości udokumentowano szereg nazw zwyczajowych, takich jak: babikrówka (Biblioteka Fizyko-ekonomiczna, 1788), jaskier trędowaty i jaskier trędowy (np. u Krzysztofa Kluka, 1811[22]), od dawnej nazwy łacińskiej (Chelidonium minus; zobacz też → glistnik jaskółcze ziele) określany był jako: celidonia mniejsza, jaskółcze gniazdo mniejsze, ziele jaskółcze mniejsze, mnieysza celidonia (Marcin z Urzędowa w połowie XVI wieku), sandalina mniejsza; poza tym: pszonka (Syreniusz), kaczeniec, knieć, lśniące ziele, mysze jajka, świni wrzód, złotnik mniejszy, trędownik mniejszy[47]. Nazwa „ziarnopłon” podana została w XIX wieku w licznych źródłach (np. przez Stanisława B. Jundziłła i Józefa Szafarkiewicza)[47]. W pierwszych wydaniach Roślin polskich w początkach XX wieku, gdy ustalano binominalne mianownictwo zwyczajowe na wzór naukowego, gatunek włączony został do rodzaju jaskier jako „jaskier ziarnopłon”[48], ale już przez Józefa Rostafińskiego nazwany został „ziarnopłonem wiosennym”[49].
Gatunek nie został poddany ocenie w stosunku do kryteriów zagrożenia Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody – nie jest ujęty na czerwonej liście gatunków zagrożonych[50]. Na czerwonych listach różnych krajów ujęty jest zwykle jako gatunek niezagrożony (gatunek najmniejszej troski - LC), np. w Niemczech[51], Anglii[52], Irlandii, Holandii, Szwajcarii, Estonii[53].
W skali regionalnej (krajowej) niektóre podgatunki na skrajach zasięgów ujmowane są już na czerwonych listach z różnym statusem zagrożenia. Podgatunek subsp. calthifolia (ziarnopłon kusy) umieszczony został na polskiej czerwonej liście w kategorii DD (stopień zagrożenia nie może być określony ze względu na brak dostatecznych danych)[54], a w Czechach w kategorii C3[53]. W Jordanii Ficaria verna ujęty jest na czerwonej liście jako gatunek zagrożony EN[55].
Ziarnopłon wiosenny bywa uprawiany jako roślina ozdobna, szczególnie jako roślina okrywowa pod drzewami[56][57], ale też zalecana do ogrodów skalnych[58][59] i na obrzeża rabat[59]. Jego walorem są jaskrawo złociste kwiaty i żywozielone liście[60], często z jasnymi lub ciemnymi plamkami[56], oraz fakt, że zakwita bardzo wcześnie i podobnie jak w środowisku naturalnym może rosnąć w miejscach latem zacienionych, gdyż rozwija się wczesną wiosną, zanim drzewa wypuszczą liście[56]. W miejscach, gdzie ziarnopłon jest uprawiany, zaleca się sadzenie roślin ozdobnych w drugiej połowie lata, ponieważ części nadziemne ziarnopłonu zamierają na jego początku[58]. Ewentualnie dobrymi towarzyszami ziarnopłonu są rośliny zachowujące liście przez całe lato, takie jak paprocie, konwalia majowa, przylaszczka pospolita, fiołek wonny[60].
Roślina może być ekspansywna w odpowiednich dla siebie warunkach siedliskowych[58] i nierzadko w ogrodach jest uciążliwym chwastem[59].
Oprócz typowej formy gatunku uprawia się bardziej ozdobne kultywary, których walorem jest też to, że są mniej ekspansywne od formy typowej[57].
Ziele ziarnopłonu (Herba Ficariae) uznawane było za lecznicze i używane w medycynie ludowej[25][23]. Zbierano je przy bezdeszczowej pogodzie i suszono w miejscu zacienionym[25][23].
Ekstraktu z ziela używano do kąpieli w celu leczenia hemoroidów, brodawek[25][23] i świerzbu[23]. Ziele wykorzystywano także przy krwawieniach z dziąseł[23], do przemywania drobnych zranień, a sokiem łagodzono ukąszenia owadów[24]. Na Wyspach Brytyjskich wywarem z korzeni i ziela leczono też skrofulozę (zgrubienia węzłów chłonnych dawniej zwane zołzami (ang. king's evil)). Zarówno to, jak i leczenie guzków krwawniczych oraz różnych brodawek tłumaczono zgodnie z nauką o sygnaturach wskazaniem przez Stwórcę za pomocą kształtu, w tym wypadku bulw korzeniowych, co leczy dane ziele[62]. Pisał o tym Nicholas Culpeper w 1652[62], a wcześniej Pierandrea Matthioli[63].
Do analogicznych dolegliwości, jak tradycyjnie leczonych ziarnopłonem, stosuje się tzw. leki homeopatyczne sporządzane z udziałem tego ziela[63].
Bulwy ziarnopłonu były spożywane już w mezolicie i neolicie, o czym świadczą znaleziska archeologiczne z różnych miejsc w Europie[64]. Jadalne są młode liście, bulwki i pąki kwiatowe[20]. Dawniej ludność wiejska wczesną wiosną (na tzw. przednówku) spożywała młode liście ziarnopłonu, uważając je za smaczne warzywo[19]. Ze względu na dużą zawartość witaminy C młode liście pomagały zapobiegać szkorbutowi[65]. W Niemczech ziarnopłon nazywany był skorbutkraut, podobnie jak warzucha lekarska, i opisywany był jako mający podobne właściwości[66]. W celu uzyskania liści etiolowanych (pozbawionych zupełnie goryczy) posypywano miejsca rozwoju ziarnopłonów trocinami[67].
Krzysztof Kluk smak liści określał jako „słodkawy, nieco tłusty, nie bardzo przyjemny”[20]. Mogą być one spożywane surowe i gotowane, przyrządzane podobnie jak szpinak[20]. Młode listki uznawane są za wartościowy dodatek do sałatek wiosennych[24]. Pąki kwiatowe można przyrządzać tak jak pąki kaparów. Bulwki łodygowe są jadalne po przegotowaniu[20], ewentualnie pieczone[67]. Na Korsyce spożywano przegotowane bulwki z olejem oliwkowym, doprawione solą morską[67].
Ze względu na wzrastający udział piekącej i toksycznej protoanemoniny roślina staje się gorzka i lekko trująca w okresie kwitnienia[20]. Ostry smak jest sygnałem, że rośliny spożywać już nie należy[65].
Ziarnopłon wymaga gleby żyznej, próchnicznej[59], neutralnej[61] i w okresie wiosennym wilgotnej[59]. Ze względu na rozwój pędów w okresie wczesnowiosennym – przed rozwojem liści na drzewach i krzewach – dobrze rośnie także na stanowiskach cienistych w okresie letnim[61]. Może być uprawiany w strefach mrozoodporności od 4 do 8 (cały obszar Polski)[57]. Mnoży się go przez podział bulw korzeniowych w okresie letnim, po zaschnięciu pędów nadziemnych. Niektóre odmiany można rozmnażać także z nasion[59]. Rośliny nie cierpią istotnie od szkodników lub chorób[57].
Na obszarach, gdzie ziarnopłon jest gatunkiem inwazyjnym, podejmowane są działania w celu jego eliminacji, przy czym uznawany jest za bardzo trudny do zwalczenia. Usuwanie mechaniczne roślin wymaga znacznego przekształcenia powierzchni ziemi i nie daje gwarancji skutecznej eliminacji wszystkich bulwek. Dlatego działanie takie daje efekt tylko przy konsekwentnym stosowaniu w kolejnych latach i przy niewielkiej skali inwazji w danym miejscu. Użycie herbicydów jest oceniane jako bardziej skuteczne i nie narusza powierzchni gleby. Ze względu na krótki okres rozwoju pędu nadziemnego, ale też ze względu na potrzebę ochrony gatunków rodzimych, rekomendowane jest stosowanie środków chemicznych (glifosat w połączeniu ze środkami powierzchniowo czynnymi) na liście ziarnopłonu na przełomie zimy i wiosny. Ze względu na potrzebę ochrony płazów, wrażliwych na te związki, stosowanie ich powinno zostać zakończone w marcu. Później rekomenduje się tylko usuwanie mechaniczne[16].
Zafascynowany kwiatami ziarnopłonu był angielski poeta William Wordsworth, który poświęcił temu gatunkowi trzy poematy. Po śmierci Wordswortha, na kamiennej tablicy upamiętniającej go w kościele św. Oswalda w Grasmere, zamierzano przedstawić motyw ziarnopłonu (ang. lesser celandine), ale przez pomyłkę wyrzeźbiony został glistnik jaskółcze ziele (ang. greater celandine)[69][67]. Poemat pt. Celandine napisał także Edward Thomas[70].
Ziarnopłony pojawiają się w powieści Lew, czarownica i stara szafa z cyklu Opowieści z Narnii autorstwa C.S. Lewisa, stanowiąc symbol powrotu Aslana, końca stuletniej zimy i budzącego się życia[71] (w polskim przekładzie Andrzeja Polkowskiego oddane jako „chelidonium”, czyli glistnik[72]). Wymieniane są kilkakrotnie także w powieści D.H. Lawrence’a Synowie i kochankowie, będąc ulubionymi kwiatami głównego bohatera – Pawła Morela[73].
Według tradycji walijskich kwitnienie ziarnopłonów wskazywać miało właściwą porę na wykonanie zasiewów[67].
Ziarnopłon wiosenny, jaskier wiosenny, dawniej pszonka (Ficaria verna Huds.) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny jaskrowatych. Geofit wiosenny głównie żyznych siedlisk leśnych Europy i zachodniej Azji, pospolity w Polsce. Roślina trująca w czasie kwitnienia, ale wcześniej liście są jadalne i dawniej były ważnym źródłem witaminy C na przednówku. Roślina uprawiana jest jako ozdobna, była także wykorzystywana jako lecznicza. Zawleczona na inne kontynenty stała się tam uciążliwym gatunkiem inwazyjnym. W obrębie gatunku wyróżnia się w zależności od ujęcia systematycznego 5 lub 7 podgatunków, spośród których dwa występują w Polsce.
Ranunculus ficaria é uma espécie de planta com flor pertencente à família Ranunculaceae.
A autoridade científica da espécie é L., tendo sido publicada em Species Plantarum 1: 550. 1753.[1]
Trata-se de uma espécie presente no território português, nomeadamente os seguintes táxones infraespecíficos:[2]
Ranunculus ficaria é uma espécie de planta com flor pertencente à família Ranunculaceae.
A autoridade científica da espécie é L., tendo sido publicada em Species Plantarum 1: 550. 1753.
Svalört kan även avse Tulkört, Cyanehum vincetoxicum
Svalört (Ranunculus ficaria) är en art i familjen ranunkelväxter
Svalört är en flerårig ört som blommar i april-maj. [1] Den har bara tre foderblad, och vid stjälkens bas finns knölformade rötter, vilka används vid fortplantningen. Den växer i lundar och parker. Bladen är hjärtformiga, kala och med en naggad kant. Den sprider sig gärna i stora bestånd.
Förekommer naturligt från Europa till västra Asien och nordvästra Afrika. Finns på några lokaler östliga USA, men är inte ursprunglig där.
Svalört trivs i fuktig, mullrik, svagt beskuggad mark.
Ficaria betyder fikonlik på latin; av ficus = fikon. Ordet syftar på de klubblika birötterna, som i någon mån liknar fikon.
Sval = svala syftar på att blomningen börjar vid den tid, då svalorna återkommit från sina vintervisten.
Precis som många andra arter i ranunkelsläktet (Ranunculus) innehåller svalörten svaga koncentrationer av det giftiga ämnet Protoanemonin.[1] [2], en lättflyktig olja, som avsöndras om någon växtdel bryts. Om den kommer i kontakt med hud eller slemhinnor orsakas sveda och klåda, i värsta fall även blåsor (dermatitis)
Vid uppkokning och torkning [2] (enligt tyska Wikipedia räcker det med torkning) bryts protoanemonin ned till anemonin, som är ogiftigt, varefter skördade blad blir ätliga.
Förr i tiden samlade man in svalört, och använde rotknölarna mot fikonvårtor (Papilloma accuminatum?) på nötkreatur. Detta sades också vara verksamt mot hemorrojder, kanske motiverat av den s k signaturläran. Den färska växten användes också i viss mån som sallad.
Svalört ingick tidigare i den svenska farmakopén, och kallades på apoteken Celidon minus efter det gamla artnamnet Chelidonium minis. Man får anta att det endas var giftfri torkad svalört, som hamnade på apotek.
Svalört har förr avsett den växt, som idag kallas Skelört, Chelidonium majus
Arten kan delas in i ett antal underarter:
Svalörten har gett upphov till en mängd namnsorter som används som trädgårdsväxter. De kan ha annorlunda blomfärg eller blomform, men ofta är det fråga om vackert tecknade blad.
De klubblika rötterna
Dubbel blomma kan uppträda efter spontan mutation
Undersidan av ett blad
ssp verna
I svagt beskuggad växtplats trivs svalört
Groddknopp för vegetativ förökning
Wikimedia Commons har media som rör Svalört.
Svalört kan även avse Tulkört, Cyanehum vincetoxicum
Svalört (Ranunculus ficaria) är en art i familjen ranunkelväxter
Невелика (9-30 см заввишки) ефемероїдна ранньовесняна рослина з пучком бульбоподібно потовщених додаткових коренів при основі стебла. Стебло висхідне, тонке, просте або розгалужене у верхній частині; як і вся рослина, голе.
Соковиті листки (2-5 см у діаметрі) зверху блискучі, округло-серцеподібні, виїмчасто-зарубчасті краями; верхні кутасті або трохи лопатеві, при основі широкосерцеподібно виїмчасті, з розсунутими лопатями, що не перекривають одна одну. При основі черешків є білі, видовжені вивідкові бруньки. Нижні листки довгочерешкові, середні й верхні на коротших черешках.
На ніч і в дощову погоду квітки закриваються, щоб зберегти тепло і захистити пилок від вологи. Запилюється квітка комахами, але рано навесні їх мало, тому плоди-горішки в пшінки утворюються рідко. Розмноження відбувається переважно вегетативно за допомогою багатих на крохмаль виводкових бруньок і бульбовидно потовщених коренів. Виводкові бруньки утворюються в пазухах листків і після того, як рослина зав'яне, падають на землю і розносяться дощовими потоками. Бульбовидні кореневі шишки і виводкові бруньки проростають восени, але з похолоданням перестають розвиватися.
Квітки по одній-дві на верхівці гілок, правильні (2,5-3,5 см у діаметрі). Оцвітина подвійна. Чашечка з трьох вільних листочків. Чашолистки (6- і0 мм завдовжки) широкояйцеподібні, жовтувато-зеленуваті, тонкоплівчасті. Віночок (10-17 мм завдовжки) роздільнопелюстновий, з 8—10 видовженими оберненояйцеподібними, золотисто-жовтими, блискучими пелюстками. При основі пелюсток є медова залозка, вкрита лусочкою. Тичинок і маточок багато. На ніч і в дощову погоду квітки закриваються, щоб зберегти тепло і захистити пилок від вологи. Запилюється квітка комахами, але рано навесні їх мало, тому плоди-горішки в пшінки утворюються рідко.
Плід — збірна сім'янка. Плодик (2-4 мм завдовжки) до основи сплюснутий.
Розмноження відбувається переважно вегетативно за допомогою багатих на крохмаль виводкових бруньок і бульбовидно потовщених коренів. Виводкові бруньки утворюються в пазухах листків і після того, як рослина зав'яне, падають на землю і розносяться дощовими потоками. Бульбовидні кореневі шишки і виводкові бруньки проростають восени, але з похолоданням перестають розвиватися.
Росте пшінка в листяних і мішаних лісах, у чагарниках. Рослина тіньовитривала. Цвіте в квітні — травні.
Поширена по всій Україні. Заготівля можлива в південних районах Полісся, в Лісостепу, подекуди в Степу. Запаси значні.
Харчова, медоносна, лікарська, отруйна, декоративна рослина.
У народній медицині рослину використовують від цинги, геморою, бородавок, корости, від зміїних укусів. У гомеопатії використовують свіжі листки.
Пшінка охоче поїдається худобою, але в період цвітіння вони можуть отруїтися нею. Листки містять алкалоїди й сапоніни, деяку кількість синильної кислоти.
Декоративна рослина, зацвітає дуже рано. Вона придатна для декорування схилів і затінених місць.
Листки й кореневі бульби вживаються в їжу до або після цвітіння. Листки містять вітамін С (до 190 мг%), каротин (5,2 мг%) і вживаються в їжу у вигляді салатів і супів.[2] Кореневі бульби багаті на крохмаль (13,5 %), цукри (до 10 %), придатні в їжу у вареному вигляді. Мариновані пуп'янки замінюють каперси.
Пшінка — ранньовесняний медонос, бджоли охоче її відвідують і збирають з неї нектар.
Збирають надземну частину рослини у період цвітіння. Сушать у затінку, на горищах. Зберігають у коробках, вистелених папером.
Ranunculus ficaria là một loài thực vật có hoa trong họ Mao lương. Loài này được Huds. mô tả khoa học đầu tiên năm 1762.[2]
.jpg)
Bài viết về chủ đề tông mao lương Ranunculeae này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia bằng cách mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn. Ranunculus ficaria là một loài thực vật có hoa trong họ Mao lương. Loài này được Huds. mô tả khoa học đầu tiên năm 1762.
Ficaria verna Huds., 1762, nom. nov.
Чистя́к весе́нний, или Лю́тик весе́нний (лат. Ficária vérna) — травянистое растение; вид рода Чистяк (Ficaria) семейства Лютиковые (Ranunculaceae), часто вносимого в состав рода Лютик (Ranunculus) в ранге подрода.
Одно из русских общеупотребительных названий растения — жабник.
Как и большинство лютиковых, этот вид предпочитают умеренный и прохладный климат, сырые места.
Растение широко распространено в Евразии: от атлантического побережья на западе до Западной Сибири на востоке. Ареал вида включает и всё Средиземноморье, в том числе страны Ближнего Востока и Северной Африки[2].
Растение интересно тем, что обладает выводковыми почками двух типов: на корнях (клубеньковидные утолщённые придаточные корешки) и в пазухах листьев.
Цветки чистяка на солнечных местах посещают пыльцеядные жуки, мухи, пчёлы (в тени плоды на нём не образуются).
Формула цветка: ∗ K 3 C 8 − 12 A ∞ G ∞ _ {displaystyle ast K_{3};C_{8-12};A_{infty };G_{underline {infty }}} 
Чистя́к весе́нний, или Лю́тик весе́нний (лат. Ficária vérna) — травянистое растение; вид рода Чистяк (Ficaria) семейства Лютиковые (Ranunculaceae), часто вносимого в состав рода Лютик (Ranunculus) в ранге подрода.
Одно из русских общеупотребительных названий растения — жабник.
피카리아(학명: Ficaria verna 피카리아 베르나[*])는 미나리아재비과의 여러해살이 초본식물이다.[3] 원산지는 중앙아시아에서 유럽에 이르는 지역이다.[2][4]
_L%C3%A9v_215519.jpg)
_(33004996013).jpg)
.jpg)
.jpg)
_sl14.jpg)
_sl9.jpg)
_sl21.jpg)
_sl25.jpg)
_L%C3%A9v_215519.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_(4462392128).jpg)
![[1]](http://linnaeus.nrm.se/flora/di/ranuncula/ranun/ranuficb.jpg){kind=link}
![[2]](http://linnaeus.nrm.se/flora/di/ranuncula/ranun/ranuficn.jpg){kind=link}