Bergenia

Bergenia
	; Bergenia grubolistna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	Saxifraganae
Rząd	skalnicowce
Rodzina	skalnicowate
Rodzaj	bergenia
	Nazwa systematyczna
	Bergenia Moench; Meth. 664. 4 Mai 1794
	Typ nomenklatoryczny
	Bergenia bifolia Moench. (=B. crassifolia (L.) Fritsch
Synonimy
	Megasea A. H. Haworth; Piarophyla Rafinesque;
	Megasea A. H. Haworth; Piarophyla Rafinesque;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Bergenia (Bergenia Moench) – rodzaj bylin z rodziny skalnicowatych. Obejmuje 9^[4]–10^[5] gatunków pochodzących z Azji, od Afganistanu na zachodzie po chińskie prowincje Junnan i Syczuan na wschodzie, od Himalajów na południu, po Syberię na północy. W naturze rosną w wilgotnych miejscach na terenach skalistych i na urwiskach. Są bardzo tolerancyjne i łatwe w uprawie. Rozpowszechnione jako rośliny uprawne zarówno w chłodnym klimacie, jak i na cienistych stanowiskach w rejonie śródziemnomorskim. Nazwa naukowa upamiętnia Carla von Bergena (1704–1759)^[4].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Okazałe, masywne byliny osiągające do 0,5 m wysokości^[4] i rozrastające się za pomocą grubych, okrytych łuskami kłączy, tworząc rozległe płaty^[6].
Liście: Zimozielone, duże (do 20 cm średnicy), tylko odziomkowe, krótkoogonkowe, z nasadą pochwiastą. Blaszka liściowa zwykle gruba, skórzasta, woskowana, o kształcie owalnym lub kolistym, całobrzegie, karbowane lub ząbkowane^[4]^[6].
Kwiaty: Zebrane w gęste, szczytowe kwiatostany wierzchotkowate, rozwijające się przed pojawieniem się nowych liści w danym roku. Kwiaty są okazałe, osiągają do 3 cm średnicy. Działki kielicha w liczbie 5, połączone są nasadami. Płatki, których także jest 5 są wolne. Mają barwę białą, różową do czerwonej. Pręcików jest 10. Zalążnia w znacznej części dolna, powstaje z dwóch owocolistków, każdy z odrębną szyjką słupka. Zalążnia jest jednokomorowa z bardzo licznymi zalążkami osadzonymi brzeżnie^[4]^[6].
Owoce: Wielonasienne torebki. Nasiona są drobne, ciemnobrązowe^[4]^[6].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Bergenia jest najbliżej spokrewniona z rodzajami Mukdenia i Oresitrophe, następna grupa blisko spokrewniona to rodzaje Astilboides, Darmera i Rodgersia^[6].

Pozycja rodzaju według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Rodzaj z rodziny skalnicowatych (Saxifragaceae) z rzędu skalnicowców (Saxifragales) należących do dwuliściennych właściwych^[2].

Pozycja rodzaju według systemu Reveala (1994-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Saxifraganae Reveal, rząd skalnicowce (Saxifragales Dumort.), podrząd Saxifragineae Engl., rodzina skalnicowate (Saxifragaceae Juss.), rodzaj bergenia (Bergenia Moench)^[7].

Wykaz gatunków^[5]^[8]

Bergenia ciliata (Haw.) Sternb. – bergenia orzęsiona
Bergenia crassifolia (L.) Fritsch – bergenia grubolistna (zaliczana jako odmiana var. cordifolia (Haw.) Boiss. często wyodrębniana bywa jako osobny gatunek bergenia sercowata B. cordifolia (Haw.) Sternb.)^[8]^[9]
Bergenia emeiensis C.Y.Wu ex J.T.Pan
Bergenia hissarica Boriss.
Bergenia pacumbis (Buch.-Ham. ex D.Don) C.Y.Wu & J.T.Pan
Bergenia purpurascens (Hook.f. & Thomson) Engl. – bergenia czerwieniejąca
Bergenia scopulosa T.P.Wang
Bergenia stracheyi (Hook.f. & Thomson) Engl. – bergenia Stracheya
Bergenia tianquanensis J.T.Pan
Bergenia ugamica V.N.Pavlov

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki uprawiane są w ogrodach jako tolerancyjne rośliny ozdobne^[4]. W szczególności popularne są w Azji – bergenia grubolistna i B. pacumbis oraz mieszańce między nimi^[6]. W Europie uprawia się co najmniej 6 gatunków oraz odmiany uprawne pochodzenia mieszańcowego^[9].
Rośliny lecznicze i przemysłowe: Bergenie są tradycyjnymi roślinami leczniczymi w Azji^[6]. Współcześnie służą jako surowiec do pozyskiwania garbników i arbutyny, mających zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym, metalowym i garbarstwie^[9].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Index Nominum Genericorum. [dostęp 2013-12-14].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 100. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b Bergenia. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-12-14].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Pan Jintang ; Douglas E. Soltis: Bergenia Moench. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-12-14].
↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Bergenia. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-22]. (ang.).
↑ ^a ^b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych łacińsko-polski. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 38. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ ^a ^b ^c Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom I, A–J. Poznań: Zysk i S-ka, 2011, s. 169. ISBN 978-83-7506-845-0.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2013-12-14].

[philips-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 100. ISBN 0-333-74890-5.

[tpl-5] Bergenia. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-12-14].

[china-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Pan Jintang ; Douglas E. Soltis: Bergenia Moench. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-12-14].

[7] Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Bergenia. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-22]. (ang.).

[gawrys-8] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych łacińsko-polski. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 38. ISBN 978-83-925110-5-2.

[grabowska-9] Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom I, A–J. Poznań: Zysk i S-ka, 2011, s. 169. ISBN 978-83-7506-845-0.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]