Fumana
_IMG_20995.JPG) Fumana rozesłana | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
fumana | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Fumana (Dunal) Spach Ann Sci. Nat. Bot. ser 2. 6: 359. Dec 1836[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Cistus fumana Linnaeus[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Fumana[5] (Fumana (Dunal) Spach) – rodzaj roślin należący do rodziny czystkowatych (posłonkowatych). Należy do niego 19[4]–21[6] gatunków. Występują one głównie w basenie Morza Śródziemnego – w południowej, zachodniej i środkowej Europie (na północy sięgając po szwedzką Olandię[7][8]), w północnej Afryce i w zachodniej Azji, na wschodzie sięgając po Iran i Turkmenistan[4]. Centra zróżnicowania stanowią obszar śródziemnomorski z 13 gatunkami i Azja Mniejsza z 10[6]. Rosną w miejscach suchych, na podłożu skalistym i piaszczystym, zwykle w niskich formacjach zaroślowych[7].
Rośliny z tego rodzaju bywają uprawiane jako ozdobne[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Niskie krzewinki o pędach ścielących się lub wznoszących[7].
- Liście
- Ulistnienie naprzeciwległe, z przylistkami lub bez. Blaszka bardzo wąska, często szydlasta[7].
- Kwiaty
- Kwiaty promieniste, pięciokrotne, tworzące się na szypułkach. Kielich tworzony jest przez 5 działek, z czego dwie zewnętrzne są mniejsze od trzech wewnętrznych i jednożyłkowe (zewnętrzne mają 4–5 wyraźnych wiązek przewodzących). Płatków korony jest 5, zawsze barwy żółtej. Pręciki są liczne, przy czym charakterystyczne dla tego rodzaju jest to, że zewnętrzny ich okółek jest sterylny, o nitkach przewęzistych. Zalążnia górna, powstaje z trzech owocolistków[7], z zalążkami anatropowymi[6]. Szyjka słupka pojedyncza, długa i cienka. Znamię zwykle okazałe, rozszerzające się i trójłatkowe[7].
- Owoce
- Torebki. Nasiona duże, czasem dwojakiego rodzaju, z okazałym szwem na łupinie[7].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj z rodziny czystkowatych Cistaceae[2][9]. W obrębie rodziny zajmuje pozycję bazalną. Kolejną linię ewolucyjną stanowi rodzaj cienkota Lechea, wskazywany też jako siostrzany względem Fumana. Analizy molekularne wskazują na to, że ostatni wspólny przodek gatunków tworzących grupę koronną rodzaju żył ok. 20,72 miliony lat temu oraz, że rodzaj wyewoluował w północno-zachodniej części obszaru środziemnomorskiego[6].
- Wykaz gatunków[4]
- Fumana aciphylla Boiss.
- Fumana arabica (L.) Spach
- Fumana bonapartei Maire & Petitm.
- Fumana ericoides (Cav.) Gand.
- Fumana fontanesii Clauson ex Pomel
- Fumana fontqueri Güemes
- Fumana grandiflora Jaub. & Spach
- Fumana × heywoodii Rivas Mart. & al.
- Fumana juniperina (Lag. ex Dunal) Pau
- Fumana lacidulemiensis Güemes
- Fumana laevipes (L.) Spach
- Fumana laevis (Cav.) Pau
- Fumana oligosperma Boiss. & Kotschy
- Fumana paphlagonica Bornm. & Janch.
- Fumana paradoxa Heywood
- Fumana procumbens (Dunal) Gren. & Godr. – fumana rozesłana
- Fumana scoparia Pomel
- Fumana thymifolia (L.) Webb
- Fumana trisperma Hub.-Mor. & Reese
- Fumana viridis (Ten.) Sennen
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-08-06] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-08-06] (ang.).
- ↑ a b Fumana. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2022-08-06].
- ↑ a b c d Fumana (Dunal) Spach. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-08-06].
- ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 86. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ a b c d Elena Carrió, Meike Engelbrecht, Patricio García-Fayos, Jaime Güemes. Phylogeny, biogeography, and morphological ancestral character reconstruction in the Mediterranean genus Fumana (Cistaceae). „Journal of Systematics and Evolution”. 58, 3, s. 201-220, 2020. DOI: 10.1111/jse.12562.
- ↑ a b c d e f g h K. Kubitzki, C. Bayer (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. V. Flowering Plants. Dicotyledons. Berlin, Heidelberg, New York: Springer-Verlag, 2003, s. 67. ISBN 3-540-42873-9.
- ↑ Karin Bengtsson. Fumana procumbens on Oland--population dynamics of a disjunct species at the northern limit of its range. „Journal of Ecology”. 81, 4, s. 745-758, 1993.
- ↑ Genus Fumana (Dunal) Spach. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture Agricultural Research Service. [dostęp 2022-08-06]. (ang.).