Ismena (roślina)

Ismena
	; Ismene narcissiflora
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	amarylkowate
Rodzaj	Ismena
	Nazwa systematyczna
	Ismene Salisbury ex Herbert; Appendix: 45 (1821)
	Typ nomenklatoryczny
	Ismene amancaes (Ruiz & Pav.) Herb.
Synonimy
	Elisena Herb.; Liriope Herb.; Pseudostenomesson Velarde;
	Elisena Herb.; Liriope Herb.; Pseudostenomesson Velarde;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ismena, zgięcz (Ismene Salisb. ex Herb.) – rodzaj roślin z rodziny amarylkowatych, obejmujący 11 gatunków, występujących w Ekwadorze i Peru, introdukowany do Zimbabwe^[3]. Ismena okazała o dużych, białych kwiatach, jest uprawiana jako roślina ozdobna^[5].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Wieloletnie, cebulowe rośliny zielne^[6].

Liście: Jednoroczne, wyrastające po przekwitnięciu roślin, równowąsko-lancetowate^[7]. U nasady ciasne pochwy liściowe tworzą długą nibyłodygę^[6].

Kwiaty: Promieniste lub grzbieciste, miseczkowate i mniej więcej lejkowate lub lejkowato-rurkowate, białe, żółte lub zielone, wyrastające na spłaszczonym, dwukanciastym głąbiku^[6]. Listki okwiatu równowąskie^[7]. Przykoronek zawsze obecny, wydatny, cylindryczny, odgięty^[7]. Nitki pręcików przyległe do przykoronka^[7]. Zalążnia dolna, zwykle z dwoma zalążkami w każdej komorze. Szyjka słupka zakończona główkowatym znamieniem^[6].

Owoce: Torebki zawierające zielone, mięsiste i gąbczaste nasiona^[6].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna: Rodzaj z plemienia Hymenocallideae, podrodziny amarylkowych Amaryllidoideae z rodziny amarylkowatych Amaryllidaceae^[8]. W latach 1888–1988 rodzaj ten był uznawany za synonim rodzaju błonczatka (Hymenocallis)^[9].

Wykaz gatunków^[3]

Ismene amancaes (Ruiz & Pav.) Herb.
Ismene hawkesii (Vargas) Gereau & Meerow
Ismene longipetala (Lindl.) Meerow
Ismene morrisonii (Vargas) Gereau & Meerow
Ismene narcissiflora (Jacq.) M.Roem. – ismena okazała
Ismene nutans (Ker Gawl.) Herb.
Ismene parviflora Meerow & A.Cano
Ismene pedunculata Herb.
Ismene ringens (Ruiz & Pav.) Gereau & Meerow
Ismene sublimis (Herb.) Gereau & Meerow
Ismene vargasii (Velarde) Gereau & Meerow

Nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]

Etymologia nazwy naukowej: Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od imienia mitologicznej Ismeny, córki Edypa i Jokasty^[10].

Nazwy zwyczajowe w języku polskim: W Słowniku nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich... Erazma Majewskiego wydanym w roku 1889^[11] i w Słowniku polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin z roku 1900 Józefa Rostafińskiego^[12] jako polską nazwę rodzaju Ismene podawano zgięcz. W obu przypadkach nazwa ta podana została za opracowaniem Ignacego Czerwiakowskiego Catalogus plantarum quae in C.R. horto botanico Cracoviensi anno 1864^[13]. Współcześnie określana jako ismena, zgodnie z polskim tłumaczeniem nazwy naukowej, tj. imienia (Ismena).

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Rośliny ozdobne: Z uwagi na efektowne kwiaty ismeny są uprawiane jako rośliny ogrodowe, najpopularniejszym gatunkiem w uprawie jest ismena okazała^[5]. W uprawie często kwitnie po pojawieniu się liści. W zimie przechodzi okres spoczynku^[14]. W Polsce nie jest mrozoodporna i cebule wymagają wykopania na zimę (strefy mrozoodporności: 9-11^[5]).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-18] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).
↑ Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e A.W. Meerow, D.A. Snijman: Amaryllidaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons: Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 105. DOI: 10.1007/978-3-662-03533-7. ISBN 978-3-662-03533-7. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d William Herbert: Amaryllidaceae. Londyn: James Ridgway and Sons, 1837.
↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).
↑ Gereau R. E., Meerow A. W. & Brako L.. New Combinations in Hippeastrum, Ismene, and Leptochiton (Amaryllidaceae) for the Flora of Peru. „Novon”. 3 (1), 1993. DOI: 10.2307/3391415.
↑ David Gledhill: The names of plants. Wyd. 4. Cambridge University Press, 2008. ISBN 978-0-511-47376-0.
↑ Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich. T. 2: T. 2.: Słownik polsko–łaciński. Warszawa: Druk Noskowskiego, 1889, s. 505. (pol.).
↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin, poprzedzony historyczną rozprawą o źródłach. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 400. (pol.).
↑ Ignacy Rafał Czerwiakowski: Catalogus plantarum quae in C.R. horto botanico Cracoviensi anno 1864, ab erecta C.R. Universitate Studiorum Jagellonica quingentesimo, a fundato vero horto octogesimo educantur, secundum systema Endlicherianum. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 1864.
↑ Pacific Bulb Society: Ismene. 2017-11-25. [dostęp 2021-03-01]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-18] (ang.).

[kew-3] Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).

[ing-4] Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).

[bot-5] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[kub-6] A.W. Meerow, D.A. Snijman: Amaryllidaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons: Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 105. DOI: 10.1007/978-3-662-03533-7. ISBN 978-3-662-03533-7. (ang.).

[herb-7] William Herbert: Amaryllidaceae. Londyn: James Ridgway and Sons, 1837.

[grin-8] USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).

[syn-9] Gereau R. E., Meerow A. W. & Brako L.. New Combinations in Hippeastrum, Ismene, and Leptochiton (Amaryllidaceae) for the Flora of Peru. „Novon”. 3 (1), 1993. DOI: 10.2307/3391415.

[nop-10] David Gledhill: The names of plants. Wyd. 4. Cambridge University Press, 2008. ISBN 978-0-511-47376-0.

[majewski-11] Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich. T. 2: T. 2.: Słownik polsko–łaciński. Warszawa: Druk Noskowskiego, 1889, s. 505. (pol.).

[rostaf-12] Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin, poprzedzony historyczną rozprawą o źródłach. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 400. (pol.).

[czerw-13] Ignacy Rafał Czerwiakowski: Catalogus plantarum quae in C.R. horto botanico Cracoviensi anno 1864, ab erecta C.R. Universitate Studiorum Jagellonica quingentesimo, a fundato vero horto octogesimo educantur, secundum systema Endlicherianum. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 1864.

[ogr-14] Pacific Bulb Society: Ismene. 2017-11-25. [dostęp 2021-03-01]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]