Tulbagia
 Tulbagia fioletowa | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj |
tulbagia |
| Nazwa systematyczna | |
| Tulbaghia Linnaeus Mant. 148. Oct 1771 ('Tulbagia') (nom. et orth. cons.)[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
T. capensis Linnaeus[3] | |
Tulbagia (Tulbaghia) – rodzaj roślin z rodziny amarylkowatych. Obejmuje 22[4][5]–26[6] gatunków. Rośliny te występują w południowej Afryce sięgając na północy po Malawi. Rosną w zbiorowiskach trawiastych i zaroślowych, na glebach suchych i wilgotnych, często na stokach wzgórz i na terenach skalistych[5]. Wiele gatunków uprawianych jest dla efektownych kwiatów[5] i delikatnego, słodkiego zapachu[4]. Gatunkiem najbardziej odpornym na mróz (uprawianym także w Polsce[7]) jest tulbagia fioletowa T. violacea[5]. Nazwa rodzaju upamiętnia gubernatora Kolonii Przylądkowej – Ryka Tulbagha (zmarłego w 1771)[5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Byliny, których pęd kwiatonośny osiąga do 1,8 m wysokości. Mają mięsiste, białe korzenie[5].
- Liście
- Zimozielone lub zasychające na zimę, długie, wąskie i zwykle nieco mięsiste[5].
- Kwiaty
- Zwykle niewielkie, zebrane w baldachy, czasem składające się nawet z 40 kwiatów. Okwiat lejkowaty lub rurkowaty, różowy, fioletowy, pomarańczowy lub zielony. Jego listki równej długości, w dole są zrośnięte, ale w górze rozpostarte. Pręcików jest 6 wyrastających w dwóch okółkach. Zalążnia górna powstaje z trzech owocolistków, zwieńczona jest pojedynczą szyjką słupka i prostym znamieniem[5].
- Owoce
- Torebki z licznymi, czarnymi, trójkanciastymi nasionami[5].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z plemienia Tulbaghieae z podrodziny czosnkowych Allioideae z rodziny amarylkowatych Amaryllidaceae. W przeszłości w różnych systemach klasyfikowany w rodzinach czosnkowatych i liliowatych[8].
- Tulbaghia acutiloba Harv.
- Tulbaghia aequinoctialis Welw. ex Baker
- Tulbaghia alliacea L.f.
- Tulbaghia calcarea Engl. & Krause
- Tulbaghia cameronii Baker
- Tulbaghia capensis L.
- Tulbaghia cernua Fisch., C.A.Mey. & Avé-Lall.
- Tulbaghia coddii Vosa & R.B.Burb.
- Tulbaghia cominsii Vosa
- Tulbaghia dregeana Kunth
- Tulbaghia friesii Suess.
- Tulbaghia galpinii Schltr.
- Tulbaghia leucantha Baker
- Tulbaghia ludwigiana Harv.
- Tulbaghia luebbertiana Engl. & Krause
- Tulbaghia macrocarpa Vosa
- Tulbaghia montana Vosa
- Tulbaghia natalensis Baker
- Tulbaghia nutans Vosa
- Tulbaghia pretoriensis Vosa & Condy
- Tulbaghia rhodesica R.E.Fr.
- Tulbaghia simmleri Beauverd
- Tulbaghia tenuior K.Krause & Dinter
- Tulbaghia transvaalensis Vosa
- Tulbaghia verdoornia Vosa & R.B.Burb.
- Tulbaghia violacea Harv. – tulbagia fioletowa
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-04-04] (ang.).
- ↑ a b Tulbaghia Linnaeus. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-04-04].
- ↑ a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 545, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d e f g h i Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 480. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b Tulbaghia. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-04-04].
- ↑ a b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 189. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ Genus: Tulbaghia L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-04-04].