Fitopatologia: zdrowe rośliny - zdrowi ludzie Phytopathology ...

Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne (PTFit.) 

Oddział Bydgoski Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego 

Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy 

im. J. J. Śniadeckich w Bydgoszczy 

Fitopatologia: zdrowe rośliny - zdrowi ludzie 

Phytopathology: healthy plants - healthy people 

Bydgoszcz, 20-22 września 2011

Komitet organizacyjny 

Prof. dr hab. inż. Czesław Sadowski – przewodniczący; prof. dr hab. 

Małgorzata Mańka, czł. koresp. PAN; dr inż. Aleksander Łukanowski; dr 

inż. Małgorzata Jeske; dr inż. Anna Baturo-Cieśniewska; dr inż. Grzegorz 

Lemańczyk; dr inż. Dariusz Pańka; dr inż. Leszek Lenc; dr hab. Jacek 

Piszczek; dr inż. Teresa Pastuszewska 

SponSorzy 

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu 

Bayer CropScience Polska 

Komitet Ochrony Roślin PAN 

Przedsiębiorstwo Nasienne „ROLNAS” Sp. z o.o. 

ProCam Polska 

„Polski Cukier” Krajowa Spółka Cukrowa S.A. 

Przygotowano do druku z materiałów dostarczonych przez autorów 

ISBN 978-83-60775-31-8 

Rozpowszechnianie: 

Katedra Fitopatologii i Mikologii Molekularnej UTP 

e-mail: fitopato@utp.edu.pl 

Wydawnictwo: 

Bydgoskie Towarzystwo Naukowe 

ul. Jezuicka 4, 85-102 Bydgoszcz 

tel. 52 322 22 68 

btn@um.bydgoszcz.pl 

www.btn.bydgoszcz.eu 

Bydgoszcz 2011

SPIS TREŚCI 

Tytułem wstępu........................................................................................................................11 

REFERATY PLENARNE.........................................................................................................13 

A. Grzywacz - Zdrowe lasy - zdrowe społeczeństwo..............................................................15 

H. Wiśniewska - Mikotoksyny w żywności i paszach...........................................................18 

M. Mańka - Czterdzieści lat Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego..............................23 

Cz. Sadowski, T. Pastuszewska, M. Nowakowski, A. Łukanowski, 

D. Pańka, G. Lemańczyk - 

90 lat fitopatologii w Bydgoszczy - wczoraj, dziś, jutro...........................................................32 

WYSTĄPIENIA.........................................................................................................................49 

H. Kwaśna, L. Szwajkowska-Michałek, P. Łakomy, J. Perkowski - 

Penicillium adametzii i jego możliwości w biologicznej ochronie roślin................................51 

H. Stępniewska, M. Latała, A. Misiek - Wpływ grzyba ektomikoryzowego 

Hebeloma crustuliniforme na wzrost i rozwój wybranych patogenów 

zgorzelowych siewek drzew w warunkach laboratoryjnych...................................................55 

D. Pańka, D. Piesik, M. Jeske - Wpływ endofita Neotyphodium lolii 

na produkcję związków fenolowych i uwalnianie lotnych związków organicznych 

przez życicę trwałą (Lolium perenne L.) zainfekowaną przez Fusarium poae......................57 

J. Jaroszuk-Ściseł, E. Kurek, A. Słomka, A. Baturo-Cieśniewska, 

L. Lenc - Enzymy degradujące roślinne i grzybowe ściany komórkowe 

syntetyzowane przez szczepy F. culmorum różnie oddziałujące 

na wzrost roślin zbożowych (ryzosferowe i patogeniczny)......................................................61 

M. Szczech - Wykorzystanie grzybów Trichoderma w uprawach 

integrowanych i do zagospodarowania odpadów organicznych 

– projekt programu operacyjnego innowacyjna gospodarka.................................................64 

T. M. Dolińska, M. Schollenberger, A. Bartkowska - 

Pasożytowanie grzybów z rodzaju Cladosporium 

na Gymnosporangium sabinae (rdza gruszy)..........................................................................67 

J. Szymona - Problemy ochrony ekologicznych roślin sadowniczych..................................70 

A. Kuzdraliński, E. Solarska - Zanieczyszczenie przez mikotoksyny 

ziarna ekologicznego owsa w zależności od sposobu ochrony.................................................72 

D. Krzyżanowska, M. Potrykus, E. Łojkowska, S. Jafra - 

Selekcja mikroorganizmów o potencjalnym zastosowaniu 

w biologicznej ochronie ziemniaka przed bakteriami pektynolitycznymi.............................75 

L. Lenc, Cz. Sadowski - Występowanie Fusarium spp. na kłosach i ziarnie 

pszenicy ozimej uprawianej w różnych systemach uprawy i monokulturze.........................79 

E. Arseniuk, E. Reszka, A. Małkus - Mapa genetyczna Stagonospora nodorum.............82 

A. Łukanowski, A. Baturo-Cieśniewska, Cz. Sadowski - 

Wykorzystanie Real Time PCR do ilościowego 

oznaczania Fusarium culmorum i genów warunkujących produkcję 

trichotecenów w ziarnie pszenicy ozimej.................................................................................85 

3

4 

Z. Machowicz-Stefaniak, E. Zalewska, E. Król, B. Kowalik - 

Patogeniczność i charakterystyka genetyczna izolatów Phomopsis diachenii Sacc. 

uzyskanych z kminku zwyczajnego Carum carvi L................................................................88 

M. Kałużna, J. Puławska, P. Sobiczewski - Nowa metoda określania 

genetycznego zróżnicowania sprawców raka bakteryjnego drzew owocowych.....................91 

M. Michalecka, S. Masny, T. Malinowski, A. Bielenin - 

Zmienność genetyczna populacji grzyba Venturia inaequalis w Polsce................................95 

A. Baturo-Cieśniewska, Cz. Sadowski - Molekularna identyfikacja 

chemotypów polskich izolatów Fusarium culmorum 

uzyskanych z pszenicy ozimej i jarej......................................................................................101 

W. Irzykowski, M. Korbas, E. Jajor, M. Jędryczka - 

Sekwencje polimorficznych fragmentów minisatelitarnych grzyba 

Leptosphaeria maculans w populacjach traktowanych 

i nie traktowanych fungicydami.............................................................................................104 

M. Wit, A. Waśkiewicz, E. Jabłońska, R. Warzecha, P. Ochodzki, 

W. Wakuliński - Występowanie i charakterystyka typów kojarzeniowych 

MAT1 i MAT2 Fusarium verticillioides.................................................................................107 

M. Potrykus, W. Śledź, E. Łojkowska - Zastosowanie Multiplex PCR 

do identyfikacji bakterii pektynolitycznych powodujących choroby ziemniaka..................109 

M. Bełka, M. Mańka - Zróżnicowanie populacji grzybów rodzaju Rhizoctonia 

w wybranych szkółkach leśnych na terenie Wielkopolski....................................................112 

J. Behnke-Borowczyk, H. Kwaśna - Zastosowanie klonowania 

i sekwencjonowania w badaniu różnorodności mikroorganizmów glebowych.....................114 

M. Rataj-Guranowska, N. Łukaszewska-Skrzypniak - 

Zgodność wegetatywna u Verticillium dahliae..........................................................................117 

Z. Machowicz-Stefaniak, E. Zalewska - Występowanie 

i szkodliwość Colletotrichum dematium (Fr.) grove 

dla kminku zwyczajnego Carum carvi L...............................................................................120 

B. Zimowska - Patogeniczność Phoma strasseri Moesz dla łodyg 

i rozłogów mięty pieprzowej Mentha piperita L....................................................................123 

S. Martyniuk - Czynniki ograniczające wykorzystywanie preparatów 

mikrobiologicznych w rolnictwie (ochrona roślin, stymulowanie plonów)...........................126 

M. Dynowska, E. Sucharzewska, G. Barańska, P. Troska - 

Grzyby z rodzaju Fusarium w mikologii medycznej.............................................................132 

Ł. Stępień, G. Koczyk, A. Waśkiewicz - Zróżnicowanie gatunków 

Fusarium izolowanych z ananasa oraz syntetyzowanych przez nie mikotoksyn..................135 

D. Pańka, M. Jeske - Wpływ zasiedlenia kostrzewy łąkowej przez 

Neotyphodium uncinatum na jej plonowanie, 

zdrowotność i zawartość ergowaliny......................................................................................139 

J. Błaszkowski - Problemy w morfologicznym identyfikowaniu 

arbuskularnych grzybów mikoryzowych (Glomeromycota) 

tworzących glomoidalne zarodniki.........................................................................................142 

K. Matkowski, E. Moszczyńska, E. Pląskowska - Choroby drzew 

i krzewów ozdobnych na terenie Wrocławia..........................................................................145 

G. Lemańczyk - Chwasty żywicielami patogenicznych izolatów 

Rhizoctonia cerealis i R. solani...............................................................................................147

D. Abramowski, J. Floryszak-Wieczorek - Udział tlenku azotu 

w nabywaniu odporności liści ziemniaka na Phytophthora infestans.................................150 

A. Dawidziuk, J. Kaczmarek, M. Jędryczka - 

Modelowanie matematyczne jako narzędzie skuteczniejszego 

zwalczania suchej zgnilizny kapustnych w rzepaku.............................................................152 

B. Meszka, A. Broniarek-Niemiec, A. Bielenin - Aktualne problemy 

ochrony roślin jagodowych przed chorobami.........................................................................156 

H. Pospieszny, B. Hasiów-Jaroszewska, N. Borodynko - 

Biologiczne i genetyczne zróżnicowanie izolatów wirusa mozaiki pepino 

(Pepino mosaic virus) występujących w Polsce.....................................................................159 

B. Hasiów-Jaroszewska, N. Borodynko, H. Pospieszny - 

Genetyczne uwarunkowania oddziaływań pomiędzy 

wirusem mozaiki pepino (Pepino mosaic virus) a gospodarzem..........................................162 

K. Golnik, M. Szyndel - Poszukiwanie nowych wzorów rekombinacji 

w genomach izolatów wirusa Y ziemniaka (Potato virus Y, PVY).......................................164 

E. Kalinowska, E. Paduch-Cichal, M. Chodorska - 

Wykrywanie i charakterystyka molekularna izolatów wirusa 

czerwonej pierścieniowej plamistości borówki wysokiej.......................................................167 

M. Kamińska, H. Berniak, P. Kamiński - Fitoplazmy przyczyną zaburzeń 

w kwitnieniu roślin kapustowatych.......................................................................................169 

M. Cieślińska, H. Morga, D. Kruczyńska - Zróżnicowanie fitoplazm 

porażających drzewa owocowe w Polsce................................................................................172 

P. Sobiczewski, B. Meszka, H. Bryk, C. Ślusarski, A. Chałańska, 

S. Berczyński, E. Malusa - Zmiany w populacjach 

mikroorganizmów i nicieni w glebie po odkażaniu 

metodami konwencjonalnymi i proekologicznymi.................................................................175 

M. Golanowska, S. Jafra - Potencjał antagonistyczny bakterii 

izolowanych z rizosfery i syntetycznego peptydu CAMEL 

względem Pseudomonas syringae...........................................................................................180 

J. Puławska, A. Mikiciński, P. Sobiczewski - Zróżnicowanie wirulencji 

Erwinia amylovora – jaka jest rola plazmidów?...................................................................183 

J. Puławska, A. Willems, S. Sule, P. Sobiczewski - 

Rhizobium skierniewicense i Rhizobium nepotum - nowe gatunki 

bakterii wywołujących guzowatość korzeni...........................................................................187 

A. Mikiciński, P. Sobiczewski, J. Puławska - Mechanizmy działania 

izolatów bakterii Pantoea agglomerans i Pseudomonas spp. 

przydatnych w ochronie roślin przed zarazą ogniową (Erwinia amylovora)......................190 

POSTERY................................................................................................................................195 

I. Adamska, B. Czerniawska - Grzyby na roślinach z rodzaju 

Sambucus i Tilia.....................................................................................................................197 

R. Andrzejak - Antagonistyczne oddziaływanie grzybów glebowych 

wobec różnych izolatów rodzaju Fusarium wyosobnionych 

z wypustek szparaga lekarskiego...........................................................................................199 

A. Baturo-Cieśniewska, A. Łukanowski - Zdrowotność 8 odmian 

pszenicy jarej uprawianej w systemie ekologicznym na tle systemu 

integrowanego i konwencjonalnego........................................................................................201 

5

6 

N. Borodynko, H. Pospieszny - Klinika chorób roślin.....................................................204 

J. Ciesielska, P. Sobiczewski, C. Ślusarski, B. Meszka, E. Malusa - 

Alternatywne metody fumigacji: projekt Life+ wspierający integrowane 

i zrównoważone metody zwalczania organizmów szkodliwych 

w glebie w uprawach ogrodniczych.............................................................................................206 

B. Cwalina-Ambroziak, B. Bogucka, M. Nowak - 

Patogeny nadziemnej części ziemniaka nawożonego dolistnie............................................209 

B. Cwalina-Ambroziak, M. Nowak - Wpływ ochrony biologicznej 

i chemicznej na nasilenie zarazy i alternariozy ziemniaka..................................................212 

B. Cwalina-Ambroziak, M. Nowak - Wpływ ochrony biologicznej 

i chemicznej na zbiorowisko grzybów kolonizujących organy pomidora 

(Lycopersicum esculentum Mill.) i glebę..................................................................................215 

J. Dłużniewska - Wpływ preparatów Antifung, Bioczos i Biosept 

na rozwój i antagonizm Trichoderma harzianum.................................................................218 

T. M. Dolińska, M. Schollenberger, A. Bartkowska - 

Lecanicillium lecanii jako pasożyt wybranych rdzy.............................................................220 

K. Gleń, K. Znój, R. Witkowicz - Mikoflora ziarna zbóż 

pod wpływem nawożenia gleby PRP® Sol i NPK.................................................................222 

T. Góral, D. Walentyn-Góral - Odporność pszenicy, pszenicy twardej 

i pszenżyta na rozprzestrzenianie się Fusarium w kłosie (typ odporności 2).....................225 

M. Grabowski, K. Oberc - Możliwości zastosowania wybranych 

preparatów biotechnicznych do zwalczania grzybów z rodzaju Monilia.............................228 

J. Grajewski, A. Błajet-Kosicka, M. Twarużek, R. Kosicki, 

K. Mazurkiewicz-Zapałowicz, K. Kalczyńska - 

Występowanie toksyn fuzaryjnych w orkiszu 

z ekologicznego systemu uprawy............................................................................................231 

E. Hanus-Fajerska, A. Wiszniewska, P. Czaicki - 

Opracowanie protokołu kultywacji zróżnicowanych genotypów Daphne 

(Thymelaeaceae) w celu testowania odporności na Thielaviopsis basicola.............................234 

E. Jajor, K. Pieczul, A. Perek, J. Horoszkiewicz-Janka - 

Zmienność genetyczna izolatów Alternaria brassicae pochodzących 

z terenu Wielkopolski.............................................................................................................238 

A. Jakubowska, M. Michalecka, A. Bielenin - Nowe dla Polski 

patogeny inwazyjne drzew owocowych z rodzaju Monilinia................................................240 

A. Jamiołkowska - Plon owoców i grzyby zasiedlające perykarp 

papryki słodkiej (Capsicum annuum L.) uprawianej w polu...............................................244 

R. Janas, J. Sobolewski, J. Robak - Skuteczność wybranych środków 

biologicznych i chemicznych stosowanych w uprawach pietruszki na nasiona.......................246 

R. Janas - Mikoflora nasion rokietty siewnej (Eruca sativa) 

uprawianej w systemie ekologicznym....................................................................................249 

R. Jankowiak - Grzyby ofiostomatoidalne jako pospolite 

symbionty korników żerujących na drzewach iglastych 

w Polsce: przegląd 10 letnich badań.........................................................................................252 

R. Jankowiak - Wpływ temperatury na wzrost i przeżywalność kolonii 

dwóch gatunków grzybów z rodzaju Geosmithia...................................................................255

M. Jędryczka, J. Kaczmarek, W. Irzykowski, X. Duan, 

I. Dymarski, M. Kamiński, A. Brachaczek - Od inokulum do plonu 

– kompleksowa analiza wpływu porażenia przez Sclerotinia sclerotiorum 

na produkcję nasion rzepaku ozimego w gospodarstwie wielkotowarowym.......................258 

J. Kaczmarek, A. Brachaczek, M. Jędryczka - Wykorzystanie 

monitorowania stężeń zarodników grzybów rodzaju Fusarium 

do optymalizacji zwalczania fuzariozy kłosów pszenicy ozimej...........................................261 

J. Kamasa, K. Krawczyk - Identyfikacja bakterii Acidovorax avenae 

porażających orchidee.............................................................................................................265 

Z. Kaniuczak - Efektywność produkcyjna i ekonomiczna zabiegów 

fungicydowych w uprawie pszenżyta jarego i ich wpływ 

na plon ziarna oraz wskaźniki ekonomiczne.........................................................................267 

I. Kiecana, E. Mielniczuk, J. Perkowski, M. Cegiełko - 

Szkodliwość gatunku Fusarium avenaceum (Fr.) Sacc. 

dla wybranych genotypów owsa (Avena sativa L.)......................................................................270 

W. Kita, M. Tołtyrzewska, R. Sadowski - Badania zdrowotności 

jęczmienia ozimego w systemie PDO.....................................................................................272 

K. Koczwara, D. Pańka - Wykorzystanie metody PCR do identyfikacji 

endofita Neotyphodium lolii oraz jego wpływ na indukcję specyficznych 

mechanizmów obronnych w roślinie......................................................................................274 

T. Kosiada - Wpływ temperatury oraz światła na niektóre gatunki 

grzybów rodzaju Ascochyta......................................................................................................276 

M. Kowalik, B. Kierpiec, J. Bonio, M. Żołna - Plamistości i nekrozy 

na liściach azalii Rhododendron L. w Ogrodzie Botanicznym 

Uniwersytetu Jagiellońskiego................................................................................................278 

M. Kowalik - Grzyby towarzyszące roślinom tataraku zwyczajnego 

a Corus calamus L. w okresie wegetacji................................................................................282 

B. Kowalska, U. Smolińska - Podatność wybranych odmian 

cebuli (Allium cepa L.) na porażenie przez bakterie patogeniczne......................................286 

K. Krawczyk, A. Zwolińska, J. Kamasa, A. Maćkowiak-Sochacka - 

Wpływ sposobu inokulacji i warunków hodowli 

na objawy chorób bakteryjnych kukurydzy...............................................................................289 

T. P. Kurowski, B. Majchrzak, E. Jaźwińska, E. Kowalska - 

Zbiorowiska grzybów zasiedlających ziarniaki pszenicy ozimej 

uprawianej po roślinach kapustowatych nawożonych siarką..............................................291 

T. P. Kurowski, U. Wysocka, M. Damszel - Grzyby zasiedlające ziarniaki 

pszenicy jarej uprawianej w systemie konwencjonalnym i ekologicznym...........................294 

H. Kurzawińska, S. Mazur - Wykorzystanie niektórych preparatów 

biotechnicznych w ochronie naci ziemniaka przed 

Phytophthora infestans (Mont.) de Bary...............................................................................297 

G. Lemańczyk, J. Zdunek, D. Pańka, L. Lenc, Cz. Sadowski - 

Redukcja fuzariozy kłosów (Fusarium culmorum – chemotypy DON i NIV) 

i mikotoksyn w pszenicy ozimej przy wczesnym stosowaniu fungicydów...........................299 

M. Łobczowski, W. Pusz, E. Pląskowska - Zbiorowiska grzybów fyllosfery 

buraka cukrowego (Beta vulgaris L. subsp. vulgaris) uprawianego w różnych 

systemach uprawy przy zróżnicowanej dawce nawożenia azotem.......................................303 

7

8 

A. Maćkowiak-Sochacka, A. Zwolińska - Przeżywalność bakterii 

Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus w różnych warunkach otoczenia 

w kontekście utylizacji bulw ziemniaków porażonych bakteriozą pierścieniową...................305 

E. Matyjaszczyk, J. Sobczak - Środki ochrony roślin zawierające 

substancje aktywne pochodzenia naturalnego...............................................................................307 

K. Mazurkiewicz-Zapałowicz, D. Ładczuk, M. Wolska - 

Organizmy wpływające na zdrowotność Typha spp. w litoralu jezior 

Drawieńskiego Parku Narodowego (NW Poland).................................................................311 

E. Mielniczuk, I. Kiecana, M. Cegiełko, A. Pastucha - Gatunki z rodzaju 

Fusarium zagrażające uprawie owsa (Avena sativa L.).......................................................314 

A. Mikiciński, P. Sobiczewski, S. Berczyński - Możliwości wykorzystania 

wybranych fungicydów i związków pochodzenia naturalnego 

w ochronie roślin sadowniczych przed bakteriozami............................................................317 

E. B. Moliszewska, I. Pisarek - Następcze oddziaływanie osadów ściekowych 

na zbiorowiska grzybów glebowych i zdrowotność roślin uprawnych..................................320 

E. Moszczyńska, K. Matkowski, E. Pląskowska, A. Biesiada - 

Zbiorowiska grzybów fyllosfery jeżówki purpurowej 

(Echinacea purpurea (L.) Moench.) nawożonej mocznikiem i saletrą amonową..................323 

M. Nowakowski, P. Skonieczek, T. Piętka - Wpływ uprawy rodów 

gorczycy białej na populację mątwika burakowego w glebie................................................325 

P. Ochodzki, T. Góral, R. Warzecha, M. Żurek, K. Nawrot - 

Porównanie porażenia przez Fusarium i zawartości mikotoksyn 

w ziarnie kukurydzy konwencjonalnej i modyfikowanej genetycznie............................................328 

R. Ogórek, E. Pląskowska - Epicoccum nigrum jako czynnik 

biologicznej kontroli in vitro patogenów roślinnych..............................................................332 

R. Ogórek, E. Pląskowska, A. Skrobiszewski - Wpływ biostymulatora 

Asahi SL na wzrost wybranych grzybów z rodzaju Fusarium 

na różnych podłożach hodowalnych.......................................................................................334 

D. Packa, T. Kulik, M. Hościk - Badania mikroskopowe przy użyciu 

skaningowego mikroskopu elektronowego ziarniaków dawnych 

pszenic porażonych przez Fusarium culmorum....................................................................336 

T. Pastuszewska, G. Gryń - Wpływ gatunku gleby na przeżywalność 

bakterii Clavibacter michiganensis subsp. sepedonicus.......................................................339 

A. Perek, E. Jajor, K. Pieczul, I. Świerczyńska, M. Korbas - 

Charakterystyka molekularna polskich i szkockich izolatów 

Plasmodiophora brassicae (kiła kapusty)..............................................................................341 

K. Pieczul, J. Horoszkiewicz-Janka, J. Danielewicz - 

Identyfikacja chemotypów DON i NIV u izolatów 

Fusarium culmorum i Fusarium graminearum........................................................................343 

K. Pieczul, J. Piszczek - Analiza zmienności genetycznej genu CYP51 

u izolatów Cercospora beticola sprawcy chwościka buraka..................................................345 

E. Pląskowska, H. Gołębiowska - Wpływ uproszczeń uprawowych 

na zasiedlenie ziarna żyta przez Fusarium spp........................................................................347 

E. Potocka, E. Solarska, A. Kuzdraliński - 

Zanieczyszczenie mikotoksynami ziarna żyta i pszenżyta ozimego....................................349

W. Poznań, M. Ziemichód, E. Arseniuk - reakcje odmian ozimej 

pszenicy i ozimego pszenżyta w stadium siewki i po wykłoszeniu 

w polu na stagonospora nodorum...........................................................................................351 

M. Ptaszek, A. Trzewik, L. Orlikowski, T. Orlikowska - Zmienność w obrębie 

izolatów Phytophthora cambivora z różnych roślin żywicielskich oraz wody.....................355 

W. Pusz, M. Łobczowski - Wpływ zastosowania biostymulatorów Hergit 

i Sunagreen na zasiedlenie łodyg i nasion rzepaku ozimego przez grzyby.........................357 

K. Sadowska, A. Pukacka, N. Łukaszewska-Skrzypniak, 

M. Rataj-Guranowska - Metody krioprezerwacji bakterii i grzybów 

stosowane w banku patogenów roślin i badania ich bioróżnorodności................................359 

M. Schollenberger, E. Wysocka, T. Dolińska - Reakcja izolatów 

Botrytis cinerea pochodzących z roślin ozdobnych na wybrane fungicydy..........................361 

M. Słowik-Borowiec, E. Szpyrka, A. Kurdziel - Pozostałości środków 

ochrony roślin w owocach z terenu południowo-wschodniej Polski.....................................363 

U. Smolińska, B. Kowalska, M. Szczech, W. Kowalczyk - 

Wykorzystanie materiałów odpadowych do namnażania 

antagonistycznych grzybów Trichoderma.............................................................................366 

J. Sobczak, W. Kawczyńska, K. Radziemska-Bonowicz, 

B. Śliwa, E. Wiercińska - Rejestracja fungicydów w Polsce – stan obecny......................368 

S. Sobkowiak, J. Śliwka, M. Chmielarz, R. Lebecka, 

E. Zimnoch-Guzowska - Odporność na metalaksyl izolatów 

Phytophthora infestans występujących na terenie Polski w latach 2006-2010...................372 

E. Starzycka, M. Starzycki - Badania in vivo i in vitro zmian pH zachodzących 

pod wpływem mikotoksyny grzyba Sclerotinia sclerotiorum (Lib.) de Bary.......................377 

S. Stępniewska-Jarosz, H. Ratajkiewicz - Grzyby patogeniczne chwastów 

– potencjalne zagrożenie roślin uprawnych..........................................................................380 

J. Strakowska, L. Błaszczyk, J. Chełkowski - Aktywność celulolityczna 

grzybów z rodzaju Trichoderma i gatunku Phlebiopsis gigantea........................................382 

M. Szczech, M. Oskiera - Przeżywalność mikroorganizmów 

w mikrogranulach alginianowych z dodatkiem materiałów wspomagających...................385 

W. Szewczyk, M. Baranowska - Ocena zdrowotności dębu na podstawie 

stopnia ubytku aparatu asymilacyjnego wybranych drzewostanów 

dębowych Nadleśnictwa Smolarz...........................................................................................388 

D. Szopińska, K. Tylkowska, M. Jarosz, Ch. Song, S. Kopacz - 

Kiełkowanie, wigor i zdrowotność nasion kopru (Anethum graveolens L.) 

produkowanych w Polsce........................................................................................................390 

E. Szpyrka, M. Słowik-Borowiec, A Kurdziel - Pozostałości środków 

ochrony roślin w warzywach kapustnych..............................................................................393 

J. Szwejda-Grzybowska, R. Kosson, M. Tuszyńska, M. Szczech - 

Mikotoksyny w warzywach ekologicznych.............................................................................396 

A. Tratwal, F. Walczak - Występowanie i szkodliwość ważnych 

gospodarczo chorób zbóż i kukurydzy w Polsce w latach 2006-2010...................................399 

A. Trzewik, M. Ptaszek, L. B. Orlikowski, T. Orlikowska - 

Zróżnicowanie genomowe i patogeniczność izolatów Phytophthora plurivora 

z różnych źródeł wody............................................................................................................402 

9

10 

U. Wachowska, B. Rychcik, W. Mikołajczyk, K. Kurek - 

Mikroorganizmy zasiedlające ziarno pszenicy orkisz (Triticum spelta) 

uprawianej w systemie konwencjonalnym i ekologicznym...................................................404 

U. Wachowska, A. D. Stasiulewicz-Paluch, K. Kurek, W. Mikołajczyk - 

Reakcja epifitów i endofitów ziarna pszenicy ozimej 

na zabiegi biologiczne i chemiczne.........................................................................................407 

A. Wagner, E. Wrona - Wpływ wybranych zapraw na zdrowotność nasion 

Zinnia elegans L. i Tagetes erecta L.......................................................................................411 

J. Walczewski, E. Arseniak - Wykorzystanie techniki podwojonych haploidów 

do podniesienia odporności pszenicy oraz pszenżyta na Stagonospora nodorum...................413 

D. Walentyn-Góral, T. Góral - Ocena patogeniczności izolatów 

Ascochyta fabae Speg. wobec bobiku (Vicia faba L.) metodą odciętych liści.......................416 

Z. Weber - Zależność między ospowatością sadzeniaków 

i występowaniem rizoktoniozy na ziemniaku w okresie wegetacji......................................418 

M. Werner, L. Irzykowska, Z. Karolewski - Genetyczne zróżnicowanie 

kasztanowców oraz ocena występowania patogenów i szkodników.............................................420 

M. Werner - Aktywność preparatu Antifung 20 SL wobec wyosobnionych 

z wypustek szparaga lekarskiego grzybów rodzaju Fusarium.............................................422 

A. Węgierek, J. Puławska, E. Arseniuk - Zróżnicowanie szczepów 

bakterii Clavibacter michiganensis w obrębie podgatunku sepedonicus 

za pomocą testów biochemicznych i molekularnych – VNTR i MP-PCR...................................424 

B. Wiewióra - Mikroorganizmy zasiedlające nasiona kostrzewy 

czerwonej (Festuca rubra L.) i ich wpływ na zdolność kiełkowania.....................................428 

LISTA UCZESTNIKÓW.........................................................................................................433

Tytułem wstępu 

Rok 2011 jest rokiem kolejnego, XIV Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia 

Członków Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego, wraz z towarzyszącym 

mu Sympozjum Naukowym „Zdrowe rośliny – zdrowi ludzie”. W tym właśnie 

roku przypadają też dwie ważne rocznice: czterdzieści lat od założenia Polskiego 

Towarzystwa Fitopatologicznego i dziewięćdziesiąt lat istnienia i rozwoju 

fitopatologii w ośrodku bydgoskim. 

Organizatorzy postanowili więc wykorzystać sposobność spotkania polskich 

fitopatologów w Bydgoszczy aby przypomnieć wydarzenia minionych 

lat. Tak powstał pomysł wzbogacenia sesji otwierającej Sympozjum naukowe 

o dwa wystąpienia natury historycznej, dotyczące wspominanych rocznic. Program 

popołudniowej sesji we wtorek 20 września ukształtował się wobec tego 

następująco: 

1. Zdrowe lasy – zdrowe społeczeństwo – prof. dr hab. Andrzej Grzywacz, 

czł. rzecz. PAN 

2. Mikotoksyny w żywności i paszach – dr hab. Halina Wiśniewska, 

prof. IGR PAN 

3. Czterdzieści lat Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego – 

prof. dr hab. Małgorzata Mańka, czł. koresp. PAN 

4. 90 lat fitopatologii w Bydgoszczy - wczoraj, dziś, jutro – 

prof. dr hab. Czesław Sadowski, dr inż. Aleksander Łukanowski 

Małgorzata Mańka 

Czesław Sadowski 

11

REFERATY PLENARNE

ZDROWE LASY – ZDROWE SPOŁECZEŃSTWO 

Andrzej Grzywacz 

Wydział Leśny SGGW w Warszawie, Zakład Mikologii i Fitopatologii Leśnej 

ul. Nowoursynowska 159, 02-776 Warszawa 

andrzej_grzywacz@sggw.pl 

Pojęcie bioklimatu rekreacyjnego stanowi syntezę oddziaływań zewnętrznych 

na organizm turystów i osób wypoczywających w ekosystemach leśnych. 

Właściwości prozdrowotne poszczególnych typów lasu zależą od wielu czynników 

natury ekologicznej: składu gatunkowego drzewostanu, struktury i jego 

budowy pionowej, wieku i zwarcia koron drzew, elementów składających się 

na typ siedliskowy lasu, dominującego zbiorowiska roślinnego i jego stanu 

zdrowotnego, stopnia zniekształcenia. Bioklimat warstwy rekreacyjnej możemy 

określić za pomocą różnorodnych cech i wskaźników: insolacji, uwilgotnienia, 

przewietrzania, produkcji tlenu, produkcji ozonu, struktury jonowej 

powietrza, różnego typu promieniowania, składu fitoaerozoli (w tym fitoncydów, 

olejków eterycznych), składu aeroplanktonu (wirusy, bakterie, zarodniki 

grzybów, pyłki roślin, roztocza, owady, złuszczone fragmenty roślin i zwierząt). 

Cechy te mają wpływ na filtracyjno-detoksykacyjne, bioterapeutyczne 

i psychoregulacyjne oraz estetyczne właściwości leśnych zbiorowisk roślinnych. 

Zespołem bodźców fizycznych, chemicznych i biologicznych występujących 

w lasach, a oddziaływujących na organizm ludzi przebywających na 

terenach leśnych, zajmuje się dynamicznie rozwijająca się, stosunkowo nowa 

gałąź wiedzy – geoekologia turystyki i wypoczynku. Wiemy już sporo o wpływie 

na człowieka otaczających go poszczególnych gatunków drzew leśnych 

oraz typów siedliskowych lasu. 

W Polsce jest 9,3 mln ha lasów i gruntów związanych z gospodarką leśną, 

z czego 9,1 mln ha drzewostanów, co oznacza 29,1 % lesistości lub 30,4 % 

udziału w powierzchni lądowej kraju, a na 1 mieszkańca przypada 0,24 ha 

lasu (GUS 2010). 

Liczne czynniki natury abiotyczne, biotycznej i antropogenicznej obniżają, 

zaburzają funkcje i pożytki z lasów o charakterze produkcyjnym (gospodarczym), 

ochronnym (ekologicznym) i społecznym (publicznym), w tym bioklimat 

rekreacyjny ekosystemów leśnych. Obecnie 470 tys. ha Lasów Państwowych 

jest uszkodzonych, z różnym nasileniem przez przemysłowe zanieczyszczenia 

powietrza, głównie w województwach: śląskim, opolskim, dolnośląskim i łódz- 

Fitopatologia: zdrowe rośliny - zdrowi ludzie: 15-17 

Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, Bydgoszcz 2011 

ISBN 978-83-60775-31-8 

15

16 

kim. Szkody górnicze występują na obszarze 36 tys. ha, powodując osiadanie 

terenu, zawodnienie lub osuszanie lasów. Ponad 60% takich zjawisk występuje 

w katowickiej dyrekcji LP, a 25% w łódzkiej dyrekcji LP (okolice Bełchatowa). 

W ostatnim 10 leciu zwalczano, głównie chemicznie, szkodliwe owady średnio 

na powierzchni 110 tys. ha (17 – 1184), chorobotwórcze grzyby na powierzchni 

52 tys. ha (25 – 93), zabezpieczano uprawy i młodniki od szkód powodowanych 

przez zwierzynę łowną na powierzchni 82 tys. ha (56 – 112). Zabiegi ochronne 

obejmowały tylko fragment obszarów występowania szkodników i chorób 

lasu. Dotkliwie niszczą lasy pożary, jest ich przeciętnie 10 tys. rocznie, co powoduje 

utratę 4770 ha drzewostanów, najczęściej w okresie wiosny (marzec 

– maj). Najczęstszą przyczyną pożarów jest podpalenie – 45 %, nieostrożność 

34 %, nieustalone przyczyny 15 %, a pozostałe 5 % powodują wyładowania 

atmosferyczne, wady i nieprawidłowości eksploatacji urządzeń technicznych 

i środków transportowych. Choroby infekcyjne, głównie powodowane przez 

grzyby, w stopniu groźnym występują na obszarze ponad 450 tys. ha Lasów 

Państwowych, czyli 6,5 % powierzchni drzewostanów. Jest to głównie huba korzeni, 

opieńkowa zgnilizna korzeni, choroby drewna kłód i strzał, osutki drzew 

iglastych i zamierania drzewostanów liściastych (dąb, buk, jesion, brzoza, olsza). 

Lokalnie, bardzo poważne uszkodzenia drzewostanów, mogą powodować 

i powodują ekstremalne czynniki meteorologiczne. 

Sumarycznie o stanie lasów całego kraju informuje nas monitoring, czyli 

system ciągłego zbierania informacji o stanie środowiska leśnego, stanie zdrowotnym 

drzewostanów. Funkcjonuje od 1984 r., opiera się na sieci stałych 

powierzchni obserwacyjnych (I i II rzędu), wyznaczonych w drzewostanach 

sosnowych, świerkowych, jodłowych oraz dębowych, bukowych, brzozowych, 

w 56 dzielnicach przyrodniczo-leśnych. Na drzewach próbnych obserwuje się: 

stanowisko biosocjalne drzew, defoliację i odbarwienie, dokonuje pomiaru 

pierśnic, ocienienia i widoczność korony, typ przerzedzenia koron, liczbę roczników 

igieł na pędzie oraz długość igieł lub wielkość liści, udział martwych 

gałęzi, pędy wtórne, urodzaj nasion, kwitnienie. Szczególne znaczenie mają 

szacunki defoliacji i odbarwienia aparatu asymilacyjnego, które określa się 

w 5 klasach, ponad to wyróżnia się klasy uszkodzeń drzewostanów. Na przykład 

w 2009 r. wykonano następujące czynności i obserwacje monitoringowe: 

uszkodzeń drzewostanów, symptomów i przyczyn uszkodzeń drzew, depozytu 

zanieczyszczeń i jakości powietrza atmosferycznego, opadów podokapowych 

i roztworów glebowych, parametrów meteorologicznych, składu chemicznego 

aparatu asymilacyjnego, miąższości i przyrostu miąższości drzewostanów. 

Ogółem bez uszkodzeń (klasa 0) było 24,2 % badanych drzew, w klasie ostrzegawczej 

(1) – 58,1 %, z lekkimi i średnimi uszkodzeniami (2) – 16,9 %, z dużymi 

uszkodzeniami (3) – 0,6 %, drzew martwych (4) było 0,2 %. W 2009 r. wynik 

monitoringu w klasach uszkodzeń (łącznie klasy 2 – 4) przedstawiał się następująco: 

sosna – 17,3 % liczby badanych drzew, świerk 28,8 %, jodła 15,5 %,

dąb 29,6 %, buk 9,2 %, brzoza 18,28 %. Badania monitoringowe wykonuje co 

roku Instytut Badawczy Leśnictwa w Sękocinie Starym k. Warszawy, wyniki 

są dokładnie analizowane co do ich geograficznego rozmieszczenia, tendencji 

zmian, przyczyn występowania uszkodzeń drzewostanów, są podstawą do 

podejmowania decyzji gospodarczych i zabiegów ochrony. W ostatnich latach 

obserwuje się pozytywne tendencje w tym względzie. 

Uszczerbek w zasobach leśnej przyrody powoduje szkodnictwo leśne czyli 

kradzieże drewna, kłusownictwo, bezprawne korzystanie z lasu, kradzieże 

i niszczenie mienia, zaśmiecanie lasów. Podczas masowych grzybobrań i zbiorów 

innych płodów runa leśnego także dochodzi do aktów niszczenia i wandalizmu, 

objawów niskiej kultury zachowania się w lesie. 

Niektóre obszary leśne objęte są stałym zakazem wstępu, nie pełnią funkcji 

turystycznych i wypoczynkowych, należą do nich: uprawy leśne do 4 m wysokości, 

powierzchnie doświadczalne i drzewostany nasienne, ostoje zwierząt, 

źródliska rzek i potoków, obszary zagrożone erozją. Niekiedy wprowadza się 

okresowy zakaz wstępu do lasu stanowiącego własność Skarbu Państwa: gdy 

wystąpiło zniszczenie lub znaczne uszkodzenie drzewostanów lub degradacja 

runa leśnego, występuje duże zagrożenie pożarowe, wykonywane są zabiegi 

gospodarcze związane z hodowlą, ochroną lasu lub pozyskaniem drewna. 

Szacuje się, że około 1,5 – 2,5 mln ha lasów stale lub okresowo jest niedostępna 

dla rekreacji lub funkcje te pełni w ograniczonym zakresie, między innymi 

z powodu chorób i szkodników. Oznacza to, że z teoretycznie 0,24 ha lasu 

przypadającego na 1 mieszkańca Polski, w rzeczywistości lasów dostępnych 

dla turystyki i rekreacji, pełniących funkcję zdrowotne, jest tylko 0,18 ha. Stan 

lasów i ich ogólna kondycja wpływa lokalnie i generalnie na ludzi i zdrowie społeczeństwa. 

Działania z zakresu ochrony lasu, to nie tylko ochrona i kształtowanie 

ekosystemów leśnych i ich stanu zdrowotnego, to również dbałość o dobry 

bioklimat rekreacyjny, tak potrzebny społeczeństwu. 

Summary 

HEALTHY FORESTS – HEALTHY SOCIETY 

The paper presents a concept of recreational bioclimate and factors that 

positively influence the health of people resting in forests. Different features 

of forest ecosystems affect the filtration, detoxification, biotherapeutic, 

psychoregulatory and aesthetic characteristics of recreation sites. 

The focus was also on the biotic, abiotic and anthropogenic factors, reducing 

the healing abilities of forests. The results of the monitoring of the forest 

health condition across the country were discussed. The average area of forest 

per capita in Poland is 0.24 ha. However, after taking into account the forest 

area to which access is permanently prohibited, only 0.18 hectare of damaged 

and diseased forests per inhabitant serves the tourism, recreation and healthimproving 

functions. 

17

18 

MIKOTOKSYNY W ŻYWNOŚCI I PASZACH 

Halina Wiśniewska 

Instytut Genetyki Roślin, Polska Akademia Nauk, ul. Strzeszyńska 34, 

60-479 Poznań 

hwis@igr.poznan.pl 

Większość gatunków grzybów ma pozytywny wpływ na środowisko. Usuwają 

resztki organiczne tworząc humus. Stanowią składnik diety ludzkiej, wykorzystywane 

są w procesach biotechnologicznych, mają zastosowanie w przemyśle 

farmaceutycznym. Tylko około 8 tys. gatunków grzybów to patogeny porażające 

rośliny uprawne. Żywność może być skażona mikotoksynami (metabolitami 

wtórnymi), tworzonymi przez grzyby toksynotwórcze. Zawartość mikotoksyn 

jest ważnym wskaźnikiem jakości ziarna zbóż, produktów spożywczych i pasz. 

Mikotoksyny wykazują działanie toksyczne dla człowieka, zwierząt roślin i drobnoustrojów. 

Obecnie temat mikotoksyn, chodź jeszcze nie do końca poznany, 

jest bardzo ważnym zagadnieniem dotyczącym głównie bezpieczeństwa żywności. 

Poznano aktualnie 400 metabolitów grzybów toksycznych, jednak nie 

wszystkie występują w łańcuchu pokarmowym i na szczęście. Problem zanieczyszczenia 

mikotoksynami ziarna zbóż i produktów żywnościowych jest bardzo 

stary. Od wieków, bowiem obserwowano zatrucia wywołane przez spożycie 

zapleśniałej żywności lub pasz. W późnym średniowieczu wystąpiły epidemie 

po zjedzeniu chleba żytniego. Dziś wiemy, że alkaloid zawarty w sklerotach 

sporyszu jest bardzo toksyczny, powoduje niedokrwistość, bolesne obumieranie 

dystalnych części ciała. Dawniej objawy te nazywano „ogień św. Antoniego”. 

Wiek XIX- „choroba żółtego ryżu” (przyczyną toksyny Penicillium), 

„pokarmowa toksyczna aleukia” w Rosji - wywołana była trichotecenami tworzonymi 

przez grzyby z rodzaju Fusarium, „bałkańska endemiczna nefropatia”, 

wywołana ochratoksyną A. W 1960 roku w Anglii śmierć 100 000 indyków 

spowodowana była karmieniem paszą zanieczyszczoną aflatoksyną B 1 . Od epidemii 

w Anglii rozpoczęły się bardzo intensywne badania dotyczące toksyn 

tworzonych przez grzyby oraz ich wpływu na organizm człowieka i zwierząt. 

Każdy gatunek, a nawet szczep ma specyficzny profil metabolitów wtórnych 

a także związków toksycznych.. Zanieczyszczenie mikotoksynami dotyka corocznie 

25% światowych plonów w różnych regionach geograficznych. Grzy- 



ISBN 978-83-60775-31-8

y, bowiem są organizmami o dużych możliwościach adaptacyjnych i rozwoju 

w szerokim zakresie warunków środowiska. 

Z punktu widzenia praktyki rolniczej mikotoksyny możemy podzielić na 

grupę powstającą w wyniku chorób roślin podczas wegetacji i mikotoksyny 

tworzące się podczas niewłaściwego przechowywania zbóż, roślin oleistych 

w silosach. Tworzenie mikotoksyn uzależnione jest od wielu czynników. Do 

czynników biologicznych należy poziom zainfekowania grzybem, zakażenie 

kilkoma różnymi gatunkami grzybów, których wzajemne oddziaływanie może 

wpływać na produkcję mikotoksyn. Czynniki fizyczne to: czas, temperatura, 

wilgotność oraz stopień uszkodzenia ziarna. W skali europejskiej i świata najważniejsze 

pod względem ekonomicznym i toksykologicznym są: aflatoksyna 

B 1, ochratoksyna A, deoksyniwalenol, zearalenon i fumonizyna B 1 . O ile profil 

metabolitów wtórnych F. culmorum, F. graminearum i F. cerealis jest stosunkowo 

dobrze poznany, to o metabolitach F. avenaceum i F. poae porażających 

zboża wiadomo jeszcze niewiele. W zależności od organu, który uszkadzany 

jest przez mikotoksyny możemy je podzielić na: hepatoksyny ( aflatoksyna B 1 

i inne), nefrotoksyny (ochratoksyna A), kariotoksyny (moniliformina), dermatotoksyny 

(T-2 i inne), neurotoksyny (fumonizyna B 1 , alkaloidy sporyszu) oraz 

pulmotoksyny (powodują obrzęki płuc - fumonizyna B 1 ). Wydzielono również 

mikohormony (zearalenon i pochodne), immunotoksyny ( trichoteceny i inne) 

oraz związki rakotwórcze (aflatoksyny, ochratoksyna A, fumonizyny). 

Duża grupa grzybów toksynotwórczych to grzyby rozwijające się na roślinach 

podczas wegetacji. Wymienić należy toksynotwórcze grzyby z rodzaju 

Fusarium, a wytwarzane przez nie mikotoksyny są jednymi, które najczęściej 

występują w płodach rolnych. Grzyby z rodzaju Fusarium porażają kłosy 

zbóż drobnoziarnistych i kukurydzy oraz części innych roślin np. szparagi. 

Skutkiem porażenia zbóż gatunkami Fusarium jest kumulacja mikotoksyn 

w ziarnie jeszcze przed żniwami. W dużych ilościach mikotoksyny pojawiają 

się w latach, w których podczas kwitnienia i tworzenia ziarna jest wilgotno. 

Zanieczyszczenie ziarna mikotoksynami powodowane jest z jednej strony przez 

coraz szerzej stosowane uprawy zbóż w monokulturach, z pominięciem fitosanitarnego 

płodozmianu, oraz oszczędnościowe systemy uprawy. Powodują one 

znaczący wzrost inokulum patogenów Fusarium w środowisku uprawnym. 

Zidentyfikowano około 400 metabolitów wtórnych tworzonych przez gatunki 

Fusarium, poznano ich budowę. Pierwsze dwie grupy to trichoteceny A i B. 

Negatywnie oddziaływują na skórę i błony śluzowe, hamują syntezę białka, 

osłabiają układ immunologiczny. Tworzone są na przykład przez F. culmorum, 

F. graminearum F. moniliforme, F. proliferatum, F. sporotrichioides, F. poae. 

Kolejne trichoteceny grupy C i D - są 10 razy bardziej toksyczne niż grupa 

A i B. Powodują podrażnienie skóry, ból gardła, zmęczenie, zapalenie ucha, 

kaszel, uszkadzają szpik i odgrywają rolę w śmiertelnym zapaleniu płuc. Tok- 

19

20 

syny o odmiennej budowie niż trichoteceny to zearalenon - powoduje zanik 

rui, ronienie zwierząt, i zaburzenie laktacji. Natomiast fumonizyna uszkadza 

płuca, wątrobę, trzustkę, powoduje choroby mózgu i jest najprawdopodobniej 

sprawcą raka krtani. Tworzone przez Fusarium verticilioides i F. proliferatum 

- patogeny porażające przede wszystkim kukurydzę. Kolejna mikotoksyna 

o budowie odmiennej od trichotecen to moniliformina. Pogarsza przyrost drobiu., 

powoduje zaburzenia rytmu serca. Metabolitami najczęściej zanieczyszczającymi 

ziarno zbóż są metabolity z grupy trichotecenów: deoksynivalenol, 

niwalenol, tworzone są przez toksynotwórcze gatunki F. culmorum i F. graminearum. 

W ziarniakach kukurydzy najczęściej występują fumonizyny, zearalenon 

i deoksyniwalenol i pochodne. 

Drugą grupą grzybów tworzących mikotoksyny to grzyby przechowalnicze. 

Wymienić tu należy grzyby należące do dwóch rodzajów Penicyllium, Aspergillus. 

Duże ilości tych toksyn pojawiają się w płodach rolnych (ziarnie zbóż) 

i ogrodniczych (owoce i warzywa) przechowywanych w nieszczelnych silosach 

lub na strychu bez paraizolacji. Z najważniejszych toksyn tworzonych przez 

grzyby podczas złego przechowywania to aflatoksyny B1 i pochodne B 2 , G 1 , G 2 , 

M 1 , M 2 - tworzone przez grzyby należące zasadniczo do dwóch gatunków Aspergillus 

flavus Link i A. parasiticus Speera. Obecność aflatoksyn (szczególnie B 1 ) 

stwierdza się w orzeszkach ziemnych, migdałach, ziarnie zbóż, soi, kukurydzy, 

przyprawach, śrutach roślin oleistych, bawełny, kukurydzy i innych. Aflatoksyny 

mogą przechodzić do mleka. Są rakotwórcze, mutagenne, osłabiają układ 

odpornościowy a u drobiu są powodem chudnięcia, depresji i porażenia mięśni. 

Drugą toksyną mogącą powstać podczas niewłaściwego przechowywania ziarna 

to ochratoksyna A, wytwarzana przez Aspergillus ochraceus i Penicillium 

verrucosum. Może przedostawać się do krwi i tkanek (podroby, szynki, kiełbasy). 

Jest bardziej toksyczna niż aflatoksyna. Powoduje uszkodzenie nefronów 

i w rezultacie śmierć. Obniża masę ciała zwierząt, powoduje niedostatek wit. 

A,C,E, jest przyczyną obniżenia krzepliwości i odporności. 

Unia Europejska wprowadza rygorystyczne zalecenia, co do progów zawartości 

mikotoksyn. Mikotoksyny są bardzo trudne do wyeliminowania, 

ponieważ są odporne na wysoką temperaturę. Przemiał - nie usuwa toksyn 

fuzaryjnych, przechodzą do wszystkich produktów przemiału i przez produkty 

piekarnicze i zwierzęce mogą przenikać do organizmu stanowiąc zagrożenie 

dla ludzi i zwierząt. 

Summary 

MYCOTOXINS IN HUMAN FOOD AND ANIMAL FEEDS 

Most of fungal species have a positive influence on the environment, as 

decomposers and sources of food for people and animals. Moreover, fungi 

are used in biotechnological processes and in pharmaceutical industry. Only

about 8 000 species of fungi are pathogens infecting crop plants. Food may 

be contaminated with fungal toxins, i.e. mycotoxins (secondary metabolites), 

produced by toxin-producing fungi. Mycotoxin content is an important indicator 

of the quality of cereal grain, food products, and animal feeds. Mycotoxins 

are poisonous for people, animals, plants, and microorganisms, so they are of 

special importance for food safety. The problem of mycotoxin contamination of 

cereal grain and food products is very old. For many centuries, poisonings have 

been caused by consumption of mouldy food or animal feeds In the late Middle 

Ages, epidemics were caused by rye bread consumption, because the alkaloid 

contained in ergot sclerotia is very toxic. In the past, ergotism was known as “St. 

Anthony’s Fire”. In the 19 th century, yellow rice disease was caused by toxins 

of Penicillium, whereas alimentary toxic aleukia in Russia, by trichothecenes 

produced by Fusarium spp., and Balkan endemic nephropathy, by ochratoxin 

A. In 1960, in England, 100 000 turkeys died due to feed contaminated with 

aflatoxin B 1 . Since the epidemic in England, intensive research has been 

conducted to investigate mycotoxins and their influence on human and animal 

health. Mycotoxin synthesis depends on many factors. Biotic factors include 

the scope of infection by the pathogen and infection by several fungal species, 

whose interactions may affect mycotoxin production. Physical factors include 

time, temperature, moisture content, and grain damage level. On the European 

and global scale, the most important mycotoxins, in respect to economy and 

toxicology are: aflatoxin B1, ochratoxin A, deoxynivalenol, zearalenone, and 

fumonisin B 1 . Depending on the organ damaged by mycotoxins, they can be 

divided into: hepatotoxins (aflatoxin B 1 , etc.), nephrotoxins (ochratoxin A), 

cardiotoxins (moniliformin), dermatoxins (T-2, etc.), neurotoxins (fumonisin 

B 1 , ergot alkaloids), and pulmotoxins (fumonisin B 1 ). Additionally, some 

mycotoxins are classified as mycohormones (zearalenon and its derivatives), 

immunotoxins richothecenes, etc.), and carcinogens (aflatoxins, ochratoxin A, 

fumonisins). Contamination with these compounds affects annually 25% of 

crop yields in the world in various geographic regions. Fungi are able to adapt 

and grow in a wide range of environmental conditions. Considering farming 

practices, mycotoxins can be divided into: those produced as a result of plant 

diseases during the growing season; and those produced during inadequate 

storage of cereals and oil seeds. 

Many toxin-forming fungi develop on plants during the growing season. 

These include Fusarium and Claviceps species. Fusarium species infect heads 

of small-grain cereals and maize, as well as parts of other plants, e.g. asparagus 

shoots. Cereal infection results in mycotoxin accumulation in grain even before 

harvest. High concentrations of mycotoxins are recorded in the years when 

humidity is high at the time of flowering and grain formation. The observed 

increase in grain contamination with mycotoxins is caused by the more and 

21

22 

more common minimum tillage system as well as cereal monocultures, without 

the phytosanitary crop rotation. They cause a considerable increase in the 

inoculum of Fusarium pathogens in the agroecosystem. 

About 400 secondary metabolites produced by Fusarium species have been 

identified so far and their structure has been analysed. The first 2 groups are 

trichothecenes A and B. They negatively affect the skin and mucous membranes, 

inhibit protein synthesis, and impair the immune system. They are produced 

e.g. by F. culmorum, F. graminearum F. moniliforme, F. proliferatum, F. 

sporotrichioides, and F. poae. Another 2 groups - trichothecenes C and D - 

are 10-fold more toxic than groups A and B. They cause skin irritation, 

throat ache tiredness, ear inflammation, cough, bone marrow damage, 

and play a role in deadly pneumonia. Another kind of toxin is zearalenone 

- an oestrogenic toxin. It leads to anoestrus or abortion in animals, poor 

appetite, and disturbed lactation. Yet another group of toxins, fumonisins, 

cause damage to the liver, pancreas, lungs, causes brain tumours, and most 

probably also cancer of the larynx. It is produced by Fusarium verticilioides and 

F. proliferatum - pathogens infecting mostly maize. Moniliformin also differs in 

structure from trichothecenes. It reduces the growth rate of poultry and causes 

cardiac arrhythmia. The most frequent metabolites contaminating cereal grain 

are some trichothecenes: deoxynivalenol and nivalenol, both produced by F. 

culmorum and F. graminearum. In maize grain, most frequent are fumonisins, 

zearalenone, and deoxynivalenol and its derivatives. 

Another major group of fungi producing mycotoxins are storage fungi. 

These include Penicillium and Aspergillus species. Large amounts of the toxins 

appear in field crops (cereal grain) and garden crops (fruits and vegetables), 

stored in the attic without vapour barrier or in silos that are not air-tight. 

The most important toxins produced by fungi during inappropriate storage 

are aflatoxin B1, and its derivatives B 2 , G 1 , G 2 , M 1 , M 2 - mostly produced by 

Aspergillus flavus Link and A. parasiticus Speera. Aflatoxins (B 1 in particular) 

are found in peanuts, almonds, cereal grain, soybeans, maize, seasonings, 

ground oil seeds, cotton seeds etc. Aflatoxins can be found also in milk. They 

are carcinogenic, mutagenic, impair the immune system, while in poultry they 

lead to weight loss, depression, and muscle paralysis. Another toxin that can 

be produced during inadequate grain storage is ochratoxin A, synthetized by 

Aspergillus ochraceus and Penicillium verrucosum. It can be carried with blood 

to other tissues. It is more toxic than aflatoxin. It causes kidney damage and, 

consequently, death. It leads to animal weight loss, deficits of vitamins A, C, 

and E, reduced coagulation, and resistance to diseases. 

The European Union has introduced rigorous limits of mycotoxin content 

in food. Mycotoxins, however, are very difficult to eliminate, because they are 

resistant to high temperatures. Also grinding does not remove Fusarium toxins.

CZTERDZIEŚCI LAT POLSKIEGO TOWARZYSTWA 

FITOPATOLOGICZNEGO 


Uniwersytet Przyrodniczy, Wydział Leśny, Katedra Fitopatologii Leśnej, 

ul. Wojska Polskiego 71c, 60-625 Poznań 

mmanka@au.poznan.pl 

W 2011 roku upływa czterdzieści lat od założenia Polskiego Towarzystwa 

Fitopatologicznego. 

Zebranie trzydziestu jeden członków-założycieli Polskiego Towarzystwa 

Fitopatologicznego odbyło się w Poznaniu 11 listopada 1971 roku. Wybrano 

na nim Tymczasowy Zarząd Główny i przyjęto projekt statutu Towarzystwa. 

Wskutek dalszych starań Zarządu uzyskano decyzję Urzędu Spraw Wewnętrznych 

Prezydium Rady Narodowej m. Poznania o »wpisaniu do rejestru 

stowarzyszeń i związków tut. Urzędu w dniu 25 maja 1972 r. stowarzyszenia 

p.n. „Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne”, pod Nr 230«. 

Skład Tymczasowego Zarządu Głównego, podany w piśmie (L.dz. 13/72) 

skierowanym dnia 30.VIII.1972 r. do wymienionego Urzędu, był następujący: 

»przewodniczący – prof. Karol Mańka, sekretarz – dr habil. Maria Gierczak, 

członkowie: prof. dr Józef Kochman (Warszawa), prof. dr Wanda Truszkowska 

(Wrocław), prof. dr Władysław Błaszczak (Poznań), doc. dr habil. Antoni 

Golenia (Poznań) i doc. dr Tadeusz Glaser (Poznań), wszyscy bezpartyjni. 

Wiek i miejsce pracy wymienionych osób przedstawia się następująco: 

prof. dr Karol Mańka – 57 lat, WSR Poznań 

prof. dr Józef Kochman – 67 lat, SGGW Warszawa 

prof. dr Wanda Truszkowska – 53 lata, WSR Wrocław 

prof. dr Władysław Błaszczak – 55 lat, WSR Poznań 

dr habil. Maria Gierczak – 39 lat, WSR Poznań 

doc. dr habil. Antoni Golenia – 50 lat, Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu 

doc. dr Tadeusz Glaser – 50 lat, WSR w Poznaniu«. 

W tym czasie 169 osób zdeklarowało chęć zostania członkami Polskiego Towarzystwa 

Fitopatologicznego. Oficjalne ich przyjęcie nastąpiło podczas Walnego 

Zgromadzenia w Poznaniu 28 listopada 1972 roku. 

Pierwszym powołanym do życia oddziałem Towarzystwa był Oddział we 

Wrocławiu, utworzony 19 lipca 1972 roku (20 członków). Następnie powsta- 



ISBN 978-83-60775-31-8 

23

24 

ły oddziały w Poznaniu (55 członków), Warszawie (58 członków) i Krakowie 

(36 członków). Po powołaniu do życia Oddziałów w Olsztynie (1977), Lublinie 

(1978), Bydgoszczy (1978) oraz Szczecinie (1983) Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne 

ma obecnie osiem oddziałów. Liczba członków Towarzystwa, wynosząca 

początkowo 169, po różnorodnych fluktuacjach wynosi obecnie około 

300 osób. 

Pierwsze Walne Zgromadzenie Członków Towarzystwa odbyło się, jak 

wspomniano, w Poznaniu 28 listopada 1972 roku. Pierwsze Nadzwyczajne 

Walne Zgromadzenie Członków Towarzystwa wraz z ogólnopolskim sympozjum 

naukowym „Zagadnienie odporności roślin na choroby” odbyło się w Krakowie 

5-7 września 1974 roku. Potem kolejno nastąpiły: 

II Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum „Zwalczanie chorób roślin 

a środowisko” – Poznań, 22-24. 09. 1975, 

III Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum „Chemiczne metody 

ochrony roślin przed chorobami” – Skierniewice, 12-14. 09. 1978, 

IV Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum „Nowe kierunki w fitopatologii” 

– Lublin, 8-10. 09. 1981, 

V Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum „Systemy ochrony roślin 

przed chorobami” – Wrocław, 5-7. 09. 1984, 

VI Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum naukowe – Bydgoszcz, 

16-18. 09. 1987, 

VII Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum „Niepatogeniczna mikoflora 

w patologii roślin” – Szczecin, 12-14. 09. 1990, 

VIII Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum „Biotyczne środowisko 

uprawne a zagrożenie chorobowe roślin” – Olsztyn, 7-9. 09. 1993, 

IX Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum „Nowe kierunki w fitopatologii” 

– Kraków, 11-13. 09. 1996, 

X Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum „Bioróżnorodność w fitopatologii 

europejskiej na przełomie wieków” – Poznań, 7-9. 09 .1999, 

XI Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum „Fitopatologia polska 

w Europie” – Warszawa, 17-19. 09. 2002, 

XII Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum „Aktualne problemy 

w fitopatologii” – Lublin, 20-22. 09. 2005, 

XIII Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum „Choroby roślin na tle 

zmian klimatycznych” – Wrocław, 17-19. 09. 2008, 

XIV Zwyczajne Walne Zgromadzenie i sympozjum „Fitopatologia: zdrowe 

rośliny – zdrowi ludzie” – Bydgoszcz, 20-22. 09. 2011. 

Z okazji 15-lecia istnienia Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego miało 

też miejsce Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie, które odbyło się w Zielonce 

koło Poznania (18-19. 09. 1986). 

Od początku swego istnienia Towarzystwo zabiegało o posiadanie własnego 

czasopisma naukowego. Obiektywne trudności sprawiły, że początkowo trze-

a było publikować prace z sympozjów w Zeszytach Problemowych Postępów 

Nauk Rolniczych z podtytułem Phytopathologia Polonica i kolejnym rzymskim 

numerem. W ten sposób wydano 10 tomów noszących numery Zeszytów 160, 

198, 213, 230, 250, 275, 289, 301, 307, 374 (odpowiednio Phytopathologia Polonica 

I - X), po czym ukazały się dwa kolejne tomy Phytopathologia Polonica (XI 

i XII), wydane już przez Towarzystwo niezależnie. W 1991 roku Towarzystwo 

zaczęło wydawać w języku angielskim nowy półrocznik naukowy, stanowiący 

kontynuację tej samej inicjatywy wydawniczej pod tytułem Phytopathologia 

Polonica, a którego numeracja (arabskimi i rzymskimi liczbami) nawiązywała 

w latach 1991-1995 do wspomnianych wyżej Zeszytów Problemowych PNR. 

Od 1996 roku Phytopathologia Polonica miała pojedynczą numerację (tom 11 

i dalsze), a od 2002 roku stała się kwartalnikiem. Od 2009 roku czasopismo 

nosi tytuł Phytopathologia – zgodnie z decyzją Zarządu Głównego Polskiego 

Towarzystwa Fitopatologicznego podjętą w dniu 16 września 2008 roku. 

Czasopismo jest dostępne w wersji elektronicznej na stronie WWW Polskiego 

Towarzystwa Fitopatologicznego http://www.up.poznan.pl/ptfit/phytopathologia_pl.html 

Czasopismo jest indeksowane w bazach danych: CAB ABSTRACTS i AGRO 

LIBREX. 

Życie Towarzystwa toczyło się od początku także w sekcjach, które powoływano 

zależnie od potrzeb i inicjatywy Członków. Były to, razem z później 

powstałymi: Sekcja Historii Fitopatologii w Polsce, Sekcja Metodyczna, Sekcja 

Popularyzacji Fitopatologii, Sekcja Nazewnictwa Fitopatologicznego nazwana 

później Sekcją Nazewnictwa Chorób Roślin (i Dydaktyki), Sekcja Współpracy 

z Zagranicą, Sekcja Wirusologiczna, Sekcja Chorób Nasion, Sekcja Biologicznej 

Ochrony Roślin przed Chorobami, Sekcja Mikologii i Mikotoksyn, Sekcja 

Genetyki i Biochemii Patogenów Roślin, Sekcja Chorób Drzew Leśnych i Parkowych, 

Sekcja Nowych Patogenów i Chorób Roślin. Obecnie działa w Towarzystwie 

dziewięć sekcji (w układzie alfabetycznym): 

Sekcja Bakteryjnych Chorób Roślin (przewodniczący: prof. dr hab. Piotr Sobiczewski) 

Sekcja Biologicznej Ochrony Roślin przed Chorobami (przewodniczący: prof. 

dr hab. Leszek Orlikowski, obecnie prof. dr hab. Czesław Sadowski), 

Sekcja Chorób Roślin Drzewiastych (przewodniczący: prof. dr hab. Ryszard 

Siwecki, obecnie prof. dr hab. Zbigniew Sierota), 

Sekcja Dydaktyki i Nazewnictwa (przewodniczący: prof. dr Wanda Truszkowska, 

prof. dr hab. Zbigniew Borecki, prof. dr hab. Tomasz Majewski, 

obecnie dr hab. Małgorzata Schollenberger, prof. SGGW), 

Sekcja Genetyki i Biochemii Patogenów Roślin (przewodnicząca: prof. dr hab. 

Maria Rataj-Guranowska), 

Sekcja Mikologii i Mikotoksyn (przewodniczący: prof. dr hab. Jerzy Chełkowski), 

25

26 

Sekcja Nowych Patogenów i Chorób Roślin (przewodniczący: prof. dr hab. Leszek 

Orlikowski) 

Sekcja Patologii Nasion (przewodniczące: dr Krystyna Grzelak, dr Elżbieta 

Zakrzewska, obecnie prof. dr hab. Krystyna Tylkowska), 

Sekcja Wirusologiczna (przewodniczący: prof. dr hab. Selim Kryczyński, 

obecnie prof. dr hab. Marek Szyndel). 

Działające w ramach Towarzystwa Sekcje oraz niektóre Oddziały zaznaczyły 

również swą aktywność publikacjami materiałów z organizowanych 

przez siebie konferencji, sympozjów, itp. Spośród pierwszych wydawnictw należy 

tu wspomnieć o książce „Twórcy polskiej fitopatologii” (1978) opracowanej 

głównie staraniem Sekcji Historycznej, a wydanej z okazji III Zwyczajnego 

Walnego Zgromadzenia w Skierniewicach. Zawiera ona życiorysy „ojców fitopatologii 

polskiej” – Wincentego Siemaszki, Józefa Trzebińskiego, Ludwika 

Garbowskiego i Karola Zaleskiego. Warto też wymienić katalog bibliograficzny 

opracowany z inicjatywy prof. dr. hab. Józefa Gondka, a ujmujący publikacje 

fitopatologiczne zgromadzone na wystawie zorganizowanej w Bibliotece 

Głównej Akademii Rolniczej w Krakowie z okazji I Nadzwyczajnego Walnego 

Zgromadzenia Towarzystwa w 1974 roku. Do kolejnych dokonań publikacyjnych 

należy książka „Polskie nazwy chorób roślin uprawnych”, zawierająca na 

148 stronach ponad 1500 nazw chorób występujących na drzewach owocowych 

i roślinach jagodowych, roślinach warzywnych, ozdobnych, zbożach i trawach, 

trawach w uprawach trawnikowych, buraku i ziemniaku, roślinach przemysłowych 

oraz motylkowatych pastewnych. Jest to plon wieloletniej pracy Sekcji 

Nazewnictwa Chorób Roślin pod przewodnictwem najpierw prof. dr Wandy 

Truszkowskiej, a następnie prof. dr. hab. Zbigniewa Boreckiego. Wydanie to 

(1996) zawiera polskie nazwy infekcyjnych chorób roślin wraz z nazwami czynników 

sprawczych (grzybów, bakterii, wirusów, wiroidów oraz roślin kwiatowych), 

ułożone według grup roślin, a w ramach tych grup – według gatunków 

roślin. Kolejne wydania (w wersji elektronicznej) będą zawierały także polskie 

nazwy chorób drzew i krzewów leśnych oraz parkowych. Dzięki inicjatywie 

Zarządu Głównego PTFit różne ośrodki fitopatologiczne w kraju zaczęły opracowanie 

kolejnych pozycji z serii „Diagnostyka chorób roślin” (np. chorób roślin 

warzywnych oraz buraka i ziemniaka). Materiały wydawane jako pokłosie 

długich serii regularnie organizowanych konferencji (np. Sekcji Biologicznej 

Ochrony Roślin przed Chorobami) stanowią także swoiste serie wydawnicze. 

Wydawnictwa Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego wymienione są 

na stronie internetowej http://www.up.poznan.pl/ptfit/wydawn.html 

Najbardziej regularna praca Towarzystwa koncentruje się w Oddziałach, 

w ramach zebrań naukowych i fitopatologicznych spotkań terenowych. Podczas 

swego istnienia Towarzystwo zorganizowało ponad tysiąc takich zebrań. 

Niekiedy działalność ta przybierała szersze rozmiary, angażując zaintereso-

wanie ogólnokrajowe lub nawet międzynarodowe. Tak np. we wrześniu 1994 

roku Towarzystwo zorganizowało (z ramienia European Foundation for Plant 

Pathology) trzecią konferencję EFPP, która zgromadziła około 180 naukowców 

z Europy i spoza Europy, a jej pokłosie zostało wydane nakładem Towarzystwa 

jako książka pt. „Environmental Biotic Factors in Integrated Plant 

Disease Control, Proceedings of 3rd Conference of European Foundation for 

Plant Pathology, Poznań, Poland, September 5-9, 1994” (Poznań 1995, pod 

red. M. Mańki). Patronatem Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego objęta 

była też międzynarodowa konferencja naukowa na temat ospowatości śliwy 

European Meeting ‘04 on Plum Pox (Rogów, 1-4. 09. 2004), której pokłosie 

zawarte jest w Phytopathologia Polonica 36 (2005). 

Działalność sekcji PTFit przybiera również szerszy charakter, dzięki organizowaniu 

międzynarodowych spotkań naukowych i publikowaniu materiałów 

w języku angielskim. 

Sekcja Bakteryjnych Chorób Roślin była współorganizatorem krajowych 

oraz międzynarodowych spotkań naukowych, w tym międzynarodowych 

warsztatów naukowych Improvement and unification of plant disease diagnostics 

(30.08-01.09.2004), których pokłosie zawiera Phytopathologia Polonica 

35 (2005) oraz międzynarodowej konferencji Biological and pro-ecological 

methods for control of diseases in orchards and small fruit plantations (29- 

31.08.2005), których plon zawiera Phytopathologia Polonica 39 (2006). Konferencje 

te odbyły się w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. 

W 2010 roku Przewodniczący i członkowie Sekcji byli organizatorami 

12th Interantional Workshop on Fire Blight w Warszawie (16-20. 08. 2010, 

129 uczestników z 32 krajów). 

Sekcja Biologicznej Ochrony Roślin przed Chorobami zorganizowała czternaście 

konferencji (w tym dziewięć międzynarodowych), których materiały 

ukazują się w jednolitej szacie graficznej, z własnym logo. We współpracy z Instytutem 

Sadownictwa i Kwiaciarstwa zorganizowano w Skierniewicach: 

1991 – I Konferencja – Wykorzystanie metod biologicznych w ochronie roślin 

przed chorobami, 

1992 – II Konferencja – Zmianowanie a biologiczna ochrona roślin przed chorobami, 

1992 – III Konferencja – Mikoryza endotroficzna a biologiczna ochrona roślin 

przed chorobami, 

1993 – IV Konferencja – Grzyby ryzosferowe a zdrowotność roślin, 

1994 – V Konferencja – Rola mikroorganizmów i niektórych roślin w ochronie 

upraw przed grzybami chorobotwórczymi, 

1995 – VI Konferencja – Biological control of soil-borne and post-harvest 

pathogens, 

1996 – VII Konferencja – Effectiveness of some microorganisms and plant extracts 

in the control of plant diseases, 

27

28 

1997 – VIII Konferencja – Trichoderma spp., other macroorganisms and plant 

extracts in plant disease control, 

1998 – IX Konferencja – Biological agents and their effectiveness in the control 

of plant pathogens, 

1999 – X Konferencja – Methods of estimation of biological control agents in 

the protection of plants against soil-borne and leaf pathogens, 

2001 – XI Konferencja – Use of microorganisms and plant extracts in the control 

of plant diseases – results of the last 10-year-study, 

2003 – XII Konferencja – Chitosan and other compounds in the control of plant 

diseases. 

We współpracy z Akademią Rolniczą, potem Uniwersytetem Technologiczno-Przyrodniczym, 

w Bydgoszczy: 

2006 – XIII Konferencja (Bydgoszcz) – New Achivements in Biological Control 

of Plant Diseases, 

2009 – XIV Konferencja (Ciechocinek) – Nowe osiągnięcia w biologicznej ochronie 

roślin przed chorobami (New achievements in biological control of 

plant diseases). 

Sekcja Chorób Roślin Drzewiastych, oprócz serii krajowych konferencji, 

współorganizowała też w następujące międzynarodowe konferencje: 

2004 – Phythophthora spp. in nurseries and forest stands (Europejski Ośrodek 

Edukacji Ekologicznej w Jedlni k. Radomia), 

2004 – Root and Butt Rots of Forest Trees – jedenasta międzynarodowa konferencja 

grupy badawczej IUFRO Working Party 7.02.01 (materiały 

konferencji w postaci książki “Root and Butt Rots of Forest Trees. 

Proceedings of the 11 th International Conference on Root and Butt 

Rots, Poznań and Białowieża, Poland August 16-22, 2004” [red. M. 

Mańka i P. Łakomy] zostały wydane w 2005 roku i zawierają na 524 

stronach prace uczestników z 22 krajów na pięciu kontynentach), 

2005 – Possible limitation of dieback phenomena in broadleaved stands through 

silvicultural and protective measures (Puszczykowo k. Poznania) oraz 

2008 – międzynarodowa konferencja Rola i znaczenie ektomikoryzy dla optymalnego 

wzrostu i rozwoju drzew leśnych – 10 lat realizacji programu wdrożenia 

polskiej technologii mikoryzacji sadzonek drzew leśnych w Lasach 

Państwowych (Jaszowiec i Rudy Raciborskie). 

Sekcja Genetyki i Biochemii Patogenów Roślin zorganizowała, we współpracy 

z Instytutem Ochrony Roślin w Poznaniu konferencje poświęcone metodom 

przechowywania i konserwacji patogenów roślin oraz trzy cykle konferencji 

połączonych z warsztatami poświęconymi zagadnieniom zgodności 

wegetatywnej grzybów: 

1997 – I Konferencja: Metody różnicowania, identyfikacji i przechowywania 

patogenów roślin,

2000 – II Konferencja i warsztaty: Test zgodności wegetatywnej – technika i zastosowanie 

do różnicowania Fusarium oxysporum (4 dni w kwietniu i 3 

dni w październiku 2000), 

2001 – III Konferencja i warsztaty: Test zgodności wegetatywnej – technika 

i zastosowanie do różnicowania Fusarium oxysporum 

2008 – III Konferencja: Metody przechowywania i konserwacji patogenów roślin 

(podtemat: patogeniczność). 

Sekcja Mikologii i Mikotoksyn zorganizowała, głównie we współpracy z Instytutem 

Genetyki Roślin PAN w Poznaniu, piętnaście konferencji i spotkań 

(w tym dwa międzynarodowe): 

2001 – XI Konferencja – Grzyby mikroskopowe – badania genetyczne i molekularne 

nad patogenami roślin i ich metabolitami, 

2002 – VII European Seminar – Fusarium – Mycotoxins, Taxonomy and 

Pathogenicity, 

2002 – XII Conference – Workshop: Microscopic Fungi – Host Resistance 

Genes, Genetics and Molecular Research, 

2002 – IV Krajowa Konferencja – Rośliny zbożowe – genetyczne podstawy hodowli 

odpornościowej, 

2003 – V Krajowa Konferencja – Rośliny zbożowe – markery DNA dla roślin 

zbożowych i traw, 

2003 – VI Krajowa Konferencja – Rośliny zbożowe – markery molekularne dla 

odporności, jakości i identyfikacji, 

2004 – VII Krajowa Konferencja – Rośliny zbożowe – markery molekularne dla 

odporności, jakości i identyfikacji, 

2005 – VIII Krajowa Konferencja – Rośliny zbożowe – markery molekularne 

dla odporności, jakości i identyfikacji, 

2006 – IX Krajowa Konferencja Naukowa – Rośliny zbożowe – markery dla 

genów odporności, 

2007 – XIV Konferencja Krajowa – Grzyby mikroskopowe i ich metabolity, 

2008 – XV Krajowa Konferencja – Grzyby mikroskopowe i ich metabolity, 

2009 – XVI Krajowa Konferencja – Grzyby mikroskopowe i ich metabolity, 

2009 – Forum fuzariozy kłosów, 

2010 – XVII Krajowa Konferencja – Grzyby mikroskopowe i ich metabolity, 

2010 – Dyskusja panelowa – Wykorzystanie analiz DNA dla identyfikacji grzybów 

mikroskopowych. 

Sekcja Nowych Patogenów i Chorób Roślin zorganizowała dwie ogólnopolskie 

konferencje w Skierniewicach (2008 i 2010). 

Sekcja Patologii Nasion, po serii konferencji krajowych, również cyklicznie 

organizuje międzynarodowe konferencje: 

2000 – International Seed Health Conference: Seed health as quality criterion 

(wspólnie z IHAR Radzików), 

29

30 

2003 – 2nd International Seed Health Conference: Healthy seed for healthy 

crop (wspólnie z Akademią Rolniczą im. Augusta Cieszkowskiego w 

Poznaniu), 

2006 – 3rd International Seed Health Conference: Microorganisms on seeds 

– harmfulness and control (wspólnie z Akademią Rolniczą w Bydgoszczy) 

oraz 

2009 – 4th International Seed Health Conference: Seed – source of infection 

(wspólnie z Uniwersytetem Przyrodniczym we Wrocławiu). 

Sekcja Wirusologiczna organizuje co roku sympozja naukowe poświęcone 

wirusowym chorobom roślin. Sympozja, których do 2010 roku włącznie odbyło 

się piętnaście, organizowane są wspólnie z naukowymi konferencjami „Grupy 

Roboczej Wirusów Roślin” działającej przy Komitecie Ochrony Roślin Polskiej 

Akademii Nauk. 

Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne nadaje swym zasłużonym członkom 

godność Członka Honorowego, przyznawaną uchwałą Walnego Zgromadzenia 

Członków. Członkami honorowymi zostali: 

prof. zw. dr hab. Aniela Kozłowska – 5 września 1974 roku, 

prof. zw. dr. hab. Józef Kochman – 5 września 1974 roku, 

prof. zw. dr Wanda Truszkowska – 16 września 1987 roku, 

prof. dr Józef Gondek – 8 września 1981 roku, 

prof. zw. dr hab. Zbigniew Borecki – 12 września 1990 roku, 

prof. zw. dr Karol Henryk Mańka – 12 września 1991 roku, 

prof. zw. dr hab. Barbara Łacicowa – 11 września 1996 roku, 

prof. dr hab. Janina Mikołajska – 7 września1999 roku, 

prof. dr hab. Zofia Pokacka – 7 września1999 roku, 

prof. dr hab. Tadeusz Madej – 17 września 2002 roku, 

prof. dr hab. Stanisław Sadowski – 20 września 2005 roku, 

prof. dr hab. Hanna Zarzycka – 20 września 2005 roku, 

prof. dr hab. Zofia Fiedorow – 17 września 2008 roku. 

Zarząd Główny przedstawi XIV Zwyczajnemu Walnemu Zgromadzeniu 

w Bydgoszczy (20 września 2011 roku) wnioski o nadanie godności członka 

honorowego Panu prof. dr. hab. Selimowi Kryczyńskiemu i Panu prof. dr. 

hab. Janowi Kućmierzowi. 

Biogramy i listy publikacji członków honorowych są zamieszczane w dedykowanych 

im – z okazji jubileuszów pracy naukowej – tomach czasopisma 

Phytopathologia Polonica oraz Phytopathologia. 

Od 2008 roku Towarzystwo nadaje także odznaki honorowe. Według pierwszych 

słów Regulaminu: »”Odznaka Honorowa Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego” 

jest odznaką ustanowioną przez Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa 

Fitopatologicznego 16 września 2008 roku, w celu wyróżnienia osób 

szczególnie zasłużonych dla rozwoju i upowszechniania nauki o chorobach roślin 

oraz dla działalności Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego«.

Od 1973 Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne jest członkiem International 

Society for Plant Pathology, a od 1990 roku – członkiem-założycielem European 

Foundation for Plant Pathology. Wspomniana wyżej trzecia konferencja 

EFPP we wrześniu 1994 roku w Poznaniu wiązała się z polską prezydencją 

European Foundation for Plant Pathology. Dwadzieścia lat po tej konferencji 

– w 2014 roku – nasze Towarzystwo będzie organizowało kolejną, jedenastą 

konferencję EFPP – tym razem w Krakowie. Konferencja ta, zwyczajem praktykowanym 

przez towarzystwa fitopatologiczne organizujące kolejne konferencje 

EFPP, będzie połączona z XV Zwyczajnym Walnym Zgromadzeniem 

Członków PTFit. 

Literatura 

Mańka K., Mańka M., 1996. 25-lecie Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego. 

W: Nowe kierunki w fitopatologii. Materiały z Sympozjum Kraków 

11-13 września 1996. Red. Kowalski S. i Kowalik M. Polskie Towarzystwo 

Fitopatologiczne oraz Katedra Ochrony Roślin i Katedra Fitopatologii Leśnej 

Akademii Rolniczej w Krakowie, Kraków, 13-20. 

31

32 

90 LAT FITOPATOLOGII W BYDGOSZCZY - WCZORAJ, 

DZIŚ, JUTRO 

Czesław Sadowski 1 , Teresa Pastuszewska 2 , Mirosław 

Nowakowski 2 , Aleksander Łukanowski 1 , Dariusz Pańka 1 

i Grzegorz Lemańczyk 1 

1 Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy im. J.J. Śniadeckich, Wydział 

Rolnictwa i Biotechnologii, Katedra Fitopatologii i Mikologii Molekularnej, 

ul. Ks. A. Kordeckiego 20, 85-225 Bydgoszcz 

2 Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin PIB w Radzikowie, Oddział w Bydgoszczy, 

Al. Powstańców Wielkopolskich 10, 85-090 Bydgoszcz 

sadowski@utp.edu.pl 

„Żaden naród nie żyje dłużej 

niż jego dokumenty” 

Początek badań fitopatologicznych w ośrodku bydgoskim wiąże się z przejęciem 

22.I.1920 roku przez władze polskie od prof. dra Schandera – dyrektora 

naczelnego instytutu niemieckiego 22 obiektów przy Placu Weyssenhoffa 11, 

należących do „Kaiser Wilhelm Institut für Landwirtschaft” i uruchomieniem 

Państwowego Instytutu Rolniczego (PIR) z Działem Chorób Roślin. W dniu 

21.VI.1921 roku minister b. dzielnicy pruskiej podpisał rozporządzenie „Celem 

popierania rolnictwa w Rzeczypospolitej Polskiej, a w szczególności na 

ziemiach b. dzielnicy pruskiej, wznawia się działalność b. Instytutu Rolniczego 

imieniem cesarza Wilhelma w Bydgoszczy, pod nazwą Państwowy Instytut 

Naukowo-Rolniczy w Bydgoszczy” (PINR). Rozporządzenie to raczej zatwierdzało 

formalnie istniejący stan. Oficjalna nazwa to Państwowy Instytut Naukowo-Rolniczy 

(obowiązująca do lipca 1927). Często jednak używano innych 

nazw, nawet w dokumentach urzędowych i publikacjach: Państwowy Naukowy 

Instytut Rolniczy w Bydgoszczy, Państwowy Instytut Naukowy Gospodarstwa 

Wiejskiego w Bydgoszczy, Państwowy Instytut Naukowo-Badawczy 

w Bydgoszczy. Występowała także zmienność nazw powstających jednostek. 

Początkowo, na wzór niemiecki przyjmowano nazwę „Działy”, później „Wydziały”. 

Likwidacja Ministerstwa b. dzielnicy pruskiej (przełom 1921/22) spowodowała 

podporządkowanie Ministerstwu Rolnictwa i Dóbr Państwowych 

w Warszawie, któremu podlegał też PINGW w Puławach. Powstała koncepcja 

merytorycznej i organizacyjnej integracji obu Instytutów. Rozporządzeniem 



ISBN 978-83-60775-31-8

Prezydenta Rzeczpospolitej z 15.VII.1927 roku połączono Państwowy Instytut 

Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach, Państwowy Instytut Naukowo-Rolniczy 

w Bydgoszczy, Stację Botaniczno-Rolniczą we Lwowie, Krajowy 

Zakład Sadowniczy w Zaleszczykach, Morskie Laboratorium na Helu i powołano 

PAŃSTWOWY INSTYTUT GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO z siedzibą w Puławach. 

Ważnym wydarzeniem dla PINR w Bydgoszczy był II Ogólnopolski Zjazd 

Naukowo-Rolniczy (6-8 lipca 1922). Jak podaje Z. Jaśkowski [2000] wybór 

Bydgoszczy na miejsce zjazdu wynikał z jego ówczesnej pozycji. Instytut zajmował 

zespół nowoczesnych gmachów i obiektów badawczych. Był to na owe 

czasy najnowocześniejszy, nie tylko w Polsce, ale także w tej części Europy 

ośrodek. Posiadał komplet sal wykładowych, auli, gabinetów konferencyjnych, 

idealnie nadających się na miejsca obrad plenarnych i kameralnych. Instytut 

w okresie międzywojennym był znany zarówno w kraju jak i za granicą, jako 

silny ośrodek naukowy, skupiający wybitnych specjalistów w dziedzinie nauk 

rolniczych i biologicznych. Wielu z nich studiowało w okresie zaborów na najlepszych 

ówczesnych uczelniach Rosji, Niemiec, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii. 

Jeden z 3 referatów plenarnych wygłosił prof. Ludwik Garbowski. „Projekt założenia 

Związku Polskich Stacji Oceny Nasion”. Na Zjeździe powołano komisję 

do zorganizowania takiego Związku. We wnioskach Zjazdu postulowano m. in. 

konieczność podniesienia oświaty w zakresie zwalczania chorób i szkodników 

roślin (m. in. w szkołach powszechnych i na kursach dla dorosłych), wydania 

ustawy o ochronie prawnej roślin. Zjazd podjął również uchwały, jak się wydaje 

nieprzemijające, aktualne i dzisiaj w zakresie organizacji instytutów i badań 

rolniczych; m.in. wnioskował: 

„Instytuty naukowe, których ilość powinna być możliwie ograniczona (co 

najmniej 3), powinny mieścić się w głównych strefach klimatycznych, tak aby 

ich oddziaływanie było równomierne na cały kraj”. „Co do zasad organizacji 

wewnętrznej, instytuty naukowe powinny mieć autonomiczny charakter niezbędny 

do ich naukowej działalności”. „Co do źródeł finansowania, to fundusze 

publiczne (rządowe, samorządowe, Izb Rolniczych), stanowić powinny fundament 

materialny, istnienia, trwałości i działalności instytucji doświadczalnych”. 

„Fundusze na badania, jak i na inwestycje powinny być udzielane w tej 

wysokości, aby praca doświadczalna nie napotykała przeszkód materialnych 

ani aby ich braki nie zniechęcały moralnie personelu do wydajnej pracy. Uposażenia 

pracowników winny być obowiązkiem moralnym społeczeństwa, ustalane 

do cen zboża”. 

Dział/Wydział Chorób Roślin w Bydgoszczy dysponował zespołem kompletnych 

pomieszczeń badawczych. Kierownikiem od początku był sławny już 

w świecie botanik, mikolog, dr filozofii, prof. Ludwik Marcelian Garbowski, 

później Dyrektor Instytutu. 

Ludwik Garbowski (1872-1954), jak pisze prof. T. Majewski [1978] „zajmuje 

specjalne miejsce w gronie twórców polskiej fitopatologii. Przyrodnik 

33

34 

z zamiłowania, a zarazem humanista, gruntownie wykształcony w dziedzinie 

nauk ścisłych, chemii i bakteriologii, miłośnik kultur starożytnych, biegle 

władający łaciną i językiem starożytnej Grecji, poświęcił większą część życia 

nauce o chorobach roślin. Prace Jego Zespołu miały zasadnicze znaczenie dla 

rozwoju fitopatologicznych badań bydgoskiego ośrodka naukowego w odrodzonym 

kraju. Należy podkreślić, że zawsze wiązały się z bieżącymi potrzebami 

polskiego rolnictwa, co pozostawiło niezatarty ślad do dzisiaj”. 

Jednym z ważniejszych osiągnięć Wydziału było podjęcie po raz pierwszy 

w Polsce i rozwinięcie badań nad rakiem ziemniaka (Synchytrium endobioticum), 

groźną wówczas chorobą w Europie. Prace nad zlokalizowaniem ognisk 

choroby prowadzono początkowo na terenie zachodnich województw kraju 

(wówczas rejony zachodnie Polski stanowiły wschodnią granicę zasięgu występowania 

raka w Europie). Później, w miarę rozprzestrzeniania się choroby, 

również na terenie innych województw. Pozwoliły one na określenie stopnia zagrożenia, 

które zresztą w tym czasie nie było duże. Opracowano metodykę oceny 

odporności ziemniaka na porażenie przez S. endobioticum. Oceniono odporność 

uprawianych wówczas w Polsce odmian. Nawiązanie współpracy z placówkami 

hodującymi nowe odmiany w kraju, polegającej na wykonywaniu oceny rakoodporności 

materiałów hodowlanych, przyczyniło się do wyhodowania przez te 

placówki już w okresie międzywojennym kilku wartościowych, rakoodpornych 

odmian, które, wraz z będącymi już w uprawie rakoodpornymi odmianami, 

mogły być użyte jako sposób zwalczania raka i ograniczenia rozprzestrzeniania. 

Prace tej jedynej w Polsce placówki nad S. endobioticum zwróciły uwagę 

na konieczność zwalczania tego patogena i równocześnie dały metodyczne podstawy 

zwalczania. Opanowanie w Polsce tej groźnej choroby jest w dużej mierze 

zasługą prof. L. Garbowskiego. Organizował kursy dla lustratorów, celem 

wykrycia jak największej liczby występujących ognisk, brał udział w licznych 

konferencjach. W 1927 delegowany do Holandii, Anglii, Szkocji, Irlandii dla 

szczegółowego zaznajomienia się z metodyką badania odporności i walki z patogenem. 

Podkreślić należy jego bezkompromisowość w tej działalności pomimo 

licznych głosów, nawołujących do zaprzestania wykrywania i publikowania 

informacji o występowaniu patogena. Stawiano za wzór Niemców, którzy 

wysoką opinię swoich placówek zawdzięczali w dużej mierze nie ujawnianiu 

prawdziwego stanu, a faktycznie byli rozsadnikami raka na całą Europę. Garbowski 

w ostry sposób polemizował z tym stanowiskiem. 

Drugim ważnym zagadnieniem były wirusy ziemniaka. Były to pierwsze 

prace w Polsce. Pozwoliły zainteresowanym tym zagadnieniem poznać poglądy 

dotyczące istoty wirusów i metod ich zwalczania. Należy wymienić podręcznik 

prof. Garbowskiego „Choroby wirusowe ziemniaków”, w którym omówiono 

poszczególne wirusy ziemniaka i metody ich zwalczania. Zwrócono także po 

raz pierwszy w Polskiej literaturze na zagadnienie chorób wirusowych innych

oślin (pomidora, tytoniu, ogórka, fasoli, cebuli, drzew owocowych). Ocena zdrowotności 

sadzeniaków za pomocą metody „wstępnej oceny kiełków”, nazwanej 

później „próbą oczkową”, była po raz pierwszy w Polsce sprawdzona w doświadczeniach 

w Bydgoszczy. Kierując się potrzebami gospodarczymi zainicjowano 

badania nad biologią grzybów powodujących rdze na zbożach i fizjologiczną 

specjalizację ich ras. Wystąpienie rdzy źdźbłowej na pszenicy w 1932, w klęskowym 

nasileniu na terenie kraju, wywołało szczególne zainteresowane. Posługując 

się testowymi odmianami ze Stanów Zjednoczonych, stwierdzono, że 

najpospoliciej w południowej i środkowej Polski części występowała rasa nr 40, 

na północy rasa nr 21. Przeprowadzono również badania nad podatnością na 

porażenie kilkudziesięciu odmian pszenicy. 

W celu udokumentowania nasilenia i terytorialnego występowania chorób 

i szkodników roślin na terenie Polski, zainicjowana została przez bydgoską 

placówkę ich rejestracja. Jakkolwiek przed I wojną były próby prowadzenia rejestracji 

chorób i szkodników roślin na terenie zaborów, to nie było planowego 

ich rejestrowania na całym obszarze Polski. W Bydgoszczy, w Kaiser Wilhelm 

Institut fur Landwirtschaft, R. Schandner opublikował 2 roczne sprawozdania 

dot. występowania chorób i szkodników roślin w 1907 i 1908, obejmujące 

Księstwo Poznańskie i Prusy Zachodnie. Opublikowane przez Garbowskiego 

wyniki z lat 1921-25 obejmowały zachodnią i północną część kraju, Wielkopolskę, 

Pomorze i częściowo Śląsk. Wykryto wiele bardzo ważnych pod względem 

gospodarczym chorób grzybowych, bakteryjnych i wirusowych. Garbowski 

czynił starania, aby działalność rejestracyjną poszerzyć na cały kraj. Dopiero 

jednak na wniosek Wydziału Chorób Roślin w Bydgoszczy, Ministerstwo Rolnictwa 

powierzyło w 1930 roku prowadzenie rejestracji na terenie całego kraju 

temuż Wydziałowi. Do publikacji tych materiałów przeznaczono nowe czasopismo 

„Rocznik Ochrony Roślin”. Część A wydawnictwa obejmowała choroby 

roślin, część B szkodniki. Ukazały się 3 obszerne publikacje; za lata 1926-30 

(Garbowski, Juraszkówna), 1931-33 (Garbowski), 1934 (Leszczenko). Wydział 

Chorób Roślin w Bydgoszczy był pierwszą placówką PINGW, która (jeszcze 

jako PINR) zaczęła wydawać własne systematyczne publikacje (pod redakcją 

L. Garbowskiego). Od 1926 roku „Prace Wydziału Chorób Roślin w Bydgoszczy” 

(do 1937 roku ukazało się 16 zeszytów, w których opublikowano szereg 

wartościowych rozpraw naukowych). 

Po II wojnie (w 1951) Wydział wznowił swoją działalność, wcielono go do 

Instytutu Ochrony Roślin, a w 1960 roku bydgoski oddział zlikwidowano. 

W pierwszych latach po II wojnie w Wydziale Chorób Roślin PINGW, a później 

w Oddziale IOR, rozpoczęto badania nad podatnością odmian pszenicy 

w stadium kłosa na rdzę źdźbłową, rdzę brunatną pszenicy, mączniaka prawdziwego. 

W tym okresie opublikowano także kilka cennych prac dotyczących 

zgorzeli podstaw źdźbła. Prowadzono również badania nad zwalczaniem śnieci 

35

36 

cuchnącej pszenicy preparatami chemicznymi, badania nad występowaniem 

chorób fasoli, bakteriozy soi. Jednak prace po II wojnie nie miały już takiego 

rozmachu. Wpływ miały braki w wyposażeniu pracowni spowodowane przez 

zniszczenia wojenne, brak współczesnej literatury fitopatologicznej, brak pomocniczych 

pracowników naukowych. 

Główny animator prac naukowych, prof. L. Garbowski poświęcał czas 

przede wszystkim pisaniu swojego trzeciego podręcznika „Zarys fitopatologii 

ogólnej” (1964) Podręcznik ukazał się dopiero 10 lat po śmierci autora, 

przygotowany pod względem redakcyjnym przez prof. Z. Boreckiego. Jak 

napisał prof. Kochman w przedmowie do podręcznika, jest to „uwieńczeniem 

życiowej działalności uczonego i jednego z pionierów fitopatologii polskiej. 

Pan prof. T. Majewski (1978) w swoim opracowaniu „Twórcy polskiej Fitopatologii” 

pisze: „Profesor Ludwik Garbowski zachował się w pamięci ludzi 

znających go z codziennej pracy jako człowiek, który ponad wszystko cenił 

u ludzi wiedzę i wartości charakteru. Pracował po 12-14 godzin na dobę. Po 

wielogodzinnej pracy czytał dzieła Sofoklesa, Homera, Tacyta i innych klasyków. 

Konserwatysta w sposobie bycia, pełen życzliwości dla otaczających go 

ludzi, lecz wiele wymagający od siebie i innych, 45 lat swego długiego życia 

poświęcił fitopatologii”. 

Samodzielna Pracownia Badania Odporności na Choroby i Szkodniki 

Kwarantannowe Ziemniaka. Drugą placówką prowadzącą badania 

fitopatologiczne Bydgoszczy, która rozpoczęła swoją działalność zaraz po zakończeniu 

II wojny w 1945 roku był Dział Chorób i Szkodników Ziemniaka 

PINGW – Oddział w Bydgoszczy. 

1951 – Dział ten wszedł w skład IHAR, a w 1966 przejął go Instytut Ziemniaka 

w Boninie, 

1966 – Pracownia Badania Odporności na Raka Ziemniaczanego, Instytut 

Ziemniaka, 

1973 – Samodzielna Pracownia Badania Odporności na Choroby i Szkodniki 

Kwarantannowe, Instytut Ziemniaka, 

1990 – Samodzielna Pracownia Chorób i Szkodników Kwarantannowych, 

Instytut Ziemniaka 

1997 – Pracownia Chorób i Szkodników Kwarantannowych Ziemniaka, 

IHAR, Oddział w Bydgoszczy, 

2002 – Pracownia Chorób i Szkodników Kwarantannowych Ziemniaka Zakład 

Technologii Produkcji Roślin Okopowych IHAR, Oddział w Bydgoszczy 

Kierownicy Placówki: dr Piotr Leszczenko (1945-1959), prof. dr hab. Kazimierz 

Malec (1959-1986), dr Krystyna Stefan (1987-1999), dr inż. Elżbieta 

Malinowska (08.1999 - 2006), dr inż. Teresa Pastuszewska (od 2007).

W Dziale Chorób i Szkodników Ziemniaka kontynuowano badania nad 

rakiem ziemniaka, prowadzone do 1939 roku w Wydziale Chorób Roślin 

PINGW. Początkowo oceniano odporność na porażenie przez S. endobioticum 

odmian ziemniaka będących w uprawie i równocześnie nawiązano współpracę 

z placówkami hodującymi nowe odmiany ziemniaka, polegającą na ocenie 

rakoodporności materiałów hodowlanych uzyskiwanych przez te placówki. 

Rezultatem współpracy jest wyhodowanie w okresie powojennym ponad 240 

odmian ziemniaka, odpornych na raka. Wprowadzenie do powszechnej uprawy 

tych odmian, z równoczesnym wycofaniem z uprawy odmian podatnych 

na raka, przyczyniło się do prawie zupełnej likwidacji choroby w kraju. Rak 

ziemniaka przestał być problemem w uprawie ziemniaka i nie powoduje strat 

gospodarczych. 

W okresie międzywojennym dopiero zaczęto zwalczanie przez uprawę rakoodpornych 

odmian ziemniaka, w czasie II wojny oraz pierwszych dziesiątkach 

lat okresu powojennego choroba znacznie rozprzestrzeniła się na tereny 

przedtem od niej wolne. W 1956 roku na terenie kraju notowano więcej niż 64 

tysiące ognisk choroby. Ze względu na szeroko prowadzone prace hodowlane 

po II wojnie i spowodowany tym znaczny ilościowy wzrost materiałów hodowlanych 

ziemniaka poddawanych ocenie rakoodporności, w celu umożliwienia 

wykonania tej oceny przez jedną placówkę w kraju, zmodyfikowano i udoskonalono 

opracowaną w okresie międzywojennym metodykę oceny odporności 

ziemniaka na porażenie przez S. endobioticum. 

Podjęto także badania nad wirulencją grzyba, przeprowadzaną w próbach 

gleby pochodzących z ognisk występowania choroby. W latach sześćdziesiątych 

wykryto po raz pierwszy na terenie kraju kilkanaście ognisk dwóch nowych, 

bardziej wirulentnych patotypów, zdolnych do porażania odmian ziemniaka 

odpornych na porażenie przez jedyny dawniej znany i rozpowszechniony patotyp. 

Przy współpracy bydgoskiego ośrodka, hodowlane placówki w kraju wyhodowały 

dotychczas kilka odmian ziemniaka odpornych na porażenie przez 

te patotypy. Wprowadzenie ich do uprawy na terenach występowania bardziej 

wirulentnych patotypów grzyba przyczyniło się do zupełnej likwidacji ognisk 

choroby w jednym z rejonów jej występowania i do prawie zupełnej likwidacji 

w drugim. Badano stopień odporności rakoodpornych odmian ziemniaka światowego 

sortymentu na porażenie przez S. endobioticum. Prowadzono także badania 

nad odpornością odmian i rodów na porażenie przez Ervinia carotovora 

subsp. atroseptica i Rhizoctonia solani, wpływem zwalczania mszyc na ziemniaku 

za pomocą chemicznych środków systemicznych na porażenie sadzeniaków 

przez wirusy, wpływem ciężaru sadzeniaka i gęstości sadzenia na stopień 

porażenia roślin wybranych odmian ziemniaka przez wirusy, wpływem terminu 

sadzenia i wczesnego usuwania naci na występowanie chorób wirusowych. 

Wyniki wieloletnich polowych obserwacji nad porażeniem odmian i rodów 

37

38 

ziemniaka przez Streptomyces scabies, Rhizoctonia solani, Alternaria spp., 

Phytophthora infestans i wirusy. stanowiły źródło informacji dla hodowców. 

Od 1966 roku Pracownia rozszerzyła swą tematykę badawczą o dziedzinę 

hodowli odmian ziemniaka odpornych na porażenie przez nicienia – mątwika 

ziemniaczanego (Globodera rostochiensis patotyp Ro1) oraz zbadanie składu 

patotypów populacji polskiej mątwika. Opracowano nową metodę oceny odporności 

lub podatności materiałów hodowlanych ziemniaka na porażenie mątwikiem 

patotyp R o 1 Wieloletnia działalność badawcza we współpracy z całą 

polską hodowlą ziemniaka przyniosła efekt w postaci wprowadzenia do powszechnej 

uprawy ponad 90% odmian jadalnych i 20% odmian skrobiowych 

ziemniaka, które są odporne na patotyp R o 1 oraz dwie odmiany (po 1 odmianie 

jadalnej i skrobiowej) odporne na mątwika agresywnego Globodera pallida. 

Poza płodozmianem, jedynie uprawa odmian odpornych ma obecnie decydujące 

znaczenie w zwalczaniu mątwika ziemniaczanego. 

Pracownia zajmowała się również badaniem nad innym nicieniem – niszczykiem 

ziemniaczkiem (Ditylenchus destructor), prowadząc prewencyjną 

kontrolę materiałów nasiennych i hodowlanych ziemniaka w celu wykrycia 

jego występowania oraz ocenę odporności rodów, odmian i różnych gatunków 

ziemniaka na porażenie. Nie znaleziono wśród ocenianych rodów i odmian całkowicie 

odpornych, natomiast wśród różnych gatunków ziemniaka znaleziono 

15 linii charakteryzujących się pewną odpornością na porażenie przez tego 

szkodnika. 

W połowie lat siedemdziesiątych XX wieku Pracownia rozpoczęła badania 

nad bakteriozą pierścieniową ziemniaka, chorobą wywoływaną przez gatunek 

bakterii Clavibacter michiganensis subsp. sepedonicus (Cms). Badania początkowo 

miały na celu ewentualne wykrycie źródeł choroby na terenie kraju, 

w materiałach hodowlanych i nasiennych ziemniaka. Opracowano metodykę 

badania podatności odmian ziemniaka na sztuczne zakażenie zawiesiną bakterii. 

Do wykrywania i identyfikacji Cms w roślinie ziemniaka zastosowano po 

raz pierwszy w Polsce serologiczną metodę immunofluorescencji pośredniej. 

Na zlecenie MRiGŻ Pracownia uczestniczyła w zorganizowaniu systemu badań 

bakteriozy pierścieniowej w laboratoriach służby ochrony roślin – przeszkolono 

pracowników, zakupiono odpowiedni sprzęt i odczynniki. 

W kolejnych latach tematykę badawczą rozszerzono o wybrane zagadnienia 

z biologii Cms oraz epidemiologii choroby, której patogen jest sprawcą – 

bakteriozy pierścieniowej. Do wykrywania i identyfikacji bakterii wprowadzono 

nowoczesne metody diagnostyczne jak metoda hybrydyzacyjna FISH oraz 

molekularna PCR z zastosowaniem specyficznych starterów. Podjęto badania 

dotyczące zdolności Cms do przetrwania i zachowania zdolności do zakażania 

na różnych powierzchniach oraz możliwości chemicznej inaktywacji Cms na 

badanych powierzchniach z zastosowaniem różnych dezynfektantów.

Organizatorem i wieloletnim kierownikiem tej placówki był prof. dr hab. 

Kazimierz Malec (1916-1994), którego, bez wątpienia, należy uznać za kontynuatora 

prac L. Garbowskiego nad S. endobioticum i innymi patogenami 

ziemniaka. Zajmował się uprawą i nasiennictwem ziemniaka oraz problemami 

odporności ziemniaka na choroby i szkodniki, przede wszystkim na raka 

ziemniaka i mątwika ziemniaczanego oraz metodami ich zwalczania. Zorganizował 

badania odporności ziemniaka na raka ziemniaka, opracował i modyfikował 

metodykę dotyczącą tego zagadnienia. Wyhodowane dzięki jego pracom 

odmiany ziemniaka odporne na raka zostały wprowadzone do powszechnej 

uprawy na terenie całego kraju, co przyczyniło się rozwiązania problemu raka 

w Polsce. Zainicjował hodowlę odpornościową na mątwika ziemniaczanego i ich 

uprawę na gruntach zasiedlonych przez tego nicienia, jako najskuteczniejszą 

metodę jego zwalczania. Profesor był członkiem prestiżowych organizacji naukowych, 

brał udział w komitetach redakcyjnych czasopism naukowych: 

§ członek Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego (od 1965), w latach 1968- 

1974 sekretarz Komisji Nauk Rolniczych i Biologicznych, 

§ członek Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego (od 1978), współzałożyciel 

i z-ca Oddziału w Bydgoszczy, 

§ członek Grupy Roboczej Nematologii Komitetu Ochrony Roślin PAN (od 

1975), 

§ członek Grupy Roboczej Odporności Roślin na Choroby i Szkodniki Komitetu 

Ochrony Roślin PAN (od 1980), 

§ przewodniczący Komitetu Redakcyjnego Biuletynu Instytutu Ziemniaka 

(od 1969 r. do marca 1993), 

§ członek Rady Naukowej Instytutu Ziemniaka przez kilka kadencji. 

Opublikował 56 oryginalnych prac naukowych. Niektóre prace (m. in. „Biotypy 

grzyba Synchytrium endobioticum /Schilb./ Perc. Polsce”) nie zostały opublikowane 

na żądanie Ministerstwa Rolnictwa, ze względu na tajemnicę służbową. 

Przyczynił się do wyhodowania ponad 100 rakoodpornych i ponad 20 

mątwikoodpornych odmian ziemniaka. Pana profesora wspominamy nie tylko 

jako znakomitego naukowca, wybitnego specjalistę chorób ziemniaka, któremu 

poświecił całe swoje życie zawodowe, ale także jako człowieka szlachetnego, 

niezwykle skromnego, wiele wymagającego od siebie i pełnego życzliwości 

dla otaczających go ludzi. Szacunek budziły Jego zainteresowania i znajomość 

kultury antycznej. Marzeniem Profesora było znalezienie wolnego czasu aby 

móc czytać w oryginale dzieła starożytnych Greków i Rzymian. 

Aktualna tematyka badawcza Pracowni: 

§ wybrane zagadnienia z biologii Clavibacter michiganensis subsp. sepedonicus 

oraz epidemiologii bakteriozy pierścieniowej ziemniaka, określenie 

czasu przeżycia patogena w środowisku wodnym oraz glebowym, 

§ ocena odmian ziemniaka pod względem podatności na porażenie przez Clavibacter 

michiganensis subsp. sepedonicus, 

39

40 

§ analiza patogeniczności w populacji Clavibacter michiganensis subsp. sepedonicus, 

§ chemiczna inaktywacja Clavibacter michiganensis subsp. sepedonicus na 

różnych powierzchniach; badanie skuteczności działania wybranych dezynfektantów, 

§ badanie wpływu różnych roślin uprawnych na zmiany w populacji mątwika 

ziemniaczanego (Globodera rostochiensis) w glebie. 

Zakład Badań Chorób i Szkodników Roślin Korzeniowych IHAR - 

Oddział w Bydgoszczy. W 1951r, po likwidacji PINGW i utworzeniu w Bydgoszczy 

placówki IHAR – Zakładu Buraka i Innych Roślin Korzeniowych 

zorganizowano w jego ramach Pracownię Badań Chorób i Szkodników. Jej 

kierownikiem został prof. Edward Berbeć. W 1981 roku powstał Zakład Badań 

Chorób i Szkodników Roślin Korzeniowych z trzema pracowniami: Entomologii 

i Ochrony Roślin Korzeniowych, Fitopatologii (kierownik: doc. Barbara 

Osińska) oraz Immunologii (kierownik: mgr Krystyna Pawelska). W 1992 

roku nazwę Zakładu przemianowano na Zakład Chorób i Szkodników Roślin 

Korzeniowych z pracowniami – Hodowli Odpornościowej oraz Fitopatologii 

i Entomologii. Po włączeniu Instytutu Ziemniaka do IHAR, w skład Zakładu 

weszła także Pracownia Chorób i Szkodników Kwarantannowych Ziemniaka, 

a nazwę Zakładu zmieniono na Zakład Chorób i Szkodników. Od 2003 roku 

funkcjonuje on jako Pracownia Hodowli Odpornościoweji Technologii Produkcji 

Roślin Korzeniowych (kierownicy: dr Jadwiga Szymczak-Nowak, dr Paweł 

Skonieczek) w Zakładzie Technologii Produkcji Roślin Okopowych. Do wymienionego 

Zakładu włączono także Pracownię Chorób i Szkodników Kwarantannowych 

Ziemniaka (kierownicy: dr Elżbieta Malinowska, dr Teresa Pastuszewska). 

W początkowym okresie (1950-1960) działalności placówki prowadzono 

prace dotyczące występowania, zwalczania i wrażliwości odmian buraka na 

Cercospora beticola oraz nad rozprzestrzenianiem się i szkodliwością kędzierzawki 

wirusowej, a także zwalczaniem jej przenosiciela płaszczyńca burakowego. 

Pracownia Fitopatologii zajmowała się chorobami powodowanymi przez 

grzyby, a w szczególności sprawcami zgorzeli siewek buraka, ich patogenicznością 

i zwalczaniem metodą chemiczną. Badano też wpływ skracania rotacji na 

zdrowotność buraka (Aphanomyces cochlioides, Polymyxa betae – rizomania 

buraka). Pracownia Immunologii poszerzyła zakres badań nad wirusami i nad 

poszukiwaniem kryterium do selekcji odpornych form buraka na porażenie 

przez wirusy mozaiki i żółtaczki. Prowadzono także badania nad rozprzestrzenianiem, 

identyfikacją i znaczeniem gospodarczym chorób wirusowych brukwi 

i rzepy ścierniskowej oraz odpornością nowych rodów brukwi na wirusy. 

Od 1971 do 1980 roku prowadzono badania nad zdrowotnością elit i wysadków 

buraka, ze szczególnym uwzględnieniem występowania i rozprzestrzeniania 

się żółtaczki i mozaiki wirusowej oraz przyczyn zwiększającego się zagrożenia 

tymi chorobami.

Wyniki doświadczeń z zaprawami nasiennymi przeciwko zgorzeli siewek 

i drobnicy burakowej stanowiły podstawę dla aktualizacji i doboru środków 

oraz sposobu zaprawiania nasion buraka. W 1968 roku przyznana została 

przez Wojewódzką Radę Narodową w Bydgoszczy zespołowa nagroda naukowa 

I stopnia za prace nad płodozmianami przeciwmątwikowymi i zwalczaniem 

płaszczyńca burakowego, nosiciela kędzierzawki wirusowej. 

Następstwem prac nad skutecznością zapraw nasiennych było wprowadzenie 

do praktyki nasion zaprawianych Zaprawą Oxafun T (skuteczną przeciwko 

grzybowi Phoma betae przenoszącemu się z nasionami) i Tachigaren 70 

WP (skutecznym przeciwko zgorzeli siewek wywoływanej przez Aphanomyces 

cochlioides). Oprócz doświadczeń nad przydatnością środków ochrony roślin 

do zwalczania zgorzeli, prowadzono badania nad czynnikami odporności i wykorzystaniem 

metod hodowlanych dla ograniczenia szkodliwości tej choroby. 

Rozpoczęto badania nad rizomanią – wirozą buraka cukrowego i grzybem Polymyxa 

betae - wektorem wirusa powodującego rizomanię. Zorganizowano laboratorium 

do prowadzenia badań wirusologicznych metodą ELISA, co umożliwiło 

w 1987 roku wykrycie pierwszych ognisk choroby w naszym kraju. 

W Pracowni Immunologii zajmowano się testowaniem i selekcją linii buraka 

cukrowego tolerancyjnych na mątwika burakowego (Heterodera schachtii 

Schm.) oraz na żółtaczkę i mozaikę. Prowadzono również selekcję roślin krzyżowych 

w kierunku tolerancji na choroby wirusowe. 

Najważniejszymi osiągnięciami naukowymi Zakładu było: 

§ opracowanie zasad zmianowania i płodozmianów przeciwmątwikowych 

z uwzględnieniem warunków glebowych i agrotechnicznych, 

§ opracowanie zasad stosowania aficydów systemicznych do ochrony plantacji 

buraka przed żółtaczką, 

§ badanie odporności krajowych odmian buraka na porażenie przez mączniak 

rzekomy, 

§ badanie odporności dzikich gatunków Beta na porażenie przez chwościk 

oraz ujawnienie między innymi wpływu zawartości cukru w liściach i liczby 

szparek oddechowych na stopień odporności na tę chorobę, 

§ identyfikacja trzech wirusów oraz zebranie informacji o występowaniu 

i szkodliwości wywoływanych przez nie chorób brukwi, 

§ opracowanie występowania i szkodliwości mątwika korzeniowego (północnego) 

na marchwi oraz zebranie informacji o występowaniu innych szkodników 

i chorób tej rośliny, 

§ zastosowanie granulatów systemicznych w ochronie materiałów hodowlanych 

i nasiennych buraka cukrowego i pastewnego, 

§ unowocześnienie ochrony zasiewów punktowych buraka cukrowego przed 

szkodnikami przez zastosowanie insektycydów granulowanych i dodatkowe 

zaprawianie nasion insektycydami oraz stosowanie wieloskładnikowych 

zapraw nasiennych przeciwko patogenom zgorzeli siewek, 

41

42 

§ określenie występowania najważniejszych, w naszych warunkach agroekologicznych, 

patogenów zgorzeli siewek buraka, 

§ opracowanie roli i znaczenia Phoma betae w zgorzeli siewek buraka oraz 

czynników decydujących o porażeniu nasion tym grzybem, 

§ wprowadzenie do zaleceń IOR wyższych dawek zapraw tiuramowych i Tachigarenu 

70 WP przeciwko patogenom zgorzeli siewek, 

§ ustalenie przyczyny wzrostu szkodliwości Aphanomyces cochlioides na 

plantacjach buraka cukrowego. 

W latach 90-tych w Pracowni Hodowli Odpornościowej Zakładu Chorób 

i Szkodników Roślin Korzeniowych prowadzono badania nad zwiększeniem 

poziomu tolerancji i odporności form rodzicielskich i mieszańców buraka cukrowego 

na choroby powodowane przez wirusy i grzyby, a w Pracowni Fitopatologii 

i Entomologii tematyka badawcza obejmowała: określenie roli potencjału 

entomofagicznego obrzeży plantacji w kształtowaniu zagrożenia buraka 

cukrowego przez agrofagi oraz opracowanie optymalnych systemów ochrony 

elit i nasienników buraka przed chorobami i szkodnikami z zastosowaniem 

różnych pestycydów. 

W ostatnim dziesięcioleciu zajmowano się następującą tematyką badawczą: 

§ identyfikację źródeł odporności buraka cukrowego na ważniejsze patogeny 

grzybowe: Aphanomyces cochlioides, Polymyxa betae, Cercospora beticola, 

Rhizoctonia solani i Erysiphe betae, 

§ wytwarzanie materiałów wyjściowych buraka cukrowego do hodowli odmian 

tolerancyjnych na chwościk (Cercospora beticola), 

§ występowanie rizomanii buraka cukrowego, źródła odporności i opracowanie 

skutecznych metod selekcji, 

§ ocena antymątwikowego działania oraz wartości nawozowej nowych odmian 

gorczycy białej i rzodkwi oleistej, 

§ testowanie skuteczności środków ochrony roślin przeciwko chorobom buraka. 

Katedra Fitopatologii i Mikologii Molekularnej Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego 

jest czwartą placówką, która powstała w Bydgoszczy 

(1971). Twórcą, założycielem i organizatorem fitopatologii w ówczesnej 

Filii w Bydgoszczy Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu jest prof. dr hab. inż. 

Stanisław. Sadowski. Początkowo Zakładem Fitopatologii a następnie Katedrą 

Fitopatologii kierował do 1996 roku. W swojej pracy badawczej zajmował 

się głównie epidemiologią i zwalczaniem patogenów grzybowych występujących 

na korzeniach i częściach nadziemnych roślin motylkowych i lnu, oraz 

wpływem zabiegów agrotechnicznych na zdrowotność roślin. Z jego inicjatywy 

powstał w 1978 roku Oddział Polskiego Towarzystwa Fitopatologicznego, którego 

działalność integruje środowisko naukowców zajmujących się chorobami 

roślin z pracownikami innych instytucji związanych bezpośrednio z produkcją 

rolniczą i ochroną roślin uprawnych.

W Katedrze w minionym czterdziestoleciu pracowali również: prof. dr hab. 

Wojciech Piotrowski (1974-78) prowadził prace nad możliwością wykorzystania 

antybiotyków w ochronie roślin, prof. dr hab. Bronisława Sas-Piotrowska 

(1985-96) koncentrowała swoje zainteresowania badawcze nad problemem chorób 

ziemniaka rozwijających się podczas przechowywania zimowego. Dr Mariusz 

Piątek (1980-91) pracował nad fitosanitarnym wpływem różnych substancji 

organicznych wprowadzanych do gleby, jak obornik, gnojowica, osady 

ze ścieków miejskich. Dr Donald Zieliński (1990-97) prowadził badania nad 

epidemiologią Verticillium dahliae w uprawach rzepaku ozimego, jego występowaniem 

na plantacjach Wielkopolski, Pomorza i Kujaw, porażeniem odmian 

i rodów rzepaku oraz mgr R. Nyderek-Ziółkowska (1971-75) badała zdrowotność 

roślin motylkowatych 

Obecnie w Katedrze pracują: prof. dr hab. Czesław K. Sadowski (od 1996 

roku kierownik Katedry), adiunkci: dr inż. Anna Baturo-Cieśniewska, dr inż. 

Małgorzata Jeske, dr inż. Grzegorz Lemańczyk, dr inż. Leszek Lenc, dr inż. 

Aleksander Łukanowski, dr inż. Dariusz Pańka, oraz pracownicy techniczni 

Mirosława Michalska, Krystyna Michalik. 

Podstawowe kierunki badań Katedry: 

§ biologia i epidemiologia patogenów roślin (Puccinia asparagi, Peronospora 

parasitica, Verticillium dahliae, Colletotrichum gloeosporioides, Rhizoctonia 

cerealis), 

§ wpływ zabiegów agrotechnicznych na zdrowotność roślin, głównie rzepaku, 

pszenicy ozimej i jarej, żyta jarego, traw (wpływ sposobu siewu, terminu, 

rozstawy rzędów przedplonów, nawożenia mikro i makroelementami, podatność 

odmian, stosowania fungicydów), 

§ możliwości i skutki zaniechania chemicznych metod ochrony roślin i zastąpienia 

ich metodami agrotechnicznymi i biologicznymi. Szeroko zakrojone 

badania na polach doświadczalnych IUNG PIB Puławy, gospodarstwie 

ekologicznym w Kiełpinie k/Tucholi obejmują zdrowotność roślin oraz określenie 

ewentualnych zmian jakie zachodzą w zbiorowiskach grzybów zasiedlających 

rośliny uprawne i ich środowisko glebowe w wyniku stosowania 

różnych systemów uprawy (ekologiczny, integrowany, konwencjonalny oraz 

monokultura), porównanie zdrowotności odmian (pszenica ozima, jęczmień 

jary, ziemniak) uprawianych w systemie ekologicznym, w tym także „starych” 

odmian pszenicy i orkiszu, 

§ aspekt fitopatologiczny upraw nasiennych roślin warzywnych (kopru, 

marchwi, buraka ćwikłowego, pietruszki, cebuli) w warunkach gospodarstwa 

ekologicznego z wykorzystaniem biopreparatów w formie opryskiwań 

i do otoczkowania nasion (współpraca z Katedrą Maszyn Przemysłu 

Spożywczego Wydziału Technologii i Inżynierii Chemicznej UTP w ramach 

grantu celowego), 

43

44 

§ występowanie grzybów w surowcach pochodzenia roślinnego w trakcie przechowywania, 

przetwarzania i wytworzonych z ich udziałem produktach, 

§ wybrane zagadnienia z epidemiologia i biologii sprawców ostrej plamistości 

oczkowej. Zarówno w świecie jak i w Polsce następuje wzrost znaczenia 

ostrej plamistości oczkowej w zbożach ozimych powodowanej głównie przez 

Rhizoctonia cerealis. Określono występowanie choroby na pszenicy uprawianej 

w różnych systemach a także w monokulturze oraz kolejnych jej 

latach, porażenie różnych odmianach zbóż ozimych, wpływ zróżnicowanych 

zabiegów agrotechnicznych (przedplonu, zmianowania, gęstości siewu, poziomu 

nawożenia NPK), stosowania fungicydów i herbicydów. Badania 

polowe uzupełniono analizą mikologiczną podstawy źdźbła i korzeni. Tradycyjne 

metody identyfikacji tych patogenów uzupełniono techniką PCR 

(Polymerase Chain Reaction). Przy silnym porażeniu roślin straty w plonie 

mogą być znaczne a także może następować zmiana niektórych cech jakościowych 

ziarna (zawartości białka, glutenu, liczby opadania i wskaźnika 

sedymentacji). Zebrano kolekcję izolatów R. cerealis, R. solani oraz innych 

dwu- i wielojądrowych izolatów Rhizoctonia, określono ich cechy morfologiczne, 

wirulencję dla siewek ozimych gatunków zbóż. Podjęto próby określenia 

grup i podgrup anastomozowych dwu- i wielojądrowych izolatów 

Rhizoctonia oraz ich zróżnicowania genetycznego. Zbadano również zakres 

żywicieli dla R. cerealis i R. solani, zarówno wśród roślin uprawnych jak 

również chwastów. Z badanych chwastów największe znaczenie, jako żywiciel 

dla tych patogenów ma perz właściwy, natomiast miotła zbożowa okazała 

się rośliną stosunkowo mało wrażliwa na porażenie, zwłaszcza przez 

R. cerealis, 

§ badania nad grzybami endofitycznymi w trawach. Endofity mogą mieć pozytywny 

wpływ na roślinę, wyrażający się wyższą odpornością rośliny żywicielskiej 

na stres suszy oraz uszkodzenia wywoływane przez zwierzęta, 

liczne szkodniki i patogeny. Stanowią zatem cenny materiał, który można 

wykorzystać w biologicznej ochronie traw przed czynnikami stresowymi. 

Podjęte w 1999 roku badania zmierzają w kierunku wyselekcjonowania 

z naturalnego środowiska izolatów endofitów z rodzaju Neotyphodium 

w celu ich wykorzystania jako biologicznego czynnika ochrony traw i zbóż 

przed działaniem biotycznych i abiotycznych czynników stresowych oraz 

do poprawy wzrostu tych roślin. W wyniku przeprowadzonych dotychczas 

badań, otrzymano następujące rezultaty: (I) określono stopień zasiedlenia 

odmian uprawnych życicy trwałej, kostrzewy łąkowej, k. czerwonej i k. trzcinowej 

uprawianych w Polsce przez grzyby endofityczne kompleksu Neotyphodium/Epichloë, 

(II) określono zasiedlenie ekotypów tych gatunków 

traw w Polsce przez w/w grzyby, (III) zebrano kolekcję ekotypów traw zasiedlonych 

przez grzyby endofityczne, która stanowi podstawę do prowa-

dzonych aktualnie badań, (IV) określono wpływ obecności Neotyphodium 

spp. na porażenie roślin przez groźne patogeny, m.in. Fusarium spp., Gaeumannomyces 

graminis, Rhizoctonia spp., (V) wyselekcjonowano kilka izolatów 

o pozytywnym wpływie na roślinę i niskiej produkcji toksyn – lolitremu 

B i ergovaliny. 

Od roku 1998 poszerzano zakres badań o techniki molekularne oparte na 

PCR. W utworzonym laboratorium technik molekularnych stopniowo uzupełniano 

podstawową aparaturę (termocyklery PCR, wirówka z chłodzeniem, 

zestaw do elektroforezy, sprzęt do cyfrowej archiwizacji obrazów żeli agarozowych). 

Rozszerzany w miarę mozliwości zakres badań dotyczy: 

§ zmienności genetycznej grzybów metodą RAPD (Randomly Amplified Polymorphic 

DNA) – analizy wewnątrzpopulacyjnego zróżnicowania m.in. 

pategenów jęczmienia (Drechslera teres i Bipolaris sorokiniana) oraz ziemniaka 

(Fusarium sambucinum), 

§ potencjalnej mikotoksynotwórczości izolatów grzybów rodzaju Fusarium 

poprzez identyfikację genów (m.in. Tri5, Tri7, PKS4) odpowiedzialnych za 

tworzenie trichotecenów (NIV, DON i jego pochodne) i zearalenonu (ZEA), 

co pozwala na wstępne określenie zagrożenia skażenia mikotoksynami surowców 

uzyskanych w danym rejonie uprawy i sezonie wegetacyjnym, 

§ wpływu stosowanych chemicznych środków ochrony roślin, w tym ich 

zmniejszonych dawek, na tworzenie toksycznych metabolitów przez grzyby 

głównie rodzaju Fusarium, które powodując stres u grzybów, mogą indukować 

zwiększoną produkcję mikotoksyn w ziarnie zbóż, 

§ molekularnej diagnostyki sprawców chorób roślin powodowanych przez 

grzyby w fazie bezobjawowej, co pozwala na bardziej precyzyjne określenie 

terminu wykonania zabiegów ochronnych. 

Skupiono się na wysoce specyficznej detekcji sprawców chorób roślin z wykorzystaniem 

starterów typu SCAR (Sequence Characterized Amplified Region) 

warunkujących amplifikację specyficznych gatunkowo sekwencji genomu 

poszczególnych gatunków grzybów. W roku 2006 Katedra, jako pierwsza 

w Polsce stwierdziła występowanie na ziarnie zbóż w naszym kraju nowego 

gatunku - Fusarium langsethiae. Uzyskano specyficzny gatunkowo amplikon 

jako wynik reakcji PCR. Doniesienie na ten temat opublikowano w czasopiśmie 

Amerykańskiego Towarzystwa Fitopatologicznego - Plant Disease 

w roku 2008. 

Technika PCR wykorzystywana jest również do weryfikacji poprawności 

oznaczeń gatunków grzybów metodami standardowymi opartymi na cechach 

morfologicznych. Przykładem może być weryfikacja przynależności gatunkowej 

izolatów z kolekcji własnej Fusarium sambucinum, użytych następnie do 

badania ich zmienności genetycznej i potencjalnych zdolności mikotoksynotwórczych. 

Badania molekularne potwierdziły, że niektóre izolaty reprezentowały 

F. culmorum. 

45

46 

W roku 2010 w ramach Katedry powstało Laboratorium Biotechnologii 

Drobnoustrojów, a Katedra zmieniła nazwę na Katedra Fitopatologii i Mikologii 

Molekularnej. W maju 2011 zakupiono aparaturę Real-Time PCR, umożliwiającą 

ilościowe określanie patogenów w materiale roślinnym oraz ilości kopii 

genów kodujących mikotoksynotwórczość wybranych grzybów, co jest bezpośrednio 

związane z rzeczywistą ilością tworzonych metabolitów wtórnych. 

Pierwsze własne wyniki („Wykorzystanie Real Time PCR do analizy ziarna 

pszenicy ozimej pod kątem obecności Fusarium culmorum i genów warunkujących 

produkcję trichotecenów”) prezentowane są na tym Sympozjum. Technika 

Real-Time PCR posłuży także do analizy ekspresji genów klasteru Tri. 

Działalność dydaktyczna Katedry 

W ramach działalności dydaktycznej Wydziału Rolniczego UTP Katedra 

Fitopatologii i Mikologii Molekularnej prowadzi zajęcia ze studentami kierunku 

Rolnictwo i kierunku Biotechnologia. Studenci kierunku Rolnictwo 

zdobywają podstawowe umiejętności związane z diagnostyką patogenów roślin, 

a następnie wiedzę z możliwości ich zwalczania. 

Studenci kierunku Biotechnologia w ramach przedmiotów Mikrobiologia 

przemysłowa i Biotechnologia drobnoustrojów, zdobywają wiedzę i praktyczne 

umiejętności stosowania technik standardowych opartych na morfologii mikroorganizmów, 

a także powszechnie dziś stosowanych w nowoczesnej diagnostyce 

metod molekularnych (PCR) (m. in. w laboratoriach przemysłu spożywczego, 

stacjach sanitarno-epidemiologicznych) opartych na analizie materiału 

genetycznego mikroorganizmów. Mają możliwość samodzielnej pracy na nowoczesnej 

aparaturze używanej w tego typu badaniach. Poznają także potencjalne 

zagrożenia dla zdrowia ludzi i zwierząt związane z ryzykiem skażenia 

żywności toksycznymi produktami metabolizmu grzybów (mikotoksynami). 

Zaznajamiają się również z możliwością wykrywania w genomie poszczególnych 

gatunków grzybów określonych genów odpowiedzialnym za zdolność 

tych mikroorganizmów do produkcji mikotoksyn. 

Od kilku lat istnieje także możliwość uczestnictwa studentów z zagranicy 

w prowadzonych w języku angielskim wykładach i ćwiczeniach w ramach 

międzynarodowej wymiany studentów „Erasmus”. Z tej formy skorzystało dotąd 

kilkudziesięciu studentów zagranicznych, głównie Turcji, Hiszpanii, Węgier. 

Dr D. Pańka w ramach tej współpracy prowadzi wykłady i ćwiczenia na 

Uniwersytecie w Salamance. Katedra była współorganizatorem międzynarodowych 

konferencji (XI Meeting Work Group „Integrated Control in Oilseed 

Crops”, „Microorganisms on Seeds – Harmfulness and Control”, w których 

brali udział naukowcy z większości krajów europejskich a także Kanady, Egiptu. 

W ramach Sekcji Biologicznej Ochrony Roślin współorganizowała konferencje 

„New Achievements in Biological Control of Plant Diseases i „Nowe 

osiągnięcia w biologicznej ochronie roślin przed chorobami”.

Katedra współpracowała/je z wieloma innymi ośrodkami naukowymi, 

UMCS w Lublinie, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Uniwersytet Warmińsko- 

Mazurski w Olsztynie, Instytut Genetyki Roślin PAN w Poznaniu, 

IHAR Radzików, IUNG PIB w Puławach, Instytut Ogrodnictwa Skierniewicach. 

Umiejętność technik molekularnych i współpraca z Zakładem Fizyki 

Doświadczalnej macierzystego Uniwersytetu i Zakładem Mikrobiologii Przemysłowej 

UMCS w Lublinie zaowocowała cyklem wspólnych publikacji w znanych 

i wysoko indeksowanych czasopismach europejskich obejmujących spektrofotometryczne 

analizy wpływu porażenia kłosów pszenicy przez Fusarium 

culmorum na jakość ziarna. Współpraca z University of Arkansas, US zaowocowała 

półrocznym pobytem dr D. Pańki w renomowanym laboratorium prof. 

Charlesa P. Westa prowadzącym badania nad endofitami i ich praktycznym 

wykorzystaniem w rolnictwie. Pozwoliło to na dynamiczny rozwój badań w 

Katedrze nad tą interesującą grupą grzybów, wyrażający się znaczną liczbą 

opublikowanych prac z tego zakresu i złożonymi oraz otrzymanymi wnioskami 

o granty badawcze, także międzynarodowe. Pracownicy Katedry biorą aktywny 

udział w licznych konferencjach krajowych jak i zagranicznych związanych 

zarówno z chorobami roślin jak i szeroko pojętą rolą grzybów w środowisku, 

szczególnie Fusarium spp. (Włochy, Niemcy, Francja, Anglia, Holandia, Grecja, 

Izrael, Indie, Stany Zjednoczone, Portugalia, Hiszpania, Dania, Szwajcaria). 

Oprócz działalności dydaktycznej i naukowej, Katedra wykonuje badania 

rejestracyjne środków ochrony roślin. Posiadamy uprawnienia do tego typu 

badań zgodnie z zezwoleniem Ministerstwa Rolnictwa. 

Źródła 

Garbowski K.L., 1964: Zarys Fitopatologii Ogólnej, PWRiL Warszawa: 1-799. 

Jaśkowski Z., 2000: Bydgoski Instytut Rolniczy w Niepodległej Polsce 1920– 

1939. Wyd. Z. Jaśkowski, ISBN 83-914457-0-4. 1-161. 

Majewski T., 1978: Ludwik Garbowski. W:„Twórcy Polskiej Fitopatologii”, 

Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, Poznań, 1-68. 

Malec K.: Bydgoszcz jako ośrodek badań fitopatologicznych (maszynopis 1-15). 

47

WYSTĄPIENIA

PENICILLIUM ADAMETZII I JEGO MOŻLIWOŚCI 

W BIOLOGICZNEJ OCHRONIE ROŚLIN 

Hanna Kwaśna, 1 Lidia Szwajkowska-Michałek, 2 Piotr Łakomy 1 

i Juliusz Perkowski 2 

1 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Fitopatologii Leśnej, 


2 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Chemii, 

ul. Wojska Polskiego 75, 60–637 Poznań, 

kwasna@up.poznan.pl 

Armillaria, Heterobasidion oraz grzyby zgorzelowe (Cylindrocarpon destructans, 

Fusarium oxysporum, F. sambucinum, F. solani i Rhizoctonia solani) 

są groźnymi patogenami lasu. Armillaria powoduje opieńkową zgniliznę 

korzeni, Heterobasidion hubę korzeni, pozostałe grzyby pasożytniczą zgorzel 

siewek. Zgnilizna tkanek korzeni i odziomkowej części pnia prowadzi do zakłóceń 

w procesie pobierania i przewodzenia wody i zamierania roślin. W Polsce, 

powierzchnia występowania wspomnianych chorób utrzymuje się od szeregu 

lat na wysokim poziomie (262 297 ha w 2010). Opieńkowa zgnilizna korzeni 

(107 100 ha w 2010) występuje w drzewostanach iglastych i liściastych 

wszystkich klas wieku, głównie w Polsce południowej, północno-wschodniej 

oraz centralnej. Huba korzeni (155 005 ha w 2010) jest najgroźniejszą gospodarczo 

chorobą drzew leśnych (gatunków iglastych, brzozy), zwłaszcza na 

gruntach porolnych, głównie w Polsce centralnej i północnej, lokalnie w południowej 

i wschodniej. Pasożytnicza zgorzel siewek w 2010 roku wystąpiła na 

192 ha szkółek. 

Penicillium adametzii jest grzybem glebowym. Występuje najczęściej w otoczeniu 

korzeni żywych drzew. Jest najczęściej występującym gatunkiem w drzewostanach 

iglastych (Pinus sylvestris ) i liściastych (Betula pendula, Larix decidua, 

Prunus serotina, Quercus robur, Q. petraea). Często występuje w glebie 

ugorów i nieużytków oraz odłogujących gruntów porolnych. Zasiedla również 

powierzchnię korzeni drzew i pniaków, zwłaszcza cienkich (1 mm śr.), pozbawionych 

kory, rzadziej grubszych (> 5mm diam.), pokrytych korą. Jest 

wyjątkowo liczny na korzeniach Q. robur. Jego frekwencja w zbiorowisku 

grzybów wynosi 30-71%. Obecność drewna martwego (iglastego i liściastego) 

powoduje ustępowanie P. adametzii z gleby. Penicillium adametzii w kultu- 



ISBN 978-83-60775-31-8 

51

52 

rach dwu-grzybniowych, in vitro, ogranicza bardzo silnie wzrost H. annosum 

(+22) i mniej silnie wzrost A. ostoyae (+2). 

Powszechne występowanie P. adametzii w glebach leśnych wynikające z tolerowania 

szerokiego spectrum naturalnych warunków środowiska oraz silne 

działanie antagonistyczne w stosunku do odglebowych patogenów roślin in 

vitro zainicjowały badania chemiczne jego metabolitów. Badania wykazały, 

że ekstrakty chloroformowe z hodowli płynnej i ryżowej P. adametzii hamują 

wzrost Armillaria i Heterobasidion in vitro. Ekstrakty octanu etylu okazały 

się nieskuteczne. Armillaria gallica i A. ostoyae oraz H. abietinum i H. parviporum 

reagowały najsilniej. Ekstrakty chloroformowe nie hamowały wzrostu 

C. destructans, F. oxysporum, F. sambucinum, F. solani i R. solani in vitro. 

Grzybnia P. adametzii oraz ekstrakt chloroformowy stosowane w trakcie podlewania 

stymulowały wzrost i poprawiały zdrowotność 2-letnich sadzonek 

P. sylvestris inokulowanych lub nieinokulowanych Armillaria oraz zmniejszały 

powierzchnię nekrozy wywoływanej przez H. annosum. Płyn pohodowlany 

P. adametzii opóźniał wschody i poprawiał zdrowotność siewek sosny inokulowanych 

grzybami zgorzelowymi w pierwszych tygodniach wzrostu. Efekt inhibitujący 

zależał od izolatu P. adametzii. Efekt inhibitujący rósł ze wzrostem 

koncentracji metabolitu, a w testach z Heterobasidion rósł przy wykonaniu 

zabiegu w momencie inokulacji sadzonek patogenem. Chromatografia cienkowarstwowa 

wykazała, że ekstrakt chloroformowy P. adametzii zawiera 20 

różnych frakcji. Tylko cztery z nich hamowały wzrost Armillaria i cztery inne 

wzrost H. abietinum oraz H. annosum in vitro. Żaden nie hamował wzrostu 

H. parviflorum. Chromatografia gazowa połączona ze spektrometrią mas (GC- 

-MS) wykazała, że ekstrakt chloroformowy P. adametzii zawiera kwasy karboksylowe, 

glikozydy i flawonoidy. Płyn pohodowlany P. adametzii powodował 

okresowy lub trwały wzrost frekwencji grzybów w glebie, w tym Trichoderma 

znanego antagonisty patogenów odglebowych. Wzrostowi frekwencji Trichoderma 

towarzyszył spadek frekwencji grzybów z rzędów Mortierellales i Mucorales 

oraz Penicillium. Okresowa poprawa zdrowotności siewek sosny związana 

była ze wzrostem frekwencji T. aureoviride w glebie. Wzrost frekwencji 

grzybów w glebie (zwłaszcza z rzędów Mortierellales i Mucorales oraz Trichoderma) 

był skorelowany ze wzrostem zawartości ergosterolu w glebie. 

Fizjologiczne i biochemiczne cechy P. adametzii mogą umożliwiać mu naturalną 

i spontaniczną aktywność skutkującą ochroną drzewostanów przed chorobami 

korzeni. Stosowanie interwencyjne może odbyć się na drodze zmiany 

warunków środowiska naturalnego w kierunku sprzyjającym namnażaniu się 

grzyba lub lokalnego wprowadzenie grzyba lub jego metabolitów.

Summary 

EFFECTS OF PENICILLIUM ADAMETZII ON SOIL- 

BORNE FOREST PATHOGENS 

Armillaria, Heterobasidion and damping-off fungi (Cylindrocarpon 

destructans, Fusarium oxysporum, F. sambucinum, F. solani and Rhizoctonia 

solani) are dangerous phytopathogens. Diseases caused by them occurred in 

Poland in 2010 over an area of 262 297 ha. Armillaria root disease (in 107 

100 ha of coniferous and deciduous stands) occurs mostly in southern, northeastern 

and central Poland. Annosus root disease, caused by Heterobasidion 

(in 155 005 ha), the most dangerous disease of conifers and birch, particularly 

on post-agricultural soils, occurs mostly in central and northern, and locally in 

southern and eastern Poland. Damping-off occurs in 192 ha of forest nurseries. 

Penicillium adametzii is a soil fungus. It is one of the most commonly 

occurring fungi under coniferous (Pinus sylvestris) and deciduous (Betula 

pendula, Larix decidua, Prunus serotina, Quercus robur, Q. petraea) tree 

stands, in fallow soils and in barren post-agricultural soils in Poland. It also 

colonizes roots, mostly thin roots (1 mm diam) with no cortex, and less often 

thicker roots (> 5mm diam.) covered with cortex. Its frequency in the fungal 

community reaches 30-71%. The presence of coniferous wood eliminates the 

fungus. In paired culture, P. adametzii inhibited growth of H. annosum (+22) 

and of Armillaria (+2). 

The common occurrence of P. adametzii in forest soils, resulting from its 

tolerance to a wide range of conditions, and its strong antagonistic activity 

towards soil-borne phytopathogens prompted chemical analyses of its 

metabolites. Chloroform extract of P. adametzii inhibited growth of Armillaria 

and Heterobasidion in vitro. Armillaria gallica, A. ostoyae, H. abietinum and 

H. parviporum were the most responsive. Chloroform extract did not inhibit 

growth of C. destructans, F. oxysporum, F. sambucinum, F. solani or R. solani 

in vitro. Mycelium of P. adametzii and chloroform extract applied in water 

improved the health and stimulated growth of 2-year-old P. sylvestris plants 

inoculated or not inoculated with Armillaria and inhibited necrosis caused by 

H. annosum. Culture filtrates inhibited germination of P. sylvestris seeds and 

improved the health of seedlings for 2-4 weeks after inoculation with dampingoff 

fungi. The effect seemed to be strain-specific. Higher concentrations of 

metabolites increased the effect. Metabolites were most effective in protecting 

P. sylvestris against Heterobasidion when applied immediatelly after 

inoculation. Thin layer chromatography showed that chloroform extract of P. 

adametzii contains 20 different fractions. Only four fractions inhibited growth 

of Armillaria and four different fractions inhibited growth of H. abietinum or 

H. annosum in vitro. Gas chromatography combined with mass spectrometry 

53

54 

showed that the chloroform extract contains carboxylic acids, glycosides 

and flavonoids. Culture filtrates of P. adametzii caused either temporary or 

permanent increase in the frequency of soil fungi, including Trichoderma, 

which is a known antagonist of soil-borne pathogens. Increased frequency of 

Trichoderma was correlated with decreased frequency of fungi from the orders 

Mortierellales and Mucorales, and of Penicillium. Temporary improvement in 

the health of P. sylvestris seedlings was correlated with increased frequency 

of T. aureoviride in soil. Increased frequency of soil fungi (particularly of 

Mortierellales and Mucorales and of Trichoderma) was correlated with an 

increased concentration of ergosterol in soil. 

The physiological and biochemical properties of P. adametzii may allow 

it to exert natural and spontaneous biological control of Armillaria and 

Heterobasidion. Its future application and utilization may involve (i) increasing 

its frequency by creating a favorable natural habitat or (ii) local introduction 

of the fungus or its metabolites into the natural habitat.

WPŁYW GRZYBA EKTOMIKORYZOWEGO 

HEBELOMA CRUSTULINIFORME NA WZROST 

I ROZWÓJ WYBRANYCH PATOGENÓW ZGORZELOWYCH 

SIEWEK DRZEW W WARUNKACH LABORATORYJNYCH 

Hanna Stępniewska, Martyna Latała i Anna Misiek 

Uniwersytet Rolniczy, Katedra Fitopatologii Leśnej, al. 29 listopada 46, 

31-425 Kraków 

rlstepni@cyf-kr.edu.pl 

Grzyb Hebeloma crustuliniforme, w formie biopreparatu, stosowany jest 

w Polsce na skalę gospodarczą do sterowanej mikoryzacji sadzonek drzew 

w szkółkach leśnych. Celem niniejszych badań było określenie czy i w jaki 

sposób grzyb ten wpływa na wzrost i rozwój Fusarium oxysporum i Rhizoctonia 

solani. Oddziaływania tego rodzaju obserwuje się u innych grzybów ektomikoryzowych. 

W odniesieniu do H. crustuliniforme zagadnienia te są w niewielkim 

stopniu rozpoznane. Do badań wybrano F. oxysporum i R. solani jako 

grzyby, które najczęściej powodują zamieranie korzeni siewek i sadzonek 

drzew w szkółkach leśnych. W badaniach wykorzystano 4 szczepy F. oxysporum 

i 4 szczepy R. solani wyodrębnione z siewek sosny zwyczajnej z objawami 

zakaźnej zgorzeli oraz jeden szczep H. crustuliniforme. 

Zbadano: 1) wzrost grzybni F. oxysporum i R. solani w obecności kolonii H. 

crustuliniforme w kulturach dwuorganizmowych na pożywce stałej, 2) wzrost 

grzybni F. oxysporum i R. solani w obecności wydzielin H. crustuliniforme 

metodą dyfuzyjną, 3) wzrost grzybni R. solani na pożywce płynnej zawierającej 

wydzieliny H. crustuliniforme, 4) kiełkowanie zarodników F.oxysporum 

w obecności wydzielin H. crustuliniforme. 

Zaobserwowano, że nieznaczny wpływ ograniczający wzrost grzybni F. oxysporum 

przez grzybnię H. crustuliniforme zaznaczył się w kulturach dwuorganizmowych 

na pożywce stałej. W doświadczeniach z wykorzystaniem wydzielin 

H. crustuliniforme hodowanego na pożywce płynnej, metabolity tego grzyba nie 

wpłynęły hamująco na wzrost grzybni i na kiełkowanie zarodników badanych 

szczepów F. oxysporum. W odniesieniu do R. solani wykazano, że podobnie jak 

w przypadku F. oxysporum grzyb H. crustuliniforme ograniczał nieznacznie 

wzrost tego patogena w kulturach dwuorganizmowych na pożywce stałej. Od- 



ISBN 978-83-60775-31-8 

55

56 

działywanie tego typu zaobserwowano jednak także w doświadczeniu z wykorzystaniem 

pożywki płynnej zawierającej wydzieliny H. crustuliniforme. 

Wykazano, że w warunkach przeprowadzonych doświadczeń grzyb H. crustuliniforme 

nie wykazywał właściwości antagonistycznych wobec F. oxysporum. 

Słabe właściwości antagonistyczne tego grzyba zaobserwowano w stosunku 

do R. solani. 

Summary 

THE IMPACT OF ECTOMYCORRHIZAL FUNGUS 

HEBELOMA CRUSTULINIFORME ON THE GROWTH 

AND DEVELOPMENT OF SELECTED DAMPING-OFF PATHOGENS 

OF TREE SEEDLINGS IN LABORATORY CONDITIONS 

In Poland Hebeloma crustuliniforme is used as a biopreparate in the 

controlled mycorrhization process of tree seedlings in forest nurseries. The 

objective of the study was to investigate whether and how the fungus affects 

the growth and development of Fusarium oxysporum and Rhizoctonia solani. 

Such effects are observed in other ectomycorrhizal fungi but are poorly 

recognized in relation to H. crustuliniforme. Fusarium oxysporum and R. 

solani were selected for the study as they are the most common root-rotting 

fungi associated with tree seedlings in forest nurseries. Four isolates of F. 

oxysporum as well as R. solani were used, all of them isolated from pine 

seedlings with damping-off symptoms. 

The following parameters were determined: 1) colony growth of F. 

oxysporum and R. solani in the presence of H. crustuliniforme colony in dual 

cultures on solid medium, 2) colony growth of F. oxysporum and R. solani 

in the presence of H. crustuliniforme metabolites using diffusion method, 

3) colony growth of R. solani in liquid medium containing metabolites of 

H. crustuliniforme, 4) spore germination of F. oxysporum in the presence of 

H. crustuliniforme metabolites. 

Only a slight effect of H. crustuliniforme, limiting the growth of F. oxysporum 

colony was observed in dual culture test on solid medium. Metabolites of H. 

crustuliniforme growing on liquid medium did not affect brake on the colony 

growth (diffusion method) and spore germination of F. oxysporum isolates 

examined. With respect to R. solani has been shown that, as in the case of 

F. oxysporum, H. crustuliniforme slightly restricted growth of the pathogen in 

dual culture test on solid medium. Such effects, however, were also observed 

in the experiment using a liquid medium containing metabolites of H. 

crustuliniforme. 

It was shown that in the conditions of the experiments, H. crustuliniforme 

showed no antagonistic effects against F. oxysporum. Weak antagonistic 

properties of this ectomycorrhizal fungus was observed in relation to R. solani.

WPŁYW ENDOFITA NEOTYPHODIUM LOLII 

NA PRODUKCJĘ ZWIĄZKÓW FENOLOWYCH 

I UWALNIANIE LOTNYCH ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH 

PRZEZ ŻYCICĘ TRWAŁĄ (LOLIUM PERENNE L.) 

ZAINFEKOWANĄ PRZEZ FUSARIUM POAE 

Dariusz Pańka 1 , Dariusz Piesik 2 i Małgorzata Jeske 1 

Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy, 1 Katedra Fitopatatologii i Mikologii 

Molekularnej, 2 Katedra Entomologii Stosowanej, 


panka@utp.edu.pl 

Trawy należą do roślin, które bardzo często zawiązują symbiotyczne asocjacje 

z endofitycznymi mikroorganizmami. Należą do nich przede wszystkim 

związki z grzybami endomikoryzowymi, mutualistyczne asocjacje z grzybami 

z rodzajów Neotyphodium i Epichloë oraz symbiozy z tzw. p- i a-endofitami. Do 

grupy p-endofitów zaliczane są grzyby określane jako “Gliocladium-like” zasiedlające 

życicę trwałą oraz „Phialophora-like” bytujące w kostrzewach. Z kolei 

a-endofity obejmują grzyby z rodzaju Acremonium. Najlepiej poznanymi 

endofitami traw są jednak grzyby z rodziny Clavicipitaceae (Ascomycota), należące 

do rodzaju Neotyphodium i Epichloë. Neotyphodium spp. są niedoskonałym 

stadium grzybów z rodzaju Epichloë spp. Rozwinęły się najprawdopodobniej 

na drodze ewolucji, poprzez hybrydyzację strzępek form doskonałych. 

Największe znaczenie gospodarcze mają: N. lolii zasiedlający życicę trwałą, 

N. uncinatum – symbiont kostrzewy łąkowej (Festuca pratensis Huds.) oraz 

N. coenophialum zawiązujący asocjacje z kostrzewą trzcinową (Festuca arundinaceae 

Schreb.). Grzyby te rozwijają się w roślinie wyłącznie systemicznie, 

przerastając przestrzenie międzykomórkowe bez wywoływania jakichkolwiek 

objawów porażenia. Rozprzestrzeniają się wertykalnie za pomocą nasion rośliny 

żywicielskiej, gdyż w warunkach naturalnych nie wytwarzają zarodników. 

Endofity te wpływają na roślinę zasiedlaną w złożony, wielokierunkowy 

sposób. Przede wszystkim warunkują wyższą odporność na stres suszy. System 

korzeniowy zasiedlonych roślin jest lepiej rozwinięty, korzenie są dłuższe, 

mają mniejszą średnicę, dzięki czemu mogą pobierać wodę z głębszych 

warstw gleby. Rośliny z endofitem (E+) są bardziej konkurencyjne w środowi- 



ISBN 978-83-60775-31-8 

57

58 

sku i lepiej przystosowane do wzrostu w warunkach ograniczonej dostępności 

składników mineralnych. Są także bardziej odporne na stres biotyczny, m.in. 

uszkodzenia powodowane przez nicienie, żerowanie owadów i porażenie przez 

patogeny. W przypadku szkodników, takie oddziaływanie związane jest głównie 

z obecnością alkaloidów w roślinach E+, szczególnie peraminy i związków 

lolinowych. Ponadto, alkaloidy – ergowalina i pochodne lolitremu zapewniają 

asocjacji większą odporność na roślinożerców. Mechanizmy wyższej odporności 

traw z endofitami na porażenie przez patogeny nie są jeszcze dokładnie poznane. 

Pewną rolę odgrywają w tym związki o charakterze antybiotycznym produkowane 

przez endofita. Najprawdopodobniej symbiont indukuje specyficzne 

mechanizmy obronne w roślinie żywicielskiej na poziomie fizjologicznym oraz 

biochemicznym. Do mechanizmów tych zaliczane jest najczęściej wytwarzanie 

molekuł sygnałowych, produkcja białek PR (pathogenesis related), związków 

fenolowych, np. fitoaleksyn, lignifikacja ścian komórkowych czy produkcja 

reaktywnych form tlenu. Rolę w odpowiedzi rośliny na działanie czynników 

stresowych przypisuje się także od niedawna organicznym związkom lotnym. 

Celem przeprowadzonych badań było określenie wpływu endofita Neotyphodium 

lolii na produkcję związków fenolowych oraz organicznych związków 

lotnych przez trzy genotypy L. perenne porażone przez Fusarium poae. Analizowano 

w warunkach doświadczenia wazonowego podatność życicy trwałej na 

porażenie przez patogena. Oznaczano ogólną zawartość związków fenolowych 

w roślinach E+ i E- przed infekcją oraz przez sześć kolejnych dni po infekcji 

przez F. poae. Emisję organicznych związków lotnych określano dla zasiedlonych 

i niezasiedlonych roślin przed infekcją przez F. poae oraz po 3, 6 i 12 

dniach od inokulacji patogenem. 

W wyniku przeprowadzonych badań zaobserwowano, że wszystkie badane 

genotypy życicy trwałej były podatne na porażenie przez F. poae. Zanotowano 

także wpływ zasiedlenia roślin przez endofita na nasilenie występowania 

objawów chorobowych. Analiza statystyczna potwierdziła wysoce istotny 

(P˂0,001) wpływ genotypu rośliny żywicielskiej, obecności endofita oraz ich 

interakcji na poziom porażenia przez badanego patogena. Najsłabsze objawy 

chorobowe, na roślinach E- notowano w kombinacji z genotypem NlA6. Wskazuje 

to na stosunkowo wysoką odporność tego genotypu na porażenie przez F. 

poae. Pozostałe dwa genotypy były porażone w znacznie wyższym stopniu. Ich 

indeks chorobowy przekraczał wartość 42%. Endofit w tych genotypach istotnie 

obniżał nasilenie występowania objawów chorobowych. 

Zaobserwowano wpływ genotypu życicy trwałej, zasiedlenia przez endofita 

oraz porażenia przez F. poae na produkcję związków fenolowych w roślinach. 

Analiza statystyczna wykazała wysoce istotny wpływ (P

zawartość fenoli we wszystkich genotypach, w kombinacji kontrolnej. Najwyższy 

przyrost zanotowano w przypadku genotypu NlA6; endofit zwiększył 

blisko dwukrotnie ilość produkowanych fenoli w roślinach. Analiza wartości 

średnich wykazała wyższą zawartość fenoli w roślinach E+ w czterech kolejnych 

dniach od inokulacji oraz w szóstym dniu. 

Zaobserwowano wpływ N. lolii na emisję lotnych związków organicznych 

(VOCs – volatile organic compounds) przez genotypy życicy trwałej. Rośliny 

uwalniały następujące VOCs: (Z)-3-heksenal, octan (Z)-3-heksen-1-ylu, (Z)- 

-ocimen, indol, linalol, octan benzylu, salicylan metylu i β-kariofilen. Genotyp 

nie miał wpływu na jakościową i ilościową charakterystykę produkowanych 

związków. Obecność endofita w dużym stopniu zwiększała emisję (Z)-3-heksenalu, 

octanu (Z)-3-heksen-1-ylu, linalolu, salicylanu metylu i β-kariofilenu. 

Uzyskane wyniki wskazują, że N. lolii jest odpowiedzialny za wyższą zawartość 

związków fenolowych i produkcję organicznych związków lotnych w życicy 

trwałej. Pierwsza grupa związków wydaje się mieć istotne, bezpośrednie znaczenie 

dla wyższej odporności roślin zasiedlonych na porażenie przez F. poae. 

Rola drugiej grupy – VOCs jest na tym etapie badań trudna do określenia. 

Najprawdopodobniej uwalniane VOCs biorą udział w przekazywaniu sygnału o 

infekcji, indukowaniu innych mechanizmów odporności, a także bezpośrednim 

antybiotycznym oddziaływaniu na kiełkowanie zarodników patogena i rozwój 

strzępki infekcyjnej. Wyjaśnienie zagadnienia wymaga przeprowadzenia dalszych 

badań. 

Summary 

EFFECT OF NEOTYPHODIUM LOLII ENDOPHYTE 

ON PRODUCTION OF PHENOLIC COMPOUNDS AND EMISSION 

OF VOLATILE ORGANIC COMPOUNDS BY PERENNIAL 

RYEGRASS (LOLIUM PERENNE L.) INFECTED 

WITH FUSARIUM POAE 

Literature data point at Neotyphodium grass symbionts as one of the best 

tools of improvement of the host plant’s growth and resistance to stress factors. 

These endophytes often allow to protect the host grass from different pathogens. 

However, there is little known about mechanisms of such endophyte influence 

on the host and the impact of the symbiont on the emission of volatile 

organic compounds (VOCs) by inhabited plants. Therefore, the purpose of the 

presented research was to examine the effect of Neotyphodium lolii endophyte 

on the total phenolic compounds production and VOCs emission by three perennial 

ryegrass genotypes under Fusarium poae infection. Experiments were 

conducted in controlled conditions. Endophyte significantly decreased degree 

of infection of two perennial ryegrass genotypes. Moreover, N. lolii influenced 

the production of total phenolics in plants. Endophyte inhabited plants contained 

higher amounts of phenolic compounds. Increased production of these 

59

60 

secondary metabolites could be responsible for lower susceptibility of perennial 

ryegrass to F. poae infection and take part in the mechanisms of greater 

resistance of E+ genotypes. There were collected the following VOCs from 

perennial ryegrass genotypes: (Z)-3-hexenal, (Z)-3-heksenyl acetate, linalool, 

methyl salicylate, β-caryophyllene, (Z)-ocimene, indole and benzyl acetate. 

Endophyte increased the emission of the first 5 listed compounds. There was 

no effect of L. perenne genotype on the VOCs induction. Likely, emitted VOCs 

play role in signaling of the pathogen attack, direct induction of the specific 

plant resistance mechanisms and/or direct inhibition of pathogen spores germination 

and development of the infecting hyphae. Detail explanation of the 

problem calls for further research.

ENZYMY DEGRADUJĄCE ROŚLINNE I GRZYBOWE 

ŚCIANY KOMÓRKOWE SYNTETYZOWANE PRZEZ 

SZCZEPY F. CULMORUM RÓŻNIE ODDZIAŁUJĄCE 

NA WZROST ROŚLIN ZBOŻOWYCH 

(RYZOSFEROWE I PATOGENICZNY) 

Jolanta Jaroszuk-Ściseł 1 , Ewa Kurek 1 , Anna Słomka 1 , 

Anna Baturo-Cieśniewska 2 i Leszek Lenc 2 

1 Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Zakład Mikrobiologii Środowiskowej, 

ul. Akademicka 19, 20-033 Lublin 

2 Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy, Katedra Fitopatatologii i Mikologii 

Molekularnej, ul. Ks. A. Kordeckiego 20, 85-225 Bydgoszcz 

jolanta.jaroszuk-scisel@poczta.umcs.lublin.pl 

Enzymy degradujące ściany komórkowe (CWDE) syntetyzowane przez 

szczepy grzybowe są markerami ich agresywności w stosunku do roślin (Phalip 

i in. 2009), a więc odgrywają ważną rolę w kolonizacji tkanek roślinnych 

przez grzyby (Kang i Buchenauer 2000, Wanjiru i in. 2002, Di Pietro 2003, 

Tudzynski i Scheffer 2004). Mogą one uwalniać z grzybowej i roślinnej ściany 

komórkowej elicytory indukujące odporność roślin (Montesano i in. 2003). 

Porównano zdolność uwalniania do podłoża enzymów degradujących ściany 

komórkowe (CWDE) (glukanaz, chitynaz, ksylanaz, endocelulaz, egzocelulaz, 

pektynaz i poligalaktouranaz) przez trzy szczepy Fusarium culmorum, dwa ryzosferowe 

[promujący wzrost (PGPF), szkodliwie oddziałujący (DRMO)] i jeden 

patogeniczny, podczas wzrostu na podłożach uzupełnionych jednym z następujących 

źródeł C: glukozą, chityną, roślinną (korzeń żyta) lub grzybową (Fusarium) 

ścianą komórkową. Źródła C w zróżnicowany sposób wpływały na aktywność 

poszczególnych enzymów uwalnianych do podłóż przez poszczególne 

szczepy. W płynach pohodowlanych szczepu PGPF inkubowanego na podłożu 

uzupełnionym roślinną ścianą komórkową wykrywano statystycznie istotnie 

niższe aktywności ksylanaz i endocelulaz niż w przypadku płynów pohodowlanych 

uzyskanych z hodowli szczepu DRMO i patogenicznego. Zjawisko 

represji glukozowej zaobserwowano tylko w przypadku aktywności pektynaz 

a aktywność kwaśnych hydrolaz była wyższa niż alkalicznych. Analiza 



ISBN 978-83-60775-31-8 

61

62 

głównych składowych (ang. Principal Component Analysis, PCA) pozwoliła 

wyłonić dwie grupy CWDE, najprawdopodobniej działające synergistycznie 

podczas degradacji ścian komórkowych. Do jednej grupy należały pektynazy, 

egzocelulazy oraz poligalaktouronazy a do drugiej glukanazy, chitynazy, ksylanazy 

i endocelulazy. Preparaty enzymatyczne otrzymane z hodowli szczepu 

PGPF były najmniej efektywne w degradacji roślinnej ściany komórkowej 

natomiast najbardziej efektywne w degradacji grzybowej ściany komórkowej. 

Stwierdzono wysoką dodatnią korelację pomiędzy tempem degradacji roślinnej 

ściany komórkowej a aktywnością ksylanaz w preparatach enzymatycznych 

otrzymanych z hodowli poszczególnych szczepów Fusarium oraz pomiędzy 

tempem degradacji grzybowej ściany komórkowej a aktywnością chitynaz. 

Ponadto wykazano, że intensywność kolonizacji tkanek roślin zbożowych 

przez poszczególne szczepy Fusarium była dodatnio skorelowana z tempem 

rozkładu ściany roślinnej przez preparaty enzymatyczne otrzymane z hodowli 

poszczególnych szczepów. 

Summary 

CELL WALL DEGRADING ENZYMES SYNTHESIZED 

BY FUSARIUM CULMORUM STRAINS 

WITH DIFFERENT EFFECTS ON CEREAL PLANTS GROWTH 

(RHIZOSPHERIC AND PATHOGENIC) 

Cell wall degrading enzymes (CWDEs) synthesized by fungal strains are 

markers of fungal aggressiveness to plants (Phalip et al. 2009), therefore 

they play an important role in colonization of plant tissues by fungi (Kang 

and Buchenauer 2000, Wanjiru et al. 2002, Di Pietro 2003, Tudzynski and 

Scheffer 2004). CWDEs may release elicitors of plant induced resistance from 

the fungal or the plant cell wall (Montesano et al. 2003). 

We compared the ability of three tested Fusarium culmorum isolates 

differently affecting growth of cereal plants [nonpathogenic rhizosphere isolate 

promoting plant growth (PGPF), deleterious rhizosphere isolate (DRMO) and 

one pathogenic isolate] to release CWDE complexes (glucanases, chitinases, 

xylanases, endocellulases, exocellulases, pectinases and polygalacturonases) 

to culture fluids during long-term cultivation. The growth media contained 

various C-sources and/or inducers of lytic enzymes, namely, plant cell wall 

(PCW), fungal cell wall (FCW) and simple components of those cell walls, 

i.e., glucose and chitin. These C-sources differentially affected the activity of 

the individual enzymes released by the particular isolates. The activities of 

xylanases and endocellulases released by the PGPF isolate to the medium 

amended with the plant cell wall were significantly lower than the activities of 

these enzymes released by the DRMO and the pathogenic isolates. The activity

of pectinases was repressed by glucose and the activities of acidic hydrolases 

were greater than those of alkaline hydrolases. The Principal Component 

Analysis (PCA) revealed that the activities of the CWDE found in the 

supernatants of the F. culmorum cultures could be clustered into two distinct 

groups. One group included pectinase, exocellulase and polygalacturonase, 

and all the remaining hydrolases tested (glucanases, chitinases, xylanases, 

endocellulases) belonged to the other, suggesting that enzymes from either 

group may act in synergy during cell wall degradation. A crude preparation 

originating from a culture of the PGPF strain was the least efficient in 

PCW degradation but the most efficient among the tested strains in FCW 

degradation. 

A high positive correlation was found between the rate of plant cell wall 

degradation and xylanase activity in the enzymatic preparations obtained 

from the culture of particular Fusarium strains. Similarly, a high positive 

correlation was found between the efficiency of fungal cell wall degradation by 

enzymatic preparations and chitinase activity in these preparations. 

Moreover, it was shown that intensity of colonization of cereal plant tissues 

by Fusarium strains is also positively correlated with the rate of plant cell 

wall degradation by enzymatic preparations obtained from the particular 

strain cultures. 

Badania finansowane ze środków na naukę w latach 2010-2013 jako projekt 

badawczy MNiSW Nr N N310 441338 

63

64 

WYKORZYSTANIE GRZYBÓW TRICHODERMA 

W UPRAWACH INTEGROWANYCH 

I DO ZAGOSPODAROWANIA ODPADÓW 

ORGANICZNYCH – PROJEKT PROGRAMU 

OPERACYJNEGO INNOWACYJNA GOSPODARKA 

Magdalena Szczech 

Instytut Ogrodnictwa, Oddział Warzywnictwa, ul. Konstytucji 3 Maja 1/3, 

96-100 Skierniewice 

magdalena.szczech@iwarz.pl 

W ciągu ostatnich lat ludzie zaczęli zdawać sobie sprawę z zagrożeń wynikających 

ze wzrastającego skażenia środowiska. Wiele mówi na temat 

skażeń gleb i wód gruntowych w wyniku nadmiernego stosowania nawozów 

mineralnych oraz chemicznych środków ochrony roślin. Konsumenci coraz 

bardziej zwracają uwagę na pozostałości pestycydów i szkodliwych substancji 

w produktach rolnych. Jednocześnie redukowana jest liczba chemicznych 

środków ochrony dopuszczonych do użycia w rolnictwie. W zawiązku z tym 

poszukiwane są alternatywne metody uprawy i ochrony roślin, które zastąpią 

wycofywane środki. Od wielu lat duże zainteresowanie budzi możliwość 

wykorzystania grzybów z rodzaju Trichoderma jako mikroorganizmów wspomagających 

wzrost i chroniących rośliny przed czynnikami stresowymi, głównie 

organizmami chorobotwórczymi. Tak wielkie zainteresowanie grzybami 

Trichoderma upatruje się w ich wszechstronnym działaniu. Grzyby te są powszechne 

w naturze, rosną szybko w hodowlach sztucznych i obficie produkują 

zarodniki konidialne. Zwalczają szeroką gamę patogenów grzybowych, 

a także ograniczają występowanie trudnych do zwalczania chorób bakteryjnych 

i wirusowych. 

Celem projektu jest wykorzystanie potencjału grzybów z rodzaju Trichoderma 

i opracowanie preparatów na bazie rodzimych szczepów przystosowanych 

do polskich warunków uprawy. Preparaty te będą wykorzystywane 

kompleksowo w integrowanej, a także ekologicznej uprawie warzyw jako zaprawy 

nasienne, doglebowo i w formie oprysków. Preparaty te będą stanowiły 

kompozycję kilku aktywnych szczepów Trichoderma, aby zwiększyć ich 

skuteczność wykorzystując synergistyczne działanie różnych metabolitów lub 



ISBN 978-83-60775-31-8

mechanizmów korzystnych dla wzrostu i zdrowotności roślin. Ważnym aspektem 

projektu jest produkcja preparatów zawierających grzyby Trichoderma 

w oparciu o organiczne materiały odpadowe z przemysłu rolno-spożywczego 

i rolnictwa. Dodatkowo planowane jest wykorzystanie Trichoderma do kompostowania 

odpadów organicznych. 

Aby zrealizować zamierzone cele planowane są następujące zadania badawcze: 

- Selekcja polskich izolatów Trichoderma dla produkcji bio-preparatów za 

pomocą systemu „AMOR” opracowanego na potrzeby projektu. 

- Wybór materiałów odpadowych oraz opracowanie taniej i wydajnej technologii 

produkcji biomasy grzybów Trichoderma do zastosowania doglebowego. 

- Opracowanie technologii masowej produkcji zarodników konidialnych Trichoderma 

do komercyjnego użycia i długiego przechowywania. 

- Zastosowanie nowych preparatów Trichoderma w integrowanej produkcji 

warzyw oraz badanie ich wpływu na wzrost, plonowanie i zdrowotność roślin 

warzywnych w uprawach polowych i pod osłonami. 

- Ocena wpływu preparatów na właściwości fizyko-chemiczne gleby oraz pobieranie 

makro i mikroelementów przez rośliny. 

- Ocena trwałości i jakości pozbiorczej warzyw wyprodukowanych z użyciem 

preparatów zawierających grzyby Trichoderma. 

- Monitoring Trichoderma w środowisku glebowym. 

- Zastosowanie preparatów z Trichoderma w przydomowych kompostownikach 

oraz do odzysku odpadów w gospodarstwach warzywniczych i zakładach 

rolno-przetwóczych. 

Projekt pt. „Polskie szczepy Trichoderma w ochronie roślin i zagospodarowaniu 

odpadów organicznych” nr UDA-POIG.01.03.01-00-129/09-03, umowa 

z dnia 15.09.2009 r. Projekt badawczy współfinansowany przez Unię Europejską 

z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Działania 

1.3 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. 

Summary 

TRICHODERMA FUNGI IN INTEGRATED FARMING SYSTEM 

AND TO MAKE PRODUCTIVE ORGANIC WASTES 

Because of the growing public concern about environmental pollution, the 

number of pesticides permitted in agriculture is reduced, and the alternative 

strategies of pathogens control and cultural practices are necessary to 

replace hazardous chemicals. Therefore, the aim of this project is to develop 

commercial biocontrol preparations containing composition of selected strains 

of fungi genera Trichoderma for use in integrated agriculture and organic 

65

66 

farming. Organic wastes are planned as a medium to produce Trichoderma 

biomass. On the other hand, the next goal of the project is to use Trichoderma 

to utilize organic wastes collected on farms and in food industry. 

The innovative technology, combining recycling of farm wastes with 

complex of jointly acted biocontrol agents, may increase crop health and 

reduce food and environment pollution. The goal is to develop a cheap, easy 

and competitive method in agriculture for Polish and UE market. 

Several bio-preparations containing combinations of Trichoderma strains 

with different modes of action, will be find to use as soil application, seed 

coating or foliar spray in main vegetable crops. Plant residues and organic 

wastes applied as a carrier for Trichoderma, and then introduced into soil, 

will serve as manures enhancing plant nutrition. Selected compositions 

of enzymatic active strains are planned to be incorporated into composting 

system to accelerate decomposition of wastes and improve their quality as 

organic fertilizer. 

The recipients of the results, developed products and technologies are 

farmers, food industry interested in wastes recycling, producers of agricultural 

means and scientists.

PASOŻYTOWANIE GRZYBÓW Z RODZAJU 

CLADOSPORIUM NA GYMNOSPORANGIUM SABINAE 

(RDZA GRUSZY) 

Tatiana M. Dolińska, Małgorzata Schollenberger 

i Agnieszka Bartkowska 

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Wydział Ogrodnictwa 

i Architektury Krajobrazu, Katedra Fitopatologii, 


tatiana_dolinska@sggw.pl 

Rodzaj Cladosporium Link to ogromna grupa grzybów należących do typu 

workowców (Ascomycota). Obecnie do tego rodzaju zalicza się około 760 gatunków, 

wśród których znajdują się saprotrofy, endofity, pasożyty roślin oraz 

człowieka. Grzyby z tego rodzaju są także nadpasożytami, które odżywiają się 

pobierając składniki pokarmowe z innych organizmów. Gospodarzami ich są 

najczęściej grzyby – głównie rdze oraz mączniaki prawdziwe, ale także owady. 

W dwóch sezonach wegetacyjnych (2009 – 2010), oceniano związek pomiędzy 

siedemnastoma izolatami Cladosporium, a groźnym patogenem grusz i jałowców 

- Gymnosporangium sabinae. Badane izolaty zostały wyosobnione 

z rdzy i mączniaków prawdziwych pasożytujących na różnych roślinach, zarówno 

zielnych jak i wieloletnich. W doświadczeniu laboratoryjnym liście gruszy 

z objawami G. sabinae zakażano zawiesiną zarodników nadpasożyta o stężeniu 

1,5 x 10 7 zarodników/ml, po czym umieszczano je w wilgotnej komorze. 

Obserwacje przy użyciu mikroskopu stereoskopowego wykazały, że izolaty 

rozwijały się na spermogoniach oraz ecjach sprawcy rdzy gruszy. Porażone 

spermogonia zmieniały barwę z żółtopomarańczowej na brunatną. Dodatkowo 

pokrywał je zielony nalot złożony z trzonków i zarodników konidialnych 

Cladosporium spp. Podobne objawy obserwowano na ecjach. Znajdujące się 

w nich ecjospory ulegały odbarwieniu i stawały się jasne. Nalot nadpasożyta 

pokrywał ponad 50% powierzchni zarówno spermogonium, jak i ecjum. Nie zaobserwowano 

rozwoju testowanych izolatów na tkance liści. Obserwacje z wykorzystaniem 

mikroskopu świetlnego udowodniły, że nadpasożyt wykazywał 

dodatnie taksje w kierunku zarodników gospodarza. Dodatkowo tworzył on 

charakterystyczne zgrubienie bezpośrednio na powierzchni zarodników rdzy. 



ISBN 978-83-60775-31-8 

67

68 

Strzępki izolatów Cladosporium otaczały ecjospory i doprowadzały do ich 

deformacji. Obraz uzyskany w mikroskopie skaningowym potwierdził bliski 

kontakt pomiędzy grzybami. Strzępki nadpasożyta ściśle przylegały do powierzchni 

ecjospor i formowały zgrubienie podobne do appressorium. Badane 

grzyby prawdopodobnie doprowadzały do rozpuszczenia ściany komórkowej 

gospodarza poprzez wydzielane enzymy i penetrowały wnętrze ich komórek. 

Wszystkie testowane izolaty z rodzaju Cladosporium reprezentowały dziesięć 

różnych gatunków i wszystkie te gatunki porażały G. sabinae. Do określenia 

tych gatunków zastosowano metodę molekularną bazującą na reakcji PCR. 

Amplifikacji DNA dokonano przy użyciu starterów ITS1 i ITS4. 

Summary 

PARASITING OF CLADOSPORIUM SPECIES 

ON GYMNOSPORANGIUM SABINAE (PEAR RUST) 

The genus Cladosporium Link is a large taxon of Ascomycota. Currently 

this taxon contains about 760 species, including saprotrophs, endophytes, 

plant and human parasites. Fungi of that genus are also hyperparasites 

which absorb nutrients from other organisms. The hosts of mycoparasites are 

fungi – mainly rust and powdery mildew but also insects. In two consecutive 

growing seasons (2009 – 2010), the relationship between seventeen 

isolates of Cladosporium and a dangerous pear and juniperus pathogen - 

Gymnosporangium sabinae was assessed. The isolates of tested fungi were 

collected from rust and powdery mildew fungi which have infected herbs and 

perennial plants. In laboratory tests leaves with symptoms of G. sabinae were 

inoculated with conidial suspension of mycoparasite at the concentration 

of 1.5 x 10 7 conidia//ml and put in high humidity chamber. An observation 

under stereomicroscope showed that isolates grew on spermagonia and aecia 

of pear rust. The colour of infected spermagonia changed from orange - yellow 

to brown. In addition spermagonia were covered with green conidiophore 

and conidia of Cladosporium sp. Similar symptoms were observed on aecia. 

The aeciospores from infected aecia became decolourized and pale. The 

hyperparasite mycelium covered over 50% of the surface of spermagonia and 

aecia. No development of tested isolates on leaves tissues was observed. The 

light microscope observations proved that hyperparasite showed positive taxis 

towards the host spore. Additionally formed characteristic thickenings directly 

on the rust spore surface. Cladosporium hyphae encircled the aeciospores, 

leading to their deformation. The scanning microscope observations confirmed 

the close contact between fungi. The hyperparasite hyphae closely adhered to 

the aeciospore surface and produced callosity similar to appresorium. Tested 

fungi probably lead to dissolving the host cell wall by the produced enzymes

which penetrated the inside of their cells. All the Cladosporium isolates 

represent ten various species and all of them infected G. sabinae. In order to 

determine fungi of Cladosporium species, a molecular method, based on the 

PCR reaction was employed. The internal transcribed spacer region (ITS1 and 

ITS 4) were used for DNA amplification. 

69

70 

PROBLEMY OCHRONY EKOLOGICZNYCH ROŚLIN 

SADOWNICZYCH 

Jerzy Szymona 

Uniwersytet Przyrodniczy, Katedra Ekologii Rolniczej, ul. Akademicka 13, 

20-950 Lublin 

jerzy.szymona@up.lublin.pl 

Z danych statystycznych wynika, że powierzchnia upraw sadowniczych jest 

niewielka w strukturze ekologicznych użytków rolnych [Czernyszewicz 2009]. 

Matyjaszczyk, Sobczak [2008] stawiają tezę, że problemy z ochroną roślin przyczyniają 

się do tego faktu. W uprawach ekologicznych owoców największe problemy 

sprawiają następujące szkodniki: kwieciaki, zwójki, owocówki, przędziorki, 

pędraki, mszyce, wielkopąkowiec porzeczkowy oraz organizmy wywołujące 

choroby: parch, monilioza, szara pleśń, drobna plamistość liści. Lista dozwolonych 

środków ochrony roślin w sadach, kwalifikowanych przez Instytut Ochrony 

Roślin w Poznaniu jest niepełna. Dostępne środki służą jedynie do ochrony 

przed parchem, owocówkami, przędziorkami i drobną plamistością liści. Brakuje 

natomiast pestycydów chroniących przed zwójkami, kwieciakami, pędrakami, 

mszycami, szarą pleśnią, moniliozą i wielkopąkowcem porzeczkowym . 

W pracy zawarto dane lat 2008 – 2010 z gospodarstw ekologicznych, kontrolowanych 

przez jednostkę certyfikującą Ekogwarancja PTRE. W badanej grupie 

wyodrębniono gospodarstwa, w których uprawiano rośliny sadownicze. W przeprowadzonej 

analizie podano liczbę gospodarstw, w których zastosowano dany 

środek, rodzaje zastosowanych środków i w jakich uprawach, z podziałem na 

gatunki drzew owocowych i krzewów jagodowych. 

W badanym okresie trzech lat zanotowano wzrost liczby kontrolowanych 

gospodarstw o 15,3%, a gospodarstw, które uzyskały status ekologicznych o 

23,8%. W 2010 roku liczba skontrolowanych gospodarstw wyniosła 5.436, w tym 

gospodarstw ekologicznych było 3.971. Łączna powierzchnia użytków rolnych 

objętych kontrolą jednostki certyfikującej sukcesywnie rosła i w 2010 roku wynosiła 

119.762 ha. W okresie 2008 – 2010 powierzchnia kontrolowana wzrosła 

aż o 52%. Tendencje te nie przełożyły się na liczbę gospodarstw ekologicznych 

z uprawami roślin sadowniczych. Liczba gospodarstw z uprawą roślin jagodowych 

wzrosła tylko o 3%, natomiast liczba gospodarstw z drzewami owocowymi 

wzrosła w tym okresie o 16%. W okresie 2008 – 2010 nie zanotowano wzrostu po- 



ISBN 978-83-60775-31-8

wierzchni upraw sadowniczych, lecz jej spadek. Najwięcej upraw sadowniczych 

w badanych gospodarstwach stwierdzono w 2008 roku. Rok 2009 przyniósł spadek 

powierzchni uprawnej o 8%. W roku 2010 areał roślin sadowniczych wzrósł, 

ale pozostał nieznacznie niższy, w porównaniu do 2008 roku. Różnice te wynikały 

głównie ze spadku powierzchni sadów, przy tendencji systematycznego acz 

nieznacznego wzrostu areału krzewów jagodowych. 

W badanym okresie jednostka certyfikująca Ekogwarancja PTRE przebadała 

łącznie 142 próbki materiału roślinnego, pobranego z roślin upraw sadowniczych. 

W przeważającej liczbie [124 szt.] nie stwierdzono pozostałości 

chemicznych pestycydów. Niestety w badanym materiale znaleziono w 18 

próbkach pozostałości niedozwolonych pestycydów, co stanowi 14% wszystkich 

wykonanych analiz. Symptomatyczne jest to, że gwałtowny wzrost liczby 

wykrytych substancji, nastąpił w 2010 roku. Stwierdzenie przez jednostkę 

certyfikującą, że użyto zabronionego pestycydu, skutkuje cofnięciem certyfikatu, 

na produkt z tak potraktowanej rośliny. Jednak powszechnie stosowane w 

rolnictwie konwencjonalnym syntetyczne pestycydy, migrują poza miejsca ich 

użycia i są spotykane także w żywności ekologicznej. Problemem stają się więc 

pozostałości niedozwolonych substancji, niezawinione przez rolnika. 

Jak podaje Gnusowski i wsp. [2005, 2006] prowadzone w latach poprzednich 

badania analityczne polskiej żywności ekologicznej, nie wykazywały zanieczyszczeń 

niedozwolonymi substancjami. Natomiast obecne nasze badania, jak 

też innych autorów, wskazują na wzrost wykrywalności w ekologicznych produktach, 

pozostałości syntetycznych pestycydów [Gnusowski, Nowacka 2008]. 

Dane ujęte w niniejszej pracy nie wskazują na duże zagrożenie żywności 

ekologicznej pozostałościami pestycydów. Jednak skutki zanieczyszczenia 

dla firm przetwórczych, po ich wykryciu w dużych, łączonych partiach towaru, 

stają się finansowo bardzo dotkliwe. Także konsumenci są zaniepokojeni 

wzrostem wykrywalności środków w żywności ekologicznej. 

Summary 

PROBLEMS OF ORGANIC POMOLOGICAL PLANTS SPECIES 

The study contains data collected from organic farms controlled by 

certifying unit Ekogwarancja PTRE, in 2008 – 2010. The paper quotes data 

on the number of forms, area of agricultural lands, and area of orchards 

divided into cultivation groups. The study also presents number of analyses of 

forbidden synthetic plant protection means remains in tested plant material. 

Achieved results do not indicate significant contamination of pomological 

organic cultivations with forbidden means, but their increase during the last 

year can be alarming. The survey also points out possible reasons of detected 

unpermitted substances in plant material, as well as consequences of their 

finding in organic food. 

71

72 

ZANIECZYSZCZENIE PRZEZ MIKOTOKSYNY 

ZIARNA EKOLOGICZNEGO OWSA W ZALEŻNOŚCI 

OD SPOSOBU OCHRONY 

Adam Kuzdraliński i Ewa Solarska 

Uniwersytet Przyrodniczy, Katedra Biotechnologii, Żywienia Człowieka 

i Towaroznawstwa Żywności, ul. Skromna 8, 20-704 Lublin 

adamkuzdralinski@gmail.com, ewa.solarska@up.lublin.pl 

Występowanie grzybów na wiechach owsa wiąże się z ryzykiem zanieczyszczenia 

ziarniaków szkodliwymi dla zdrowia ludzi i zwierząt mikotoksynami, 

których koncentracja uzależniona jest m.in. od stopnia odporności odmian 

(Bottalico i Perrone 2002, Mesterhazy i in. 1991, Mesterhazy 1997). Prawidłowo 

zaplanowane rolnictwo ekologiczne powinno opierać się na uprawie 

odpornych na choroby odmian roślin, a praktyki takie uznaje się obecnie za 

najskuteczniejszą metodę zapobiegania infekcjom powodowanym przez grzyby 

toksynotwórcze (Stankiewicz 2009). 

W badaniach uwzględniono odmiany owsa pochodzące z Pokazowego Gospodarstwa 

Ekologicznego w Chwałowicach należącego do Centrum Doradztwa 

Rolniczego w Brwinowie, Oddział w Radomiu. Próbki ziarna pobrane 

zostały w 2009 roku. Każda z odmian uprawiana była na trzech poletkach o wymiarach 

4x5 m. Na jednym z powtórzeń nie stosowano żadnych środków ochrony 

roślin, na drugim zastosowano preparat Biochikol 020 PC, a na trzecim preparat 

własny sporządzony w laboratorium na bazie chitozanu i grzyba Fusarium culmorum. 

Na żadnym z poletek nie stosowano nawożenia. 

Celem badań była ocena występowania grzybów toksynotwórczych na ziarniakach 

odmian owsa uprawianych w systemie produkcji ekologicznej za pomocą 

konwencjonalnej analizy mikologicznej oraz metody molekularnej PCR. W ziarniakach 

tego zboża określano również koncentrację wybranych mikotoksyn: aflatoksyn, 

ochratoksyny A, deoksyniwalenolu, toksyny T-2 i zearalenonu za pomocą 

testów immunoenzymatycznych ELISA oraz toksyny HT-2, diacetoscirpenolu, 

3-acetyldeoksyniwalenolu, 15-acetyldeoksyniwalenolu i niwalenolu za pomocą 

chromatografii gazowej z detektorem wychwytu elektronów (GC-ECD). Za pomocą 

metody PCR określano obecność grzybów z rodzaju Fusarium. 

Główną przyczyną fuzariozy wiech owsa był grzyb Fusarium poae, a grzybami 

towarzyszącymi w powodowaniu tej choroby były gatunki Fusarium gra- 



ISBN 978-83-60775-31-8

minearum, Fusarium culmorum, Fusarium tricinctum oraz Fusarium langsethiae. 

Grzyby z rodzaju Fusarium statystycznie istotnie częściej wyosabniano 

z ziarna owsa odmian Gniady, w porównaniu z odmianą Deresz. Najczęściej 

wyosobniano z ziarniaków tego zboża grzyby z rodzaju Alternaria. Z ziarna 

owsa odmiany Koneser wyosabniano istotnie więcej grzybów z rodzaju Alternaria, 

a istotnie mniej z ziarna odmian Berdysz, Gniady i Polar. Nie stwierdzono 

wpływu rodzaju ochrony na liczbę izolatów grzybów z wyjątkiem grzybów z rodzaju 

Epicoccum, które wyosabniano statystycznie istotnie rzadziej z poletek 

chronionych za pomocą biopreparatu własnego. 

Obecność deoksyniwalenolu stwierdzono w ziarniakach 9 spośród 11 odmian 

owsa. Dopuszczalny limit zawartości deoksyniwalenolu nie został przekroczony 

w żadnej próbce. Zawartość deoksyniwalenolu była statystycznie 

istotnie większa w próbkach ziarna owsa z odmiany Krezus, w porównaniu 

z odmianami Berdysz, Bingo, Cwał, Deresz, Koneser, Polar, Skorpion i Zuch, 

natomiast w próbkach ziarna tego zboża odmian Cwał i Polar nie stwierdzono 

obecności tej mikotoksyny. Nie stwierdzono, aby odmiana miała wpływ na 

zawartość pozostałych określanych mikotoksyn. Obecność toksyny T-2 stwierdzono 

w ziarniakach 10 spośród 11 odmian owsa, a zearalenonu w 6 spośród 

11 odmian owsa. Jedynie w próbkach ziarna odmiany Polar nie stwierdzono 

obecności toksyny T-2. W próbkach ziarna owsa stwierdzano również niewielką 

koncentrację niwalenolu oraz 3-acetyldeoksyniwalenolu. Nie stwierdzono 

natomiast obecności aflatoksyn i ochratoksyny A. Nie stwierdzono, aby rodzaj 

ochrony miał wpływ na zawartość określanych mikotoksyn. 

Summary 

MYCOTOXINS CONTAMINATION OF ORGANIC OAT KERNELS 

DEPENDING ON METHOD OF PROTECTION 

Occurrence of fungi on oat kernels is connected with the risk of mycotoxins 

contamination. Properly planned organic farming should be based on the 

cultivation of diseases resistant varieties of plants and such practice is now 

considered the most effective method of preventing of plant infections caused 

by toxigenic fungi. 

The aim of this study was the assessment of presence of toxigenic fungi on 

oat kernels and mycotoxins concentration from varieties cultivated in organic 

farming using conventional mycological analysis, PCR molecular method and 

ELISA immunosorbent assay. 

Each variety was grown on three plots, one of the plot was not protected 

(untreated plot), the second one was protected with Biochikol 020 PC, and 

the third was protected with self-made biopreparation based on chitosan and 

Fusarium culmorum. None of the plots were fertilized. 

73

74 

The main cause of Fusarium Head Blight on oats was Fusarium poae. 

Another species from genus Fusarium found on oat kernels were: Fusarium 

graminearum, Fusarium culmorum, Fusarium tricinctum oraz Fusarium 

langsethiae. Fungi from genus Fusarium were statistically significantly more 

frequently isolated from Gniady variety in comparison with Deresz. The most 

commonly fungi isolated from oat kernels were Alternaria spp. and also these 

fungi were statistically significantly more frequently isolated from Koneser 

variety in comparison with Berdysz, Gniady and Polar. There was no influence 

of protection type on the number of fungal isolates with the exception 

of fungi from the genus Epicoccum that were statistically significantly less 

frequently isolated from plots protected with self-made biopreparation based 

on chitosan and Fusarium culmorum. 

Deoxynivalenol was found in 9 out of 11 oats varieties. Deoxynivalenol content 

was statistically significantly higher in kernels from Krezus variety in 

comparison with Berdysz, Bingo, Cwał, Deresz, Koneser, Polar, Skorpion and 

Zuch, while in oat kernels from Cwał and Polar this mycotoxin was not detected. 

The presence of T-2 toxin was found in 10 out of 11 oats varieties and 

zearalenone in 6 out of 11. T-2 toxin was not detected in kernels from Polar. 

Aflatoxins and ochratoxin A were not found. The type of protection had no 

impact on the occurrence of determined mycotoxins. 

Literatura 

Bottalico A., Perrone G., 2002: Toxigenic Fusarium species and mycotoxins 

associated with head blight in small-grain cereals in Europe. Journal of 

Plant Pathology 108: 998–1003. 

Mesterházy Á., 1997: Methodology of resistance testing and breeding against 

Fusarium head blight in wheat and results of selection. Cereal Research 

Communications 25(3/2): 631-637. 

Mesterházy Á., Bartok T., Terren J., Korom A., 1991: Resistance level and toxin 

contamination in wheat and corn after artificial inoculation. Mycotoxin 

Research 7:64-67. 

Stankiewicz D., 2009: Rolnictwo ekologiczne. Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii 

Sejmu RP. Indos 7(54): 1-4.

SELEKCJA MIKROORGANIZMÓW O POTENCJALNYM 

ZASTOSOWANIU W BIOLOGICZNEJ OCHRONIE 

ZIEMNIAKA PRZED BAKTERIAMI PEKTYNOLITYCZNYMI 

Dorota Krzyżanowska, Marta Potrykus, Ewa Łojkowska 

i Sylwia Jafra 

Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii UG-GUMed, Katedra Biotechnologii, 

Zakład Ochrony i Biotechnologii Roślin, ul. Kładki 24, 80-822 Gdańsk 

dorota.krzyzanowska@biotech.ug.gda.pl 

Bakterie pektynolityczne Pectobacterium carotovorum subsp. carotovorum 

(Pcc), P. atrosepticum (Pba) i Dickeya sp. (Dsp), wcześniej klasyfikowane do 

rodzaju Erwinia, istotnie przyczyniają się do strat w uprawie ziemniaka (Ma 

i in. 2007). Patogeny te wywołują czarną nóżkę – chorobę przejawiającą się 

gniciem podstawy pędu rośliny w okresie wegetacyjnym oraz mokrą zgniliznę 

przejawiającą się maceracją tkanki zainfekowanych bulw w okresie przechowywania 

i wysadzania. 

Zakład Ochrony i Biotechnologii Roślin (ZOBR) posiada pokaźną kolekcję 

izolatów Dsp, Pcc i Pba. Kolekcja ta rokrocznie poszerzana jest o nowe izolaty 

pochodzące z zainfekowanych roślin ziemniaka, w tym o wysoce wirulentne 

szczepy z rodzaju Dickeya sp. biowar 3, powodujące duże straty m.in. w Holandii 

i Finlandii (Materiały informacyjne SASA 2010). Środki zwalczania 

czarnej nóżki i mokrej zgnilizny ograniczają się głównie do działań profilaktycznych, 

takich jak stosowanie bardziej odpornych odmian, wolnych od patogenów 

sadzeniaków i selekcji zakażonych roślin/bulw. Fakt ten, w połączeniu 

z obligatoryjnym wymogiem wprowadzenia zasad integrowanej ochrony roślin 

od 2014 r., zachęca do poszukiwania środków ochronnych w oparciu o przyjazne 

środowisku rozwiązania, mogące wspomóc ograniczaną ochronę chemiczną 

i zaproponować narzędzia rozwijającemu się rolnictwu ekologicznemu. 

W ZOBR zainicjowano badania mające na celu izolację i selekcję mikroorganizmów 

antagonistycznych względem Dsp, Pcc i Pba, a następnie określenie 

możliwości ich wykorzystania do ochrony ziemniaka przed czarną nóżką i mokrą 

zgnilizną. W toku podjętych badań z ryzosfery różnych roślin użytkowych 

pozyskano 1165 izolatów bakteryjnych. Spośród tej puli wyselekcjonowano 18 

szczepów wykazujących in vitro antagonizm względem wybranych szczepów 



ISBN 978-83-60775-31-8 

75

76 

Dsp, Pcc i/lub Pba (łącznie 9 szczepów patogenów, po 3 z każdego gatunku) 

(Jafra i in, in review). Podstawą selekcji szczepów antagonistycznych była: 

1) zdolność do hamowania wzrostu co najmniej jednego szczepu patogennego 

w teście płytkowym (grupa I) oraz 2) zdolność do inaktywacji cząsteczek sygnałowych 

typu laktonów N-acylo homoseryny (AHL) (Jafra i in. 2004), zaangażowanych 

w komórkach badanych patogenów w system regulacji ekspresji 

czynników wirulencji (grupa II) (Pirhonen i in. 1993, Nasser i in. 1998). Wyizolowane 

szczepy antagonistyczne zaklasyfikowano na podstawie sekwencji 

16S rDNA do rodzajów Bacillus (1 izolat z grupy I i 6 z grupy II) lub Pseudomonas 

(11 izolatów z grupy I). 

Wyselekcjonowane izolaty przetestowano pod kątem zdolności do hamowania 

lub ograniczania maceracji tkanki bulw ziemniaka (odmiana Sante), 

powodowanej przez Dsp, Pcc i Pba (test koinokulacji plastrów bulw szczepami 

patogennymi i antagonistami). W przypadku Dsp przeprowadzono również 

analogiczny test na liściach cykorii. W wyniku przeprowadzonych doświadczeń 

wykazano, że nie ma szczepu zdolnego jednocześnie i skutecznie hamować 

wirulencję wszystkich przetestowanych patogenów w in planta. Testy na 

plastrach ziemniaka pokazały, że: 1) szczepy antagonistyczne z grupy I efektywnie 

(powyżej 50%) redukują macerację tkanki bulwy ziemniaka, powodowaną 

przez szczepy Pcc; 2) szczepy antagonistyczne z grupy II są zdolne do 

redukcji symptomów mokrej zgnilizny, powodowanej przez szczepy Dsp i Pba. 

W testach na liściach cykorii większość szczepów z grupy II zachowała zdolność 

do ograniczenia symptomów chorobowych, wywoływanych na tkance roślinnej 

przez Dsp, chociaż ich skuteczność była niższa niż na w teście na plastrach 

ziemniaka. Jednocześnie 4 szczepy z grupy I, wykazujące niską skuteczność 

w teście plastrowym, były zdolne do niemal całkowitego hamowania gnicia 

liści cykorii przez patogeny z rodzaju Dsp. 

Każdy z 18 izolatów przebadano również pod kątem produkcji sideroforów 

(Schwyn i in. 1987) oraz zdolności do ruchu. Cechy te uważane są za istotne 

w zasiedlaniu niszy ekologicznej (np. korzeni roślin) przez mikroorganizmy. 

Występowanie tych cech było kryterium pomocnym przy ocenie szczepów pod 

kątem ich wykorzystania jako biologicznych środków ochrony roślin. 

Wyniki przeprowadzonych testów pozwoliły na zawężenie liczby badanych 

szczepów antagonistycznych do 3: dwóch izolatów Pseudomonas sp. z grupy I 

(P103, P482) i jednego izoalatu Bacillus sp. z grupy II (P368). Wyselekcjonowane 

izolaty charakteryzują się zdolnością do redukcji maceracji tkanki roślinnej, 

dużą ruchliwością i zdolnością do wydajnego pobierania żelaza z otoczenia 

(produkcja sideroforów). Obecnie prowadzone są badania nad zdolnością 

szczepów P103, P482 i P368 do kolonizacji ryzosfery ziemniaka (odmiany Irys 

i Irga) w warunkach fitotronu. Dalsze badania obejmą testy dotyczące wpływu 

inokulacji roślin szczepami ochronnymi na populację patogenów powodujących

czarną nóżkę i mokrą zgniliznę. W przypadku pomyślnej selekcji efektywnego 

szczepu przeprowadzona zostanie identyfikacja kluczowego czynnika(ów) 

odpowiedzialnego za wykazywany efekt ochronny, a także przeanalizowane 

zostaną niektóre cechy (np. przeżywalność, produkcja roślinnych regulatorów 

wzrostu, aktywność przeciwgrzybicza) ważne z perspektywy komercyjnego 

wykorzystania szczepów (więcej informacji w literaturze przeglądowej (Kohl 

i in. 2011). Pożądanym efektem projektu jest wyselekcjonowanie stosunkowo 

niedrogimi metodami in vitro możliwie najbardziej obiecujących szczepu(ów), 

o właściwościach predestynujących je do podjęcia bardziej kosztownych testów 

w warunkach polowych. 

Summary 

SELECTION OF MICROORGANISMS WITH POTENTIAL IN 

BIOCONTROL OF BACTERIAL SOFT ROT PATHOGENS OF POTATO 

Pectinolytic plant pathogens of the genera Pectobacterium and Dickeya 

(formerly Erwinia spp.) are the causative agents of blackleg and soft rot of potato 

– bacterial diseases contributing to an economically significant loss in potato crop. 

Laboratory of Plant Protection and Biotechnology possess a collection of bacterial 

isolates antagonistic towards these pathogens. The antagonism observed in vitro 

between pectinolytic bacteria and the selected isolates depends on 1) inhibition 

of pathogens growth (isolates of group I) or 2) inhibition of the Quorum Sensingdependant 

production of virulence factors (group II members). The goal of the 

current project is to evaluate the potential of these strains to attenuate soft rot 

and blackleg in vivo. Initial trials aimed at narrowing the number of isolates 

tested to a relatively small group. Finding reliable criteria to reduce the 

number of strains under study is important as the growing costs of subsequent 

trials unable testing a vast amount of candidates. In this study, ability to 

attenuate plant tissue maceration, siderophore production and motility (the 

latter two wildly considered as fitness-related traits) were considered when 

evaluating the candidates. Currently, the number of antagonistic strains 

under study was reduced from 18 to 3 (two Pseudomonas sp. from group I and 

one Bacillus sp. from group II). Selected candidates show promising protective 

potential in potato tissue maceration assay and are positive for siderophore 

production and motility – traits believed important for the competitiveness of 

microorganisms in the environment. The selected strains will undergo more 

detailed study, both biochemical and the space-consuming tests on vegetative 

potato plants. During the research, an emphasis will be placed on the efficacy 

of the strains and their potential features considered important for biological 

control agents. 

77

78 

Literatura 

Jafra et al., 2004: J Microbiol Meth 57: 415–420. 

Jafra et al., in review; 

Kohl et al., 2011: Biological Control 57: 1–12. 

Ma et al., 2007: Phytopathology 97: 1150–1163. 

Materiały informacyjne SASA - Science and Advice for Scottish Agriculture 

(2010). 

Nasser et al., 1998: Molecular Microbiolgy 29: 1391–1405. 

Pirhonen et al., 1993: EMBO Journal 12: 2467–2476. 

Schwyn et al., 1987: Anal Biochem 160: 46–56.

WYSTĘPOWANIE FUSARIUM SPP. NA KŁOSACH 

I ZIARNIE PSZENICY OZIMEJ UPRAWIANEJ 

W RÓŻNYCH SYSTEMACH UPRAWY I MONOKULTURZE 

Leszek Lenc i Czesław Sadowski 

Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, Katedra Fitopatologii 

i Mikologii Molekularnej, ul. Kordeckiego 20, 85-225 Bydgoszcz 

lenc@utp.edu.pl 

Grzyby rodzaju Fusarium mogą być przyczyną występowania chorób pszenicy 

przez cały okres jej wegetacji. Zgorzele siewek i podstawy źdźbła czy porażenie 

liści mogą znacznie obniżać plon, natomiast fuzarioza kłosów oraz zasiedlenie 

ziarna przez te grzyby może przyczynić się również do pogorszenia jakości ziarna 

skażając go mikotoksynami. Nasilenie występowania fuzariozy kłosów w latach 

jest zróżnicowane i zależy przede wszystkim od warunków pogodowych w okresie 

kwitnienia zbóż oraz od zabiegów agrotechnicznych i uprawianych odmian. 

Celem podjętych obserwacji było określenie nasilenia objawów fuzariozy 

kłosów oraz zasiedlenia ziarna przez Fusarium spp. pszenicy ozimej uprawianej 

w systemach: ekologicznym, integrowanym, konwencjonalnym oraz w monokulturze. 

Obserwacje prowadzono w latach 2002–2010 na polach doświadczalnych w 

Osinach należących do IUNG PIB w Puławach. Obiektem doświadczalnym były 

dwie odmiany pszenicy ozimej: w 2002 roku – ‘Juma’ i ‘Elena’, w latach 2003 

– 2007 ‘Sukces’ i ‘Zyta’ natomiast w 2008 – 2010 ‘Legenda’ i ‘Rywalka’. Nasilenie 

fuzariozy kłosów określano w fazie dojrzałości mleczno-woskowej. Z każdej 

kombinacji doświadczalnej analizowano 4 x 100 losowo wybranych kłosów i oceniano 

występowanie objawów chorobowych w skali 6-stopniowej (0-5), w której 

0 oznaczało brak objawów chorobowych, 5 – objawy obejmujące powyżej 50% powierzchni 

kłosa. Na tej podstawie ustalono procent porażonych kłosów, a następnie 

obliczono indeks porażenia (IP) wg wzoru Townsenda i Heubergera. 

W latach 2005 – 2010 wykonano analizę mikologiczną zebranego ziarna. 

Z próby zbiorczej każdej kombinacji pobrano 4 x 100 ziarniaków, odkażano 

przez 2,5 min. w 1% NaOCl i wykładano na pożywkę PDA. Uzyskane kolonie 

oznaczano mikroskopowo wg kluczy mikologicznych. Poprawność oznaczenia 

gatunków Fusarium sprawdzano (losowo) metodą molekularną (PCR) przy 

użyciu specyficznych gatunkowo starterów typu SCAR. 



ISBN 978-83-60775-31-8 

79

80 

Fuzarioza kłosów w poszczególnych latach obserwacji wystąpiła w różnym 

nasileniu. Najwięcej objawów chorobowych obserwowano w 2002 roku (21,3% 

- uprawa konwencjonalna i 38,3% monokultura) oraz w 2004 i 2007 roku (odpowiednio 

7,2 i 7,0% - uprawa ekologiczna oraz 20,1 i 20,3% monokultura). 

W latach 2003, 2009 i 2010 objawy chorobowe obserwowano na 0,5% – 8,3% 

kłosach, natomiast w 2005 i 2006 procent porażonych kłosów wynosił od 0% do 

1,1%. Nasilenie fuzariozy w zależności od sposobu uprawy w poszczególnych 

latach było zróżnicowane. W latach 2002, 2003, 2004 i 2007 najwięcej objawów 

chorobowych obserwowano na kłosach pszenicy uprawianej w monokulturze 

natomiast w 2009 roku na pszenicy z systemu ekologicznego. Ponadto obliczenia 

statystyczne wykazały, że w 2002 roku w systemie integrowanym a w 

2007 roku w konwencjonalnym porażenie kłosów było na tym samym poziomie 

co w monokulturze. W latach 2005, 2006, 2008 i 2010 nie stwierdzono statystycznie 

istotnych różnic w nasileniu choroby w zależności od sposobu uprawy. 

Analiza mikologiczna również wykazała pewne zróżnicowanie w zasiedleniu 

ziarniaków przez Fusarium spp. (tab. 1). Najwięcej izolowano F. poae następnie 

F. avenaceum, F. tricinctum, F. culmorum, F. graminearum. 

Tabela 1. Grzyby rodzaju Fusarium wyizolowane z ziarniaków pszenicy ozimej, Osiny 2005 – 2010 

Procent zasiedlonych ziarniaków 

System uprawy 

Sukces Zyta 

2005 2006 2007 Śr. 2005 2006 2007 Śr. 

Ekologiczny 2,2 2,0 9,3 4,5 5,8 4,0 20,8 10,2 

Integrowany 1,0 3,0 24,8 9,6 9,0 6,3 27,3 14,2 

Konwencjonalny 8,7 10,0 18,8 12,5 6,2 12,8 32,5 17,2 

Monokultura 4,0 4,0 25,3 11,1 10,5 4,0 29,8 14,8 

System uprawy 

2008 

Legenda 

2009 2010 Śr. 2008 

Rywalka 

2009 2010 Śr. 

Ekologiczny 0,2 9,0 14,2 7,8 2,3 17,0 15,3 11,5 

Integrowany 2,0 14,0 3,7 6,6 3,0 15,0 2,8 6,9 

Konwencjonalny 7,6 19,0 5,2 10,6 7,4 23,0 2,0 10,8 

Monokultura 1,2 16,0 7,2 8,1 0,2 12,0 3,7 5,3 

Summary 

OCCURENCE OF FUSARIUM SPP. ON EARS AND KERNELS 

OF WINTER WHEAT GROWN IN VARIOUS CROPPING SYSTEMS 

AND MONOCULTURE 

Observations were carried out on winter wheat in 2002-2010 on experimental 

fields in Osiny owned by Institute of Soil Science and Plant Cultivation – State 

Research Institute in Pulawy. Fusarium head blight severity varied each year.

In years 2002, 2003, 2004 and 2007, most symptoms were observed on the ears 

of wheat grown in monoculture and in 2009 on wheat from organic system. 

In years 2005, 2006, 2008 and 2010 there was no statistically significant 

differences in disease severity depending on the crop. Among fungi from genus 

Fusarium isolated from kernels F. poae dominated followed by F. avenaceum, 

F. tricinctum, F. culmorum, F. graminearum 

81

82 

MAPA GENETYCZNA STAGONOSPORA NODORUM 

Edward Arseniuk, Ewelina Reszka i Arkadiusz Małkus 

Zakład Fitopatologii, Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – Państwowy 

Instytut Badawczy w Radzikowie, 05-870 Błonie 

e.arseniuk@ihar.edu.pl 

Stagonospora nodorum jest czynnikiem sprawczym septoriozy liści i plew 

roślin zbożowych oraz traw. Należący do patogenów nekrotroficznych grzyb 

powoduje istotne ekonomicznie straty poprzez zmniejszenie ilości i jakości 

plonu ziarna. Grzyb wytwarza także fitotoksyny np. septorynę i ochracynę 

zaburzające wzrost i przebieg procesów życiowych porażonych roślin. Zakres 

temperatury w granicach 20 – 25 o C oraz umiarkowana wilgotność względna 

powietrza są czynnikami korzystnie wpływającymi na dojrzewanie i uwalnianie 

zarodników workowych i piknidialnych S. nodorum z resztek pożniwnych. 

Zarodniki stadium workowego rozsiewane z prądami powietrza najczęściej 

stanowią pierwotne źródło inokulum patogena. Okres intensywnego wysypu 

zarodników workowych to sierpień – październik w warunkach klimatu 

umiarkowanego półkuli północnej. Wtórnym źródłem inokulum są zarodniki 

piknidialne rozpryskiwane z kroplami deszczu. Dodatkowo, ziarniaki przerośnięte 

grzybnią patogena stanowią kolejne źródło rozprzestrzeniania patogena, 

wywołującego chorobę siewek w czasie kiełkowania. 

W IHAR-PIB w Radzikowie prowadzone są badania zmienności zdolności 

chorobotwórczych populacji S. nodorum. Doświadczenia te prowadzone są 

równolegle z monitorowaniem odporności uprawianych odmian, materiałów 

hodowlanych oraz identyfikacji źródeł odporności. Prowadzone są także badania 

nad poznaniem struktury i organizacji genomów celem zlokalizowania 

zarówno genów odporności u roślin, jak i genów wirulencji u patogenów biotroficznych 

oraz patogeniczności i agresywności u patogenów nekrotroficznych. 

Realizacji wyżej wymienionych celów służy m.in. mapowanie genetyczne z wykorzystaniem 

markerów molekularnych. 

Dynamiczny rozwój badań molekularnych, zapoczątkowany na początku 

ubiegłego wieku przez Morgana, istotnie przyczynił się do rozwoju technik 

badania polimorfizmu DNA z użyciem wielu typów markerów molekularnych. 

Mapowanie pozwala na identyfikację genów, wykrywalnych tylko na podstawie 

ich efektu genotypowego. 



ISBN 978-83-60775-31-8

Wśród roślin zbożowych nie wykryto kompletnej odporności na grzyby 

Stagonospora spp., w tym na S. nodorum. Dlatego w hodowli odpornościowej 

wykorzystuje się odporność częściową. U wielu gatunków grzybów patogenicznych, 

szczególnie z grupy nekrotrofów, takie cechy jak patogeniczność, czy 

zdolność zarodnikowania warunkowane są wieloma genami o niższym efekcie 

jednostkowym. Poligeniczne dziedziczenie patogeniczności jest też cechą 

charakterystyczną dla S. nodorum. Stworzenie, więc mapy genetycznej stanowi 

podstawę do poszukiwania loci cech ilościowych QTL (Quantitative Traits 

Loci), a do tej kategorii cech należą zarówno patogeniczność, jak i odporność 

zbóż na badanego patogena. 

Celem pracy było więc skonstruowanie mapy genetycznej z wykorzystaniem 

markerów molekularnych typu RAPD, AFLP, a także wysoko polimorficznych 

markerów ISSR (inter-simple sequence repeat). Do zagęszczenia mapy molekularnej 

użyto także mikrosatelitarnych markerów EST-SSR oraz genów. 

Analizie molekularnej poddano 152 izolaty, wyprowadzone z pojedynczych 

askospor, uzyskane ze skrzyżowania in-vitro dwóch izolatów o przeciwstawnych 

typach kojarzeniowych (MAT-1, MAT-2). Łącznie do konstrukcji mapy 

posłużyło 330 loci. Mapę konstruowano przy użyciu programu JoinMap® 4.0. 

Analizę przeprowadzono przy progu istotności (LOD value) na poziomie 3.5. 

Summary 

GENETIC LINKAGE MAP OF STAGONOSPORA NODORUM 

Stagonospora nodorum is a causal agent of a disease called Septoria 

nodorum blotch (SNB), one of the most important diseases of cereals and 

grasses. The necrotrphic fungus causes highly significant economic losses 

by decreasing yield and seed quality. The fungus is producing phytotoxins: 

septorin and ochracin, reducing seedling growth and affecting life processes 

of infected plants. The temperature range from 20 – 25 o C and moderate 

air humidity are advantageous factors affecting maturation and releasing 

ascospores and pycnidiospores from plant debris. Ascospores spread by air are 

primary source of inoculum. Season of the most intensive spread of ascospores 

lasts from August through October in a moderate climatic zone of a northern 

hemisphere. Another type of pathogen spores, pycnidiospores splashed in rain 

drops become secondary source of inoculum. Mycelium in the infected seeds 

can infect seedling coleoptile at germination and this way to perpetuate the 

disease. 

In IHAR Radzikow a project was undertaken to study variability of 

pathogenicity in Polish S. nodorum population. The project is being run 

simultaneously with monitoring of changes in plant resistance of breeding 

materials in order to identify sources of resistance to SNB. There is also 

83

84 

research being done to determine the structure and organization of S. nodorum 

genome. The aim of this study is to localize genes of resistance on plant 

chromosomes and virulence genes on chromosomes of biotrophic pathogens, 

also pathogenicity and aggressiveness genes on chromosomes of necrotrophic 

S. nodorum. To achieve these aims genetic mapping was performed. 

Dynamic development of molecular techniques contributed to studies of 

DNA polymorphism. The mapping gives opportunity to identify genes only 

through their genotypic effects. This is of importance because until the present 

time complete resistance to Stagonospora spp. was not detected among 

cereals. Amongst many species of pathogenic fungi, especially necrotrophes, 

pathogenicity and sporulation are also conditioned by many genes. Polygenic 

inheritance of pathogenicity is also characteristic to S. nodorum. Genetic 

linkage maps are a fundamental tool for QTL-s (Quantitative Traits Loci) 

search in plants as well as in pathogenic fungi. 

The aim of this work was to construct a genetic linkage map of S. nodorum 

by employing molecular markers selection. RAPD, AFLP, highly polymorphic 

ISSR markers and some genes were used in this study. For a better density of 

S. nodorum map EST-SSR markers were added. 152 offspring isolates derived 

from a single pseudothecium which resulted from a cross of two opposite 

mating type isolates were used. Together 330 loci were identified and placed 

on genetic map using JoinMap®4.0. at LOD value 3.5.

WYKORZYSTANIE REAL TIME PCR DO ILOŚCIOWEGO 

OZNACZANIA FUSARIUM CULMORUM I GENÓW 

WARUNKUJĄCYCH PRODUKCJĘ TRICHOTECENÓW 

W ZIARNIE PSZENICY OZIMEJ 

Aleksander Łukanowski, Anna Baturo-Cieśniewska 

i Czesław Sadowski 

Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy, Katedra Fitopatologii i Mikologii 


luk-al@utp.edu.pl 

Fuzarioza kłosów stanowi jeden z najpoważniejszych problemów w uprawie 

zbóż, zwłaszcza pszenicy (Triticum aestivum L.). Jest przyczyną znacznego 

spadku plonów oraz obniżenia jakości zebranego ziarna, ze względu na jego zanieczyszczenie 

mikotoksynami – wysoce toksycznymi produktami wtórnego metabolizmu 

grzybów ją wywołujacych. Jednym z nich jest Fusarium culmorum, 

znany producent mikotoksyn z grupy trichotecenów: deoksyniwalenolu (DON) 

i jego pochodnych, niwalenolu (NIV), toksyny T-2 a także zearalenonu (ZEA). 

W celu ograniczenia występowania choroby stosuje się chemiczne zwalczanie 

jej sprawców za pomocą fungicydów. Dane literaturowe wskazują jednak, 

że zastosowanie fungicydów nie zawsze gwarantuje uzyskanie oczekiwanego 

efektu, a czasami nawet użycie niektórych ich substancji aktywnych może 

zwiększać stężenie mikotoksyn w ziarnie. 

Badania zostały podjęte w celu określenia czy: (i) substancje aktywne kilku 

fungicydów zastosowanych w różnych dawkach do zwalczania fuzariozy 

kłosów pszenicy mogą wpłynąć w zróżnicowany sposób na występowanie Fusarium 

culmorum w ziarnie oraz (ii) czy mają one wpływ na ilość tworzonych 

przez ten gatunek mikotoksyn w ziarnie. 

Badania prowadzono w Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian w Lisewie 

Malborskim (Żuławy Wiślane). Kłosy pszenicy na wybranych poletkach w fazie 

pełni kłoszenia (ZGS- 59) opryskiwano metkonazolem (Caramba 60 SL, 

BASF), azoksystrobiną (Amistar 250 SC, Syngenta Crop Protection) i protiokonazolem 

z tebukonazolem (Prosaro) w trzech dawkach stanowiących: 

zmniejszoną, pełną, i zwiększoną w stosunku do zalecanej przez producenta 

dawki. Następnie, w fazie kwitnienia (ZGS-65) kłosy inokulowano zawiesiną 



ISBN 978-83-60775-31-8 

85

86 

zarodników (o stężeniu 10 6 ·ml - 1) różnych szczepów F. culmorum różniących 

się pod względem ilości produkowanego deoksyniwalenolu pochodzących z 

pszenicy ozimej. 

Po zbiorze, z 14g próbek ziarna z poszczególnych kombinacji doświadczalnych 

izolowano DNA a następnie przeprowadzono serię analiz techniką 

Real-Time PCR z wykorzystaniem aparatu Light Cycler 480II firmy Roche 

(Szwajcaria) i barwnika SYBR Green I. Wykorzystano specyficzne gatunkowo 

startery do ilościowego określania obecności F. culmorum w ziarnie, a także 

wykonano serię testów ilościowych na obecność produktu amplifikacji fragmentu 

genu Tri5 warunkującego zdolność badanych izolatów do tworzenia 

mikotoksyn z grupy trichotecenów. 

Uzyskane wyniki porównywano z wynikami analiz chromatograficznych 

pod katem korelacji ilości kopii danego genu z rzeczywista ilością mikotoksyn 

wytwarzanych dzięki ekspresji tego genu. 

Summary 

THE USE OF REAL TIME PCR TECHNIQUE FOR QUANTITATIVE 

ANALYSIS OF FUSARIUM CULMORUM AND GENES CODING 

PRODUCTION OF TRICHOTHECENES IN WINTER WHEAT KERNELS 

Fusarium head blight (FHB) is one of the most serious problems in the 

cultivation of cereals, especially wheat (Triticum aestivum L.). It results in 

significant yield decrease and lower quality of harvested grain, because of 

its mycotoxin contamination - a highly toxic secondary metabolic products of 

fungi causing it. One of them is Fusarium culmorum, widely known producer 

of mycotoxins from trichothecene group: deoxynivalenol (DON) and its 

derivatives, nivalenol (NIV), T-2 toxin and zearalenone (ZEA). 

In order to reduce the incidence of disease, fungicides are used. Literature 

data indicate, however, that the application of fungicides does not always 

guarantee to get the desired effect, and sometimes even use some of their 

active substances may increase the concentration of mycotoxins in kernels. 

The study was conducted to determine whether: (i) active substances 

of several fungicides applied at different doses to control FHB can affect 

occurrence of Fusarium culmorum in kernels, and (ii) whether they affect the 

quantity of mycotoxins produced by this species in kernels. 

The study was conducted at the Experimental Station for Variety Testing in 

Lisewo Malborskie (Żuławy Wiślane). Ears in the phase of full tillering (ZGS- 

59) were sprayed with metconazole (Caramba 60 SL, BASF), azoxystrobin 

(Amistar 250 SC, Syngenta Crop Protection) and prothioconazole with 

tebuconazole (Prosaro) in three doses, which were: reduced, full, and increased 

in relation to the manufacturer’s recommended dose. Then, in the flowering

stage (ZGS-65), ears were inoculated with spore suspension (at a concentration 

of 10 6 ∙ml -1 ) of different strains of F. culmorum isolated from winter wheat 

differing in quantity of produced DON. 

After harvest, DNA from 14g kernel samples from each combination was 

isolated and then there were conducted a series of analyses with Real-Time 

PCR technique using a LightCycler 480II manufactured by Roche (Switzerland) 

and SYBR Green I dye. There were used species-specific primers to quantify 

the presence of F. culmorum in kernels. It was also conducted a series of 

quantitative tests for the presence of: Tri5 gene fragment coding potential 

ability of tested isolates to produce trichothecenes. 

The results were compared with those obtained from chromatographic 

analysis for correlation of gene copy number with actual concentrations of 

mycotoxins. 

87

88 

PATOGENICZNOŚĆ I CHARAKTERYSTYKA 

GENETYCZNA IZOLATÓW PHOMOPSIS DIACHENII 

SACC. UZYSKANYCH Z KMINKU ZWYCZAJNEGO 

CARUM CARVI L. 

Zofia Machowicz-Stefaniak, Ewa Zalewska, Ewa Król 

i Barbara Kowalik 

University of Life Science, Department of Phytopathology and Mycology, 

ul. Leszczyńskiego 7, 20- 069 Lublin 

zofia.machowicz@up.lublin.pl 

Grzyby z rodzaju Phomopsis występują powszechnie na roślinach z różnych 

grup botanicznych. Do licznych gatunków wykrytych na roślinach przyprawowych 

i leczniczych należą P. sclarea, P. subordinaria, P. levandulae. Do gatunków 

występujących na roślinach baldaszkowatych należą P. foeniculi i P. 

diachenii. W opracowaniach mikologicznych za pierwotnego gospodarza P. diachenii 

podawany jest pasternak zwyczajny i długo nie przypuszczano, że grzyb 

może porażać także inne rośliny baldaszkowate. W latach 2006 i 2007 P. diachenii 

izolowano z roślin kminku zwyczajnego w południowo-wschodniej Polsce. 

W testach patogeniczności uwzględniono rodzime izolaty grzyba oraz rozłupki 

i wyhodowane z nich rośliny odmiany Konczewicki. Testowano: oddziaływanie 

płynów pohodowlanych oraz wodnej zawiesiny zarodników czterech izolatów 

P. diachenii na zdolność kiełkowania rozłupek; oddziaływanie wodnej zawiesiny 

zarodników oraz krążków zarodnikującej grzybni na zranione i nie zranione 

fragmenty łodyg; oddziaływanie wodnej zawiesiny zarodników na zdrowotność 

siewek inokulowanych przez zraniony i nie zraniony hypokotyl. 

W wyniku przeprowadzonych obserwacji i reizolacji grzyba z zakażonych części 

roślin badane izolaty P. diachenii uznano za patogeniczne dla kminku zwyczajnego. 

Grzyb powodował zahamowanie kiełkowania rozłupek do 90%, nekrozę 

kiełków, nekrozę fragmentów łodyg oraz siewek, niezależnie od sposobu infekcji. 

W badaniach genetycznych uwzględniono zarówno rodzime izolaty P. diachenii 

jak i izolaty otrzymane z południowej części Niemiec. Do określenia podobieństwa 

genetycznego w obrębie populacji tego grzyba zastosowano analizę 

plimorfizmu DNA amplifikowanego losowo (RAPD). Spośród 15 losowo wybranych 

starterów , 3 okazały się przydatne do określenia zależności między badanymi 

izolatami. Liczba wytwarzanych z nimi produktów RAPD wynosiła od 



ISBN 978-83-60775-31-8

1 do 7, a ich wielkość zawierała się w przedziale od 399 pz do 3000 pz. Genotypy 

P. diachenii pochodzące z kminku uprawianego w warunkach Polski nie wykazywały 

wyraźnego zróżnicowania w otrzymanych profilach DNA. Uzyskane wzory 

prążkowe posłużyły do wyliczenia współczynników podobieństwa i skonstruowania 

dendrogramów. Okazało się, że niezależnie od użytego startera, wydzielano 

dwie główne grupy skupień, w których zwykle wyodrębniano jeszcze podgrupy. 

Generalnie izolaty rodzime P. diachenii pochodzące z okolic Lublina cechowały 

się większą homogenicznością niż izolaty obce. 

Summary 

PATHOGENICITY AND GENETIC CHARACTERIZATION 

OF PHOMOPSIS DIACHENII SACC. ISOLATES OBTAINED FROM 

CARAWAY CARUM CARVI L. 

Fungi from the genus Phomopsis are known as commonly occurring 

pathogenes of plants from various botanical groups. Many species were identified 

both on spices and herbs included P. sclareae, P. subordinaria, P. lavandulae. P. 

foeniculi and P. diachenii belonging to the species occurred on Apiaceae plants. 

According to the mycological literature parsnip was recognized as the first 

host of P. diachenii and it was not expected that this species could infect other 

Apiaceae plants for a long time. P.diachenii was isolated from caraway plants 

in south-east of Poland in the years 2006 and 2007. 

In the pathogenicity tests the native isolates of the fungus as well as 

schizocarps and the Konczewicki cultivar plants grown from them were used. 

The following combination were studied: influence of post-culture liquid and 

water suspension of spores on schizocarp germination; influence of water 

suspension of spores and discs of mycelium carrying spores of P.diachenii on 

injured and uninjured parts of stems; influence of water suspension of spores on 

healthiness of seedlings inoculated by injured and uninjured hypocotyl. 

As the result of observations and reisolations of the fungus from the infected 

plant parts, isolates of P. diachenii were recognized as pathogenic to caraway. 

This fungus caused inhibition of schizocarps germination to 90%, germs necrosis, 

as well as necrosis of stem parts and seedlings, regardless of infection manner. 

In the genetic studies both native isolates of P. diachenii as well as isolates 

kindly provided from south part of Germany were evaluated. In order to 

determine genetic relationships within population of this fungus the random 

amplification of polymorphic DNA (RAPD) technique was used. Three out of 15 

randomly chosen primers, were useful for determination of genetic variability 

among the studied isolates. The number of amplified DNA fragments ranged 

from 1 to 7 per primer with sizes between 399 bp and 3000 bp. Genotypes of P. 

diachenii originated from caraway cultivated in Polish conditions were not clearly 

differentiated in their DNA profiles. On the basis of variable banding patterns 

89

90 

obtained, similarity coefficients values were evaluated and dendrograms were 

constructed. It was shown that independently of the primers used, two main 

groups of isolates were separated, and within them the subgroups were usually 

identified. Isolates of P. diachenii originated from Lublin region were generally 

more homogenous than the foreign ones.

NOWA METODA OKREŚLANIA GENETYCZNEGO 

ZRÓŻNICOWANIA SPRAWCÓW RAKA BAKTERYJNEGO 

DRZEW OWOCOWYCH 

Monika Kałużna, Joanna Puławska i Piotr Sobiczewski 

Instytut Ogrodnictwa, Oddział Sadownictwa, ul. Pomologiczna 18, 


monika.kaluzna@insad.pl 

Rak bakteryjny występuje we wszystkich rejonach uprawy drzew owocowych 

na świecie. Obok brunatnej zgnilizny, należy do najgroźniejszych 

chorób drzew pestkowych. Rak bakteryjny atakuje wszystkie organy części 

nadziemnej, powodując zmniejszenie plonu owoców, a niekiedy zamieranie całych 

drzew. Sprawcą raka jest polifagiczna bakteria Pseudomonas syringae 

powodująca choroby ponad 180 gatunków roślin, jednorocznych i wieloletnich. 

Wśród szczepów porażających drzewa owocowe wyróżnia się patowary syringae 

i morsprunorum, a w tym 2 rasy. Należą one odpowiednio do genomogatunków 

1, 2 i 3, wskazując ich specjalizację patogeniczną. Patowary P. syringae 

różnią się zakresem roślin-gospodarzy oraz sposobem zakażania drzew. 

Diagnostyka raka bakteryjnego oparta jest na fenotypowej charakterystyce 

jego sprawcy. Badania nad genetycznym zróżnicowaniem patogena wykazały, 

że patowar morsprunorum jest jednorodny, a w jego obrębie wyróżnia się dwie 

homogeniczne rasy. Natomiast patowar syringae jest wysoce heterogenny nawet 

gdy izolaty pochodzą z tego samego gatunku rośliny – gospodarza i rejonu 

geograficznego (Kałużna i in. 2010). 

W ramach badań własnych opracowano charakterystykę 150 izolatów 

P. syringae wyosobnionych z różnych organów czereśni, wiśni, brzoskwini 

i śliwy z objawami chorobowymi, pochodzących z różnych rejonów Polski. Zastosowane 

metody konwencjonalne: testy LOPAT, (Lelliot i in. 1966) (wytwarzanie 

lewanu z sacharozy, obecność oksydazy, aktywność pektynolityczna na 

ziemniaku, obecność dihydrolazy argininy, reakcja nadwrażliwości na tytoniu) 

oraz testy GATTa (Lattore i Jones 1979) (upłynnianie żelatyny, aktywność 

β-glukozydazy, aktywność tyrozynazy, wykorzystanie kwasu winowego) 

oraz test na wykorzystanie L-mleczanu pozwoliły na zaklasyfikowanie 112 

izolatów do patowaru syringae, 32 izolatów do patowaru morsprunorum rasa 

1 oraz 6 izolatów do patowaru morsprunorum, rasa 2. 



ISBN 978-83-60775-31-8 

91

92 

W celu określania zróżnicowania genetycznego i pokrewieństwa izolatów 

zastosowano metodę Melting Profile PCR (PCR MP) (Masny i Płucienniczak 

2003) dotychczas używaną głównie w badaniach patogenów człowieka, wprowadzając 

modyfikację własną dotyczącą zastosowanej endonukleazy oraz 

temperatury denaturacji. Metoda obejmuje trzy główne etapy: trawienie enzymem 

restrykcyjnym, ligację oligonukleotydowych adapterów odpowiadających 

miejscom cięcia i amplifikację produktów ligacji przy zastosowaniu niskiej 

temperatury denaturacji T d (80-88°C). PCR MP pozwala na zróżnicowanie 

bakterii, nawet na poziomie szczepu, w oparciu o różnorodność zawartości par 

GC i długości fragmentów genomowego DNA uzyskane po trawieniu fragmentów 

endonukleazami (Masny i Płucienniczak 2003). 

Uzyskane wyniki potwierdziły jednorodność ras w obrębie patowaru morsprunorum 

wykazaną w charakterystyce fenotypowej oraz zróżnicowanie izolatów 

zaklasyfikowanych do patowaru syringae. Stwierdzono jednak, że wśród 

izolatów tego patowaru pochodzących z wiśni wyróżnia się homogenna grupa 

42 izolatów pochodzących z różnych rejonów kraju. Izolaty te wykazały niski 

stopień wirulencji w teście na zawiązkach owoców czereśni, podobny do izolatów 

patowaru morsprunorum. Może to sugerować ich przynależność do formy 

pośredniej pomiędzy patowarami syringae i morsprunorum. 

Podsumowując, należy stwierdzić, że metoda PCR MP okazała się bardzo 

pomocna w określaniu patowarów i ras gatunku P. syringae pochodzących 

z drzew pestkowych, a jednocześnie dostarczyła informacji o genetycznym 

zróżnicowaniu izolatów, włączając w to wirulencję. 

Summary 

NEW METHOD USED FOR DETERMINATION OF GENETIC 

DIVERSITY OF THE CAUSAL AGENT OF BACTERIAL CANCER 

ON FRUIT TREES 

Bacterial canker occurs in all major fruit growing areas of the world. Besides 

of brown rot bacterial canker is one of the most important and severe diseases 

of stone fruit trees. It attacks all aboveground parts of the trees, resulting 

in reduction of yield and sometimes leading to death of the trees. The causal 

agent of bacterial canker is a polyphagous bacterium Pseudomonas syringae 

causing diseases of over 180 plant species, both annual and perennial. Among 

strains attacking fruit trees two pathovars syringae and morsprunorum, 

including two races are discriminated. They belong to genomospecies 1,2 and 3 

respectively, indicating their pathogenic specialization. P. syringae pathovars 

differ in the host range and the way of trees infection. 

The diagnostic of bacterial canker is commonly based on phenotypic 

characterization of its causal agent. The study on genetic diversity of pathogen

showed that pathovar morsprunorum is homogeneous, with two races (1 and 

2) clearly differing from each other. On the other hand, pathovar syringae is 

a highly heterogeneous even when the isolates originate from the same host 

plant and geographical region (Kałużna et al. 2010). 

In our study 150 isolates of P. syringae obtained from various organs of sweet 

and sour cherry, peach and plum showing disease symptoms and originating 

from various geographical regions in Poland were characterized. Conventional 

methods consisting of LOPAT tests, (Lelliot et al. 1966) (production of levan 

from sucrose, oxidase, pectolytic activity on potato, the presence of arginine 

dihydrolase, hypersensitivity reaction on tobacco), GATTa tests (Latorre and 

Jones 1979) (liquefaction of gelatin, β-glucosidase activity, the activity of 

tyrosinase, the use of tartaric acid) and test for L-lactate utilization allowed 

for classification of 112 isolates to pathovar syringae, 32 isolates to pathovar 

morsprunorum race 1 and 6 isolates to morsprunorum race 2. 

In order to determine genetic diversity and phylogenetic relatedness 

between isolates the new method Melting Profiles PCR (PCR MP) (Masny and 

Płucienniczak 2003), previously used mainly in studies of human pathogens 

was applied. Own modification consisted changing the restriction enzyme and 

adjusting of denaturation temperature. 

This method consists of three steps: digestion with restriction enzyme, 

ligation of oligonucleotide adapters corresponding to the restriction sites, 

and PCR amplification of the ligation products using low denaturation 

temperatures Td (80–88°C). This DNA fingerprinting method allows for 

differentiation of bacteria at strain level, based on heterogeneity of their GC 

content and length of genomic DNA fragments obtained after digestion with 

endonucleases (Masny and Płucienniczak 2003). 

The results confirmed the homogeneity of races within pathovar 

morsprunorum proved in phenotypic studies and the diversity within the 

isolates belonging to pathovar syringae. It was found however, that among 

isolates of pathovar syringae originating from sour cherry the homogenous 

group of 42 isolates from different regions of the country was formed. These 

isolates showed low degree of virulence in test on sweet cherry fruitlets, similar 

to the those of pathovar morsprunorum. This may suggest that they belong 

to an intermediate form between pathovars syringae and morsprunorum. In 

conclusion, it should be stated that PCR MP method appeared to be very useful 

in discrimination of pathovars and races of P. syringae originating from stone 

fruits and gave additional information on their genetic diversity, including 

virulence. 

93

94 

Literatura 

Masny A., and Płucienniczak A., 2003: Ligation mediated PCR performed at 

low denaturation temperatures-PCR melting profiles. Nucleic Acids Res. 

Sep 15; 31 (18): e114. 

Kałużna M., Puławska J., Sobiczewski P., 2010: The use of PCR melting profile 

for typing of Pseudomonas syringae isolates from stone fruit trees. Eur. 

J. Plant Pathol., 126: 437–443. 

Lattore BA, and Jones AL., 1979: Pseudomonas morsprunorum, the cause of 

bacterial canker of sour cherry in Michigan and its epiphytic association 

with P. syringae. Phytopathology 69: 335–339. 

Lelliott RA, Billing E, Hayward AC., 1966: A determinative scheme for the fluorescent 

plant pathogenic Pseudomonads. J. Appl. Bacteriol. 29: 470–489.

ZMIENNOŚĆ GENETYCZNA POPULACJI GRZYBA 

VENTURIA INAEQUALIS W POLSCE 

Monika Michalecka, Sylwester Masny, Tadeusz Malinowski 

i Anna Bielenin 



monika.michalecka@insad.pl 

Pomimo ciągłego udoskonalania programu ochrony jabłoni przed parchem 

jabłoni oraz wprowadzania do uprawy odmian charakteryzujących się wysoką 

odpornością, choroba ta nadal sprawia wiele problemów i często decydująco 

wpływa na powodzenie upraw jabłoni. Przyczyn niepowodzeń w ochronie 

jabłoni przed parchem jest wiele. Między innymi znaczną rolę odgrywają 

zmiany powodowane przez selektywne środki ochrony roślin, jak i uprawiane 

odmiany parchoodporne, które oddziałują na strukturę populacyjną sprawcy 

choroby – grzyba Venturia inaequalis. Ponadto, sposób reprodukcji grzyba 

oraz tendencja do częstych spontanicznych mutacji generują wysokie zróżnicowanie 

genetyczne populacji i w konsekwencji ułatwiają patogenowi adaptację 

do niekorzystnych warunków środowiskowych. W obrębie gatunku V. inaequalis 

wyróżnia się rasy fizjologiczne, będące wskaźnikami jego zdolności do 

porażania szerokiego zakresu gatunków i odmian roślin z rodzaju Malus. 

W następstwie wprowadzania do uprawy odmian jabłoni o wysokiej odporności 

na chorobę warunkowanej głównymi genami odporności na parcha (R), 

tworzą się rasy patogena zdolne do przełamywania tej odporności i wywołania 

choroby. W kontekście hodowli odpornościowej jabłoni przeciwko parchowi istnieje 

potrzeba prowadzenia badań nad mechanizmami powstawania i rozprzestrzeniania 

się różnych form V. inaequalis. Z praktycznego punktu widzenia 

poważnym problemem, u którego podłoża leżą zmiany w genotypie patogena, 

jest także występowanie zjawiska odporności na powszechnie stosowane 

fungicydy. Wiele fungicydów charakteryzuje się bowiem bardzo specyficznym 

mechanizmem działania na procesy fizjologiczne patogena kontrolowane pojedynczymi 

genami. Przy częstym stosowaniu związków z tej samej grupy 

w genomie grzyba zachodzą zmiany pozwalające mu na przeżycie w sadzie 

mimo stosowanych zabiegów chemicznych, a nawet na uzyskanie liczebnej 

przewagi form odpornych nad wrażliwymi. 



ISBN 978-83-60775-31-8 

95

96 

Celem przeprowadzonych badań była analiza odpowiedzi patogena na 

dwie różne strategie zwalczania. W pierwszej części badano strukturę genetyczną 

populacji V. inaequalis przełamujących odporność jabłoni uwarunkowaną 

obecnością genu Vf, natomiast w drugiej analizowano zmiany zachodzące 

w populacjach patogena, będące skutkiem wieloletniego stosowania 

fungicydów strobilurynowych w sadach towarowych. 

W sezonie 2010, zaobserwowano objawy choroby na kilku odmianach 

uważanych dotąd za parchoodporne. Odmiany te posiadały gen odporności 

Vf, pochodzący od jabłoni Malus floribunda 821. W ramach oceny zróżnicowania 

genetycznego populacji patogena przełamujących odporność jabłoni na 

parcha związaną z genem Vf, przeanalizowano 8 populacji V. inaequalis pochodzących 

z różnych lokalizacji: sześć z odmian jabłoni posiadających gen 

Vf (‘Topaz’, ‘Novamac’, ‘Rajka’) oraz dwie uzyskane z odmiany bez tego genu 

(‘Antonówka’). Do badań każdej populacji wykorzystano około 45 reprezentatywnych 

plam parcha na liściach. Na podstawie wyników 5-ciu niezależnych 

reakcji multiplex-PCR, pozwalających na amplifikację specyficznych sekwencji 

DNA w obrębie 11 markerów mikrosatelitarnych (SSR), porównano ze sobą 

DNA 353 izolatów. Stwierdzono, że populacje przełamujące odporność związaną 

z genem Vf różniły się znacznie od siebie, co może sugerować brak przepływu 

informacji genetycznej między nimi oraz wskazywać na rożne źródła mutacji, 

które doprowadziły do powstania wirulencji wobec roślin posiadających gen 

Vf. Natomiast 2 pozostałe populacje pochodzące z odmian bez genu Vf, znacząco 

różniły się od ‘populacji Vf’, lecz w mniejszym stopniu między sobą, co może 

wynikać z wymiany informacji genetycznej między powszechnie występującymi 

w Polsce ‘populacjami bez Vf’ mimo odległych lokalizacji. Ponadto, wśród 

osobników z ‘populacji Vf’ obserwowano dość wysoki procent osobników identycznych 

pod względem analizowanych cech (markerów), w przeciwieństwie 

do bardzo niskiego odsetka w ‘populacji bez Vf’, co można tłumaczyć tym, iż 

‘populacje Vf’ znajdują się pod wpływem silnej presji selekcyjnej wywoływanej 

przez gen Vf obecny u roślin żywicielskich. Przeprowadzona analiza pozwoliła 

na wskazanie możliwości przełamania odporności jabłoni związanej z genem 

Vf na parcha i rozprzestrzeniania się nowych ras w Polsce. 

Jedną z powszechnie stosowanych w zwalczaniu parcha jabłoni grup fungicydów 

w Polsce są strobiluryny, zakłócające funkcjonowanie mitochondrialnego 

łańcucha oddechowego patogenów. Spośród kilku zbadanych mechanizmów 

odporności na te środki, wysoki poziom odporności w warunkach polowych obserwowano 

zwykle w związku z obecnością mutacji G143A (Fernandez-Ortuno 

i in. 2008). Obecność tej mutacji stwierdzono u V. inaequalis oraz u innych 

ważnych fitopatogenów, m.in. Blumeria graminis f. sp. tritici, Mycosphaerella 

fijiensis, Plasmopara viticola (Collina i in. 2005, Sierotzki i in. 2000). Wrażliwość 

V. inaequalis na strobiluryny szacuje się zazwyczaj na podstawie oceny

kiełkowania zarodników konidialnych pobranych z sadów i naniesionych na 

liście opryskane fungicydem. Obecnie jako wsparcie czy uzupełnienie dla metod 

konwencjonalnych proponuje się testy molekularne, bazujące na reakcji 

PCR. W ramach badań własnych nad wykrywaniem mechanizmu odporności 

V. inaequalis na strobiluryny opracowano metodę, bazującą na technice real-time 

PCR, z wykorzystaniem starterów specyficznych do miejsca mutacji 

oraz barwnika fluoryzującego SYBR Green (Michalecka i in. 2011). Metoda 

ta pozwala nie tylko na wykrycie sekwencji V. inaequalis zawierających oraz 

niezawierających mutację, ale również na określenie ich udziału w populacji 

patogena. Aplikacja tej metody w różnych okresach sezonu może pomóc w monitorowaniu 

dynamiki zmian w nasileniu form odpornych na strobiluryny 

w sadzie. Po wstępnej optymalizacji metody z wykorzystaniem szczepów referencyjnych 

V. inaequalis posiadających 100% poziom mutacji warunkującej 

odporność, oraz szczepów bez mutacji, przeanalizowano 17 populacji patogena 

(zebranych pod koniec sezonu 2009), 15 pochodzących z sadów towarowych 

oraz 2 z sadu ekologicznego. Dla każdej populacji, na podstawie porównania 

z izolatami wskaźnikowymi, określono procentowy udział mutacji odpowiedzialnej 

za odporność na strobiluryny. W sadach towarowych poziom odporności 

był bardzo wysoki i mieścił się w zakresie od 50 do 100%, natomiast w sadzie 

ekologicznym dla 2 badanych populacji wynosił odpowiednio 1 i 46 %. Na 

podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że w populacji patogena w naszych 

sadach utrzymuje się wysoki poziom odporności. Ponadto formy odporne 

patogena można spotkać również w sadach bez ochrony; w tym przypadku nie 

można wykluczyć przeniesienia się zarodników z sąsiednich sadów towarowych, 

jak również tendencji patogena do spontanicznych mutacji. Opracowana 

metoda okazała się przydatna do oszacowania poziomu odporności 17 populacji 

V. inaequalis na strobiluryny, jak również będzie można ją zastosować do 

prowadzenia monitoringu poziomu odporności w sadach jabłoniowych. 

Summary 

GENETIC VARIATION OF VENTURIA INAEQUALIS FUNGUS 

POPULATIONS IN POLAND 

Despite the continuous improvement of the apple trees protection against 

apple scab and the introduction of scab-resistant varieties, the disease still 

causes many problems in apple cultivation and has often decisive negative 

influence on the profitability of the crop. There are many reasons of failures 

in the apple trees protection against apple scab. Among others, common usage 

of selective fungicides and scab resistance breeding play the major role, both 

potentially promoting the changes in the population of Venturia inaequalis 

fungus, the causal agent of the disease. Moreover, the specific mode of fungal 

97

98 

reproduction as well as its tendency to frequent spontaneous mutations 

generate high genetic diversity of the population and, consequently, facilitate 

the pathogen adaptation to adverse environmental conditions. Within the 

species, the pathogen is conventionally classified into physiological races, 

which determine its ability to infect a wide range of plant species and varieties 

of the Malus genus. Following the introduction of highly resistant apple 

cultivars, containing the main scab resistance genes (e.g. Vm, Vf), new races 

of the pathogen are developing, capable to overcome this resistance. In the 

context of the apple resistance breeding, there is a need for the research on 

the mechanisms of emergence and spread of various forms of V. inaequalis. 

From a practical point of view, the occurrence of forms of pathogen resistant to 

commonly used fungicides is a very serious problem. When the compounds from 

the same group of fungicides are frequently used in the orchard, the changes 

occur in fungal genome, enabling for survival of resistant strains of pathogen 

despite the chemical treatment, and even to gain a quantitative advantage 

over the fungicide-sensitive forms. 

The aim of this study was to analyze the response of the pathogen against two 

different control strategies. In the first part, the genetic structure of V. inaequalis 

populations breaking the apple resistance associated with the main Vf gene was 

studied, while the second part concerned the changes in pathogen populations, 

resulting from continuous strobilurin treatment in commercial orchards. 

In the 2010 season, weather conditions were favorable for the scab 

development, and scab symptoms were observed in Poland on several cultivars 

previously considered to be scab-resistant. All of them contained main 

resistance gene Vf, originating from the apple tree Malus floribunda 821. 

In order to assess the genetic diversity of pathogen populations overcoming 

apple resistance related to Vf gene, eight populations of V. inaequalis from 

different locations were analyzed: six collected from trees of varieties with Vf 

gene (‘Topaz’, ‘Novamac’, ‘Rajka’) and two derived from the susceptible variety 

without this gene (‘Antonówka’). From 42 to 45 scab lesions collected from 

several trees representing each variety were used for DNA isolation. On the 

basis of five independent multiplex-PCR reactions, allowing for amplification of 

DNA sequence within the 11 microsatellite markers (SSR), DNA isolated from 

353 scab lesions was compared with each other. It was found that populations 

able to break the resistance associated with the Vf gene differed significantly 

from each other, which may suggest the lack of gene flow between them, and 

indicate the various sources of mutations, which led to the virulence towards 

plants containing Vf gene. However, two other tested populations originating 

from variety without Vf gene, differed significantly from the ‘Vf populations’, 

but showed higher similarity between themselves, suggesting the occurrence 

of genetic exchange between widely occurring in Poland ‘non-Vf populations’ 

despite the remote locations. Moreover, among individuals from ‘Vf populations’

a high percentage of individuals identical in terms of analyzed features 

(markers) were observed, in contrast to a very low percentage of clones in ‘non- 

Vf populations’, which may be explained by the fact that ‘Vf populations’ are 

influenced by strong selection pressure exerted by the Vf gene in host plant. 

Conducted analysis allowed for the indication of possible way of overcoming 

scab resistance associated with Vf gene and spreading of new races in Poland. 

Strobilurins are among the most commonly applied fungicides for scab control 

in Poland. They disturb functioning of the mitochondrial respiratory chain of 

pathogens. Among several detected mechanisms of resistance to strobilurins, 

a high level of resistance in field populations was mostly associated with the 

presence of G143A mutation (Fernandez-Ortuno et al. 2008). This particular 

mutation was detected in V. inaequalis and in other important phytopathogens, 

including Blumeria graminis f. sp tritici, Mycosphaerella fijiensis, Plasmopara 

viticola (Collin et al. 2005, Sierotzki et al. 2000). Sensitivity of V. inaequalis 

to strobilurins is usually determined on the basis of germination of spores 

collected from strobilurin-controlled orchards and deposited on fungicidesprayed 

leaves. Molecular approaches based on PCR are currently proposed 

as a support or complement to conventional methods. As a part of the 

research devoted to the detection of V. inaequalis mechanism of resistance of 

to strobilurins, the method based on real-time PCR technique, using primers 

complementary to the site of mutation and the fluorescent dye SYBR Green, 

has been developed (Michalecka et al. 2011). This method not only allows the 

detection of V. inaequalis sequences with or without the mutation, but also to 

determine their ratio in the pathogen population. Application of this method 

at different periods during the season, may help in monitoring the dynamics of 

strobilurin-resistant forms in the orchard. After the initial optimization of the 

method using the reference strains of V. inaequalis, containing 0% or 100% of 

mutation, we analyzed 17 populations of V. inaequalis (collected at the end of 

season 2009), 15 derived from the commercial orchards and 2 from the organic 

orchard. The percentage of mutation conferring resistance was estimated 

for each population. In commercial orchards, the mutation level was high 

and ranged from 50 to 100%, while in the organic orchard for two examined 

populations the level was 1 and 46% respectively. These results indicate that the 

pathogen populations maintain a high level of strobilurins resistance in many 

commercial orchards in Poland. In addition, resistant forms of the pathogen 

may also be found in orchards without protection. In this case the presence 

of resistant strains can be explained either by the migration of spores from 

neighboring chemically controlled orchards to the organic ones, or by the result 

of spontaneous mutation(s). The method proved to be useful in estimating the 

level of strobilurins resistance of 17 populations of V. inaequalis, as well as it 

can be used to monitor the level of resistance in apple tree orchards. 

99

100 

Literatura 

Collina M., Landi L., Guerrini P., Branzanti M.B., Brunelli A., 2005: QoI resistance 

of Plasmopara viticola in Italy: biological and quantitative realtime 

PCR approaches. In: Dehne H-W, Gisi U,Kuck K-H, Russell PE, Lyr 

H. (eds) Modern Fungicides and Anti-Fungal Compounds IV. Alton, UK, 

BCPC, pp 81–88. 

Fernandez-Ortuno D., Tores J.A., de Vicente A., Perez-Garcia A., 2008: Mechanisms 

of resistance to QoI fungicides in phytopathogenic fungi. International 

Microbiology 11: 1–9. 

Michalecka M., Malinowski T., Broniarek-Niemiec A., Bielenin A., 2011: Realtime 

PCR assay with SNP-specific primers for the detection of a G143A 

mutation level in Venturia inaequalis field populations. Journal of Phytopatology, 

DOI: 10.1111/j.1439-0434.2011.01805.x. 

Sierotzki H., Parisi S., Steinfeld U., Tenzer I., Poirey S., Gisi U., 2000: Mode 

of resistance to respiration inhibitors at the cytochrome bc1 enzyme complex 

of Mycosphaerella fijiensis field isolates. Pest Management Science 56: 

833–841.

MOLEKULARNA IDENTYFIKACJA CHEMOTYPÓW 

POLSKICH IZOLATÓW FUSARIUM CULMORUM 

UZYSKANYCH Z PSZENICY OZIMEJ I JAREJ 

Anna Baturo-Cieśniewska i Czesław Sadowski 

Uniwersystet Technologiczno-Przyrodniczy, Katedra Fitopatologii i Mikologii 

Molekularnej, ul. Ks. Kordeckiego 20, 85-225 Bydgoszcz 

baturo-a@utp.edu.pl 

Metody oparte na technice PCR są powszechnie stosowane do diagnostyki 

i oznaczania gatunków należących do rodzaju Fusarium oraz do określania 

ich chemotypów. Identyfikacja obecności w genomie klasteru genów Tri 

umożliwia określenie potencjalnych zdolności izolatów Fusarium spp. do produkcji 

mikotoksyn z grupy trichotecenów i wyróżnienia wśród nich tych, które 

są zdolne do syntezy ich specyficznych typów - chemotyp DON, włączając 

3A-DON, 15A-DON i chemotyp NIV. 

Przedmiotem badań było 37 izolatów Fusarium culmorum pochodzących 

z różnych odmian pszenicy ozimej i jarej, uzyskanych w latach 2006-2008 

w różnych rejonach Polski. Po uzyskaniu kultur jednozarodnikowych izolowano 

całkowite DNA z grzybni wyhodowanej na płynnej pożywce glukozowo- 

-ziemniaczanej (PDB; Difco, USA) przy użyciu zestawu DNeasy Plant Mini 

Kit (Qiagen, USA). 

Analizy PCR dotyczące produkcji deoxyniwalenolu (DON) i niwalenolu 

(NIV) były oparte na starterach amplifikujących odpowiednie fragmenty genów 

Tri7 i Tri13. W reakcjach użyto kilku zestawów starterów: MinusTri7F/ 

MinusTri7R i Tri13F/Tri13DONR do identyfikacji chemotypu DON oraz 

Tri7F/Tri7NIV i Tri13NIVF/Tri13R do identyfikacji chemotypu NIV. W celu 

określenia zdolności izolatów zakwalifikowanych do chemotypu DON do produkcji 

jego pochodnych, 3A-DON i 15A-DON, przeprowadzono analizy bazujące 

na genie Tri3 używając, odpowiednio, zestawów starterów Tri303F/Tri303R 

i Tri315F/Tri315R. 

Reakcje przeprowadzono w objętości 12.5μl zawierającej 50 ng DNA grzyba 

i odczynniki z zestawu PCR Core Kit (QIAGEN, USA) w termocyklerze Eppendorf 

epgradient Mastercycler. Produkty po amplifikacji poddano elektroforezie 

na 1.4% żelu agarozowym w boforze TBE z dodatkiem bromku etydyny. 



ISBN 978-83-60775-31-8 

101

102 

Wśród badanych izolatów F. culmorum wykazano obecność zarówno chemotypu 

DON, jak i NIV. Wyraźnie przeważał chemotyp DON, do którego należało 

35 izoltów, podczas gdy do chemotypu NIV tylko 2 izolaty. Jednakowe wyniki 

uzyskano w przypadku zastosowania analiz opartych na genie Tri7 jak i Tri13. 

Analizy oparte na genie Tri3 wykazały, że wszystkie izolaty zakwalifikowane 

do chemotypu DON zdolne są do produkcji tylko jednej pochodnej - 3A-DON. 

Jest to zgodne z wynikami analiz europejskich izolatów, wśród których wyraźnie 

dominuje DON. Według doniesień literaturowych, w przypadku tego 

chemotypu u F. culmorum stwierdzono jedynie pochodną 3A-DON. 

Summary 

MOLECULAR DETERMINATION OF CHEMOTYPES OF POLISH 

FUSARIUM CULMORUM STRAINS ISOLATED FROM WINTER 

AND SPRING WHEAT 

PCR-based methods are useful tool for diagnosis and quantification of 

Fusarium species and determination of their chemotypes. Identification of the 

presence of the Tri cluster genes in the genome makes it possible to determine 

the potential ability of fungi of the Fusarium genus to produce trichothecenes 

and to distinguish from them isolates that are potentially able to synthesize 

their specific type - chemotypes DON, including 3A-DON, 15A-DON, and NIV. 

A total of 37 isolates of Fusarium culmorum were collected from different 

cultivars of winter and spring wheat between 2006 and 2008 from different 

Polish provinces. All isolates were derived from single conidia and next total 

DNA was isolated from mycelium grown on Potato Broth (PDB; Difco, USA 

using the DNeasy Plant Mini Kit (Qiagen, USA). 

PCR assays of deoxynivalenol (DON) or nivalenol (NIV) production were 

based on primers for the Tri7 and Tri13 genes. For PCR reactions few primer 

sets were used: MinusTri7F/MinusTri7R and Tri13F/Tri13DONR for DON 

chemotype isolates determination and Tri7F/Tri7NIV and Tri13NIVF/ 

Tri13R for NIV chemotype isolates determination. To distinguish ability to 

production of DON derivatives 3A-DON and 15A-DON, analyses based on 

Tri3 gene was carried out using respectively Tri303F/Tri303R and Tri315F/ 

Tri315R primer sets. 

Reactions were carried out in a volume of 12.5μl containing 50 ng 

of fungal DNA and reagents from PCR Core Kit (QIAGEN, USA) in an 

Eppendorf epgradient Mastercycler. Amplification products were separated by 

electrophoresis on 1.4% agarose gels with a TBE running buffer and stained 

with ethidium bromide. 

Assays showed that DON and NIV chemotypes of F. culmorum were present 

among the isolates tested. A clear advantage of DON (35 isolates) over NIV

(2 isolates) was found. Results with primers concerning Tri7 and Tri13 were 

the same. Assay based on primers for the Tri3 gene showed that all isolates, 

identified as DON chemotype, can produce its 3A-DON derivative. This is 

consistent with the results of the studies of European isolates, among which 

predominates DON chemotype. According to reports in the literature, in the 

case of this chemotype, F. culmorum is able to produce only one derivative, 

3A-DON. 

103

104 

SEKWENCJE POLIMORFICZNYCH FRAGMENTÓW 

MINISATELITARNYCH GRZYBA LEPTOSPHAERIA 

MACULANS W POPULACJACH TRAKTOWANYCH 

I NIE TRAKTOWANYCH FUNGICYDAMI 

Witold Irzykowski 1 , Marek Korbas 2 , Ewa Jajor 2 

i Małgorzata Jędryczka 1 

1Instytut Genetyki Roślin PAN, ul. Strzeszyńska 34, 60-479 Poznań 

2Instytut Ochrony Roślin - PIB, ul. Władysława Węgorka 20, 60-318 Poznań 

wirz@igr.poznan.pl 

Minisatelitarne DNA (Variable Number of Tandem Repeats, VNTR) to jedne 

z najbardziej użytecznych fragmentów DNA, umożliwiających określanie 

zmienności genetycznej w obrębie badanej populacji. Określenie ‘minisatelity’ 

odnosi się do fragmentów DNA zawierających różną liczbę powtórzeń o tej samej 

sekwencji nukleotydowej. Po raz pierwszy regiony powtórzone wykryto 

w genomie człowieka, niebawem jednak stwierdzono, że powtórzone sekwencje 

DNA licznie występują u wszystkich badanych organizmów. Pierwsze sekwencje 

minisatelitarne u grzybów stwierdzono w telomerach drożdży Saccharomyces 

cervisiae Meyen ex E.C. Hansen. Były to tandemowo zestawione 

odcinki, każdorazowo składające się z trzech fragmentów długości 12 nukleotydów, 

od 8 do 25 razy powtórzone w genomach badanych szczepów drożdży. 

Istnieje wiele teorii dotyczących funkcji tych sekwencji w genomie, jednakże 

nadal jest ona raczej domniemana niż poznana. Przypuszcza się, że fragmenty 

te powstają na skutek zaburzenia w procesie crossing-over. Sekwencja tych 

fragmentów w znacznej mierze pozostaje niezmienna, dlatego w przypadku 

minisatelit mówimy o allelach, choć fragmenty te nie stanowią części genów 

i nie kodują białek. 

Dzięki oznaczeniu sekwencji genomu, grzyb Leptosphaeria maculans 

(Desm.) Ces et de Not. jest obecnie jednym z niewielu gatunków o poznanej 

sekwencji licznych (39) fragmentów minisatelitarnych. Niektóre z nich mają 

wiele alleli; przykładowo fragment MinLm2 posiada aż 20 alleli, z czego 14 

stwierdzono w Polsce, a 12 występowało na tym samym polu rzepaku ozimego. 

Intensywne badania genomu grzyba L. maculans związane są z dużą ekonomiczną 

szkodliwością tego patogena względem rzepaku (Brassica napus L.). 



ISBN 978-83-60775-31-8

Grzyb L. maculans obniża plonowanie rzepaku ozimego i przyczynia się do 

znacznych strat ekonomicznych. Patogen występuje głównie w Australii, Kanadzie 

oraz Europie, w tym także w Polsce. Silne porażenie roślin przez L. maculans 

w sezonie 2010/2011 skłania do kontynuowania badań nad genetyczną 

strukturą populacji tego gatunku grzyba, w celu poznania zakresu zmienności 

i plastyczności jego genomu. 

Celem niniejszego eksperymentu było porównanie polimorfizmu sekwencji 

minisatelitarnych w dwóch populacjach izolatów L. maculans wyodrębnionych 

z tej samej odmiany (Bosman, HR Strzelce) w tym samym roku (jesień 

2006) i na jednym polu (PSD IOR-PIB w Winnej Górze koło Środy Wielkopolskiej), 

lecz zróżnicowanych pod względem traktowania fungicydem zawierającym 

metkonazol. Badaniom poddano 40 izolatów grzyba. Oznaczono sekwencje 

minisatelitarne MinLm555, MinLm935-2, MinLm939, MinLm1139, 

MinLm2448-1, MinLm2451 oraz MinLm2452. 

W całej puli badanych izolatów wykazano obecność od dwóch (MinLm2448-1 

oraz MinLm2452) do dziesięciu (MinLm1139) powtórzeń rdzenia. W sekwencjach 

MinLm555 oraz MinLm935-2 nie stwierdzono zmienności innej niż liczba 

powtórzeń rdzenia (odpowiednio 3 allele i 7 alleli). W pozostałych przypadkach 

zawsze występowała dodatkowa zmienność substytucyjna w obrębie 

rdzenia, a w przypadku MinLm2451 także poza fragmentem minisatelitarnym 

od strony startera odwrotnego (Reverse Primer). Wykazano, że u L. maculans 

występuje wysoki polimorfizm sekwencji minisatelitarnych nawet wśród izolatów 

zebranych z jednego pola. Nie stwierdzono wyraźnych różnic pomiędzy 

zmiennością w obrębie populacji izolatów wyodrębnionych z roślin traktowanych 

i nie traktowanych fungicydem. 

Summary 

THE SEQUENCES OF POLYMORPHIC MINISATELLITE FRAGMENTS 

OF THE FUNGUS LEPTOSPHAERIA MACULANS IN POPULATIONS 

TREATED AND UNTREATED WITH FUNGICIDES 

Minisatellite DNA (Variable Number of Tandem Repeats, VNTR) is 

regarded as one of the most useful DNA fragments allowing the evaluation of 

genetic polymorphisms within a studied population. The term ‘minisatellites’ 

refers to different number of repeats of the same DNA sequence. For the first 

time repeated DNA fragments were found in human genome, but very soon 

they were found in all living organisms. The first minisatellites in fungi were 

found in the telomers of yeast Saccharomyces cervisiae Meyen ex E.C. Hansen. 

They were tandemly arranged sections, each consisting of three fragments 

of 12 nucleotides long, repeated from 8 to 25 times in the genomes of tested 

strains of yeasts. There are many theories regarding the function of these 

105

106 

sequences in the genome, but still it is implicit rather than understood. It 

is believed that these fragments arise from disturbances in crossing-over. 

The sequence of these fragments remains largely unchanged, so different 

minisatellite fragments are termed alleles, although they are not part of the 

gene and do not encode proteins. 

Due to the recognition of the genome sequence, the fungus Leptosphaeria 

maculans (Desm.) Ces et de Not. is now one of a few species with numerous (39) 

known minisatellite sequences. Some of them have many alleles, for example, 

a fragment MinLm2 has as many as 20 alleles, of which 14 were found in 

Poland, and 12 occurred in the same field of winter oilseed rape. Intensive study 

the fungus L. maculans genome is associated with high economic harmfulness 

of this pathogen to oilseed rape (Brassica napus L.). The fungus L. maculans 

significantly reduces the yield of winter oilseed rape and contributes to major 

economic losses. Pathogen is predominant in Australia, Canada and Europe, 

including Poland. Strong damage of oilseed rape plants by L. maculans in the 

2010/2011 season implies a continuous demand to study the genetic structure 

of populations of this fungus, in order to understand the range of variability 

and plasticity of its genome. 

The aim of this experiment was to compare the polymorphism of minisatellite 

sequences of two populations of L. maculans isolates originating from the same 

cultivar (Bosman, Plant Breeding Strzelce) in the same year (autumn 2006) 

and at one field (Experimental Field Station, National Research Institute 

– Institute of Plant Protection in Winna Gora near Środa Wielkopolska), 

differing by fungicide treatments with metconazole. Minisatellite sequences 

MinLm555, MinLm935-2, MinLm939, MinLm1139, MinLm2448-1 and 

MinLm2452, MinLm2451 were studied in 40 isolates of the fungus. The entire 

pool of isolates showed the presence of two (MinLm2448-1 and MinLm2452) to 

ten (MinLm1139) replicates of the core sequence. In the sequences MinLm935 

and MinLm555-2, there was no variation other than the number of core 

repeats (respectively 3 and 7 alleles). In other minisatellites, there was always 

an additional variability consisting of substitutions within the core, and in 

the case of MinLm2451 also outside the minisatellite fragment, from the 

site of the Reverse Primer. The study demonstrated a high polymorphism of 

minisatellite sequences of L. maculans, even among isolates collected from 

one field. There were no significant differences between the variability within 

the population of isolates originating from plants treated and not treated with 

the fungicide.

WYSTĘPOWANIE I CHARAKTERYSTYKA TYPÓW 

KOJARZENIOWYCH MAT1 I MAT2 

FUSARIUM VERTICILLIOIDES 

Marcin Wit 1 , Agnieszka Waśkiewicz 2 , Emilia Jabłońska 1 , 

Roman Warzecha 3 , Piotr Ochodzki 3 i Wojciech Wakuliński 1 

1Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Katedra Fitopatologii, 


2Uniwersytet Przyrodniczy, Katedra Chemii, ul. Wojska Polskiego 75, 


3IHAR – Państwowy Instytut Badawczy, Radzików, 05-870 Błonie 

marcin_wit@sggw.pl 

Fusarium verticillioides jest gatunkiem powszechnie występującym na 

świecie znanym przede wszystkim jako patogen kukurydzy, choć udokumentowany 

zakres żywicieli obejmuje rośliny jedno i dwuliścienne z ponad 48 

rodzin. Jest to gatunek heterotaliczny o dimiktycznym systemie kojarzeniowym 

to znaczy charakteryzuje się występowanie w populacji jedynie dwóch 

dopełniających się typów kojarzeniowych plechy o czym decyduje zestaw alleli 

MAT1 i MAT2 zlokalizowanych w obrębie chromosomu VI. Aczkolwiek 

występują one w tym samym miejscu na chromosomie homologicznym w obrębie 

locus MAT różnią się jednak wielkością, strukturą sekwencji i prawdopodobnie 

nie łączy ich wspólne ewolucyjne pochodzenie stąd też określa się je 

jako idiomorfy. Izolaty dopełniających się typów krzyżowych występują dość 

powszechnie jednak stadium doskonale F.verticillioides zostało rozpoznane 

w naturze tylko dwukrotnie w 1931 (Floryda) i w 1994 (Wietnam). U niektórych 

gatunków występowanie idiomorfów MAT1 lub MAT2 jest niekiedy sprzężone 

z cechami istotnymi w patogenezie. Wyjątkowy przykład pod tym względem 

stanowi Cryptococus neophormans w przypadku którego patogeniczność 

wykazują jedynie izolaty MATα, locus MAT kontroluje patogeniczność Ustilago 

hordei, różną patogeniczność wykazują także izolaty dopełniających się 

typów kojarzeniowych szeregu Chromista. W podjętych badaniach podjęto 

próbę określenia frekwencji występowania idiomorfów MAT1, MAT2 w populacji 

izolatów uzyskanych w Polsce oraz porównania stopnia porażenia kolb 

kukurydzy po inokulacji roślin izolatami MAT1 (KFI 2856) i MAT2 (KFI 3011) 

F.verticillioides. Jak stwierdzono frekwencja występowania idiomorów MAT1, 



ISBN 978-83-60775-31-8 

107

108 

MAT2 wynosiła odpowiednio 55 i 45% i nie odbiegała istotnie od zakładanego 

rozkładu 1:1. Czteroletnie doświadczenia inokulacyjne realizowane w okresie 

2007 – 2010 nie wykazały istotnego wpływu izolatu o określonym typie 

koniugacyjnym na średni stopień porażenia kolb, który wynosił 1,77 (MAT1) 

i 1,81 (MAT2) w przyjętej 6 stopniowej skali porażenia. Powyższych różnic nie 

stwierdzono w żadnym z czterech sezonów wegetacyjnych. Spośród analizowanych 

parametrów istotny wpływ na stopień porażenia roślin miał sezon wegetacyjny, 

w którym prowadzono badania oraz zastosowana odmiana botaniczna 

kukurydzy. Najsilniejszemu porażeniu ulegały kolby Z. mays var. sccharata 

natomiast najmniejszemu Z. mays var. everta. 

Summary 

MATING TYPES MAT1 AND MAT 2 FUSARIUM VERTICILLIOIDES 

OCCURRENCE AND CHARACTERISTICS 

Fusarium verticillioides is well know maize pathogen however its occurrence 

has been noticed on several monocots and dicots plants of 48 family. It 

is heterotalic fungus with dimictic mating type governed by two alleles MAT1 

and MAT2 localized on VI chromosome of the species. MAT alleles are located 

in locus of homologous chromosome at the same position but they differ in 

size and sequence structure and that is why they are called as idiomorphes. 

Common occurrence the both F.verticillioides mating type do not directly 

trigger perfect stage incidence in nature, which was recognized so fare only 

two times in 1931 (Florida) and 1994 (Vietnam). In case of some fungi occurrence 

of particular idiomorphs (MAT1 or MAT2) are linked with key traits 

involved in pathogenesis. For example pathogenic properties exhibited only 

MATα strains of Cryptococus neophormans, locus MAT governed pathogenicity 

of Ustilago hordei and different level of pathogenicity exhibited strains of 

opposite types of several Chromista. The aim of this studies was frequency 

analysis the both idiomoprhs (MAT1 and MAT2) in population of collected in 

Poland F.verticillioides isolates and characteristic their pathogenic properties 

towards maize. It has been stated that strains with MAT1 and MAT2 idomorphs 

occurred with frequency 55% and 45% respectively and reflect 1:1 ratio 

according to χ 2 test. During four years of inoculation studies (1997 – 2010) 

it was not noticed any significant pathogenicity differences between applied 

strains. On average plants were infected with KFI 2856 (MAT1) and KFI 3011 

(MAT2) in 1,77 and 1,81 degree, according to 6 point scale. Infection severity 

was significantly modify by plant genotypes. Cobs of Z. mays var. sccharata 

and Z. mays var. everta were respectively the most and the least severe infected 

varieties by F.verticillioides regardless of cropping season.

ZASTOSOWANIE MULTIPLEX PCR DO IDENTYFIKACJI 

BAKTERII PEKTYNOLITYCZNYCH POWODUJĄCYCH 

CHOROBY ZIEMNIAKA 

Marta Potrykus, Wojciech Śledź i Ewa Łojkowska 

Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskiego i Gdańskiego 

Uniwersytetu Medycznego, Katedra Biotechnologii, 

ul. Kładki 24, 80-822 Gdańsk 

marta.potrykus@biotech.ug.gda.pl 

Ziemniak (Solanum tuberosum) jest jedną z głównych roślin uprawnych 

w Polsce. Wartość plonów uzyskanych w 2007 roku wynosiła 4 miliardy złotych. 

Polska jest największym producentem ziemniaka wśród krajów Unii Europejskiej 

(UE). Średnie plony ziemniaka uzyskiwane w Polsce (207 dt/ha) są 

niższe niż średnie plony w UE (286 dt/ha). Jedną z przyczyn takiej sytuacji są 

straty w produkcji ziemniaka spowodowane przez choroby bakteryjne. 

Bakterie pektynolityczne z rodzaju Pectobacterium (poprzednio Erwinia 

carotovora) oraz Dickeya (poprzednio Erwinia chrysanthemi) powodujące choroby 

zwane czarną nóżką i mokrą zgnilizną przyczyniają się w znacznej mierze 

do obniżenia plonów ziemniaka i wysokich strat ekonomicznych. Bakterie 

z gatunku Pectobacterium atrosepticum (Pba) infekują rośliny i są przyczyną 

pojawienia się objawów chorobowych w klimacie umiarkowanym i chłodnym. 

Bakterie z rodzaju Dickeya powodują objawy chorobowe na roślinach ziemniaka 

w klimacie ciepłym i wilgotnym. Jednak, w ostatnich latach, szczepy 

z rodzaju Dickeya są coraz częściej izolowane z roślin ziemniaka z objawami 

czarnej nóżki w Polsce, Holandii oraz Finlandii (Laurila i in. 2008, Sławiak 

i in. 2009a b). Ostatnie doniesienia sugerują, że bakterie z rodzaju Dickeya 

mogą efektywnie infekować rośliny ziemniaka i wywoływać objawy chorobowe 

także w klimacie umiarkowanym, co może stanowić istotne zagrożenie dla 

upraw ziemniaka w Polsce i całej Europie. Propagacja wolnego od patogenów 

materiału siewnego oraz odpowiednie zabiegi fitosanitarne są jedynymi środkami 

dającymi możliwość ochrony uprawy ziemniaka przed chorobą zwaną 

czarną nóżką. 

W celu łatwiejszego i szybszego wykrywania i identyfikacji bakterii pektynolitycznych 

na roślinach ziemniaka z objawami mokrej zgnilizny i/lub 



ISBN 978-83-60775-31-8 

109

110 

czarnej nóżki opracowano test oparty na technice Multipleks PCR. W teście 

wykorzystano startery specyficzne dla poszczególnych gatunków bakterii pektynolitycznych. 

Fakt ten pozwala na jednoczesne wykrywanie bakterii z gatunku 

Pba, P. carotovorum subsp. carotovorum (Pcc) oraz z rodzaju Dickeya 

(Dsp) w zawiesinie bakteryjnej. Określono poziom wykrywalności bakterii z 

wymienionych powyżej grup używając jako matrycy DNA genomowego w/w 

szczepów w stężeniu od 1000 ng do 0,001 ng w pojedynczej reakcji. Zastosowanie 

wybranych starterów pozwala na wykrywanie 0,1 ng DNA w przypadku 

Pba i Pcc, natomiast 0,01 ng DNA w przypadku Dsp w pojedynczej reakcji. 

Tkanki roślin ziemniaka porażonych czarną nóżką zasiedlone są przez 

wiele różnych gatunków bakterii, dlatego sprawdzono poziom wykrywalności 

DNA wymienionych wcześniej patogenów także w obecności DNA genomowego 

izolowanego z komórek Pseudomonas fluorescens CCM2115. W obecności 

DNA genomowego P. fluorescens poziom wykrywalności Pcc, Pba i Dsp obniża 

się dziesięciokrotnie. Dzięki zastosowaniu zmodyfikowanego protokołu izolacji 

całkowitego DNA genomowego (Llop i in. 1999) z homogenatów porażonych 

tkanek roślinnych określono również poziom wykrywalności bakterii w homogenatach 

tkanki bulw oraz łodygi i liści ziemniaka. 

Opracowany test Multipleks PCR pozwala na jednoczesne wykrycie trzech 

gatunków/rodzajów bakterii pektynolitycznych należących do dawnego rodzaju 

Erwinia w tkance ziemniaka. Test pozwala na szybką, efektywną i jednoznaczną 

identyfikację bakterii pektynolitycznych zasiedlających rośliny ziemniaka 

w uprawach polowych i w przechowalni. 

Summary 

PECTINOLYTIC BACTERIA DETECTION IN POTATO 

BY MULTIPLEX PCR 

Potato (Solanum tuberosum) is one of the most important crops in Poland, 

with a value of 4 billion PLN in 2007. Polish farmers take 18,4% of total potato 

production in European Union what makes Poland the largest potato producer 

in EU. However, the level of potato production per hectare in Poland is lower 

than the average potato production in Europe. One of the reasons of such a 

situation are bacterial diseases. 

Pectinolytic bacteria from Pectobacterium (previously Erwinia carotovora) 

and Dickeya (previously Erwinia chrysanthemi) genera, that cause blackleg 

and soft rot, contribute substantially to crops reduction, thus high economic 

loss to the farmers. Bacteria belonging to Pectobacterium atrosepticum 

(Pba) cause blackleg and soft rot in temperate climate, while bacteria from 

Dickeya genus are responsible for these diseases on potato plants in warm and 

tropical climate. However recently, Dickeya strains have been isolated from

symptomatic potato plants in Poland, the Netherlands and Finland (Laurila 

et al. 2008, Sławiak et al. 2009a b). The recent findings suggest, that Dickeya 

strains can effectively infect the potato plant and cause disease symptoms also 

in temperate climate, what can pose a serious threat on potato crops in Poland 

and in Europe. Propagation of pathogen-free seed tubers and appropriate 

phytosanitation are the only means to prevent the development of blackleg on 

potato plants in the field conditions. 

The development of the Multiplex PCR provides a tool for fast and easy 

detection of pectinolytic bacteria in symptomatic potato plants. The Multiplex 

PCR, that utilizes three pairs of specific primers, enables detection of all three 

bacterial species responsible for blackleg and soft rot: Pba, P. carotovorum 

subsp. carotovorum (Pcc) and Dickeya sp. (Dsp) in the tested sample. The level 

of detection for Dsp is 0.01 ng of genomic DNA in a single reaction, while for 

Pcc and Pba it is 0.1 ng. 

In symptomatic potato plants, different groups of bacteria are found in 

a great abundance. Therefore, the detection limits for Multiplex PCR were also 

checked in the presence of additional genomic DNA isolated from Pseudomonas 

fluorescens CCM2115. In this case, the detection limits for Pcc, Pca and Dsp 

decrease tenfold. 

For the detection of this pathogens in the field samples, the modified protocol 

for isolation of total genomic DNA from plant homogenates (Llop et al. 1999) 

was employed. The detection limits of the pathogens in homogenates of potato 

tuber and of potato stem and leaves were defined. 

The recommended Multiplex PCR assay enables simultaneous detection 

and identification of the pectinolytic bacteria (Pcc, Pba and Dsp) responsible 

for the occurrence of blackleg and soft rot on potato plants and tubers. 

Literatura 

Laurila J. i in. 2008. European Journal of Plant Pathology 122: 213-225 

Llop P. i in. 1999. Journal of Microbiological Methods 37: 23 – 31 

Sławiak M. i in., 2009a, European Journal of Plant Pathology 125: 245–261 

Sławiak M. i in., 2009b, Plant Pathology 58 (4): 794 

111

112 

ZRÓŻNICOWANIE POPULACJI GRZYBÓW RODZAJU 

RHIZOCTONIA W WYBRANYCH SZKÓŁKACH LEŚNYCH 

NA TERENIE WIELKOPOLSKI 

Marta Bełka i Małgorzata Mańka 

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Fitopatologii Leśnej, 


marta.belka@up.poznan.pl 

Sosna zwyczajna (Pinus sylvestris L.) rośnie na 60,4% powierzchni lasów 

wszystkich form własności. Tak duży zasięg terytorialny najważniejszego gatunku 

lasotwórczego w Polsce wymaga ciągłej produkcji dobrej jakości materiału 

sadzeniowego do odnowień drzewostanów. 

Celem badań było zbadanie zróżnicowania gatunkowego i wewnątrzgatunkowego 

grzybów zgorzelowych rodzaju Rhizoctonia w siedmiu szkółkach 

leśnych położonych na terenie Wielkopolski. Zróżnicowanie gatunkowe patogenów 

zostało zbadane za pomocą metod molekularnych a także konwencjonalnych 

metod identyfikacji. Badania prowadzono w latach 2004-2010. 

Wszystkie uzyskane izolaty grzybów rodzaju Rhizoctonia przypisane zostały 

do dziewięciu różnych grup anastomozowych. Osiem spośród nich należało do 

Rhizoctonia wielojądrowych, natomiast jedna grupa należała do Rhizoctonia 

dwujądrowych. 

Zbadana została także patogeniczność poszczególnych izolatów dla siewek 

sosny oraz ich tempo wzrostu w powiązaniu z ich przynależnością do poszczególnych 

grup anastomozowych. 

Summary 

RHIZOCTONIA SPECIES POPULATION DIVERSITY IN CHOSEN 

NURSERIES IN WIELKOPOLSKA REGION 

Scots pine (Pinus sylvestris L.) grows on 60.4% of forest area in Poland, 

including all forms of ownership. Such a large area of the most important 

forest-forming species requires continuous production of large quantities of a 

high quality planting stock for reforestation. 



ISBN 978-83-60775-31-8

The aim of this study was examining differences in isolates of Rhizoctonia 

complex from seven forest nurseries located in the Wielkopolska region. 

The diversity of Rhizoctonia spp. has been investigated using molecular and 

conventional identification methods. The study was conducted in 2004-2010. 

All of the obtained isolates were assigned to nine different anastomosis 

groups. Eight of them were assigned to multinucleate Rhizoctonia and one of 

them was assigned to binucleate Rhizoctonia. 

Pathogenicity of individual isolates to Scots pine seedlings and their growth 

have been examined in dependence on their anastomosis groups. 

113

114 

ZASTOSOWANIE KLONOWANIA I SEKWENCJONOWANIA 

W BADANIU RÓŻNORODNOŚCI MIKROORGANIZMÓW 

GLEBOWYCH 

Jolanta Behnke-Borowczyk i Hanna Kwaśna 



jbehnke@up.poznan.pl 

Wydaje się, że o grzybach wiemy niewiele. Nasza aktualna wiedza na temat 

obecności i funkcji zbiorowisk grzybowych w glebie jest niewystarczająca. 

Musi być uzupełniona o gatunki dotychczas pomijane ze względu na ograniczenia 

w ich hodowli. W sytuacji niedoskonałości hodowli ogromne zastosowanie 

ma metagenomika. Jest to wyłaniający się kierunek nowoczesnej mikrobiologii, 

który powoli rewolucjonizuje rozumienie i postrzeganie świata. Metogenomika 

uwzględnia m.in. klonowanie DNA pozyskiwanego bezpośrednio z naturalnych 

środowisk i sekwencjonowanie bibliotek genomowych. Pozwala na 

testowanie całych populacji mikroorganizmów występujących w danym środowisku, 

bez konieczności ich hodowli w laboratorium. Pozwala na odkrycie 

obecności nowych mikroorganizmów o potencjalnie pożytecznych funkcjach 

oraz na optymalizację procesów mikrobiologicznych i ich adaptację dla potrzeb 

komercyjnych. Metagenomika gleby jest potężnym narzędziem pozwalającym 

na poznanie mikrobiologicznej bioróżnorodności gleby i wykorzystanie jej dla 

potrzeb człowieka. 

W ramach metagenomiki gleby zbadano glebę leśną z Nadleśnictwa Międzychód. 

Całkowity DNA z gleby wyizolowano przy użyciu PowerSoil DNA Kit 

(Mo Bio). Następnie amplifikowano specyficzne dla grzybów (ITS 1/2 rDNA) 

i bakterii (16S rRNA) odcinki kwasów nukleinowych. Amplifikowany fragment 

poddano klonowaniu z wykorzystaniem pGEM-T Easy Vector System 

(Promega). Po przeprowadzeniu selekcji wstępnej na pożywce z X-gal (wybierano 

białe kolonie) uzyskano 81 klonów grzybowych oraz 135 klonów bakteryjnych. 

Utworzono oddzielne biblioteki klonów grzybowych i bakteryjnych. 

Poddano je selekcji wtórnej polegającej na badaniu polimorfizmu długości 

fragmentów restrykcyjnych (RFLP, enzymy HhaI, BsuRI). Wybrano z nich 



ISBN 978-83-60775-31-8

eprezentacyjne klony do sekwencjonowania. Otrzymane sekwencje porównano 

z sekwencjami zdeponowanymi w NCBI. Wykonano analizę filogenetyczną 

badanych sekwencji. 

W glebie leśnej z Nadleśnictwa Międzychódu stwierdzono obecność następujących 

gatunków grzybów: Cadophora finlandica, Cenococcum geophilum, 

Gongylonema macrocystis, Phialocephala fortinii, Piloderma olivaceum, Piloderma 

sp., Rhizoscyphus ericae, Ascomycota spp. włączając gatunki z podgromady 

Pezizomycotina, i bakterii: Hydrogenophilus hirschii, Chloroflexi bacterium, 

Acidiobacterium, Candidatus Metachlamydia lacustris, endosymbiont 

Acanthamoeba sp. Stwierdzono również obecność organizmów o sekwencjach 

nie zdeponowanych dotychczas w NCBI. Obecności wymienionych gatunków 

nie stwierdzono przy zastosowaniu klasycznej metody badania mikrobioty gleby, 

tj. morfotypowania. 

Summary 

APPLICATION OF CLONING AND SEQUENCING IN STUDIES 

OF DIVERSITY OF THE SOIL MICROBIOTA 

Microorganisms live in all parts of the biosphere where there is liquid 

water. Most microorganisms remain uncharacterized. Estimates suggest that, 

of about 1.5 million species of fungi, of which only 70 000 species have been 

described, 95% remain undescribed. The reasons for this deficiency include: 

(i) uninvestigated habitats, (ii) the presence of axenically non-culturable 

organisms, (iii) inaccurate identification of catalogued samples. Strategies 

used to rectify this deficit include the use of comparative sequence analysis 

of rRNA and rDNA genes, which has already led to the discovery of many 

new species of Fungi and Bacteria. Culture-independent methods, mainly 

supported by the development of PCR-based technologies, have improved 

detection, identification and characterization of microorganisms directly from 

complex substrates such as soil, overcoming the limitations of culture-based 

approaches. 

The soil from Międzychód Forest District was studied with two independent 

methods for obtaining complementary results: (i) classical method based 

on morphology and sporulation of microorganisms (morphotyping) and (ii) 

molecular method. The latter involved direct extraction of total DNA from 

environmental (soil) samples with PowerSoil DNA Kit (Mo Bio), amplification 

of fungal DNA with primers specific for fungi (ITS1/2 rDNA) and bacteria 

(18S rRNA), cloning with pGEM-T Easy Vector System (Promega), primary 

selection of clones with the fungal or bacterial inserts (white colonies on medium 

with X-gal), creation of representative communities within clone libraries, 

secondary selection of clones with restriction fragment length polymorphism 

115

116 

analysis (RFLP, enzymes HhaI, BsuRI) and sequencing of the representative 

clones. Application of the first method helped to detect culturable and easily 

sporulating fungi. Application of the second method helped to detect nonculturable 

or morphologically similar fungi. 

Results from the molecular method showed that the soil from Międzychód 

Forest District was colonized by microbiota which included fungi: Cadophora 

finlandica, Cenococcum geophilum, Gongylonema macrocystis, Phialocephala 

fortinii, Piloderma olivaceum, Piloderma sp., Rhizoscyphus ericae, Ascomycota 

spp. including taxons from subphylum of Pezizomycotina, and bacteria: 

Hydrogenophilus hirschii, Chloroflexi bacterium, Acidiobacterium, Candidatus 

Metachlamydia lacustris, endosymbiont of Acanthamoeba sp. The mentioned 

taxons were not recorded with the classical method. Molecular method let to 

record also species which sequences had not been deposited at NCBI database. 

The molecular method is expected to contribute results that will change or 

enhance our understanding of the environmental role of fungal communities 

and their functions in the forest-soil habitat.

ZGODNOŚĆ WEGETATYWNA U VERTICILLIUM DAHLIAE 

Maria Rataj-Guranowska i Natalia Łukaszewska-Skrzypniak 

Instytut Ochrony Roślin- Państwowy Instytut Badawczy, Bank Patogenów 

Roślin i Badania ich Bioróżnorodności, ul. W. Węgorka 20, 60-318 Poznań 

m.guranowska@iorpib.poznan.pl 

Verticillium dahliae Kleb. jest obok Fusarium oxysporum Schlecht. 

sprawcą zgorzeli naczyniowej, inaczej więdnięcia ponad dwustu gatunków 

roślin, w tym wielu roślin uprawnych. W obrębie patogena nie występuje nawet 

ograniczona specjalizacja szczepów w stosunku do gatunków roślin-gospodarzy, 

dlatego różnicowanie izolatów w oparciu o system form specjalnych 

i ras nie ma zastosowania. Jak w przypadku innych patogenów pozbawionych 

rozmnażania płciowego, użyteczną metodą różnicowania szczepów V. dahliae 

okazał się test zgodności wegetatywnej. Joaquim i Rowe w 1990 roku jako 

pierwsi zastosowali mutanty nit do różnicowania populacji V. dahliae z ziemniaka. 

Izolaty rozdzielono do czterech grup zgodności wegetatywnej; VCG 1, 

VCG 2 (z dwiema podgrupami VCG 2A i VCG 2B), VCG 3 i VCG 4 (z dwiema 

podgrupami VCG 4A i VCG 4B). Strausbaugh i in. w 1992 usunął VCG 3, badając 

izolaty ziemniaczane, włączając ją do VCG 4, ponieważ nieliczne izolaty 

tej grupy wszystkie tworzyły silniejsze heterokariony VCG 4A niż z testerem 

VCG 3. W badaniach własnych zaobserwowaliśmy analogiczne zjawisko (Rataj-Guranowska 

2006). W tej samej pracy Strausbaugh i in. wydzielono dodatkową 

grupę VCG 5, nigdzie nie identyfikowaną w pracach późniejszych. 

W 1993 roku Strausbaugh wydzielił też VCG 4A/B. Ostatnio Bhat i in. (2003) 

wydzielili VCG 6 dla grupy izolatów z papryki. Nikt nie potwierdził istnienia 

tej grupy, a przetestowane przez nas izolaty VCG 6 przesłane z USA należą do 

VCG 2. W naszych dziesięcioletnich badaniach (Hiemstra i Rataj-Guranowska 

2003, Rataj-Guranowska 2006) zaobserwowano podobne reakcje dla izolatów 

tworzących heterokariony z testerami VCG 1. W trzech przypadkach izolaty 

te zawsze tworzyły silniejsze heterokariony z testerami VCG 2. Nie zidentyfikowaliśmy 

ani jednego reprezentanta VCG1, badając około 90 izolatów 

z kilkunastu roślin. VCG 1 nie był stwierdzany w pracach ponad 60 badaczy. 

Wystąpił w 1-3 egzemplarzach w pracach greckich i hiszpańskich. Wyjątkiem 

są prace Chena (1993) oraz kilka prac Dervisa i współautorów (Dervis i in. 

2007, 2008). Badacze tureccy zidentyfikowali 49 izolatów VCG 1 w obrębie 



ISBN 978-83-60775-31-8 

117

118 

grupy 100 izolatów z bawełny (2008), oraz aż 189 przedstawicieli VCG 1 w obrębie 

207 izolatów z oliwek (2007). 

Sprowadziliśmy do naszej kolekcji izolaty tureckie – wg autorów przedstawicieli 

VCG 1.Tylko trzy z nich udało się scharakteryzować testem VCG, 

ponieważ reszta – aż dziewięć była zbyt zanieczyszczona drożdżami. Nieoczekiwanie 

wszystkie trzy zareagowały podobnie, tworząc znowu silniejsze heterokariony 

z testerem VCG 2 niż z testerem VCG 1. Podajemy prawdopodobny 

powód tak sprzecznych wyników. 

W świetle kilkakrotnie powtarzających się tych samych reakcji należy 

przypuszczać, że grupa VCG 1 powinna być włączona do VCG 2. Za przyjęciem 

tej hipotezy są wyniki hiszpańskich analiz molekularnych AFLP w połączeniu 

z sekwencjonowaniem (Collado-Romero i in. 2006). 

Wobec powyższych wyników i dywagacji, wydaje się, że w obrębie Verticillium 

dahliae istnieją tylko dwie grupy: VCG 2 i VCG 4, podzielone na podgrupy. 

Nawet one nie są całkowicie izolowane genetycznie, na co mamy dowód , 

mianowicie jeden, jak dotąd, izolat mostowy tworzący heterokariony z obiema 

grupami. 

Summary 

VEGETATIVE COMPATIBILITY IN VERTICILLIUM DAHLIAE 

Verticillium dahliae Kleb. and Fusarium oxysporum Schlecht. cause wiltdisease 

more then two hundred of plant species, among them many crop plants. 

There is not even limited specialization of strains within this pathogen. This 

is the reason why differentiation based on the system of formae speciales and 

races is not applicable in V. dahliae. It has not sexual recombination. In such 

situation the vegetative compatibility is a useful method to differentiate its 

strains. In 1990 Joaquim and Rowe were the first researchers which applied 

nit mutants to differentiate V. dahliae population of isolates from potato. The 

isolates were devided into four vegetative compatibility groups (VCGs): VCG 1, 

VCG 2 (with two subgroups VCG 2A and VCG 2B), VCG 3 and VCG 4 (with two 

subgroups VCG 4A and VCG 4B). In 1992 Strausbaugh et al. based on study 

of more potato isolates cancelled VCG 3 and included this group to VCG 4, as 

rare representants of VCG 3 formed stronger heterokaryons with VCG 4 tester 

than with VCG 3 tester. In our studies we have got similar phenomenon (Rataj- 

Guranowska 2006). In the same work Strausbaugh et al. created also a new 

VCG 5, not detected in the following works. In 1993 Strausbaugh defined also 

VCG 4A/B. More recently Bhat et al. (2003) identified VCG 6 for the group of 

isolates from pepper. Nobody else identified this group. The isolates sent from 

USA were tested in our laboratory and were placed in VCG 2. In our lasting 

10-years studies. (Hiemstra and Rataj-Guranowska 2003, Rataj-Guranowska

2006) similar reactions have been observed in case of the isolates forming 

heterokaryons with VCG 1 testers. In three cases the isolates always formed 

stronger heterokaryons with VCG 2 testers. We were unable to identify a single 

VCG 1 isolate within 90 isolates studied and originated from different plant 

species from nine countries. VCG 1 was also not present in the works of more 

that 60 workers. It happened 1-3 times in few works of American, Greek and 

Spanish researchers. There are few exceptions: by Chen (1993) and Dervis et 

al.(2007, 2008). Turkish scientists identified 49 representants of VCG 1 within 

100 isolates fom cotton (2008) and as much as 189 representants of VCG 1 

within 207 isolates from olive trees (2007). 

We studied the same Turkish isolates in our laboratory, sent as VCG 1 

representants. Only three of them could be characterized due to the strong 

contamination of other nine isolates by Saccharomycetaceae. Unexpectedly all 

of them reacted in a similar way, they formed stronger heterokaryons with VCG 

2 testers than with VCG 1. We try to explain for these contradictory results. 

In the light of those repetitive results we might consider the possible 

including of VGC 1 to VCG 2. The results of Spanish molecular works by 

means of AFLP and the sequence analyses (Collado-Romero et al.) support our 

considerations. 

On the basis of above results and considerations, it seems that within 

Verticillium dahliae only two vegetative compatibility groups exist: VCG 

2 and VCG 4, each devided on two subgroups. Even they are not completely 

genetically isolated. However we can prove it on one example, so far we have 

identified one bridge isolate forming heterokaryons with testers of both groups. 

119

120 

WYSTĘPOWANIE I SZKODLIWOŚĆ 

COLLETOTRICHUM DEMATIUM (FR.) GROVE 

DLA KMINKU ZWYCZAJNEGO CARUM CARVI L. 

Zofia Machowicz-Stefaniak i Ewa Zalewska 

University of Life Sciences, Department of Phytopathology and Mycology, 


zofia.machowicz@up.lublin.pl, ewa.zalewska@up.lublin.pl 

Grzyby z rodzaju Colletotrichum występują we wszystkich strefach klimatycznych 

i powodują choroby różnych gatunków roślin. Mogą być polifagami, 

a niektóre gatunki monofagami roślin. Za gatunek typowy rodzaju został uznany 

C. dematium. Grzyb ten jest saprotrofem i może wtórnie zasiedlać tkanki 

licznych gatunków roślin, a patogeniczne szczepy mogą powodować antraknozy 

roślin w różnych rejonach geograficznych. W obecnych badaniach izolaty 

C. dematium uzyskano z roślin kminku zwyczajnego po raz pierwszy w Polsce 

w 2005 roku. W kolejnych latach, tj. 2006 i 2007 grzyb występował z coraz 

większą częstotliwością. Identyfikację gatunku przeprowadzono na podstawie 

cech makroskopowych, mikroskopowych i wymiarów kolonii, acerwulusów, konidiów, 

szczecinek i przycistek wytworzonych na PDA, uznanej przez autorów 

za optymalne podłoże do hodowli i oznaczania tego grzyba. Cechą charakterystyczną 

wszystkich izolatów było intensywne barwienie podłoża hodowlanego 

na kolor czerwony, co przemawia za zdolnością C. dematium do tworzenia 

wtórnych metabolitów. Przeprowadzone badania wykazały, że większość gatunków 

fylosferowych grzybów z uprawy kminku zwyczajnego ogranicza wzrost 

C. dematium, o czym świadczą dodatnie jednostkowe efekty biotyczne (IEB), 

jednakże rozmiar ograniczającego działania był zróżnicowany. Za najbardziej 

efektywnych antagonistów C. dematium, o czym świadczy całkowite opanowanie 

i destrukcja kolonii grzyba po kilku dniach hodowli dwuorganizmowych, 

uznano Trichoderma harzianum, T. koningii i T. viride. Przeprowadzone testy 

infekcyjne wykazały, że badane izolaty C. dematium mogą być patogeniczne 

dla kminku zwyczajnego, szczególnie w pierwszych fazach rozwoju rośliny. 

Szkodliwość patogenu polega na hamowaniu kiełkowania rozłupek, nekrozie 

kiełków, zgorzeli przedwschodowej, a nawet zamieraniu siewek. Uznano, że 

najszybsze chorobotwórcze oddziaływanie badanych izolatów C. dematium wy- 



ISBN 978-83-60775-31-8

stępowało po zastosowaniu płynów pohodowlanych patogenu jako materiału 

infekcyjnego. Spośród testowanych izolatów najbardziej patogeniczny okazał 

się izolat K 426. Wynika to najprawdopodobniej z obecności fitotoksycznych 

związków we wtórnych metabolitach grzyba. Spośród preparatów biotechnicznych 

i chemicznych w bezpośrednim ograniczaniu wzrostu i rozwoju C. dematium 

in vitro najefektywniejsze były Biosept 33 SL oraz Dithane Neo Tec 75 

WG, Helm-Cymi 72,5 WP, Kaptan 50 WP i Amistar 50 SC. 

Summary 

OCCURRENCE AND HARMFULNESS OF COLLETOTRICHUM 

DEMATIUM (FR.) GROVE TO CARAWAY CARUM CARVI L. 

Fungi from the genus Colletotrichum occur in all climatic zones and cause 

diseases of various species of plant. They could be polyphagic but some of the 

them are the pathogens of only one species of host plant. C. dematium have 

been recognized as typical species of its genera. This fungus is a saprotroph and 

it could colonize tissues of numerous species of plant as a secondary pathogen 

and pathogenic strains could cause anthracnose of plants in various climatic 

geographical regions. In the present studies the isolates of C. dematium 

were obtained from caraway plant for the first time in Polish conditions. In 

subsequent years, i.e. 2006 and 2007, the fungus appeared with increasing 

frequency. Identification of the species was based on the characteristics of 

the macroscopic and microscopic features, measurements of the diameter of 

colonies, acervuli, conidia, and appressoria and setae produced on PDA. This 

medium was recognized by the authors as the optimal medium for the culture 

and identification of the fungus. A characteristic feature of all isolates was 

intense ability to color the culture medium on the red color, which suggests the 

ability of C. dematium to produce secondary metabolites. The present studies 

showed that a lot of phyllosphere fungi obtained from plants taken from 

caraway plantations limited the growth of C. dematium and the positive values 

of IBE indicate it. However the size of limiting effect was varied. Trichoderma 

harzianum, T. koningii and T. viride were recognized as the most effective 

antagonists for C. dematium, what was indicated by complete overgrowth and 

destruction of the pathogen colonies by these antagonist just after a few days of 

dual growth. Infectious tests showed that the studies isolates of C. dematium 

may be pathogenic to caraway, especially in first phases of plants development. 

The harmfulness of the pathogen was indicated as limiting the germination of 

schizocarps, necrosis of germs, post-emergence damping of and even necrosis 

of seedlings. It was considered that the highest effect of pathogenicity of tested 

isolates C. dematium occurred after using the post-culture liquids of the 

pathogen as infectious material. Among the tested isolates of C. dematium, 

121

122 

strain K 426 was more aggressive and pathogenic. This fact is due probably 

to the presence of phytotoxic compounds in the secondary metabolites of the 

fungus. Among the biotechnical and chemical preparations in a direct reduction 

of the growth and development of C. dematium Biosept 33 SL and Dithane Neo 

Tec 75 WG, Helm-Cymi 72.5 WP, Kaptan 50 WP and Amistar 50 SC were most 

effective in vitro.

PATOGENICZNOŚĆ PHOMA STRASSERI MOESZ 

DLA ŁODYG I ROZŁOGÓW MIĘTY PIEPRZOWEJ 

MENTHA PIPERITA L. 

Beata Zimowska 

Uniwersytet Przyrodniczy, Katedra Fitopatologii i Mikologii, 

ul. Leszczyńskiego 7, 20-069 Lublin 

beata.zimowska@up.lublin.pl 

Czarna zgnilizna łodyg i rozłogów różnych gatunków mięty powodowana 

przez Phoma strasseri jest jedną z najgroźniejszych chorób tych roślin uprawianych 

w Indiach, Japonii, Stanach Zjednoczonych oraz w Europie. Straty plonu 

sięgające nawet 90% spowodowane są zamieraniem roślin na skutek szybko 

postępującej degradacji tkanek łodyg i rozłogów, wynikającej z enzymatycznego 

rozkładu związków pektynowych przez poligalakturonazę oraz enzymy 

macerujące wytwarzane przez P. strasseri. Sygnalizowany od 2003 roku przez 

polskich producentów mięty pieprzowej problem pogarszania się zdrowotności 

roślin skłonił do podjęcia badań własnych nad występowaniem i szkodliwością 

tego patogenu. Stosując aktualne metody taksonomii grzybów z rodzaju Phoma 

i podłoża standardowe, z roślin mięty z symptomami zgnilizny łodyg i rozłogów 

uzyskano po raz pierwszy w Polsce izolaty P. strasseri. Zgodność cech diagnostycznych 

otrzymanych izolatów została potwierdzona na podstawie kultury 

wzorcowej CBS. 126. 93 otrzymanej z Centralnego Banku Patogenów w Holandii 

( Centraalbureau voor Schimmelcultures, Utrecht, Netherland). 

Dla potwierdzenia chorobotwórczych uzdolnień polskich izolatów P. strasseri, 

przeprowadzone zostały testy patogeniczności w warunkach in vitro, 

zgodnie z postulatami Kocha. W badaniach uwzględniono 6 cm fragmenty 

łodyg i rozłogów mięty pieprzowej oraz 4 izolaty P. strasseri pochodzące z kolekcji 

kultur Katedry Fitopatologii i Mikologii Uniwersytetu Przyrodniczego 

w Lublinie. Doświadczenie przeprowadzone w komorach wilgotnościowych 

uwzględniało trzy sposoby inokulacji. Dla każdego sposobu sztucznej inokulacji 

wykorzystano po 120 fragmentów łodyg i rozłogów ( 4 izolaty x 30 fragmentów 

roślin). Obserwacje procesu rozwoju symptomów chorobowych prowadzono 

przez okres 12 dni, po czym na podstawie opracowanej 5 stopniowej skali 

wyliczono indeks porażenia. Wykonane zostały również badania ultrastruktu- 



ISBN 978-83-60775-31-8 

123

124 

ry sztucznie inokulowanych organów mięty, przy wykorzystaniu skaningowego 

mikroskopu elektronowego SEM. 

Uzyskane wyniki testów patogeniczności potwierdziły chorobotwórczy charakter 

badanych izolatów P. strasseri dla łodyg i rozłogów mięty pieprzowej, 

o czym świadczyły wysokie wartości indeksu porażenia we wszystkich trzech 

kombinacjach doświadczenia, a symptomy chorobowe na sztucznie inokulowanych 

organach były podobne do objawów występujących na roślinach w naturalnych 

warunkach uprawy. Ponadto cechy morfologiczne zreizolowanych 

kultur były zgodne z cechami izolatów uwzględnionych w badaniach. Badania 

ultrastruktury sztucznie inokulowanych łodyg i rozłogów mięty wskazały 

na bezpośrednią infekcję patogenu przez kutikulę oraz tworzenie na końcu 

strzępki kiełkowej struktury adhezyjnej w postaci apresorium. Obecność 

strzępek P. strasseri w komórkach epidermy już po 48 godzinach od inokulacji 

może wskazywać na krótki okres inkubacji patogenu. 

Summary 

PATHOGENICITY OF PHOMA STRASSERI MOESZ FOR STEMS 

AND RHIZOMES OF PEPPERMINT MENTHA PIPERITA L. 

Black stem and rhizomes rot of different species of mint caused by Phoma 

strasseri is one of the most dangerous diseases of these plants cultivated in India, 

Japan, United States and Europe. Yield losses, reaching up to 90%, are due to 

quickly progressing tissue degradation of stems and rhizomes, resulting from 

the enzymatic decomposition of pectins by polygalacturonase and macerating 

enzymes produced by P. strasseri. The problem of degrading healthiness of 

plants which has been signalized since 2003 by Polish producers of peppermint 

prompted studies on the occurrence and harmfulness of this pathogen. Thanks 

to use of the current principles of the taxonomy of fungi from genus Phoma 

and using the standard media, isolates of P. strasseri were obtained from the 

peppermint with the symptoms of stem and rhizomes rot. These species had not 

been found in Poland earlier. The agreement of diagnostic features of obtained 

isolates of P. strasseri has been confirmed on the basis of the standard culture 

CBS 126. 93 attained from the CBS Fungal Biodiversity Centre in Netherland 

(Centraalbureau voor Schimmelcultures, Utrecht, Netherland). 

In vitro pathogenicity tests were carried out to confirm the pathogenic 

character of Polish isolates of P. strasseri, according to Koch’s postulates. The 

studies considered 6 cm fragments of peppermint stems and rhizomes and four 

isolates of P. strasseri coming from the collection of cultures of the Department 

of Plant Pathology and Mycology, University of Life Sciences in Lublin. 

The pathogenicity test was conducted in moisture chambers and considered 

three methods of inoculation. For each method of artificial inoculation 120

fragments of stems and rhizomes (4 isolates x 30 fragments of plant) were 

used. The observations of disease progress were performed during 12 days, 

after that on the basis of five degree scale the index of infection was counted. 

The ultrastructural studies of artificial inoculated organs of peppermint were 

made using scanning electron microscope SEM. 

The obtained results of the pathogenicity tests confirmed the pathogenic 

character of studied isolates of P. strasseri for peppermint stems and rhizomes. 

The disease symptoms of the inoculated organs were similar to symptoms 

occurring on the plants in the natural conditions of cultivation. The Koch’s 

postulates were fulfilled. 

125

126 

CZYNNIKI OGRANICZAJĄCE WYKORZYSTYWANIE 

PREPARATÓW MIKROBIOLOGICZNYCH 

W ROLNICTWIE (OCHRONA ROŚLIN, 

STYMULOWANIE PLONÓW) 

Stefan Martyniuk 

IUNG-PIB, Zakład Mikrobiologii Rolniczej, ul. Czartoryskich 8, 24-100 Puławy 

sm@iung.pulawy.pl 

W praktyce rolniczej preparaty mikrobiologiczne stosowane są przede 

wszystkim w ochronie roślin do ograniczania rozwoju patogenów i szkodników 

(biologiczna ochrona), zwłaszcza w rolnictwie integrowanym i ekologicznym. 

Dostępne są również preparaty mikrobiologiczne wykorzystywane do stymulowania 

wzrostu i plonowania niektórych roślin uprawnych, a przykładami 

takich biopreparatów są szczepionki zawierające bakterie symbiotyczne roślin 

bobowatych (motylkowatych) oraz szczepionki stosowane w leśnictwie do mikoryzacji 

sadzonek w szkółkach drzew. W 2005 roku w krajach członkowskich 

OECD zarejestrowanych było około 214 biologicznych środków ochrony roślin 

(biopestycydów) opartych na mikroorganizmach (Kabaluk i Gazdik 2005). Jest 

to dość liczna grupa biopreparatów wskazująca na to, że badania prowadzone 

w wielu ośrodkach naukowych zakończyły się sukcesem, a więc wdrożeniem do 

produkcji biopestycydów, zawierających różne grupy mikroorganizmów (wirusy, 

bakterie i grzyby) oraz mikroskopijne nicienie (Tabela 1). Jest to również 

niewątpliwy sukces producentów tych środków, często niewielkich firm, którzy 

podjęli trud, także finansowy, związany z rejestracją swoich produktów. 

Trzeba w tym miejscu zaznaczyć, że rejestracja biologicznych środków ochrony 

(b.ś.o.) roślin odbywa się na podobnych zasadach jak chemicznych środków 

ochrony (Tomalak 2007, Tomalak 2010), czyli jest to proces nie tylko rygorystyczny 

ale także bardzo kosztowny. Prof. Tomalak w swoim opracowaniu 

(2007) podaje przykład szwedzkiej firmy Bioagri, która na zarejestrowanie na 

terenie UE dwóch biopreparatów zawierających bakterię Pseudomonas chlororaphis 

wydała 4,3 miliona Euro. Trudna i kosztowna procedura rejestracyjna 

b.ś.o. roślin powoduje, że część producentów rezygnuje z wytwarzania 

biopreparatów, co niewątpliwie zmniejsza ich asortyment i ogranicza zakres 



ISBN 978-83-60775-31-8

stosowania biologicznej ochrony w rolnictwie i ogrodnictwie. Z tego m.in. powodu 

od kilku lat trwają w UE prace zmierzające do zmiany (złagodzenia) 

zasad rejestracji b.ś.o. roślin. Choć proces rejestracyjny tych środków jest dość 

kłopotliwy dla producentów i niewątpliwie wymaga zmian, to jednak należy 

podkreślić, że zapewnia on nie tylko bezpieczeństwo ich stosowania (dla ludzi 

i środowiska), ale także powoduje, że b.ś.o. są produktami rzetelnymi. Przy 

czym w przypadku tych środków chodzi zwłaszcza o rzetelność w procesie ich 

wytwarzania i czystości produktu końcowego. Jest to szczególnie ważne w odniesieniu 

do preparatów mikrobiologicznych, bowiem ich proces produkcyjny 

obejmuje m.in. kilkuetapowe rozmnażanie czystej kultury mikroorganizmu, 

który jest aktywnym czynnikiem preparatu. Proces ten rozpoczyna się od przygotowania 

czystej „kultury matecznej”, a w kolejnych etapach dochodzi do dalszego 

rozmnożenie mikroorganizmów w wyniku ich przenoszenia do urządzeń 

hodowlanych (fermentorów) zawierających coraz większe objętości sterylnych 

pożywek, najczęściej płynnych. Liczba tych etapów uzależniona jest oczywiście 

od skali produkcji. W przypadku niektórych biopreparatów, np. zawierających 

Bacillus thuringienis, skala produkcji jest bardzo duża i prowadzona jest ona 

z wykorzystaniem fermentorów o objętości nawet 100 000 litrów . 

Tabela 1. Biologiczne środki ochrony roślin zawierające mikroorganizmy zarejestrowane w krajach 

OECD [1] 

Grupa biopestycydów 

Bioherbicydy 

Biobakteriocydy 

Biofungicydy 

Bioinsektycydy 

Bionematocydy 

Liczba 

zarejestrowanych 

preparatów 

1 

5 

60 

83 

64 

Najważniejsze organizmy jako aktywne 

składniki (Liczba preparatów) 

Alternaria destruens 

Agrobacterium (3), Pseudomonas, Bacillus 

Trichoderma (25), Gliocladium, Pythium, 

Coniothyrium, 

Streptomyces 

Bacillus, Pseudomonas, 

Bacillus thuringiensis (72), Baeuveria basiana 

(10) 

Metharhizium (8), Peacilomyces, Verticillium, 

Bacillus (8), wirusy (14), Heterorahabditis 

(10), Steinernema (20) 

127

128 

Ponadto, procedura rejestracyjna wymaga od producentów podania wielu 

innych ważnych informacji, m.in. takich jak: - dokładna nazwa i charakterystyka 

mikroorganizmu (makroorganizmu), - dane dotyczące kolekcji, w której 

czysta kultura mikroorganizmu została zdeponowana, - ilościowy skład preparatu 

(aktywna forma mikroorganizmu i jego zawartość, a także innych składników, 

np. nośnika), - metoda oznaczania (identyfikacji) składu produktu, 

- warunki przechowywania i okres przydatności, - zakres (cel) i zasady stosowania, 

- wynik badań potwierdzających skuteczność biopreparatu. Wszystko 

to powoduje, że b.ś.o. roślin są bez wątpienia produktami rzetelnymi, znany 

jest bowiem ich dokładny skład, konkretny cel i zakres ich stosowania, oraz 

- co jest bardzo ważne – znana jest metoda badania i identyfikacji, a więc 

także kontrolowania, ich składu i zawartości czynnika aktywnego. Skuteczność 

biopreparatów jest jednym z najważniejszych czynników decydujących 

o wykorzystywaniu tych produktów w praktyce rolniczej, ale dokładniejsze 

omówienie tego zagadnienia wymagałoby obszernego opracowania. Trzeba 

jednak stwierdzić, że skuteczność ta jest w przypadku wielu b.ś.o. niewątpliwie 

mniejsza niż środków chemicznych. Dotyczy to zwłaszcza biopreparatów 

opartych na mikroorganizmach (bakteriach i grzybach), które aplikowane są 

do gleby, czyli do środowiska charakteryzującego się bardzo dużą złożonością 

różnego rodzaju oddziaływań, w tym antagonistycznych, oraz ogromną konkurencyjnością 

o energię i składniki odżywcze pomiędzy drobnoustrojami glebowymi 

i innymi mieszkańcami gleby. Gleba jest także środowiskiem o dużej 

zmienności czynników abiotycznych (wilgotność, temperatura, odczyn (pH), 

zabiegi agrotechniczne), które bardzo istotnie wpływają na przeżywalność i skuteczność 

organizmów wprowadzanych do gleby. Być może jest to jeden z ważniejszych 

czynników powodujących, że w ostatnim dziesięcioleciu sprzedaż 

preparatów zawierających makroorganizmy (pasożytnicze i drapieżne owady, 

drapieżne roztocza), czyli środków stosowanych w bardziej kontrolowanych 

i mniej złożonych warunkach (szklarnie, części nadziemne roślin) jest znacznie 

większa niż biopreparatów opartych na mikroorganizmach - odpowiednio 

55-60% i 26% ogólnej sprzedaży b.ś.o. roślin [3,4]. Warto też dodać, że choć 

zakres praktycznego wykorzystywania biopreparatów w ochronie roślin jest 

ciągle mały, ma on jednak tendencje wzrostowe. Na przykład, Tomalak [3] 

podaje, że w 2004 roku wartość rynku preparatów biologicznych (opartych na 

makroorganizmach i mikroorganizmach) stosowanych w ochronie roślin wyniosła 

około 2,5% ogólnej wartości rynku środków ochrony roślin, a obecnie 

udział ten prognozowany jest na 4,2 - 4,5%. Wzrastające zapotrzebowanie na 

biopreparaty związane jest prawdopodobnie głównie z rozwojem proekologicznych 

metod uprawy roślin, w tym rolnictwa ekologicznego. 

Badania nad wykorzystaniem różnych grup mikroorganizmów glebowych 

w praktyce rolniczej do podnoszenia żyzności gleb i plonowania roślin pro-

wadzono już od zarania rozwoju mikrobiologii glebowej. Na przykład, szczepionki 

zawierające bakterie symbiotyczne roślin motylkowatych (bobowatych) 

stosowano już po koniec XIX wieku. Szczepionki te produkowane i stosowane 

są w wielu krajach także obecnie i jest to właściwie jedyny przykład tak szerokiego 

wykorzystywania preparatów mikrobiologicznych w praktyce rolniczej 

(Vessey 2003). Sukces ten związany jest m.in. z tym, że szczepionki z bakteriami 

symbiotycznymi (rizobiami) stosowane są najczęściej do otoczkowanie 

nimi nasion roślin bobowatych. Taki sposób aplikacji ułatwia wprowadzenie 

dużej liczebności bakterii (10 3 -10 6 komórek na każde nasionko) bezpośrednio 

do strefy korzeniowej siewek roślin, zwiększając w efekcie szanse (konkurencyjność) 

bakterii szczepionkowych na zawiązanie efektywnej symbiozy (brodawek) 

z korzeniami roślin. Wprowadzanie biopreparatów mikrobiologicznych 

do całej masy gleby na polu nie daje najczęściej żadnych efektów. Próby takie 

prowadzono z wieloma grupami drobnoustrojów glebowych, m.in. z bakteriami 

fosforolitycznymi, wolno żyjącymi w glebie asymilatorami N 2 (Azotobacter 

spp.) i innymi. Niska skuteczność szczepionek doglebowych związana jest ze 

wspomnianymi już skomplikowanymi interakcjami pomiędzy organizmami 

glebowymi, oraz z oddziaływaniem bardzo zmiennych warunków pogodowych 

i abiotycznych właściwości gleb. Na przykład, bakterie należące do rodzaju 

Azotobacter charakteryzują się dużą wrażliwością na kwaśny odczyn gleby. 

Bakterie te nie występują zwykle, lub ich liczebności są bardzo niskie w glebach 

o pH poniżej 6,0. Szczepienie gleb kwaśnych nawet dużą masą preparatów 

zawierających omawiane bakterie nie może dać jakichkolwiek efektów, 

ponieważ nie zasiedlą one tych gleb, a staną się jedynie pożywieniem dla innych 

organizmów glebowych. Także szczepienie azotobakterem gleb o odczynie 

sprzyjającym rozwojowi tych bakterii nie daje w warunkach produkcyjnych 

istotnych efektów pozytywnych (Maliszewska 1953) np. w postaci przyrostu 

w glebach zawartości azotu czy plonów roślin, m.in. dlatego, że proces wiązania 

N 2 wymaga dużych ilości energii, której w glebie na ogół brakuje, a jeśli 

jest to toczy się o nią intensywna konkurencja. Ponadto, należy pamiętać, że 

każda gleba w warunkach naturalnych zasiedlona jest przez mikroorganizmy, 

które w toku wielowiekowego procesu glebotwórczego najlepiej przystosowały 

się do życia w danej glebie i skolonizowały w niej wszystkie dostępne i umożliwiające 

egzystencję „nisze” ekologiczne. Drobnoustroje wprowadzane do gleby 

w postaci szczepionek są zwykle eliminowane lub ich liczebność redukowana 

jest do poziomu naturalnego. Trudności w uzyskaniu istotnych efektów ze stosowania 

biopreparatów doglebowych wynikają także z prostych proporcji ilościowych. 

Na przykład, w jednym gramie gleby można znaleźć od kilkudziesięciu 

milionów do miliarda komórek bakteryjnych, a w nawozach naturalnych 

(gnojowica, obornik) ich liczebność przekracza nawet 10 11 komórek w 1 gramie. 

W przeliczeniu na hektar biomasa mikroorganizmów waha się od kilku do 

kilkunastu ton. Aby mikroorganizmy wprowadzane do gleby w bioprepara- 

129

130 

cie mogły rozwijać się i konkurować z tak ogromną biomasą drobnoustrojów 

glebowych, należałoby stosować bardzo duże, nieopłacalne w praktyce, ilości 

biopreparatów oraz zmienić środowisko glebowe tak, aby faworyzowało ono 

rozwój wprowadzanego organizmu. Oznaczając liczebność mikroorganizmów 

w jednym z ww. biopreparatów stwierdziliśmy (dane nieopublikowane), że 

w zalecanej dawce (1l) na hektar zawiera on mniej bakterii niż można znaleźć 

w 100 gramach gleby. Odpowiedź na pytanie, czy tak niewielka zawartość 

drobnoustrojów w tym preparacie, w dodatku nieprzystosowanych do życia 

w środowisku glebowym, może w jakikolwiek sposób wpłynąć na właściwości 

gleby i plonowanie roślin - wydaje się oczywista. 

Summary 

LIMITING FACTORS IN THE USE OF MICROBIAL PREPARATIONS 

IN AGRICULTURE (PLANT PROTECTION, YIELD IMPROVING) 

In agricultural practice microbial preparations (inoculants)are used to control 

plant pathogens and pests (biological control), particularly in the integrated 

and ecological agriculture, and to stimulate growth and yields of crops. 

Main principles of production and evaluation of microbial bio-preparations, 

as well as factors limiting their use in practice, are discussed in this article. 

The registration procedure of biological control agents (b.c.a.), ensures that 

the commercial use of b.c.a. is safe for the people and for the environment 

and also that these products are fair as far as their quality is concern. With 

respect to microbial preparation and other bio-products used to improve soil 

properties, particularly those designated for ecological (organic) crop production, 

the registration procedure is mild. This enables selling microbial bio-preparations 

whose quality and effectiveness have not been proven. More critical 

assessment of experimental results of studies on these products would result 

in spreading of more reliable information on the real quality and usefulness of 

such bio-preparations. 

Literatura 

Kabaluk T., Gazdik K., 2005: Directory of Microbial Pesticides for Agricultural 

Crops in OECD Countries. Agriculture and Agri-Food, Canada 2005, 

s. 242. http://dsp-psd.pwgsc.gc.ca/collection_2009/agr/A42-107-2007E.pdf 

Maliszewska W., 1953: Szczepienie roślin azotobakterem. Roczniki Nauk Rolniczych. 

68(A1): 3-51. 

Tomalak M., 2007: Rejestracja biologicznych środków ochrony roślin w Europie 

– nowe perspektywy. Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie 

Roślin, 47(4): 233-240.

Tomalak M., 2010: Rynek biologicznych środków ochrony roślin i przepisy legislacyjne. 

Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 50(3): 

1053-1063. 

Vessey J.K., 2003: Plant growth promoting rhizobacteria as biofertilizers. 

Plant and Soil 255: 571-586. 

131

132 

GRZYBY Z RODZAJU FUSARIUM W MIKOLOGII 

MEDYCZNEJ 

Maria Dynowska 1 , Ewa Sucharzewska 1 , Grażyna Barańska 2 

i Piotr Troska 2 

1 Uniwersytet Warmińsko Mazurski, Wydział Biologii, Katedra Mikologii, 

ul. Oczapowskiego 1A, 10-719 Olsztyn-Kortowo 

2 Uniwersytet Warmińsko Mazurski, Wydział Nauk Medycznych, Oddział 

Klinicznej Chirurgii Onkologicznej, ul. Wojska Polskiego 37, 10-228 Olsztyn 

ewko@uwm.edu.pl 

Grzyby z rodzaju Fusarium coraz częściej wymieniane są wśród czynników 

potencjalnie chorobotwórczych dla człowieka. Większość z nich to formy oportunistyczne, 

które nie są w stanie zaatakować zdrowego organizmu. Jedną z istotnych 

cech właściwości ekofizjologicznych grzybów potencjalnie chorobotwórczych 

dla człowieka jest powinowactwo do różnych tkanek i narządów. Grzyby 

z rodzaju Fusarium wykazują wyraźną tendencję do zajmowania naczyń krwionośnych. 

Dla określenia grzybic wywołanych przez nie używa się dwóch terminów: 

hialohyfomikozy lub fuzariozy. O ile w przypadku roślin stopień pasożytnictwa 

grzybów z rodzaju Fusarium jest wyraźnie zdefiniowany, to w mikologii 

lekarskiej ciągle istnieje problem właściwej oceny ich patogeniczności. 

Celem pracy była analiza kilku przypadków hialohyfomikozy wywołanych 

przez F. solani i oxysporum oraz zwrócenie uwagi, że sporadyczne notowania 

grzybów z tego rodzaju mogą być wynikiem błędów w standardowej diagnostyce. 

Materiał do badań stanowiły wymazy i fragmenty tkanki martwiczej ogniska 

zapalnego rany podudzia, powstałej w skutek zakłucia suchą łodygą kopru 

oraz wałów paznokciowych palucha, z których wcześniej wyizolowano Candida 

albicans (2 przypadki). Do analizy mikologicznej wzięto preparaty bezpośrednie 

oraz hodowle założone na agarze krwawym, podłożu Levina i Sabourauda 

z dodatkiem chloramfenikolu, inkubowane w temperaturze 37°C. Po 

48 godzinach zaobserwowano ubogą, delikatną, kłaczkowatą białą grzybnię, 

sugerującą obecność grzybów pleśniowych. W trzeciej dobie pojawiła się wełnista, 

obfita, kremowa grzybnia, na której zauważono skupienia przypominające 

sporodochia pełne sierpowatych zarodników. Wówczas materiał przeniesiono 

na podłoże PDA. Po 48 godzinach uzyskano bardzo wyraźną beżową grzybnię 



ISBN 978-83-60775-31-8

powietrzną, wytwarzającą pomarańczowo-czerwony barwnik oraz grzybnię 

z odcieniem różowo-purpurowym. W preparacie bezpośrednim zaobserwowano 

fragmenty strzępek. 

Z rany podudzia wyizolowano Fusarium solani, z wałów paznokciowych 

F. solani – w jednym przypadku i F. oxysporum - w drugim. Obydwa gatunki 

to bardzo pospolite fitopatogeny, powodujące głównie tracheomikozy, lecz bardzo 

rzadko w Polsce notowane jako antropopatogeny. Należąc do fakultatywnych 

pasożytów roślin, część cyklu życiowego przeprowadzają na martwym 

podłożu organicznym - w omawianych przypadkach była to martwa tkanka 

ludzka. Wzmianki w piśmiennictwie o izolacji Fusarium sp. z ran oparzeniowych 

i chirurgicznych najprawdopodobniej dotyczą F. solani, które obok 

F. culmorum, F. oxysporum i F. avenaceum wymienia się najczęściej jako czynniki 

etiologiczne zmian skóry i tkanek podskórnych oraz przyczynę keratomikozy, 

zakrzepów i martwic tkanek. Wychwycenie tych grzybów w hodowli oraz 

prawidłowa ich identyfikacja do gatunku była możliwa dzięki zastosowaniu 

podłoża PDA, które powinno zostać wprowadzone do rutynowej diagnostyki 

grzybów izolowanych ze zmian skórnych i ran chirurgicznych. 

Sporadyczne izolacje grzybów z rodzaju Fusarium ze zmian skórnych mogą 

być spowodowane działaniem aktidionu dodawanego do standardowych podłoży 

Sabourauda jako inhibitora wzrostu grzybów pleśniowych. 

Odrębny problem stanowią mikotoksyny fuzaryjne, które w wieloraki sposób 

oddziaływują na organizmy stałocieplne. 

Summary 

FUNGI OF THE GENUS FUSARIUM IN MEDICAL MYCOLOGY 

Fungi of the genus Fusarium are increasingly frequently enumerated 

amongst factors being potentially pathogenic to man. Most of these fungi 

are opportunistic forms that are incapable of invading a healthy organism. 

One of the significant characteristics of ecophysiological properties of fungi 

potentially pathogenic to man is their affinity to different tissues and organs. 

Fungi of the genus Fusarium exhibit a distinct tendency to colonize blood 

vessels. Mycoses induced by these fungi are referred to as: hialohyphomycoses 

or fusarioses. Though the degree of parasitism of Fusarium genus fungi is 

strictly defined in the case of plants, the evaluation of their pathogenicity in 

medical mycology still poses some problems. 

The objective of this study was thus to analyze a few cases of 

hialohyphomycosis induced by F. solani and F. oxysporum as well as to 

pinpoint that sporadic records of fungi of this genus may be due to mistakes 

in standard diagnostics. 

133

134 

The experimental material were swabs and fragments of the necrotic 

tissue of an inflammatory focus of a wound at the shank resulting from cutting 

with a dry stalk of dill, and these of hallux nailfolds from which Candida 

albicans was isolated earlier (2 cases). Mycological analyses were made with 

direct specimens and with cultures established on blood agar, Levin and 

Sabouraud’s medium with the addition of chloramphenicol, and incubated 

at a temperature of 37°C. After 48 hours, sparse, delicate, floccular white 

mycelium could be observed, which suggests the presence of mould fungi. On 

the third day of incubation, there appeared wooly, thick and creamy mycelium 

with agglomerations resembling sporodochia full of crescent spores. Then, 

the material was transferred onto the PDA medium. After 48 h, a clear beige 

aerial mycelium producing an orange-red dye and mycelium with a pinkpurple 

shade were obtained. In turn, fragments of hyphae were observed in 

the direct specimens. 

The species isolated from the wound on shank was Fusarium solani, whereas 

these isolated from the nailfolds were: F. solani in one case and F. oxysporum 

in the other case. Both species are very common phytopathogens inducing 

mainly tracheomycoses, yet very rarely noted in Poland as anthropathogens. 

Being facultative parasites of plants, they lead part of they life cycle on a dead 

organic medium – which in the discussed cases was necrotic human tissue. 

Notes on Fusarium sp. isolation from burn and surgical wounds available in 

literature most probably refer to F. solani, which together with F. culmorum, 

F. oxysporum and F. avenaceum are most often acknowledged as etiological 

factors of skin and subcutaneous tissue lesions and as the causative agents of 

keratomycosis, intravascular clots and tissue necrosis. The capturing of these 

fungi in the culture and their proper identification to species was feasible 

owing to the use of the PDA medium that should be implemented into the 

routine diagnostics of fungi isolated from skin lesions and surgical wounds. 

The sporadic isolations of Fusarium genus fungi from skin lesions may 

result from the effect of actidione added to standard Sabouraud’s media as a 

growth inhibitor of mould fungi. 

A separate problem is posed by fusarium mycotoxins that exert various 

effects on warm-blooded organisms

ZRÓŻNICOWANIE GATUNKÓW FUSARIUM 

IZOLOWANYCH Z ANANASA ORAZ SYNTETYZOWANYCH 

PRZEZ NIE MIKOTOKSYN 

Łukasz Stępień 1 , Grzegorz Koczyk 2 i Agnieszka Waśkiewicz 3 

1 Instytut Genetyki Roślin, Pracownia Metabolomiki, ul. Strzeszyńska 34, 


2 Instytut Genetyki Roślin, Pracownia Biometrii, ul. Strzeszyńska 34, 


3 Uniwersytet Przyrodniczy, Katedra Chemii, ul. Wojska Polskiego 75, 


lste@igr.poznan.pl 

Ananas (Ananas comosus) jest rośliną pochodzącą z Ameryki Południowej, 

uprawiany głównie w takich krajach jak: Ekwador, Kostaryka, Brazylia, Kolumbia 

czy Hawaje, również także w subtropikalnych i tropikalnych obszarach 

Azji (Tajlandia, Wietnam, Filipiny) i Afryki (RPA). Dzięki dużej trwałości 

owocostany eksportowane są w stanie surowym praktycznie do krajów całego 

świata. Stosowanie prewencyjnej ochrony fungicydowej zapobiega infekcjom 

grzybami najczęściej atakującymi warzywa i owoce podczas przechowywania i 

transportu (głównie z rodzajów Penicillium i Aspergillus), nie jest jednak skuteczne 

w stosunku do patogenów obecnych w roślinie w momencie zbioru. Są 

to głównie grzyby z rodzaju Fusarium typowo powodujące fuzariozę ananasa 

i przyczyniające się do niszczenia owoców i ich zanieczyszczenie licznymi metabolitami 

wtórnymi – mikotoksynami. Dotychczas za najczęściej występujące 

gatunki związane z fuzariozą ananasa uważano Fusarium guttiforme i F. subglutinans 

f. sp. ananas, a metabolitami najczęściej przez nie syntetyzowanymi 

były moniliformina (MON) i bowerycyna (BEA). Choć ananas nie ma znaczenia 

ekonomicznego w naszej strefie klimatycznej, jednakże badania nad populacjami 

jego patogenów nabierają szczególnego znaczenia w kontekście transferu 

patogenów między kontynentami i różnymi środowiskami ich bytowania. 

Podjęte przez nas badania polegały na izolacji patogenów z rodzaju Fusarium 

z owocostanów ananasa o różnym pochodzeniu geograficznym, a także 

ocenie ich zróżnicowania oraz analizie jakościowej i ilościowej mikotoksyn 

przez nie wytwarzanych, zarówno w warunkach in vitro, jak i in planta. Czterdzieści 

cztery genotypy Fusarium oczyszczono poprzez wyłożenie na sterylną 



ISBN 978-83-60775-31-8 

135

136 

płytkę Petriego z pożywką PDA (Potato Dextrose Agar) fragmentów tkanki 

roślinnej z objawami wskazującymi na obecność patogena, a czasem przez 

bezpośrednie pobranie fragmentu grzybni bądź sporodochium pobranych 

z owocostanów i kilkakrotne pasażowanie izolatu w tej samej pożywce w celu 

potwierdzenia czystości i jednorodności uzyskanej kultury. W kilku przypadkach 

jeden owocostan zawierał genotypy różnych gatunków Fusarium. Analizę 

biosyntezy mikotoksyn (MON, BEA oraz fumonizyn B 1 -B 3 ) przez poszczególne 

izolaty przeprowadzono w kulturach na ryżu, a także w dwóch frakcjach 

roślinnych: skórze i soku wyciśniętego z miąższu. 

Za pomocą analiz sekwencji nukleotydowej fragmentu genu kodującego 

czynnik elongacji translacji tef-1α wszystkich uzyskanych izolatów, zidentyfikowaliśmy 

aż dziesięć różnych gatunków: Fusarium ananatum, F. concentricum, 

F. fujikuroi, F. guttiforme, F. incarnatum, F. oxysporum, F. polyphialydicum, 

F. proliferatum, F. temperatum i F. verticillioides, z których najczęstsze 

były F proliferatum i F. ananatum – gatunek znany już wcześniej, ale opisany 

po raz pierwszy w Południowej Afryce w 2010 roku. Porównanie uzyskanych 

sekwencji pozwoliło na analizę podobieństwa genetycznego badanych izolatów. 

Niektóre z nich są zdolne do wtórnego infekowania rodzimych gatunków 

strefy umiarkowanej (np. F. proliferatum, F. temperatum i F. verticillioides 

są ważnymi patogenami kukurydzy), ciekawą kwestią jest zatem, czy ananas 

może być ich wektorem. 

Badane izolaty różniły się znacznie szybkością wzrostu na pożywce PDA. 

Po 4 dniach średnica kolonii wynosiła od 20 mm w przypadku izolatu F. polyphialydicum, 

a do 50 mm u F. concentricum. 

Za pomocą markerów specyficznie identyfikujących geny TRI5, TRI13, 

PKS13, ZEA2 i esyn1, związanzch ze szlakami biosyntezy eniatyn, zearalenonu 

i trichotecenów, wykluczyliśmy zdolność badanych genotypów do syntezy 

wymienionych związków. Zidentyfikowaliśmy natomiast geny FUM1 i FUM8, 

kodujące kluczowe enzymy szlaku syntezy fumonizyn w izolatach F. fujikuroi, 

F. proliferatum, F. temperatum i F. verticillioides. Pierwsze trzy gatunki posiadały 

także gen bik2 odpowiedzialny za syntezę czerwonego barwnika o działaniu 

antybiotycznym – bikaweryny. 

Większość badanych izolatów w warunkach laboratoryjnych syntetyzowała 

w niewielkich ilościach BEA, ale tylko 4 izolaty przekroczyły stężenie 10 μg/g: 

F. proliferatum (25 μg/g i 41 μg/g), F. temperatum (12.5 μg/g) i F. ananatum 

(91 μg/g). Moniliformina była syntetyzowana w większych ilościach – aż 14 

izolatów wytwarzało MON w ilości przekraczającej 10 μg/g: jedenaście izolatów 

F. proliferatum (z maksimum 158 μg/g), po jednym izolacie F. concentricum, 

F. fujikuroi i F. oxysporum). Fumonizyny B 1 -B 3 tworzyły izolaty pięciu 

gatunków, przy czym F. proliferatum w znacznych ilościach (>1 mg/g). W skórze 

ananasa stwierdzono obecność FB 1 -FB 3 (1,37 μg/g).

Summary 

MYCOTOXIN DIVERSITY AMONG FUSARIUM SPECIES ISOLATED 

FROM PINEAPPLE 

Pineapple (Ananas comosus) originates from South America and is grown 

mainly in Ecuador, Costarica, Brazil, Colombia, Hawaii and in tropical and 

sub-tropical areas of Asia (Thailand, Vietnam, Philippines) and South Africa. 

It is relatively easy in storage and transportation so it can be found practically 

world wide. The use of fungicides prevents from typical storage moulds to 

damage the fruit (mostly Penicillium sp. and Aspergillus sp.) but does not kill 

the pathogen already present in the plant material. This applies mainly to 

Fusarium fungi which cause pineapple fusariosis, a disease with fruit rot and 

malformation symptoms accompanied by mycotoxin accumulation in plant tissues. 

Until now, Fusarium guttiforme and F. subglutinans f. sp. ananas were 

regarded as main pathogens related to pineapple fusariosis with moniliformin 

(MON) and beauvericin (BEA) being commonly synthesized metabolites. Pineapple 

has no economical impact in our climate zone, but studies of the pathogen 

populations are particularly important considering their transfer between 

continents and environments. 

Our studies were focused on isolation of Fusarium species from pineapple 

fruit of different origin during three year survey (2008-2010). Based on the 

translation elongation factor 1α (tef-1α) sequence analysis of forty-four individual 

isolates, ten species were identified: Fusarium ananatum, F. concentricum, 

F. fujikuroi, F. guttiforme, F. incarnatum, F. oxysporum, F. polyphialidicum, 

F. proliferatum, F. temperatum and F. verticillioides) and F. proliferatum 

and F. ananatum were the most frequent ones. In several cases multiple Fusarium 

isolates were recovered from one pineapple fruit. Using the tef-1α sequences 

relative genetic distances between isolates studied were calculated and 

phylogenetic relationships were proposed. Furthermore, we analyzed the level 

of mycotoxins (fumonisins B 1 -B 3 , MON and BEA) synthesized by the isolates 

in sterile rice cultures and also in two fractions of plant material: in fruit skin 

and in juice squeezed out of the fruit flesh. 

Some of the identified species can potentially infect various plant crops in 

moderate climate (e.g. F. proliferatum, F. temperatum and F. verticillioides 

are common maize pathogens), so the question if pineapple can be regarded as 

pathogen vector seems very interesting. 

The isolates varied considerably when we evaluated the speed of growth on 

PDA (Potato Dextrose Agar) medium. After four days of cultivation at 25°C the 

colony diameter ranged from 20 mm in case of F. polyphialydicum, to 50 mm 

as for F. concentricum isolate. 

137

138 

All isolates were found negative when tested for ability to produce enniatins, 

zearalenone and trichothecenes by identification of the essential genes 

of those metabolic pathways (TRI5, TRI13, PKS13, ZEA2 and esyn1) using 

gene-specific PCR assays. On the other hand, we identified FUM1 and FUM8 

genes, encoding two enzymes from fumonisin biosynthetic pathway in isolates 

of F. fujikuroi, F. proliferatum, F. temperatum and F. verticillioides. The first 

three species possessed also bik2, a gene involved in biosynthesis of bikaverin 

– red pigment with antibiotical properties. 

Most of the isolates studied synthesized small amounts of BEA in vitro, 

but only four of them exceeded 10 μg/g: F. proliferatum (25 μg/g and 41 μg/g), 

F. temperatum (12.5 μg/g) and F. ananatum (91 μg/g). Fourteen isolates synthesized 

more than 10 μg/g of MON: eleven isolates of F. proliferatum (with 

maximum of 158 μg/g) and single isolates of F. concentricum, F. fujikuroi and 

F. oxysporum). Fumonisins B 1 -B 3 were synthesized by isolates of 5 species, of 

which F. proliferatum produced them in high amounts (>1 mg/g). In pineapple 

skin fumonisins B 1 +B 2 +B 3 were found in amount of 1,37 μg/g.

WPŁYW ZASIEDLENIA KOSTRZEWY ŁĄKOWEJ PRZEZ 

NEOTYPHODIUM UNCINATUM NA JEJ PLONOWANIE, 

ZDROWOTNOŚĆ I ZAWARTOŚĆ ERGOWALINY 

Dariusz Pańka i Małgorzata Jeske 

Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy, Katedra Fitopatatologii i Mikologii 


jeske@utp.edu.pl 

Kostrzewa łąkowa (Festuca pratensis Huds.) jest jednym z najważniejszych 

gatunków traw pastwiskowych w Europie. Na drodze swojej ewolucji, rozwinęła 

szereg symbiotycznych asocjacji z grzybami. Należą do nich układy endo- oraz 

ektomikoryzowe, jak i mutualistyczne asocjacje z endofitami rozwijającymi 

się systemicznie wewnątrz źdźbeł. Grzyby endofityczne przerastają tkanki roślinne 

międzykomórkowo, bez wywoływania jakichkolwiek symptomów wskazujących 

na ich obecność. Ich egzystencja jest, całkowicie zależna od rośliny 

żywicielskiej. W „interesie” endofita jest więc działanie sprzyjające rozwojowi 

rośliny i zabezpieczające ją przed działaniem wielu czynników stresowych, które 

mogłyby doprowadzić do jej śmierci. W istocie, wpływ endofitów na roślinę 

żywicielską jest bardzo złożony i obejmuje wiele aspektów jej egzystencji. 

Najlepiej poznane endofity traw należą do rodzajów Neotyphodium i Epichloë. 

Szczególnie duże znaczenie gospodarcze posiadają asocjacje roślin trawiastych 

z rodzajów Festuca i Lolium z grzybami endofitycznymi z rodzaju 

Neotyphodium. Grzyby te znane są z produkcji szerokiego wachlarza związków 

chemicznych, które mogą wpływać istotnie na wzrost i rozwój rośliny żywicielskiej 

oraz jej wrażliwość na czynniki stresowe. Rośliny zasiedlone przez 

Neotyphodium spp. charakteryzują się zazwyczaj lepszym wzrostem, większą 

odpornością na stres suszy oraz mniejszą podatnością na porażenie przez patogeniczne 

grzyby. Biorąc pod uwagę pozytywne aspekty obecności endofitów 

w trawach, grzyby te mogłyby zostać wykorzystane, jako czynniki biologiczne 

w ochronie roślin przed chorobami. Obecność endofita może hamować między 

innymi rozwój niektórych patogenów z rodzaju Fusarium, Drechslera, Rhizoctonia 

oraz Gaeumannomyces graminis. Jednakże, niezbędnym elementem warunkującym 

wykorzystanie endofitów w praktyce jest brak zdolności do produkowania 

toksyn, które mogłyby być przyczyną chorób zwierząt gospodarskich. 



ISBN 978-83-60775-31-8 

139

140 

Do najlepiej poznanych toksyn można zaliczyć m.in. ergowalinę, ergowalininę 

a także ergotaminę. Mogą one być przyczyną chorób zwierząt, które w sprzyjających 

warunkach doprowadzają nawet do ich śmierci. 

Celem przeprowadzonych badań była ocena w warunkach polowych dobroczynnego 

wpływu endofita N. uncinatum na kostrzewę łąkową, wyrażona 

plonowaniem, podatnością na porażenie przez patogeny oraz zawartością toksycznego 

alkaloidu – ergowaliny 

Badania przeprowadzono na odmianie Justa. Doświadczenie poletkowe 

założono jako dwuczynnikowe w układzie losowanych bloków, w 4 powtórzeniach. 

Nasiona wysiewano jako wsiewkę w jęczmień jary. Nawożenie i pielęgnację 

przeprowadzono zgodnie ze wskazówkami zawartymi w instrukcji 

odmianowej. Pierwszym czynnikiem było zasiedlenie przez N. uncinatum 

(kombinacje E+ i E-). Obecność endofita w roślinach potwierdzono metodą 

barwienia. Poziom zasiedlenia wynosił 89%. Rośliny bez endofita (E-) otrzymano 

z nasion, z których usunięto symbionta metodą termiczną przed założeniem 

doświadczenia. Drugim czynnikiem był system użytkowania kostrzewy: 

pastwiskowy (P) oraz kośny (K). W systemie pastwiskowym rośliny koszono 

pod koniec fazy krzewienia, natomiast w kośnym na początku fazy strzelania 

w źdźbło. Plonowanie kostrzewy łąkowej odmiany Justa analizowano w kolejnych 

pokosach zbieranych w latach 2007 i 2008. W roku 2007 zebrano cztery 

pokosy, natomiast w 2008 – trzy. Dla każdego pokosu określano plon suchej 

masy (SM). W latach badań analizowano również porażenie roślin przez mączniaka 

prawdziwego (B. graminis), rdze (Puccinia spp.) oraz kompleks plamistości 

liści (Bipolaris sorokiniana, Drechslera spp.). Obserwacje wykonywano 

w okresie wiosennym, przed pierwszym zbiorem oraz jesiennym, pod koniec 

okresu wegetacji. Analizy zawartości ergowaliny przeprowadzono według metodyki 

Rottinghaus i wsp. (1991). 

Zaobserwowano wpływ N. uncinatum na plonowanie kostrzewy łąkowej 

‘Justa’ we wszystkich kombinacjach. Obecność endofita istotnie sprzyjała 

wzrostowi plonowania. Najwyższe plony roczne zanotowano w 2007 r., w kombinacji 

E+ koszonej w dojrzałości kośnej. Drugi czynnik, system użytkowania, 

także istotnie wpłynął na plonowanie ‘Justy’. Wpływ ten nie był jednak 

jednoznaczny. Istotnie wyższe plony z poletek koszonych w dojrzałości kośnej 

uzyskiwano tylko w kombinacjach z roślinami zasiedlonymi przez endofita. 

Wynikało to m.in. z dłuższego okresu wzrostu roślin koszonych w dojrzałości 

kośnej, co pociągało za sobą wzrost produkcji biomasy. Proces ten był dodatkowo 

wspomagany przez endofita na poziomie fizjologicznym. Analiza występowania 

chorób grzybowych na kostrzewie łąkowej ‘Justa” w zależności od zasiedlenia 

przez N. uncinatum oraz systemu użytkowania wykazała niewielki 

wpływ pierwszego z czynników i całkowity brak wpływu czynnika drugiego. 

Na poletkach najczęściej występowały grzyby z rodzaju Puccinia - powodujące 

rdze i Drechslera - wywołujące plamistości na liściach. Objawy mączniaka

prawdziwego notowano na roślinach rzadziej. Analiza zawartości ergowaliny 

w zielonej masie odmiany Justa wykazała jej obecność we wszystkich pokosach 

zebranych z poletek E+ w latach badań. Niestety, zawsze była to zawartość 

istotnie wyższa, w porównaniu do kombinacji E-. 

Uzyskane wyniki wskazują, że endofity w badanej asocjacji wywierają zarówno 

pozytywny jak i negatywny wpływ na roślinę żywicielską. Zwiększają 

plonowanie roślin, zmniejszają porażenie przez niektóre patogeny, ale jednocześnie 

odpowiedzialne są za produkcję ergowaliny. Pasza z roślin zasiedlonych 

może więc stanowić zagrożenie dla zwierząt przy dłuższym podawaniu. 

Summary 

MEADOW FESCUE YIELDING AND ERGOVALINE PRODUCTION 

IN HOST-PLANTS AS AFFECTED 

BY NEOTYPHODIUM UNCINATUM ENDOPHYTE 

The objective of our research was to assess the beneficial impact of the 

Neotyphodium uncinatum endophyte on its natural host - meadow fescue, 

measured by green mass yield, susceptibility of the host plants to infection by 

pathogens and a content of the toxic alkaloid – ergovaline in field conditions. 

The research involved ‘Justa’ meadow fescue. Studied factors were as follows: 

endophyte infection (E+ and E-) and system of use (for pasture and for cut). 

There was observed an effect of N. uncinatum on ‘Justa’ meadow fescue 

yielding in all the combinations. The presence of endophyte significantly 

enhanced higher yields of dry matter as compared with the non-infested plants. 

The infestation of ‘Justa’ meadow fescue by the endophyte, N. uncinatum, 

significantly protected the plants from infection with fungi causing leaf spot. 

The endophyte, however, did not affect the development of powdery mildew 

and rust fungi. ‘Justa’ meadow fescue showed a relatively high content of 

ergovaline when grown in the field. The level of the toxin in the season varies 

a lot, which suggests a high effect of external factors on its production. Due 

to the toxin production, the animal feed made from infested plants can pose 

a threat to animals when longer administered. Neotyphodium uncinatum 

isolates from ‘Justa’ meadow fescue cannot be used as a biological control 

agents to improve the growth and resistance of other cultivars due to ability 

to ergovaline production. 

Literatura 

Rottinghaus G.E., Garner G.B., Cornell C.N., Ellis J.L., 1991: HPLC method 

for quantitating ergovaline in endophyte-infested tall fescue: Seasonal 

variation of ergovaline levels in stems with leaf sheaths, leaf blades, and 

seedheads. Journal of Agricultural and Food Chemistry 39: 112-115. 

141

142 

PROBLEMY W MORFOLOGICZNYM 

IDENTYFIKOWANIU ARBUSKULARNYCH GRZYBÓW 

MIKORYZOWYCH (GLOMEROMYCOTA) TWORZĄCYCH 

GLOMOIDALNE ZARODNIKI 

Janusz Błaszkowski 

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny, Zakład Ochrony Roślin, 

ul. Słowackiego 17, 71-434 Szczecin 

janusz.blaszkowski@zut.edu.pl 

Aby zrozumieć wpływ bioróżnorodności na procesy zachodzące w ekosystemach 

należy przede wszystkim poznać gatunki w nich występujące. Najbardziej 

rozpowszechnionymi grzybami glebowymi w świecie, które mają kluczowe 

znaczenie dla roślin są arbuskularne grzyby mikoryzowe (AGM) z gromady 

Glomeromycota. Współżyją one w obligatoryjnej symbiozie z 70-90% lądowych 

roślin kuli ziemskiej. Jeszcze niedawno uznawano, że tylko rodziny Brassicaceae 

i Chenopodiaceae skupiają stosunkowo dużą liczbę gatunków roślin, 

które są niemikoryzowe lub rzadko współżyją z AGM. Jednak wyniki ostatnich 

badań świadczą, że mikoryzy tworzone przez niektóre gatunki AGM nie 

reagują w powszechnie używanych barwnikach i duża część AGM różnych 

ekosystemów zarodnikuje sezonowo lub nie zarodnikuje w ogóle w warunkach 

polowych. To mogło być przyczyną błędnego wnioskowania o statusie mikoryzowym 

wielu taksonów roślin i potwierdza wniosek wyrażony przez Komitet 

Europejskiego Banku Glomeromycota w roku 1993, że „rośliny nie posiadają 

korzeni, lecz mają mikoryzy”. Symbiozę roślin z grzybami z gromady Glomeromycota 

nazywa się arbuskularną, ponieważ jedyną strukturą tworzoną w 

komórkach korzeni przez grzyby 13 z 14 rodzajów tej gromady są arbuskule, 

tj. krzaczasto rozgałęzione końce strzępek, które biorą udział w dwustronnej 

wymianie węgla, fosforu i innych fizjologicznie znaczących cząstek. Współdziałanie 

AGM i roślin prowadzi do różnych obustronnych korzyści. Grzyby 

korzystają z łatwo dostępnego węgla asymilowanego przez rośliny. Korzyści 

odnoszone przez rośliny współżyjące z AGM przede wszystkim wynikają z poprawienia 

odżywienia i przez to wzrostu i produkcyjności większości roślin 

naczyniowych. Stymulacja wzrostu wynika ze zwiększonej ilości pobranego 

fosforu i w mniejszym stopniu azotu przez stosunkowo duży i fizjologicznie aktywny 

kompleks korzenia z grzybem. Ponadto AGM oddziaływały korzystnie 



ISBN 978-83-60775-31-8

na sukcesję, konkurencyjność, fenologię roślin i ilość produkowanego przez 

nie pyłku oraz podtrzymywały różnorodność gatunkową zbiorowisk wskutek 

wyrównywania poziomu odżywienia roślin przez przemieszczanie składników 

pokarmowych z roślin lepiej odżywionych do roślin o słabszej kondycji za pośrednictwem 

pomostów grzybniowych. AGM zwiększały również tolerancję 

roślin na metale ciężkie, silne zasolenie gleby i uodparniały rośliny na stresy 

wodne oraz patogeniczne grzyby i nicienie. 

Obecnie gromada Glomeromycota skupia ca. 220 gatunków. Niestety większość 

z nich została opisana wiele lat temu i ich opisy na ogół są niekompletne, 

nie informują o taksonomicznie najbardziej znaczących własnościach 

fenotypowych i biochemicznych składowych ich zarodników i mikoryz lub są 

zupełnie błędne. Co więcej większość gatunków została opisana na podstawie 

zarodników pochodzących z pola, które zwykle są silnie zmienione w kolorze, 

strukturze wewnątrzkomórkowej i nie posiadają wielu struktur potrzebnych 

do prawidłowego rozpoznania gatunku, ponieważ są one krótkotrwałe i wrażliwe 

na oddziaływanie szkodliwych stresów abio- oraz biotycznych, w tym 

nadpasożytów. Ponadto w literaturze nie ma jasnego systemu grupowania 

większości (ca. 62%) opisanych gatunków AGM, tj. gatunków tworzących glomoidalne 

zarodniki, na podstawie ich morfologii. Trudności w identyfikowaniu 

glomoidalnych zarodników również wynikają z ich relatywnie najmniejszego 

zróżnicowania morfologicznego. Argumenty wymienione wyżej niewątpliwie 

zadecydowały o, na przykład, powszechnym błędnym rozpoznawaniu Rhizophagus 

fasciculatus (dawne Glomus fasciculatum) i R. intraradices (G. intraradices). 

Dlatego celem mojej prezentacji jest przedstawienie podstawowych 

kroków w grupowaniu i identyfikowaniu AGM tworzących glomoidalne zarodniki. 

Zostaną scharakteryzowane i porównane u różnych morfologicznie blisko 

spokrewnionych gatunków następujące cechy: sposób tworzenia zarodników, 

ich główne cechy morfologiczne (kolor, wymiar), składowe wewnątrzkomórkowej 

struktury zarodników i ich własności fenotypowe oraz biochemiczne, jak 

również własności trzonków zarodników. 

Summary 

PROBLEMS IN MORPHOLOGICAL IDENTIFICATION 

OF ARBUSCULAR MYCORRHIZAL FUNGI (GLOMEROMYCOTA) 

FORMING GLOMOID SPORES 

Recognition of species is fundamental to under standing how diversity 

affects ecosystem processes. The soil microorganisms having a worldwide 

distribution and coexisting in a symbiotic association with ca. 70–90% of 

vascular land plants of the Earth are arbuscular mycorrhizal fungi (AMF) of 

the phylum Glomeromycota. Still not long ago it was believed that only the 

families Brassicaceae and Chenopodiaceae comprise a relatively large number 

of plant species that are nonmycorrhizal or rarely coexist with AMF. However, 

143

144 

results of recent studies indicate that mycorrhizae formed by some species of 

AMF do not react in commonly used stains and a large part of AMF of different 

ecosystems sporulate seasonally or not at all in field conditions. This may be 

the reason of the erroneous thinking of the mycorrhizal status of many plant 

taxa and confirms the conclusion expressed by the European Committee of 

the Bank of the Glomeromycota in 1993 that “The majority of plants, strictly 

speaking, do not have roots, they have mycorrhizae”. The symbiosis of plants 

with fungi of the phylum Glomeromycota is called arbuscular, because the 

only structure formed in root cells by fungi of 13 of 14 genera of this phylum 

are arbuscules, i.e., bushy branched hyphal tips that take place in a bilateral 

exchange of carbon, phosphorous and other physiologically important 

particles. The coexistence of AMF and plants results in different bilateral 

benefits. AMF increase the root absorptive area and hence plant nutrition, 

they influence the succession of plant communities, and their competitiveness 

and phenology. They equalize the level of nutrition of co-existing plants by 

forming hyphal bridges transferring nutrients between them and they improve 

soil structure through binding sand grains into aggregates with extraradical 

hyphae. Additionally, AMF have been reported to increase the tolerance of 

plants to heavy metals, water stresses, and pathogenic fungi and nematodes. 

On the other hand, it is accepted that AMF are required for up to 20% of the 

host’s photosynthate for establishment and maintenance. 

At present, the phylum Glomeromycota comprises ca. 210. Unfortunately, 

most of them were described many years ago and their descriptions generally 

are incomplete, do not inform of the taxonomically most important phenotypic 

and biochemical properties of the components of their spores and mycorrhizae 

or are completely erroneous. Moreover, most species were described from 

field-collected spores, which usually are highly changed in colour, subcellular 

structure, and lack many structures needed for their correct identification, 

because they are short-lived and sensitive to the influences of harmful abio- 

and biotic stresses, including hyperparasites. Additionally, in the literature 

there is no clear system of grouping of most (ca. 62%) described species of 

AMF, i.e., species forming glomoid spores, based on their morphology. The 

difficulties in identification of glomoid spores also result from their relatively 

least morphological diversity. The arguments listed above undoubtedly decided 

of, e.g., the common erroneous identification of first Rhizophagus fasciculatus 

(formerly Glomus fasciculatum) and then R. intraradices (G. intraradices). 

Therefore, the aim of my presentation is to show the basic steps in grouping 

and identification of AMF forming glomoid spores. The modes of spore formation, 

their main morphological characters (spore colour and size), the components of 

subcellular structure of spores and their phenotypic and biochemical properties, 

as well as those of their subtending hyphae will be characterized and compared 

in different morphologically closely related species.

CHOROBY DRZEW I KRZEWÓW OZDOBNYCH NA 

TERENIE WROCŁAWIA 

Krzysztof Matkowski, Ewa Moszczyńska i Elżbieta Pląskowska 

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Katedra Ochrony Roślin, Zakład 

Fitopatologii i Mikologii, pl. Grunwaldzki 24A, 53-363 Wrocław 

kmatkowski@gmail.com.pl 

Drzewa i krzewy ozdobne są nierozłącznym elementem infrastruktury miasta, 

poprawiają mikroklimat oraz jakość skażonego przez przemysł i transport 

powietrza. Dzieje się tak dzięki asymilacji dużych ilości CO 2 , wzbogacania powietrza 

w tlen i pochłaniania zanieczyszczeń pyłowych i gazowych. W zależności 

od gatunku, rośliny redukują hałas nawet do 12 dB. Miasto, jako sztucznie 

uformowany obszar cechuje znaczne pokrycie gleby betonem i asfaltem, co 

w połączeniu z panującą pomiędzy budynkami wyższą temperaturą powietrza 

powoduje znaczny deficyt wody u roślin. Przesuszona i uboga w składniki odżywcze 

gleba, dodatkowo zanieczyszczona przez gruz, metale ciężkie, i chlorki, 

jest silnie zakwaszona, a na skutek ciągłego udeptywania i wibracji wywołanych 

transportem, ma zdegradowaną strukturę. Warunki te mają negatywny 

wpływ na rozwój roślin, a tym samym na ich kondycję zdrowotną, co bezpośrednio 

przekłada się na zwiększoną predyspozycje rośliny na nieinfekcyjne 

i infekcyjne choroby. 

Ocenę zdrowotności drzew i krzewów wykonano w 2009 roku. Badaniami 

objęto nasadzenia parkowe, przyuliczne i działkowe oraz roślinność Wrocławskiego 

Ogrodu Botanicznego i Ogrodu Japońskiego. Określano gatunek oraz 

przybliżony wiek rośliny wykazującej objawy chorobowe. Opisywano objawy 

chorobowe oraz przeprowadzano czynności niezbędne do postawienia diagnozy. 

Na obserwowanych roślinach ozdobnych stwierdzono obecność 82 gatunków 

grzybów chorobotwórczych. Wśród nich dominowały mączniaki prawdziwe 

z najczęstszym, porażającym dęby - Microsphhaera alphitoides. Na klonach 

w dużym nasileniu wystąpił mączniak prawdziwy - Uncinula tulasnei. Niektóre 

grzyby występowały na wielu gatunkach roślin-żywicieli. Phyllactinia 

guttata był notowany we Wrocławiu na brzozie, dereniu, klonie i leszczynie. 

We Wrocławiu obserwowano również gatunki, które stosunkowo niedawno pojawiły 

się w Polsce i w Europie: Erysiphe flexuosa porażający kasztanowce 

i Erysiphe azaleae występujący na rododendronach. 

Równie pospolicie, jak grzyby mączniakowe występowały rdzawnikowe. 

Topola biała i osika zasiedlane były przez Melampsora populnea. Poraziły 115 



ISBN 978-83-60775-31-8 

145

146 

drzew. Epidemicznie na działkach i w ogrodach przydomowych wystąpiła rdza 

gruszy powodowana przez Gymnosporangium sabinae. W ogrodach działkowych 

znaleziono Cronartium ribicola. Na wielu stanowiskach barwinek został 

silnie porażony przez Puccinia vince. W 2009 na 96 drzewach dużym nasileniu 

wystąpiła antraknoza platana powodowana przez Apiognomonia veneta. 

W mieście obserwowano również antraknozę na lipach. Chorych było 40 roślin. 

Często spotykanymi we Wrocławiu gatunkami były rozszczepka pospolita 

oraz gruzełek cynobrowy, notowano liczne gatunki wielkoowocnikowych 

grzybów nadrzewnych. Wiele z nich to pasożyty ranowe np. żółciak siarkowy 

czy czyreń dębowy. Na terenie miasta znaleziono ponadto flagowca olbrzymiego 

i błyskoporka podkorowego, gatunki grzybów chronionych, wpisane do 

Czerwonej Księgi Roślin i Grzybów Chronionych. 

Summary 

DISEASES OF ORNAMENTAL TREES AND SHRUBS IN WROCŁAW 

Trees and shrubs are an indispensable element of urban area. They 

are decorative, significantly improve the microclimate and the quality of 

contaminated by industry and air transport. The city is characterized by covering 

the soil with concrete and asphalt, which, combined with the prevailing between 

buildings higher air temperature causes a significant water deficit in plants. 

These conditions have a negative effect on plant growth and thus on their health 

condition, which favors the emergence of infectious diseases and infectious. 

Research the health of trees and ornamental shrubs in Wroclaw was 

performed in 2009. Included observations of plantings for parks, streets and 

plots and plants in Botanical Garden and Japanese Garden. Species and 

determined the approximate age of the plants showing disease symptoms. 

Symptoms have been reported and carried out activities necessary for diagnosis. 

On ornamental plants found to contain 82 species of pathogenic fungi. 

Among them was dominated by powdery mildew of the most common - 

Microsphhaera alphitoides. Clones was infected most frequently by powdery 

mildew. Uncinula tulasnei infecting norway maple. Some fungi have occurred 

in many species of plant-host. Phyllactinia guttata was listed in Wroclaw 

on birch, dogwood, maple and hazel. In Wroclaw, also observed the species 

which has recently been observed in Poland and Europe: Erysiphe flexuosa 

infects chestnut trees and the Erysiphe azaleae on Rhododendron. Equally 

commonly, as Erysiphales was observed Uredinales . White poplar and aspen 

have been inhabited by Melampsora populnea. Epidemics was rust of pear 

caused by Gymnosporangium sabinae and Cronartium ribicola on Ribes 

nigrum and Pinus strobus. On 96 trees of plane tree anthracnose severity 

occurred, caused by Apiognomonia veneta. The town was also observed at 

anthracnose of lindens.

CHWASTY ŻYWICIELAMI PATOGENICZNYCH 

IZOLATÓW RHIZOCTONIA CEREALIS I R. SOLANI 

Grzegorz Lemańczyk 

Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy, Katedra Fitopatatologii i Mikologii 


Grzegorz.Lemanczyk@utp.edu.pl 

W rozwoju chorób roślin uprawnych pewne znaczenie mogą mieć chwasty. 

Stanowią one zagrożenie, jako prawdopodobne źródło infekcji. Szczególną rolę 

mogą odgrywać podczas nieobecności na polu rośliny uprawnej. Uważa się, iż 

na chwastach może przetrwać do następnego zasiewu spora grupa grzybów 

patogenicznych. Na niektórych gatunkach mogą rozwijać się grzyby potencjalnie 

patogeniczne między innymi dla zbóż. Ze względu na to, iż w zbożach obserwuje 

się coraz więcej objawów powodowanych przez grzyby z rodzaju Rhizoctonia 

postanowiono sprawdzić jaką rolę odgrywają chwasty w ich rozwoju 

oraz czy izolaty występujące na nich mogą być patogeniczne dla zbóż. 

Badania polowe prowadzono w Stacji Badawczej Mochełek. W latach 2006– 

2008 z uprawy pszenicy ozimej, w stadium dojrzałości pełnej ziarna, zebrano 

14 gatunków chwastów. Dodatkowo w 2011 roku do badań pobrano 30 gatunków 

chwastów występujących nie tylko w zbożach, ale również w innych 

uprawach. Oceniono zdrowotność ich korzeni i podstawy pędów. Analizę mikologiczną 

przeprowadzono dla podstawy źdźbeł chwastów jednoliściennych 

oraz korzeni i szyjki korzeniowe chwastów dwuliściennych. Izolację grzybów 

wykonano z organów wykazujących zmiany chorobowe, a przy ich braku również 

z roślin wizualnie zdrowych. 

Objawy ostrej plamistości oczkowej obserwowano głównie na pędach perzu 

właściwego (Elymus repens), a sporadycznie na pędach miotły zbożowej (Apera 

spica-venti) i chwastnicy jednostronnej (Echinochloa crus-galli). Izolaty 

R. solani uzyskano z 15 gatunków chwastów, tj.: chwastnicy jednostronnej, 

wiechliny rocznej (Poa annua), życicy rocznej (Lolium temulentum), bodziszka 

drobnego (Geranium pusillum), chabra bławatka (Centaurea cyanus), fiołka 

polnego (Viola arvensis), iglicy pospolitej (Erodium cicutarium), komosy białej 

(Chenopodium album), krwawnika pospolitego (Achillea millefolium), maku 

polnego (Papaver rhoeas), maruny bezwonnej (Matricaria inodora), ostrożnia 

polnego (Cirsium arvense), powoju polnego (Convolvulus arvensis), rdestówki 



ISBN 978-83-60775-31-8 

147

148 

powojowatej (Fallopia convolvulus) i tobołków polnych (Thlaspi arvense). Rhizoctonia 

solani najczęściej izolowano z bodziszka oraz maruny. Udział tego 

gatunku wśród wszystkich uzyskanych izolatów nie był jednak zbyt duży. Na 

chwastach dominowały grzyby z rodzaju Fusarium, zwłaszcza F. avenaceum, 

F. oxysporum i F. culmorum. Uzyskano również sporo izolatów Alternaria 

alternata. Spośród grzybów potencjalnie patogenicznych dla zbóż otrzymano 

także Bipolaris sorokiniana. Rhizoctonia cerealis wyizolowano tylko z perzu. 

Do dalszych badań laboratoryjnych użyto po jednym izolacie R. solani i 2 izolaty 

R. cerealis uzyskanych z poszczególnych gatunków chwastów. Testowano 

ich wirulencję dla siewek pszenicy, pszenżyta, żyta i jęczmienia. Na podstawie 

przeprowadzonych badań stwierdzono, iż izolaty R. solani uzyskane 

z niektórych chwastów mogą być groźne dla siewek zbóż. Korzenie pszenicy 

i pszenżyta najsilniej porażał izolat pochodzący z ostrożnia, korzenie żyta izolat 

uzyskany z chabra, a korzenie jęczmienia izolat pochodzący z wiechliny. 

Najsilniejszemu porażeniu uległy korzenie jęczmienia. Pędy zbóż najsilniej 

porażał izolat uzyskany z ostrożnia. Najwięcej objawów porażenia obserwowano 

na pędach żyta. Izolaty R. cerealis pochodzące z perzu okazały sie bardzo 

wirulentne dla siewek zbóż. 

Przetestowano ponadto wrażliwość 34 gatunków chwastów roślin dwuliściennych, 

należących do 17 rodzin oraz 6 gatunków roślin jednoliściennych 

(chwastnica jednostronna, miotła zbożowa, owies głuchy (Avena fatua), perz 

właściwy, wiechlina roczna, włośnica zielona (Setaria viridis)), na porażenie 

przez R. cerealis i R. solani. Stwierdzono, iż R. cerealis może porażać siewki 

różnych gatunków chwastów, należących zarówno do roślin jednoliściennych 

jak również roślin dwuliściennych. Objawy porażenia obserwowano na podstawach 

pędu, korzeniach oraz liściach. Spośród badanych chwastów silniejszemu 

zainfekowaniu przez R. cerealis ulegały chwasty jednoliścienne. Najwięcej 

symptomów porażenia obserwowano na chwastnicy i włośnicy, a najmniej na 

miotle. Spośród roślin dwuliściennych R. cerealis najsilniej porażał szarłat 

szorstki (Amaranthus retroflexus) i bodziszek drobny, a na nawrocie polnym 

(Lithospermum arvense) nie stwierdzono żadnych objawów porażenia. Rhizoctonia 

solani, spośród roślin jednoliściennych najsilniej atakował włośnicę, 

a najmniej miotłę. Patogen ten znacznie silniej porażał siewki chwastów należących 

do roślin dwuliściennych. Najwięcej objawów porażenia przez R. solani 

stwierdzono na iglicy, a najmniej na gwiazdnicy pospolitej (Stellaria media), 

przetaczniku polnym (Veronica arvensis), sporku polnym (Spergula arvensis) 

i chabrze bławatku.

Summary 

WEEDS AS THE HOSTS OF PATHOGENIC ISOLATES OF 

RHIZOCTONIA CEREALIS AND R. SOLANI 

On some weed species there can develop fungi potentially pathogenic for 

cereals. Due to the fact that in cereals there are observed more and more 

symptoms caused by fungi of the genus Rhizoctonia, the aim of the present 

research was to investigate what role in their development is played by 

weeds and whether the isolates which occur on weeds can be pathogenic for 

cereals. The field experiments were performed at the Experiment Station 

at Mochełek. Over 2006–2011 from the arable fields, plants were collected 

representing 33 weed species. Their health status was evaluated and the 

mycological analysis – performed. 

The symptoms of sharp eyespot were mostly observed on the stems of 

Elymus repens. Rhizoctonia solani was isolated from 15 weed species, most 

frequently from Geranium pusillum and Matricaria inodora. The share of 

R. solani among all the isolates obtained was not too high. The weeds were 

dominated with Fusarium genus fungi, especially F. avenaceum, F. oxysporum 

and F. culmorum. Rhizoctonia cerealis was isolated only from E. repens. 

The virulence of 15 isolates of R. solani and 2 isolates of R. cerealis, 

obtained from respective weed species was tested for the seedlings of wheat, 

triticale, rye and barley. It was found that the isolates of R. solani obtained 

from some weeds could be dangerous for cereals seedlings. The roots of wheat 

and triticale were most infested by the isolate derived from Cirsium arvense, 

the roots of rye – the isolate from Centaurea cyanus, and the roots of barley – 

the isolate from Poa annua. The cereal stems were infested most by the isolate 

obtained from C. arvense. The isolates of R. cerealis derived from Elytrigia 

were very virulent for cereals seedlings. 

Besides there was tested the sensitivity of 34 weed species to the infection 

by R. cerealis and R. solani. Rhizoctonia cerealis strongly infested the seedlings 

of all the monocotyledonous weed species, less considerably – dicotyledonous 

plants. Most infection symptoms were observed on Echinochloa crus-galli and 

Setaria viridis, and least – on Apera spica-venti. Of all the dicotyledonous 

plants, R. cerealis infected most Amaranthus retroflexus and Geranium 

pusillum. Rhizoctonia solani, representing the monocotyledonous plants, was 

most attacked by S. viridis, and least – A. spica-venti. It infected the seedlings 

of dicotyledonous weeds much stronger. Most infection symptoms were 

identified on Erodium cicutarium, and least – on Stellaria media, Veronica 

arvensis, Spergula arvensis and C. cyanus. 

149

150 

UDZIAŁ TLENKU AZOTU W NABYWANIU ODPORNOŚCI 

LIŚCI ZIEMNIAKA NA PHYTOPHTHORA INFESTANS 

Dariusz Abramowski i Jolanta Floryszak-Wieczorek 

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Fizjologii Roślin, 

ul.Wołyńska 35, 60-637 Poznań 

d.abram@up.poznan.pl 

Rośliny uruchamiają szereg procesów obronnych w reakcji na atak patogena. 

Jedną z najskuteczniejszych form obrony jest aktywacja programowanej 

śmierci komórek w miejscu wystąpienia infekcji, co przejawia się pojawieniem 

lokalnych nekroz. W miejscach otaczających pierwotne źródło infekcji często 

dochodzi do inicjacji strategii obronnej adekwatnej do wyposażenia genetycznego 

rośliny-gospodarza, a w odpowiednich warunkach sygnał do wzmożonej 

odporności przenoszony jest do dalszych niezainfekowanych partii rośliny. 

W takim przypadku można mówić o uruchomieniu nabytej odporności systemicznej 

(SAR, ang. Systemic Acquired Resistance). Z ogólnie przyjętej definicji 

dla SAR wynika, że systemiczną odporność rośliny nabywają w następstwie 

słabej, często lokalnej infekcji pierwotnej, powodowanej przez różnorodne mikroorganizmy 

patogeniczne i niepatogeniczne, a jej objawy uzewnętrzniają 

się wzrostem odporności w przypadku zaistnienia silnej infekcji właściwej lub 

wtórnej. Czynnikami wzmagającymi odporność typu SAR mogą być także różne 

czynniki abiotyczne, w tym syntetyczne induktory. W naszych badaniach 

w liściach podatnej odmiany ziemniaka ‘Binje’ traktowanej analogiem strukturalnym 

i funkcjonalnym kwasu salicylowego (SA) – kwasem 2,6-dichloroizonikotynowym 

(INA) zaobserwowano znaczne ograniczenie rozwoju zarazy 

ziemniaka, bez wyraźnego wpływu induktora na hamowanie kiełkowania zarodników 

grzyba – P. infestans. INA jest pierwszym syntetycznym związkiem, 

który scharakteryzowano jako induktor SAR wywołujący odporność na szerokie 

spektrum patogenów. Bardzo istotnym dla SAR zagadnieniem jest proces 

ukonstytuowania się odporności w oddalonych od miejsca indukcji organach 

rośliny. Mimo intensywnych badań nie udało się jak dotąd zidentyfikować molekuły 

odpowiedzialnej za kluczowy etap transdukcji sygnału. Badania ostatnich 

lat dowiodły, że w przekazie sygnału patogen-roślina istotną rolę odgrywa 

tlenek azotu (NO). Synteza tej prostej pod względem chemicznym molekuły 

wzrasta gwałtownie po infekcji, a sam NO wykazuje wielopłaszczyznowe działanie 

w komórce roślinnej, m.in. poprzez posttranslacyjne modyfikacje białek 

na drodze S-nitrozylacji i nitrowania oraz poprzez dialog z siecią innych en- 



ISBN 978-83-60775-31-8

dogennych sygnałów komórkowych. Stąd też poznanie kinetyki generowania 

NO po indukcji liści ziemniaka kwasem 2,6-dichloroizonikotynowym wydaje 

się mieć kluczowe znaczenie w zrozumieniu roli NO w nabywaniu odporności 

SAR. Jak dotąd, w różnych układach patogen-roślina wykazano, że wzmożone 

generowanie NO pojawia się bardzo wcześnie po infekcji i wykazuje synchroniczne 

działanie z nadprodukcją reaktywnych form tlenu (RFT). 

W prezentowanej pracy przetestowano skuteczność wybranego induktora 

na hamowanie rozwoju choroby oraz wpływ INA na wczesne generowanie 

endogennego sygnału tj. tlenku azotu w liściach ziemniaka oraz na wytwarzanie 

anionorodnika ponadtlenkowego. Potwierdzono zaangażowanie obu 

wewnątrzkomórkowych sygnałów w inicjowaniu dystalnych zmian obronnych 

prowadzących do podwyższenia odporności liści na zarazę ziemniaka. Na 

podsumowanie stwierdza się, iż chemiczna ochrona roślin przed patogenami 

i szkodnikami jest bardzo kosztowna, a w wielu przypadkach zastosowanie 

skutecznych pestycydów nie jest możliwe ze względu na ich szkodliwe oddziaływanie 

na środowisko. Alternatywę stanowi poszukiwanie odmian o naturalnie 

podwyższonej odporności oraz podejmowanie badań nad nowymi formami 

transferu genów odporności, czy udoskonalonymi metodami immunizacji roślin. 

Na podkreślenie zasługuje fakt, że immunizacja polega na zmianie predyspozycji 

obronnych rośliny na drodze uruchamiania jej własnych istniejących 

mechanizmów metabolicznych, stąd też uznaje się ją za bezpieczną dla 

człowieka i środowiska naturalnego. 

Summary 

THE ROLE OF NITRIC OXIDE IN INDUCTION OF RESISTANCE TO 

PHYTOPHTHORA INFESTANS IN POTATO LEAVES 

Systemic acquired resistance (SAR) is the non-specific type of plant 

response to pathogen attack. This inducible mechanism can act against wide 

range of invaders. In spite of intensive studies leading to the recognition of 

signalling molecules involved in plant-host defence responses, SAR is still 

poorly understood. The action involved in SAR can be non-specifically induced 

in susceptible plants. In our study high systemic protection of susceptible potato 

leaves cv. ’Bintje’ – against late blight disease caused by Phytophthora infestans 

was induced by local pre-treatment with structural and functional analogue of 

salicylic acid such as 2,6-dichloroisonicotinic acid. Among endogenous signals, 

which potentially modulate defense responses in the course of resistance 

acquisition, a special role is played by nitric oxide. During early responses, 

special attention should be given for an interplay between NO and reactive 

oxygen species. Therefore we analyzed the kinetic of NO generation and 

superoxide level in induced potato leaves after INA treatment. 

This work was supported by Grant of Ministry of Science and Higher 

Education (N N303 340735) 

151

152 

MODELOWANIE MATEMATYCZNE JAKO NARZĘDZIE 

SKUTECZNIEJSZEGO ZWALCZANIA SUCHEJ 

ZGNILIZNY KAPUSTNYCH W RZEPAKU 

Adam Dawidziuk, Joanna Kaczmarek i Małgorzata Jędryczka 

Instytut Genetyki Roślin PAN, ul. Strzeszyńska 34, 60-479 Poznań 

adaw@igr.poznan.pl 

Suchą zgniliznę kapustnych wywołują dwa pokrewne gatunki grzybów: 

Leptosphaeria maculans [Desm.] Ces. et de Not. oraz L. biglobosa sp. nov. Shoemaker 

& Brun. Gospodarzami tych grzybów jest wiele roślin z rodziny kapustowatych 

(Brassicaceae). Jedną z głównych roślin żywicielskich jest rzepak 

ozimy (Brassica napus L. forma biennis), u którego wywołują suchą zgniliznę 

kapustnych. Choroba ta powoduje bardzo duże straty plonu nasion zarówno 

w Polsce jak i w Europie, Kanadzie i Australii. Do porażenia roślin rzepaku 

dochodzi głównie jesienią. Na porażonej słomie rzepakowej pozostałej na polu 

po poprzednim sezonie wegetacyjnym tworzą się pseudotecja – owocniki stadium 

doskonałego grzybów rodzaju Leptosphaeria. Proces ten jest silnie uzależniony 

od warunków meteorologicznych, takich jak temperatura i wilgotność. 

W pseudotecjach tworzą się askospory, tzn. zarodniki workowe. Proces ten jest 

inicjowany przez opady deszczu. Uwolnione askospory są głównym źródłem zakażenia 

roślin rzepaku. Zarodniki workowe przemieszczają się z wiatrem na 

duże odległości. Askospory osiadają na liścieniach oraz liściach roślin i powodują 

infekcję w wyniku penetracji tkanek przez aparaty szparkowe i uszkodzenia 

powstałe mechanicznie lub po działaniu szkodników czy przymrozków. 

Celem niniejszej pracy było opracowanie kompleksowego modelu prognozującego 

dojrzewanie owocników i uwalnianie zarodników workowych grzybów 

Leptosphaeria maculans i L. biglobosa, powodujących suchą zgniliznę 

kapustnych na rzepaku ozimym w Polsce. W opracowaniu uwzględniono 

zarówno procesy biologiczne związane z uzyskiwaniem poszczególnych stadiów 

cyklu rozwojowego grzybów, jak też strukturę populacji tych patogenów 

w poszczególnych regionach klimatycznych kraju. Do opracowania modelu 

matematycznego wykorzystano dane na temat szybkości dojrzewania owocników 

oraz terminów uwalniania zarodników workowych grzybów L. maculans 

i L. biglobosa, w latach od 1998 do 2008. Badania obejmowały łącznie 



ISBN 978-83-60775-31-8

153 punkty pomiarowe przyporządkowane do różnych regionów klimatycznych. 

Dane meteorologiczne uzyskiwano ze stacji meteorologicznych umieszczonych 

średnio w odległości 11,1 km od punktów obserwacyjnych uwalniania 

zarodników oraz dojrzewania owocników grzybów L. maculans i L. biglobosa. 

Łącznie, baza danych zastosowana do analiz zawierała ponad 100 tys. wpisów 

na temat szybkości dojrzewania owocników, prawie 5 tys. rekordów dotyczących 

stężenia zarodników w powietrzu oraz 30 tys. wpisów z danymi meteorologicznymi 

odnoszącymi się do punktów badawczych. Opracowany model 

nazwano SimAsco; składa się on z dwóch modułów. Pierwszy z nich dotyczy 

szybkości dojrzewania pseudotecjów i zakłada, że dzień sprzyja dojrzewaniu 

owocników, jeśli średnia dzienna temperatura nie przekracza wartości krytycznej, 

a powierzchnia gleby jest wystarczająco wilgotna. Następnie założono, 

że dojrzewanie pseudotecjów zależy od sumy dni sprzyjających dojrzewaniu 

owocników po zbiorach, a ich suma potrzebna do uzyskania stadium dojrzałości 

ma rozkład krzywej Gaussa. Drugi moduł modelu SimAsco dotyczy prognozowania 

terminu uwalniania zarodników workowych grzybów L. maculans 

i L. biglobosa. Wykonuje on obliczenia w oparciu o przewidywaną dynamikę 

rozwoju owocników oraz bierze pod uwagę dzienną sumę opadów. Moduł ten 

wylicza prawdopodobieństwo występowania pustych pseudotecjów jako funkcji 

opadów. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, iż współczynnik 

korelacji Spearmana pomiędzy prognozą terminu pierwszej detekcji zarodników 

dokonaną za pomocą modelu SimAsco a obserwacją wynosił 0,94 – w tym 

przypadku uwzględniano wyniki uzyskane w poszczególnych miejscowościach 

w latach 2005-2008 oraz 0,83 gdy brano pod uwagę wszystkie miejscowości 

w anym roku badawczym. W przypadku terminu maksymalnego uwalniania 

zarodników współczynnik ten wynosił 0,65 gdy uwzględniano poszczególne 

miejscowości w latach 2005-2008 oraz 0,55 gdy brano pod uwagę wszystkie 

miejscowości w danym roku badawczym. Błąd predykcji opracowanego modelu 

wynosił 6-7 dni. Powyższy model skutecznie prognozuje terminy uwalniania 

zarodników workowych grzybów L. maculans i L. biglobosa. W późniejszych 

etapach prognozowania, dotyczących okresu wiosennego, należy do modelu włączyć 

dane na temat wpływu niskich temperatur na obniżenie zdolności owocników 

do uwalniania zarodników grzybów rodzaju Leptosphaeria. 

Summary 

MATHEMATICAL MODELING AS A TOOL FOR MORE EFFECTIVE 

OILSEED RAPE PROTECTION AGAINST STEM CANKER 

Stem canker is caused by two related species of fungi Leptosphaeria maculans 

[Desm.] Ces. et de Not. and L. biglobosa sp. nov. Shoemaker & Brun. The main 

hosts for these fungi are plants from the Brassicaceae family. One of the main host 

plant is oilseed rape (Brassica napus L. forma biennis), in which the pathogens 

153

154 

can cause stem canker. This disease is responsible for substantial seed yield 

losses, both in Poland and in Europe, Canada and Australia. Infection of oilseed 

rape occurs mainly in autumn. On infected rapeseed stubble, remaining in the 

field after the previous growing season, pseudothecia - perfect stage of fruiting 

bodies of Leptosphaeria spp. can be formed. This process is highly dependent on 

meteorological conditions such as temperature and humidity. Ascospores are 

produced in pseudothecia and this process is also initiated by rainfall. Released 

ascospores are the main source of infection of oilseed rape plants. Ascospores can 

be wind-transmitted over long distances. Ascospores attach to the cotyledons 

and young leaves of plants and cause infection through the tissue penetration 

of stomata and tissues damaged mechanically, by insects or by frosts. 

The aim of this study was to develop a comprehensive predictive model 

for the fruiting bodies maturation and ascospore release of Leptosphaeria 

maculans and L. biglobosa. The study took into account both, the biological 

processes associated with obtaining the various stages of the life cycle of both 

pathogens, as well as their population structure in different climatic regions 

of Poland. To develop a mathematical model, data on the rate of maturation 

of fruiting bodies and ascospore release of the fungi L. maculans and 

L. biglobosa, in the years from 1998 to 2008 were used. The study comprised 

153 experimental points, located in different climatic regions. Meteorological 

data were obtained from weather stations located within an average of 11.1 

kilometers from the experimental points. In total, the database used for the 

analysis contained over 100 thousand entries on the rate of fruiting bodies 

maturation, nearly 5 thousand records on the concentration of spores in the 

air and 30 thousand entries on meteorological data relating to research points. 

The model was termed SimAsco and it consisted two modules. The first one 

concerned the rate of pseudothecia maturation and assumed that the day is 

favorable for pseudothecia maturation, if the average daily temperature exceeds 

a critical value and the surface of the soil is sufficiently moist. It was assumed 

that the maturation of pseudothecia depends on the sum of days favorable for 

pseudothecia maturation after harvest, and their sum needed to achieve a stage 

of maturity has a Gaussian distribution. In order to estimate the ascospore 

release date of L. maculans and L. biglobosa the second module of the model 

was developed. It performed calculations based on the expected dynamics of 

maturation of the fruiting bodies, and took into account the daily rainfall. This 

module calculated the probability of occurrence of empty pseudothecia as a 

function of rainfall. The study showed that the correlation coefficient between 

the predicted timing of the first detection of ascospores made with the use of 

SimAsco model was 0.94 when the various experimental points in the years 

2005-2008 were taken into account and 0.83 when all experimental points in 

each test year were considered. For the period of maximal ascospore release

the Spearman correlation coefficient was 0.65 when the various experimental 

points in the years 2005-2008 were taken into account and it was 0.55 when 

all experimental points in each test year were considered. Prediction error of 

the models was 6-7 days. The SimAsco model successfully predicted ascospore 

release of L. maculans and L. biglobosa. At further steps of forecasting it is 

necessary to include the effect of low temperature on the viability of seudothecia 

and the release of the ascospores of Leptosphaeria species. 

155

156 

AKTUALNE PROBLEMY OCHRONY ROŚLIN 

JAGODOWYCH PRZED CHOROBAMI 

Beata Meszka 1 , Agata Broniarek-Niemiec 1 i Anna Bielenin 1 

1 Instytut Ogrodnictwa, Oddział Sadownictwa, ul. Pomologiczna 18, 


bmeszka@insad.pl 

Występowanie i znaczenie chorób powodowanych przez patogeniczne grzyby 

jest zmienne i zależy od wielu czynników m.in. wielkości źródła infekcji, 

wieku plantacji, typu uprawy, odmiany i przebiegu warunków pogodowych. 

Poważnym problem w uprawie, głównie deserowych odmian truskawki (‘Honeoye’, 

‘Elsanta’, ‘Camarosa’, ‘Albion’, ‘Aromas’), ale również borówki wysokiej, są 

patogeny, będące sprawcami antraknozy, zgnilizny korony truskawki i wertycyliozy. 

Zwalczanie ich jest bardzo trudne, często wręcz niemożliwe, ze względu 

na brak zarejestrowanych, skutecznych środków. Bardzo istotną rolę w zapobieganiu 

rozprzestrzeniania się szkodliwych agrofagów odgrywa zakładanie 

plantacji ze zdrowych, kwalifikowanych sadzonek, wybór odpowiedniego stanowiska, 

stosowanie właściwego płodozmianu, sterylnego podłoża w uprawach 

pod osłonami, prawidłowe nawożenie azotowe, sadzenie roślin na podwyższonych 

zagonach, ściółkowanie plantacji, unikanie nawadniania w postaci deszczowni 

na korzyść kropelkowego, usuwanie z pola porażonych roślin i owoców 

oraz właściwa ochrona chemiczna. 

Coraz większą popularnością wśród producentów roślin jagodowych cieszy 

się uprawa borówki wysokiej. Ze względu na wieloletni charakter plantacji, za 

szczególnie niebezpieczne uznaje się grzyby wywołujące choroby pędów, zwłaszcza 

zgorzel powodowaną przez Godronia cassandrae, grzyb który może być 

także przyczyną gnicia owoców w czasie ich dojrzewania. Na stopień porażenia 

krzewów wpływ ma przede wszystkim podatność uprawianej odmiany, a także 

warunki uprawy (głównie stanowisko) oraz przebieg warunków atmosferycznych. 

Ostatnio patogenem, który coraz częściej spotykany jest na plantacjach 

handlowych, jest Colletotrichum acutatum, sprawca antraknozy borówki. Grzyb 

ten powoduje duże straty w polu, ale przede wszystkim w czasie przechowywania 

i transportu owoców. Niestety, w Polsce jedynie fungicyd Switch 62,5 WG 

uzyskał zezwolenie do zwalczania tego patogenu w uprawie borówki wysokiej. 



ISBN 978-83-60775-31-8

Na plantacjach porzeczek i agrestu największy problem stanowią dwie choroby: 

opadzina liści porzeczki (Drepanopeziza ribis) oraz amerykański mączniak 

agrestu (Sphaerotheca mors-uvae). Dla uzyskania dobrych efektów ochrony 

konieczne jest, w zależności od warunków atmosferycznych i podatności 

odmiany, wykonanie od czterech do sześciu zabiegów w sezonie. Asortyment zarejestrowanych 

fungicydów do zwalczania opadziny liści poszerzono w ostatnim 

roku o wysoko efektywny preparat Signum 33 WG, z grupy strobiluryn. Badano 

również przydatność niektórych nawozów dolistnych, powszechnie stosowanych 

do nawożenia upraw jagodowych oraz preparatów biologicznych, opartych na 

antagonistycznych grzybach Phytium oligandrum i Ampelomyces quisqualis do 

zwalczania najgroźniejszych patogenów atakujących rośliny jagodowe. Uzyskane 

wyniki wykazały, że nawozy fosforowe i oparte na węglanie potasu, jak również 

biopreparaty ograniczają nasilenie szarej pleśni truskawki, opadziny liści 

i amerykańskiego mączniaka agrestu. 

Summary 

CURRENT PROBLEMS IN CONTROL OF BERRY PLANT DISEASES 

The occurrence and severity of fungal diseases is variable and depends 

on abundance of inoculums source, age of plantation, cultivar and weather 

conditions. Pathogens, which cause anthracnose, crown rot or Verticillium 

wilt, are a big problem mainly on dessert cultivars of strawberry (Honeoye, 

Elsanta, Camarosa, Albion, Aromas) and blueberry. Control of these pathogens 

is very difficult and sometimes impossible because of lack of effective, registered 

fungicides. Healthy stocks, choice of good location, used of proper crop rotation, 

good cultural practice (fertilization, mulching, irrigation, removal of affected 

plants and fruit) and chemical control are helpful in reduction of losses. 

In the recent years, blueberry production is coming more and more popular. 

Perennial character of this cultivation makes fungi causing stem diseases, 

like Godronia cassandrae, a very dangerous. The severity of disease depends 

on cultivar susceptibility, weather and cultivation conditions. In Poland no 

fungicide is registered for control of this disease. Currently, anthracnose, 

caused by Colletotrichum acutatum, is a big problem on blueberry. Berries do 

not develop symptoms until they are matured. The symptoms are mostly visible 

on fruits during storage and transport. Unfortunately, only Switch 62,5 WG has 

temporary permission for control of this disease in Poland. 

On black currant and gooseberry plantations, anthracnose (Drepanopeziza 

ribis) and powdery mildew (Sphaerotheca mors-uvae) are the biggest problem. 

Usually 4 or 6 applications are needed during the season, depending on weather 

conditions and susceptibility of cultivar. In the last season, a new product, 

Signum 33 WG from strobilurin group, has been registered. Its efficacy in 

157

158 

control of these diseases is very good, even more than 80%. Effectiveness of 

some fertilizers commonly used on berries plantations and biological products, 

containing antagonistic fungi (Phytium oligandrum, Ampelomyces quisqualis) 

was tested against main diseases. Obtained results showed that phosphate 

fertilizer, potassium carbonate and bioproducts are effective against grey 

mould, anthracnose and powdery mildew.

BIOLOGICZNE I GENETYCZNE ZRÓŻNICOWANIE 

IZOLATÓW WIRUSA MOZAIKI PEPINO (PEPINO 

MOSAIC VIRUS) WYSTĘPUJĄCYCH W POLSCE 

Henryk Pospieszny, Beata Hasiów-Jaroszewska 

i Natasza Borodynko 

Instytut Ochrony Roślin – PIB, Zakład Wirusologii i Bakteriologii, 

ul. W. Węgorka 20, 60-318 Poznań 

H.Pospieszny@iorpib.poznan.pl 

Wirus mozaiki pepino (Pepino mosaic virus, PepMV) jest jednym z najważniejszych 

patogenów pomidora, szeroko rozpowszechnionym w świecie. 

PepMV po raz pierwszy został zidentyfikowany w roku 1974 na psiance 

melonowej (Solanum muricatum), w Peru. Od roku 1999 pojawiały się doniesienia 

o występowaniu PepMV na pomidorze szklarniowym początkowo 

w Anglii i Holandii a następnie w innych krajach Europy i poza nią, powodującym 

znaczne straty ekonomiczne. PepMV jako przedstawiciel rodzaju Potexvirus 

poraża zakres roślin ograniczony do gatunków z Solanaceae, bardzo 

łatwo przenosi się mechanicznie przez kontakt a także przez nasiona i owady 

zapylające rośliny pomidora. Na porażonych przez PepMV roślinach pomidora 

występują liczne typy objawów chorobowych: łagodne lub silne mozaiki, bąblastość 

liści, łagodne zniekształcenie liści, nekrozy i zahamowania wzrostu 

a nawet zamieranie roślin. Wirus wpływa negatywnie także na jakość owoców 

powodując nierównomierne ich wybarwianie a nawet różną plamistość i zniekształcenia. 

Typ objawów zależy od izolatu wirusa i warunków środowiskowych, 

głównie temperatury, przez to nie jest charakterystyczne dla PepMV. 

PepMV jest obecnie uważany za groźnego patogena i dlatego EPPO wpisało 

go na listę alertową i przez wiele państw wirus został objęty specjalnymi 

działaniami fitosanitarnymi. Wirus wykazuje duże zróżnicowanie genetyczne 

i dotąd wyróżniono 4 jego genotypy (szczepy): Peruwiański (LP), Europejski 

(EU), Chilijski 2 (CH2) i Amerykański 1 (US1). Oprócz tego zidentyfikowano 

rekombinanty wirusa. W Polsce, od roku 2002 zostały zidentyfikowane 

liczne izolaty PepMV należące do szczepów EU i CH2. Na podstawie zakresu 

porażanych roślin, objawów na pomidorze i analizy genetycznej, z pośród 

polskich izolatów wyróżniono co najmniej 5 patotypów PepMV. Dwa z nich, 



ISBN 978-83-60775-31-8 

159

160 

ostry PepMV-SW i łagodny PepMV-No należą do genotypu EU. Ostry patotyp 

PepMV-SW w porównaniu do łagodnego poraża szerszy zakres roślin i powoduje 

na nich bardziej zdefiniowane objawy. PepMV-SW poraża większość 

gatunków z rodzaju Nicotiana a także Physalis floridana, Solanum tuberosum 

i Capsicum annuum. P. floridana nie jest porażana przez inne izolaty 

genotypów PepMV z pomidora. Patotyp PepMV posiada bardziej ograniczony 

zakres porażanych roślin i indukuje łagodne objawy chorobowe. Genetyczne 

pokrewieństwo pomiędzy oboma patotypami wynosi ponad 99%. Trzy kolejne 

patotypy: łagodny PepMV-PK, nekrotyczny PepMV-Pa i żółtaczkowy PepMV- 

-Zl należą do genotypu CH2. PepMV-PK nie indukuje żadnych wyraźnych lub 

charakterystycznych objawów chorobowych na liściach pomidora a na owocach 

wywołuje nierównomierne ich wybarwienie. Izolaty nekrotycznego patotypu 

w warunkach umiarkowanej temperatury (20-25 0 C) indukują nekrozy na 

roślinach pomidora, jakkolwiek latem, w warunkach wysokiej temperatury te 

same izolaty indukują łagodne objawy, bez nekroz. Za bardzo specyficzne właściwości 

dla patotypu nekrotycznego PepMV-Pa należy uznać jego zdolność do 

indukowania lokalnych nekrotycznych plam na Datura inoxia w każdych warunkach 

temperaturowych. Żółtaczkowy patotyp PepMV-Zl powoduje żółknięcie 

najmłodszych liści już w 10-12 dni po inokulacji młodych roślin co z czasem 

prowadzi do żółknięcie całych roślin. Podobny charakter objawów PepMV-Zl 

indukuje na niektórych odmianach ziemniaka. Żółtaczkowy patotyp, zarówno 

w warunkach naturalnych jak i eksperymentalnych, powoduje silne zmiany 

na owocach, w postaci nekroz i zniekształceń, całkowicie obniżając ich wartość 

użytkową. Wszystkie 3 patotypy szczepu CH2 wykazują ponad 99% 

podobieństwo sekwencji. Znaczy to, że drobne zmiany i różnice w sekwencji 

nukleotydów patotypów genotypu CH2 są odpowiedzialne za istotne zmiany 

w typie objawów przez nie powodowanych. Wykazaliśmy w przypadku patotypu 

nekrotycznego, że pojedyncza mutacja w genie TBG3 powoduje przejście 

patotypu łagodnego w nekrotyczny. PepMV jest potencjalnie bardzo groźnym 

patogenem pomidora ze względu na jego wyjątkową zdolność do tworzenia 

licznych nowych wariantów, ułatwiających wirusowi zasiedlanie nowych nisz. 

Dobra znajomość tego zjawiska umożliwi podejmowanie działań skutecznie 

ograniczających występowanie PepMV. 

Summary 

BIOLOGICAL AND GENETIC DIVERSITY OF THE POLISH 

PEPINO MOSAIC VIRUS ISOLATES 

Pepino mosaic virus (PepMV) is a widespread virus causes a major disease 

of tomato crops worldwide. PepMV was first identified in 1974 in Peru on 

pepino (Solanum muricatum). Since 1999 the virus was reported on tomato, 

first in England and the Netherlands, than it has spread rapidly in Europe

and beyond, causing severe economic losses. The PepMV host range is limited 

mainly to the Solanaceae and virus is easily transmitted mechanically by 

contact, vectored by bumbles-bees and transmitted by seeds. PepMV infections 

in tomato are associated with wide range of leaf symptoms: mild and severe 

mosaic, bubbling, mild leaf distortions, necrosis and stunting. Virus also affects 

the quality of fruits by irregular lycopen distribution or even causing necrotic 

spots. Therefore, PepMV is currently considered a dangerous pathogen and 

included in EPPO alert as one of the most important tomato viruses worldwide. 

So far, four PepMV genotypes (strains) have been distinguished: Peruvian 

(LP), European (EU), American 1 (US1), and Chilean 2 (CH2). Additionally, 

at least two different recombinants were identified. In Poland, several isolates 

belonging to EU and CH2 strains have been found since 2002. Based on host 

range, symptoms and genetic analysis we distinguished at least five different 

pathotypes among the Polish isolates. Two of them, severe PepMV-SW and 

mild PepMV-No belong to the EU. Severe pathotype, in comparision to the 

mild one, species from Nicotiana genus and Physalis floridana , Solanum 

tuberosum and Capsicum annuum. P. floridana was not infected by other 

strains apart from LP. Pathotype PepMV-No had limited host range and 

caused mild symptoms. Phylogenetic analysis both pathotypes showed over 

99% identity between them. The three next pathotypes: mild PepMV-PK, 

necrotic PepMV-Pa and yellowing PepMV-Zl belong to CH2 genotype. Mild 

CH2 isolates did not induced any significant symptoms on tomato. Necrotic 

isolates at the temperate temperature caused necrosis on tomato plants wheres 

during summer (high temperature) induced only mild symptoms. Very specific 

characteristics of necrotic isolates was the induction of local necrotic spots 

on Datura inoxia. Yellowing pathotype caused yellowing of tomato leaves, 

even whole plants. PepMV-Zl caused also very severe symptoms on fruits. All 

pathotypes shared over 99% of nucleotide sequence identity. This suggests 

that minor differences in genome sequence can cause significant differences in 

symptoms on tomato caused by different pathotypes of the same genotype. We 

showed that a single mutation in TBG 3 gen converts mild pathotype of the 

PepMV into necrotic one. PepMV is a very dangerous pathogen of tomato due 

to its great ability for differentiate and the knowledge about this phenomenon 

is essential to develop efficient control strategies of the virus. 

161

162 

GENETYCZNE UWARUNKOWANIA ODDZIAŁYWAŃ 

POMIĘDZY WIRUSEM MOZAIKI PEPINO (PEPINO 

MOSAIC VIRUS) A GOSPODARZEM 

Beata Hasiów-Jaroszewska, Natasza Borodynko 

i Henryk Pospieszny 

Instytut Ochrony Roślin-Państwowy Instytut Badawczy, Zakład Wirusologii 

i Bakteriologii, ul. W. Węgorka 20, 60-318 Poznań 

B.Hasiow@iorpib.poznan.pl 

Wirus mozaiki pepino (Pepino mosaic virus, PepMV) należy obecnie do 

najgroźniejszych patogenów pomidora. W ostatnich latach odnotowano jego 

nasilone występowanie w wielu krajach całego świata. Ze względu na swoją 

szkodliwość został umieszczony na liście alertowej EPPO (European and Mediterranean 

Plant Protection Organization – Europejska i Śródziemnomorska 

Organizacja Ochrony Roślin) i objęty szczególnymi działaniami fitosanitarnymi. 

Izolaty PepMV są bardzo zróżnicowane biologicznie i genetycznie. Do 

tej pory wyodrębniono cztery genotypy PepMV: Peruwiański (LP), Europejski 

(EU), Chilijski 2 (CH2) i Amerykański 1 (US1) oraz różnego typu rekombinanty 

między ich izolatami. W Zakładzie Wirusologii i Bakteriologii IOR – PIB 

zidentyfikowaliśmy i zgromadziliśmy kolekcję polskich izolatów PepMV, odmiennych 

biologicznie i genetycznie, należących do dwóch genotypów: europejskiego 

(EU) i chilijskiego 2 (CH2). Izolaty są reprezentowane przez 5 patotypów, 

różniących się typem objawów chorobowych indukowanych na roślinach. 

Uzyskanie w naszym Zakładzie infekcyjnych kopii izolatów z genotypu CH2 

PepMV dało szansę na prowadzenie badań nad poznaniem mechanizmów oddziaływania 

patogen-gospodarz i determinantów wirulencji wirusa. Niektóre 

typy objawów stanowią doskonałe markery ułatwiające śledzenie udziału poszczególnych 

genów w indukcji objawów i kształtowaniu wirulencji wirusów 

jako, że oba zjawiska są współzależne. Badania nad izolatami należącymi do 

genotypu CH2 wykazały, że pojedyncza mutacja (A 199 -G 199 ) [zmieniająca lizynę 

(K) w kwas glutaminowy (E)] w genie kodującym jedno z białek odpowiedzialne 

za transport wirusa w roślinie zmieniała typ objawów wywoływanych 

przez izolat łagodny na nekrotyczne na pomidorze i Datura inoxia. Mutacje 

wprowadzone w genie kodującym replikazę nie wpływały w sposób widoczny 

na objawy powodowane przez wirusa. W celu sprawdzenia czy mechanizm ten 



ISBN 978-83-60775-31-8

jest typowy tylko dla izolatów z genotypu CH2 czy może uniwersalny uzyskano 

infekcyjną kopię łagodnego izolatu z genotypu EU i przeprowadzono 

reakcje ukierunkowanej mutagenezy. Wśród izolatów z genotypu EU również 

stwierdzono występowanie izolatów powodujących nekrozy na roślinach pomidora, 

jak i izolatów nie wywołujących objawów. Wstępne badania wykazały, 

że ta sama mutacja (K 67 -E 67 ) w TGB3 wpływa na typ wywoływanych objawów 

zarówno izolatów z grupy CH2 jak i EU. Wstępne badania z wykorzystaniem 

strategii ukierunkowanej mutagenezy i izolatów obu genotypów wskazują na 

białko odpowiedzialne za transport wirusa w roślinie (TGB3) jako potencjalny 

czynnik w specyficznej interakcji między wirusem a gospodarzem. 

Summary 

GENETIC DETERMINANTS OF HOST-PATHOGEN INTERACTIONS 

OF PEPINO MOSAIC VIRUS AND HOST 

Pepino mosaic virus (PepMV) is currently included in the European Plant 

Protection Organization alert list as one of the most important tomato viruses 

worldwide. Up to date, four PepMV genotypes: Peruvian (LP), European (EU), 

American 1 (US1), and Chilean 2 (CH2) and various types of interstrains recombinants 

have been distinguished. Several isolates of PepMV were collected 

between 2003–2010 in the Department of Virology and Bacteriology, Institute 

of Plant Protection – National Research Institute, Poznań, Poland. Isolates 

are represented by five pathotypes, differing in the type of symptoms they 

induce on plants. Necrotic PepMV isolates differ from the mild ones by one 

conserved amino acid substitution in protein responsible for virus movement 

(TGB3) and several in polymerase. By performing site-directed mutagenesis 

of the infectious clones, we evaluated how one mutation in TGB3 and two 

mutations in RdRp influence PepMV virulence. The analyses showed that the 

TGB3 K67E (lysine-glutamic acid) substitution is required to alter the virus 

from mild to aggressive in tomato and Datura inoxia. In order to check whether 

the discovered dependency is general for all PepMV genotypes or unique to 

CH2 we constructed infectious clones of EU strain and performed site-directed 

mutagenesis. The preliminary studies showed that again K 67 -E 67 substitution 

in TGB3 affects the type of symptoms caused by isolates representing EU 

genotype. Our studies using site-directed mutagenesis strategy and isolates of 

both genotypes show that TGB3 protein acts as factor in the specific interaction 

between virus and host. 

163

164 

POSZUKIWANIE NOWYCH WZORÓW REKOMBINACJI 

W GENOMACH IZOLATÓW WIRUSA Y ZIEMNIAKA 

(POTATO VIRUS Y, PVY) 

Katarzyna Golnik i Marek Szyndel 

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Ogrodnictwa 



katarzyna_golnik@sggw.pl 

Wirusy to jedne z najprostszych form życia występujących na ziemi. Podstawowe 

pojedyncze cząstki wirusów roślinnych składają się z kwasu nukleinowego 

będącego genomem wirusa i otaczającej go białkowej osłonki. Budowa 

wirusów jest tak prosta, że dyskusyjnym staje się zaliczenie ich do organizmów 

żywych. Mimo to wirusy mogą podlegać procesowi odpowiadającemu 

rozmnażaniu płciowemu, które zachodzi u organizmów bardziej rozwiniętych. 

Proces ten nazywany jest rekombinacją i polega na wymianie fragmentów 

pomiędzy dwoma genomami wirusa. Wirusy, pomiędzy którymi następuje 

rekombinacja nazywane są rodzicielskimi a powstały nowy genom to rekombinant. 

Dokładny przebieg rekombinacji nadal jest przedmiotem badań, natomiast 

bardzo dobrze udokumentowane są wyniki procesu rekombinacji,czyli 

powstające rekombinanty. Są one identyfikowane poprzez uzyskanie i analizę 

ich sekwencji nukleotydowych, z tego powodu rekombinacje są wykrywane, 

kiedy genomy rodzicielskie różniły się sekwencją nukleotydową np. należały 

do różnych szczepów wirusa. Rekombinanty o poznanej sekwencji mogą być 

łatwo identyfikowane przy użyciu metody PCR. Stosuje się tutaj zasadę, że 

startery znajdują się po dwóch stronach miejsca rekombinacji a każdy z pary 

starterów ma zdolność do specyficznego przyłączania się tylko do genomu jednego 

z wirusów rodzicielskich. W ten sposób produkt reakcji PCR uzyskuje się 

jedynie dla rekombinantów. 

W wielu przypadkach obserwuje się, że rekombinacja zachodzi częściej 

w wybranych miejscach genomu. Dla genomu wirusa Y ziemniaka (Potato virus 

Y, PVY), szczepów PVY N-Wi i PVY NTN , zostało opisanych kilka takich miejsc, 

w tym jeden w początkowej części genomu, w okolicach pięćsetnego nukleotydu 

(500nt), przypadającego na sekwencję kodującą wirusowe białko nazywa- 



ISBN 978-83-60775-31-8

ne P1. Dla omawianych szczepów PVY N-Wi i PVY NTN opisano trzy podstawowe 

warianty początkowego fragmentu genomu. Pierwszy z nich to sekwencja bez 

rekombinacji, najbardziej pochodząca od rodzicielskiego szczepu PVY N . Druga 

to sekwencja z typową rekombinacją, gdzie początkowy fragment genomu od 

1 do około 500nt pochodzi najprawdopodobniej od szczepu rodzicielskiego PVY O 

a dalszy fragment genomy od szczepu PVY N . Pierwszy i drugi wariant był wykrywany 

w sekwencjach obu szczepów PVY N-Wi i PVY NTN . W trzecim wariancie 

punkt rekombinacji był nieznacznie przesunięty. Trzeci wariant wykrywano 

jedynie dla nielicznych izolatów: punkt przypadający na 652nt był opisywany 

jedynie dla izolatu PVY N-Wi 261-4 a punkt przypadający na 686nt dla izolatów 

z podgrupy SyrIII, które mogą być zaliczane do podgrupy PVY NTN . W celu rozróżniania 

wariantów sekwencji opracowano metodę multiplex PCR z użyciem 

4 starterów. Pojedynczy starter typu „reverse” nazwany Yn837r był specyficzny 

dla sekwencji szczepu rodzicielskiego PVY N , przyłączał się na wysokości 

837nt. Z trzech starterów typu „forward” dwa Yof539 i Yof355, przyłączały się 

specyficznie do sekwencji szczepu rodzicielskiego PVY O a jeden – Ynf159 do sekwencji 

szczepu rodzicielskiego PVY N . W ten sposób najdłuższy produkt PCR, 

o długości 678pz (par zasad), otrzymywano w przypadku izolatów nie posiadających 

punktu rekombinacji. Produkt PCR o długości 482pz był otrzymywany 

w przypadku izolatów posiadających standardowy punkt rekombinacji około 

500nt. Dla sekwencji z nietypowym punktem rekombinacji otrzymywane były 

dwa produkty o długości 298pz i 482pz. 

Przygotowanym zestawem starterów przebadano 60 izolatów wirusa Y ziemniaka 

zebranych z terenu centralnej Polski. 55 izolatów należało do szczepu 

PVY N-Wi z czego dla 24 izolatów uzyskano wynik charakterystyczny dla sekwencji 

nie posiadających punktu rekombinacji. 23 izolaty zakwalifikowano jako 

posiadające typowy punkt rekombinacji około 500nt a dwa jako posiadające 

nietypowy punkt rekombinacji. 5 przebadanych izolatów ze szczepu PVY NTN 

wykazywało zaskakujące zróżnicowanie. Dla dwóch uzyskiwano wynik charakterystyczny 

dla szczepów nie posiadających dodatkowego punktu rekombinacji, 

jeden posiadał najprawdopodobniej typowy punkt rekombinacji około 500nt, 

jeden nietypowy punkt rekombinacji. Dla jednego izolatu ze szczepu PVY NTN 

i 6 izolatów ze szczepu PVY N-Wi uzyskano produkty PCR sugerujące obecność 

dwóch różnych rodzajów sekwencji. Dla wybranych izolatów przeprowadzono 

sekwencjonowanie początkowego odcinka genomu wirusa. 

Zastosowanie zaprojektowanych starterów pozwoliło na wytypowanie do 

sekwencjonowania najciekawszych izolatów z posiadanej kolekcji. Wyniki 

sekwencjonowania udowodniły występowanie w Polsce wariantów wirusa Y 

ziemniaka, wykrywanych dotychczas jedynie w innych krajach, w tym izolatów 

z nietypowymi miejscami rekombinacji przypadającymi na około 652nt i 686nt. 

165

166 

Summary 

IN SEARCH OF NEW RECOMBINATION PATTERNS IN GENOMES 

OF POTATO VIRUS Y (PVY) 

Potato virus Y (PVY) is a type species of family Potyviridae, genus Potyvirus. 

In Poland it occurs frequently in potato and tomato crops. Genome of 

the virus is a subject of frequent recombination. In this work a primer set 

was developed for a survey of the possible recombination points at the beginning 

of PVY genome. Expected recombination points were located at 500, 

652 and 686 nucleotide, calculated from the beginning of the genome. 4 primers 

were designed. Reverse primer named Yn837r was specific for parental 

strain PVY N and is complementary to the virus sequence beginning at the 837 

nucleotide. Three forward primers were named Yof539, Yof355 and Ynf159. 

Primers Yof539 and Yof355 were specific for parental strain PVY 0 and Ynf159 

for parental strain PVY N . Numbers refer to localizations at the PVY genome. 

All primers were used in multiplex PCR assay. Three types of products were 

obtained. For non recombinant sequences a 678 bp long product was obtained 

with primers Yn837r and Ynf159, with primers Yn837r and Yof355 – a product 

482bp long for sequences with recombinations and with primers Yn837r 

and Yof539 – a product 298 bp long only for recombinations located near nucleotides 

652 and 686. The assay was used to characterize 60 isolates of PVY 

collected in Poland and to single out isolates for further sequencing. Results 

showed that tested isolates of PVY are very diverse. Sequenced fragments 

represented isolates without recombination as well as isolates with recombinations 

located near 500, 652 or 686 nucleotide in the genome.

WYKRYWANIE I CHARAKTERYSTYKA MOLEKULARNA 

IZOLATÓW WIRUSA CZERWONEJ PIERŚCIENIOWEJ 

PLAMISTOŚCI BORÓWKI WYSOKIEJ 

Elżbieta Kalinowska, Elżbieta Paduch-Cichal 

i Maria Chodorska 

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Katedra Fitopatologii, 


elzbieta_kalinowska@sggw.pl 

Wirus pierścieniowej plamistości borówki wysokiej (ang. Blueberry red 

ringspot virus, BRRSV; rodzaj Soymovirus, rodzina Caulimoviridae) jest sprawcą 

choroby pierścieniowa plamistość borówki wysokiej. BRRSV poraża jedynie 

borówkę wysoką (Vaccinium corymbosum L.). Pierścieniową plamistość borówki 

wysokiej odnotowano na licznych plantacjach w Ameryce Północnej, w 

Azji (Japonia) i w Europie (Czechy). W 2010 roku, objawy porażenia BRRSV 

w postaci czerwonych plam i pierścieni obserwowano na liściach oraz pędach 

krzewów borówki wysokiej odmiany ‘Darrow’ i ‘Herbert’ rosnących na plantacji 

zlokalizowanej w centralnej Polsce. 

Do badań pobrano liście oraz pędy z krzewów borówki wysokiej odmiany ‘Darrow’ 

(siedem izolatów – BRRSV03, BRRSV12, BRRSV13, BRRSV15, BRRSV16, 

BRRSV20, BRRSV21) oraz odmiany ‘Herbert’ (dwa izolaty – BRRSV22, 

BRRSV24) wykazujących objawy porażenia BRRSV. 

Z materiału roślinnego wyizolowano całkowite DNA i użyto w reakcji PCR wykorzystując 

startery RRSV3/4 zaprojektowane przez Polashock i in. (2009) amplifikującymi 

fragment genu aktywatora transkrypcji. Otrzymany po elektroforezie 

produkt (około 500 pz) dla 9 izolatów BRRSV poddano sekwencjonowaniu. 

Homologia otrzymanych sekwencji nukleotydów fragmentu genu aktywatora 

transkrypcji dziewięciu polskich izolatów w stosunku do sekwencji nukleotydów 

fragmentu genu aktywatora transkrypcji amerykańskiego izolatu BRRSV-NJ, 

zarejestrowanego w GenBank (Acc. No. AF404509) wynosiła 93-96%. Ponadto 

ustalono pełną sekwencję nukleotydów genomu izolatu BRRSV24, której homologia 

w stosunku do pełnej sekwencji nukleotydów genomu izolatu BRRSV-NJ 

wynosiła 95%. Ustalono także sekwencje nukleotydów genu kodującego białko 

transportowe dla czterech izolatów: BRRSV03, BRRSV13, BRRSV16, BRRSV20 



ISBN 978-83-60775-31-8 

167

168 

(92-94% homologii w stosunku do izolatu BRRSV-NJ). Dla izolatu BRRSV13 

określono także sekwencję nukleotydów genu odwrotnej transkryptazy (96% 

homologii w stosunku do izolatu BRRSV-NJ). 

Summary 

DETECTION AND MOLECULAR CHARACTERIZATION OF 

BLUEBERRY RED RINGSPOT VIRUS ISOLATES 

Blueberry red ringspot virus (BRRSV), a member of the Soymovirus genius 

in the Caulimoviridae family is associated with the red ringspot disease. The 

virus is reported on highbush blueberry (Vaccinium corymbosum L.). BRRSV 

was detected on numerous plantations in North America, Asia and Europe. The 

symptoms of red ringspot disease on leaves and stems were observed on blueberry 

cultivars ‘Darrow’ and ‘Herbert’ from Polish plantations on midsummer. 

In order to confirm the BRRSV infection by PCR technique, symptomatic 

leaves and stems from two cultivars: Darrow (seven isolates – BRRSV03, 

BRRSV12, BRRSV13, BRRSV15, BRRSV16, BRRSV20, and BRRSV21) and 

Herbert (two isolates – BRRSV22, BRRSV24) were collected. Total nucleic acids 

(total NA) were extracted from symptomatic leaves and stems. The primer set 

RRSV3/RRSV4, which amplifies the fragment of the transcriptional activator 

gene (Polashock et. al., 2009), was used in PCR for BRRSV detection. PCR 

products were analyzed by agarose gel electrophoresis and sequenced. 

Nucleotide sequence analysis of the 500 bp DNA amplicons of seven isolates 

from the Darrow cultivar and two isolates from the Herbert cultivar revealed 93- 

96% nucleotide sequence identity with the BRRSV-NJ putative transcriptional 

activator gene (GenBank Accession No. AF404509). 

The sequence of total genome of the BRRSV24 isolate was determined. 

Nucleotide sequence analysis of the genome revealed 95% identity with the 

BRRSV-NJ isolate. A sequence of the gene encoding movement protein of 

four BRRSV isolates: BRRSV03, BRRSV13, BRRSV16, BRRSV20, was also 

established. These four fragments revealed 92-94% identity to the BRRSV-NJ 

sequence. Moreover, a nucleotide sequence of the reverse transcriptase gene 

(96% of homology with the BRRSV-NJ sequence) of BRRSV13 isolate was also 

determined.

FITOPLAZMY PRZYCZYNĄ ZABURZEŃ W KWITNIENIU 

ROŚLIN KAPUSTOWATYCH 

Maria Kamińska 1 , Hanna Berniak 1 i Piotr Kamiński 2 

Instytut Ogrodnictwa, ul. Konstytucji 3 Maja 1/3, 96-100 Skierniewice 

1 Pracownia Wirusologii, Zakład Ochrony Roślin Sadowniczych, 

Oddział Sadownictwa 

2 Zakład Genetyki, Hodowli i Biotechnologii, Oddział Warzywnictwa 

maria.kaminska@insad.pl 

Fitoplazmy, są przyczyną destrukcyjnych chorób ponad 1000 gatunków 

roślin, zarówno zielnych jak i drzewiastych, głownie w klimacie ciepłym i gorącym. 

Występowanie fitoplazm ograniczone jest do łyka chorych roślin i organizmu 

wektorów, skoczków lub miodówek. Z dostępnej literatury wynika, że 

w Europie Południowej, Ameryce Północnej i Iranie fitoplazmy mogą stanowić 

problem w uprawie roślin kapustowatych. Wykazano, że były one przyczyną 

żółknięcia lub czerwonego zabarwienia liści, nadmiernego wybijania (proliferacji) 

pędów bocznych oraz zaburzeń w kwitnieniu, głównie zielenienia kwiatów 

i tworzenia się fyllodii czyli liściaków roślin kapusty głowiastej (Brassica 

oleracea var. capitata L.), brokuła (Brassica oleracea var. italica Plenck), kalafiora 

(Brassica oleracea var. botrytis L.) i brukselki (Brassica oleraceae L. 

var. gemmifera DC), a także rzepaku (Brassica napus). W Polsce, z wyjątkiem 

rzepaku (Starzycki i Starzycka 2000), choroby roślin kapustowatych powodowane 

przez fitoplazmy nie były dotychczas rejestrowane. 

W latach 2009-2010, w drugim roku uprawy roślin kapustowatych na nasiona, 

w warunkach szklarniowych, obserwowano następujące typy objawów 

chorobowych: 

1. Brukselka (B. oleraceae L. var. gemmifera) - zahamowanie wzrostu, chlorozę 

i redukcję blaszek liściowych do nerwów oraz brak pąków kwiatowych, 

2. Mieszańce międzygatunkowe B. oleracea x B. napus – rośliny wykazywały 

intensywny wzrost i przez cały rok były w fazie wegetatywnej, 

3. Kapusta pekińska (Brassica rapa L. subsp. pekinensis) – zahamowanie wzrostu, 

chlorozę i powiększenie liści, proliferację pędów i kwiatów oraz fyllodia, 

O ile objawy chorobowe na roślinach kapusty pekińskiej sugerowały symptomy 

porażenia przez fitoplazmy opisywane na innych gatunkach roślin, to 

objawy na roślinach brukselki i mieszańców międzygatunkowych nie były dotychczas 

znane. 



ISBN 978-83-60775-31-8 

169

170 

Celem badań było opisanie zaburzeń we wzroście i kwitnieniu roślin z rodzaju 

Brassica i określenie ich związku z porażeniem przez fitoplazmy. 

Kwasy nukleinowe izolowano przy pomocy DNeasy Plant Mini Kit (Qiagen, 

USA) z liści roślin chorych i bez objawów. Próbki do badań pobierano w dwóch 

terminach – na początku kwietnia i 4-8 tygodni później. W łańcuchowej reakcji 

polimerazy (PCR) stosowano startery uniwersalne dla fitoplazm P1/P7 a następnie 

R16F2n/R16R2. W celu identyfikacji fitoplazm wykrytych w roślinach 

prowadzono analizę RFLP produktu amplifikacji ze starterami R16F2n/R16R2 

stosując enzymy restrykcyjne HhaI, MseI lub RsaI oraz analizę sekwencji genu 

16Sr fitoplazm. 

Obecność fitoplazmatycznego DNA stwierdzono w pierwszej i drugiej rundzie 

PCR we wszystkich roślinach kapusty pekińskiej z objawami chorobowymi 

oraz w roślinach mieszańców międzygatunkowych. W drugiej rundzie PCR 

fitoplazmę wykryto w roślinach brukselki z silnymi objawami chorobowymi 

oraz w roślinach brukselki i kapusty pekińskiej bez objawów chorobowych. 

Obecność patogena stwierdzono w roślinach, z których próbki do badań pobrano 

w pierwszych dniach kwietnia. W próbach zebranych w drugim terminie 

nie stwierdzono obecności fitoplazmatycznego DNA. 

Analiza RFLP produktu amplifikacji, uzyskanego z trzech gatunków roślin 

z rodzaju Brassica o odmiennych objawach chorobowych, wykazała obecność 

prążków charakterystycznych dla fitoplazm z grupy 16SrI, zaś analiza sekwencji 

potwierdziła wyniki PCR-RFLP. Porównanie uzyskanych 16S rDNAs 

badanych izolatów fitoplazm wykazało wysoki poziom podobieństwa ich sekwencji 

nukleotydów (99,8-100 %). Były one także prawie identyczne z sekwencjami 

izolatów fitoplazm z podgrupy 16SrI-B, i zostały zaklasyfikowane 

do gatunku kandydackiego ‚Candidatus Phytoplasma asteris’. 

Jest to pierwsze doniesienie na temat: 1. naturalnego występowania fitoplazmy 

w kapuście pekińskiej, oraz 2. związku między porażeniem roślin z rodzaju 

Brassicacea przez fitoplazmę a brakiem pąków kwiatowych. 

Summary 

ASSOCIATION OF PHYTOPLASMA INFECTION WITH FLOWER 

BUD DEFICIENCY OR MALFORMATION OF BRASSICA PLANTS 

In the Brassicacea family, retarded growth, shoot proliferation and flower 

virescence associated with phytoplasma infection, have been reported from 

South Europe, North America and Iran. Detection of phytoplasma classified in 

phylogenetic group 16SrI, ‘Ca. Phytoplasma asteris’, in the plants of Brussels 

sprout, Chinese cabbage and interspecific genotypes of B. oleracea x B. napus, 

showing three type of growth abnormalities is reported in Poland.

The presence of phytoplasma in Brassica spp. plants with disease symptoms 

as well as asymptomatic plants, was demonstrated by polymerase chain reaction 

assay employing phytoplasma universal rRNA P1/P7 folowed by R16F2n/ 

R16R2 primer pairs. Products of PCR primed by R16F2n/R16R2 primer pair 

from naturally infected plants were sequenced. Comparison of the obtained 

16S rDNAs revealed high nucleotide sequence identity between analyzed 

phytoplasma isolates (99.8-100 %). They were also nearly identical with the 

sequences of other phytoplasma isolates from sub-group 16SrI-B, and they were 

classified as members of ‘Candidatus Phytoplasma asteris’. 

This is the first report of natural occurrence of phytoplasma-associated 

disease in Brassica rapa subsp. pekinensis plants, and in plants of Brussels 

sprout and interspecific genotypes with failure of flower bud formation. 

171

172 

ZRÓŻNICOWANIE FITOPLAZM PORAŻAJĄCYCH 

DRZEWA OWOCOWE W POLSCE 

Mirosława Cieślińska, Halina Morga i Dorota Kruczyńska 

Instytut Ogrodnictwa, Zakład Ochrony Roślin Sadowniczych, 

ul. Konstytucji 3 Maja 1/3, 96-100 Skierniewice 

miroslawa.cieslinska@insad.pl 

W ostatniej dekadzie w sadach drzew ziarnkowych i pestkowych w Polsce 

notowano nasilenie występowania chorób wywoływanych przez fitoplazmy 

(‘Candidatus Phytoplasma’ species). Czynniki wpływające na porażenia drzew 

przez te patogeny mogą być związane z niekontrolowanym sprowadzaniem 

materiału szkółkarskiego z zagranicy oraz z ociepleniem klimatu w naszym 

kraju. Fitoplazmy stanowią szczególnie poważny problem w krajach Europy 

Południowej, gdzie panuje ciepły klimaty, a niedobór wody w glebie jest częstym 

zjawiskiem. Takie warunki sprzyjają namnażaniu się i rozprzestrzenianiu 

tych patogenów. Fitoplazmy mogą być sprawcami ważnych gospodarczo 

chorób kwarantannowych drzew owocowych. Do takich patogenów należą: 

fitoplazma ‘Candidatus Phytoplasma mali’ (‘Ca. P. mali’) wywołujący proliferację 

(miotlastość) jabłoni (ang. Apple proliferation, AP), ‘Candidatus Phytoplasma 

pyri’ (‘Ca. P. pyri’) sprawca zamierania gruszy (ang. Pear decline, 

PD) i ‘Candidatus Phytoplasma prunorum’ (‘Ca. P. prunorum’) powodujący 

europejską żółtaczkę drzew pestkowych (ang. European stone fruit yellows, 

ESFY). Fitoplazmy te zaklasyfikowane są do jednej grupy filogenetycznej i są 

ze sobą blisko spokrewnione. Na podstawie analizy porównawczej wykazano, 

98.6- 99% podobieństwo sekwencji nukleotydów genu 16S rRNA ‘Ca. P. mali’, 

‘Ca. P. pyri’ i ‘Ca. P. prunorum’, a różnice pomiędzy sekwencją AP/PD, AP/ 

ESFY i PD/ESFY wynoszą odpowiednio 1.0-1.1, 1.3-1.5 i 1.2-1.3%. 

Celem badań było wykrywanie i identyfikacja fitoplazm występujących 

w drzewach owocowych oraz określenie zróżnicowania ich właściwości molekularnych. 

Testom na obecność fitoplazm poddano 672 drzew różnych odmian jabłoni, 

gruszy, czereśni, wiśni, brzoskwini, moreli, śliwy i nektaryny rosnących w sadach 

produkcyjnych i doświadczalnych oraz uprawianych amatorsko w kilku 

regionach Polski. Na niektórych drzewach jabłoni obserwowano miotlastość 

pędów i zagęszczenie korony, które są objawami charakterystycznymi dla pro- 



ISBN 978-83-60775-31-8

liferacji jabłoni. Z kolei, pojedyncze drzewa gruszy, z których pobierano próby 

pędów do badań, wykazywały osłabienie wzrostu, przedwczesne czerwienienie 

liści i objawy zamierania gałęzi. Na niektórych drzewach pestkowych obserwowano 

żółknięcie i zwijanie się liści, a dodatkowo na śliwach japońskich wtórne 

kwitnienie, rozetkowatość liści, nekrozę drewna, deformację owoców i zamieranie 

gałęzi. Z łyka pędów wszystkich badanych drzew wyizolowano DNA przy 

pomocy zestawu DNeasy (Qiagen). Fragmenty DNA fitoplazm amplifikowano 

w reakcji PCR, która przebiegała dwuetapowo. W pierwszej rundzie stosowano 

parę uniwersalnych starterów P1/P7. Uzyskany produkt PCR stanowił matrycę 

w drugiej rundzie PCR zwanej zagnieżdżoną (ang. nested PCR) z zastosowaniem 

pary uniwersalnych starterów R16F2n/R16R2. Przeprowadzono również 

PCR z użyciem jednej z par starterów specyficznych dla grup: żółtaczki astra 

(16SrI), żółtaczki wiązu (16SrV) i proliferacji jabłoni (16SrX). Produkty PCR 

rozdzielano elektroforetycznie w 1,5% żelu agarozowym, następnie barwiono 

bromkiem etydyny, obserwowano w świetle UV i fotografowano. W reakcji PCR 

ze starterami uniwersalnymi R16F2n/R16R2 uzyskano produkty o oczekiwanej 

wielkości dla prób pobranych z 57 drzew wszystkich badanych gatunków 

(tabela 1). Obecność fitoplazm wykrywano również w drzewach nie wykazujących 

objawów chorobowych. 

Tabela 1. Fitoplazmy wykryte i zidentyfikowane metodą PCR/RFLP w badanych drzewach owocowych 

Gatunek 

drzewa 

Liczba drzew 

porażonych/ 

liczba badanych 

fitoplazmy zidentyfikowane w porażonych drzewach 

‘Ca. P. 

‘Ca. P. mali’ ‘Ca. P. pyri’ 

‘Ca. P. asteris’ 

prunorum’ 

jabłoń 23/153 21 0 0 2 

grusza 6/84 0 6 0 0 

czereśnia 6/145 0 1 5 0 

wiśnia 3/102 0 0 3 0 

brzoskwinia 11/121 0 0 10 0 

morela 4/38 0 0 4 0 

śliwa 3/24 0 0 3 0 

nektaryna 2/5 1 0 1 0 

Stosując w PCR startery specyficzne dla fitoplazm z grupy proliferacji jabłoni 

(16SrX) otrzymano produkty o oczekiwanej wielkości dla wszystkich 

prób pobranych z 21 drzew jabłoni, 6 drzew gruszy i 29 drzew pestkowych, dla 

których uzyskano pozytywny wynik w reakcji ze starterami uniwersalnymi. 

Nie otrzymano takich produktów w wyniku PCR na matrycy DNA wyizolowanego 

z jabłoni odmian Pinova i Evelina. Z kolei, produkty o oczekiwanej wielkości 

otrzymano dla tych prób w reakcji ze starterami specyficznymi dla grupy 

fitoplazmy żółtaczki astra, podczas gdy dla prób pochodzących z pozostałych 

badanych drzew jabłoni uzyskano wyniki negatywne. 

173

174 

Po trawieniu enzymami AluI, Mse,I, RsaI i SspI produktów PCR amplifikowanych 

ze starterami uniwersalnymi R16F2n/R16R2 przeprowadzono analizę 

restrykcyjną (RFLP), a uzyskane wzory porównano z profilami analogicznych 

fragmentów DNA wzorcowych fitoplazm. Przy pomocy enzymów AluI i MseI 

możliwe było odróżnienie fitoplazm należących do grupy fitoplazmy proliferacji 

jabłoni (16SrX) od innych fitoplazm zaklasyfikowanych do pozostałych 13 

grup. Dwa pozostałe enzymy - RsaI i SspI – umożliwiły odróżnienie fitoplazm 

w obrębie grupy 16SrX. Analiza restrykcyjna fragmentów genu 16S rDNA potwierdziła 

obecność w 21 drzewach jabłoni fitoplazmy ‘Ca. P. mali’ (tabela 1). 

Profile uzyskane dla fitoplazmy z dwóch innych drzew jabłoni (odmian Pinova 

i Evelina) były takie same, jak dla fitoplazmy żółtaczki astra ‘Ca. P. asteris’, 

stanowiącej w doświadczeniach kontrolę pozytywną. W badanych gruszach 

kilku odmian zidentyfikowano ‘Ca. P. pyri’ wywołującą chorobę zamierania 

gruszy. Wzór restrykcyjny charakterystyczny dla ‘Ca. P. prunorum’ otrzymano 

po trawieniu enzymem RsaI fragmentu 16S rDNA fitoplazm wyizolowanych 

z większości spośród testowanych drzew pestkowych. Odmienny wzór 

restrykcyjny, charakterystyczny dla fitoplazmy ‘Ca. P. mali’, uzyskano dla 

fragmentu 16S rDNA fitoplazmy wyizolowanej z nektaryny ‘Superquine’. 

Profil po hydrolizie analogicznego fragmentu fitoplazmy porażającej czereśnię 

‘Kordia’ był zaś typowy dla ‘Ca. P. pyri’. 

Summary 

DIFFERENTIATION OF PHYTOPLASMAS INFECTING 

FRUT TREES IN POLAND 

A survey was carried out in pome and stone fruit commercial and 

experimental orchards located in different regions of Poland to determine the 

incidence of phytoplasmas. Nested PCR conducted with the universal primer 

pairs showed the presence of phytoplasmas in: 23 out of 153 apple trees, 6 out 

of 84 pear trees, 6 out of sweet cherry trees, 3 out of 102 sour cherry trees, 

11 out of 121 peach trees, 4 out of apricot trees, 3 out of 24 plum trees and 2 

out of 5 apricot trees. The restriction fragment length polymorphism (RFLP) 

analysis after digestion of PCR products separately with RsaI, AluI, MseI and 

SspI enzymes showed that most of positively-tested apple trees were infected 

by ‘Candidatus Phytoplasma mali’ (‘Ca. P. mali’) causing apple proliferation. 

‘Ca. P. asteris’ (aster yellows phytoplasma) was identified in two other apple 

trees (‘Pinova’ and ‘Evelina’). Restriction patterns for digested fragments of 

phytoplasmas from pear trees were characteristic for ‘Ca. P. pyri’ (pear decline 

phytoplasma). Profiles for 16S rDNA fragments of phytoplasmas infecting 

most of the positively-tested stone fruit trees were similar to those for ‘Ca. 

P. prunorum’ – the causal agent of the European stone fruit yellows disease. 

RFLP analysis indicated that nectarine ‘Superquine’ was infected by ‘Ca. P. 

mali’ and sweet cherry ‘Kordia’ by ‘Ca. P. pyri’.

ZMIANY W POPULACJACH MIKROORGANIZMÓW 

I NICIENI W GLEBIE PO ODKAŻANIU METODAMI 

KONWENCJONALNYMI I PROEKOLOGICZNYMI 

Piotr Sobiczewski 1 , Beata Meszka 1 , Hanna Bryk 1 , 

Czesław Ślusarski 1 , Aneta Chałańska 1 , Stanisław Berczyński 1 

i Eligio Malusa 2 

1 Instytut Ogrodnictwa, ul. Konstytucji 3 Maja 1/3, 96-100 Skierniewice 

2 JWC Projects, ul. Zwycięzców 28, 03-938 Warszawa 

Piotr.Sobiczewski@insad.pl 

Badania przeprowadzono w 3 gospodarstwach położonych w rejonie Radomia 

(A, B i C) oraz w jednym gospodarstwie koło Skierniewic (D). W gospodarstwie 

A wcześniej uprawiano paprykę w tunelach, w B – pomidor w tunelach, w 

C – ogórek w gruncie, a w gospodarstwie D uprawiana była truskawka. Z każdego 

gospodarstwa pobierano próby gleby do analiz chemicznych, mikrobiologicznych 

i nematologicznych. Przed wykonaniem zabiegów odczyn gleby (pH) 

w próbach pochodzących z poszczególnych gospodarstw wynosił od 5,1 do 6,8. 

Najmniej składników pokarmowych było w glebie gospodarstwa D. Zawartość 

fosforu, potasu i magnezu wyrażona w mg na 100 g gleby wynosiła odpowiednio: 

fosforu od 6,4 (D) do 101,8 (A), potasu od 6,8 (D) do 70,8 (B), magnezu od 

6,7 (D) do 23,8 (A). Ponadto oznaczono zawartość mikroelementów, próchnicy 

zasolenie gleby. 

Jesienią 2010 r. (październik/listopad) w poszczególnych gospodarstwach 

wykonano odkażanie gleby wg następującego schematu: 

Gospodarstwo/ wykonane zabiegi (dawki/ m 2 ) 

A B C D 

1/ dazomet 30 g 1/ dazomet 30 g 

2/ dazomet 40 g 


2/ metam sodowy 90 ml 

3/ metam sodowy 60 ml 

4/ chloropikryna + 1.3 D 35 ml 

5/ chloropikryna + 1.3 D 50 ml 



ISBN 978-83-60775-31-8 

1) dazomet 30 g 


2) metam sodowy 90 ml 

3) metam sodowy 60 ml 

4) chloropikryna + 1.3 D 

35 ml 

5) chloropikryna + 1.3 D 

50 ml 

6) chloropikryna 40 g 

175

176 

Cztery tygodnie po fumigacji pobrano próby gleby w celu określenia liczebności 

bakterii, grzybów i nicieni. Stwierdzono, że we wszystkich kombinacjach 

wystąpiło istotne zmniejszenie liczebności grzybów po fumigacji. W zależności 

od gospodarstwa i zastosowanego preparatu populacja grzybów zmniejszyła 

się od 1,4- do około 3500-krotnie w porównaniu z kombinacją kontrolną. Wykazano 

bardzo wysoką skuteczność metamu sodowego i chloropikryny. Środki 

te prawie całkowicie wyeliminowały grzyby ze środowiska glebowego. W gospodarstwie 

B zastosowanie środka dazomet w wyższej dawce było bardziej 

efektywne niż w niższej. Natomiast ogólna liczba bakterii zwiększyła się po 

zastosowaniu fumigacji wszystkimi środkami w gospodarstwach A, B i D. Jedynie 

w gospodarstwie C wystąpiło zmniejszenie o 30% liczby bakterii po fumigacji 

środkiem dazomet. Na podkreślenie zasługują zmiany w populacjach 

fluoryzujących Pseudomonas spp. Na wszystkich odkażanych poletkach liczba 

tych bakterii wzrosła od 2- do 100-krotnie w porównaniu z glebą nie poddaną 

fumigacji. Wskazuje to, na ogromne zwiększenie potencjału biologicznego 

gleby, w tym jej oporności, bowiem czynniki biologicznej ochrony przed chorobami 

są najczęściej selekcjonowane spośród bakterii rodzaju Pseudomonas. 

Natomiast liczba bakterii rodzaju Bacillus odgrywających również dużą rolę 

w oporności gleby, na poletkach traktowanych środkiem dazomet w gospodarstwach 

A i B pozostała bez zmian, a w gospodarstwie D zmniejszyła się dwukrotnie 

po zastosowaniu tego środka w dawce 40 g/m 2 . Chloropikryna i metam 

sodowy zredukowały liczebność Bacillus spp. w stosunku do kontroli nawet 

o około 80%. Wyjątek stanowiło gospodarstwo D, gdzie chloropikryna praktycznie 

nie obniżyła liczebności populacji tej grupy bakterii. 

Analiza nematologiczna gleby wykazała, że żaden z zastosowanych fumigantów 

nie wpływał istotnie na ograniczenie populacji nicieni pasożytniczych 

dla roślin, których liczebność była poniżej progu szkodliwości. Jednak w większości 

przypadków dazomet i metam sodowy istotnie redukowały ogólną liczbę 

wszystkich nicieni występujących w glebie, chociaż w gospodarstwie D redukcja 

ta była nieistotna. Natomiast traktowanie mieszaniną chloropikryny i 1,3 

D w niższej dawce spowodowało zwiększenie liczebności nicieni. 

W kwietniu 2011 r. w gospodarstwie A wykonano odkażanie gleby aktywną 

parą wodną (CaO w temp. 70 o C) oraz biofumigację mączką z roślin Brassica 

carinata. Po 4 tygodniach pobrano próby gleby do analiz mikrobiologicznej 

i nematologicznej. Ogólna liczba bakterii istotnie nie zmieniła się po parowaniu, 

ale zmieniła struktura ich populacji. Podczas gdy liczba bakterii rodzaju 

Pseudomonas zmniejszyła się prawie pięciokrotnie, to liczba przetrwalnikujących 

Bacillus spp. wzrosła o połowę. Parowanie gleby spowodowało około 

pięciokrotne zmniejszenie liczby grzybów w glebie i całkowicie wyeliminowało 

szkodliwe dla papryki grzyby rodzajów Fusarium oraz Rhizoctonia. Zastosowanie 

biofumigacji spowodowało wzrost liczebności grzybów rodzaju Penicil-

lium, natomiast wyeliminowało inne grzyby, za wyjątkiem z rzędu Mucorales. 

Jednocześnie zabieg ten zmniejszył trzykrotnie liczebność populacji bakterii, 

przy czym liczba Pseudomonas spp. i Bacillus spp. nie uległa zmianie. 

Zabieg odkażania aktywną parą spowodował prawie 5-krotny spadek liczebności 

nematofauny glebowej, ale tylko 3,5-krotny spadek liczby nicieni 

pasożytniczych. W tych warunkach bardzo korzystna okazała się biofumigacja 

dzięki której 2-krotnie spadła liczebność nicieni, przy czym pasożytów roślin 

wykryto aż 4-krotnie mniej. 

Summary 

CHANGES IN THE POPULATION OF MICRORGANISMS 

AND NEMATODES IN SOIL AFTER FUMIGATION WITH 

CONVENTIONAL AND ALTERNATIVE METHODS 

The study was carried out on 3 farms located in the Radom area (A, B and 

C) and on one farm near Skierniewice (D). Before the treatments on farm A 

and B pepper was grown under tunnel, , on farm C - onion and on farm D – 

strawberries were grown in open field. From each farm the soil samples were 

collected for chemical, microbiological and nematological analyses. In samples 

collected in different farms the pH ranged from 5.1 to 6.8. The lowest 

amount of nutrients was found in soil of farm D. The content of phosphorus, 

potassium and magnesium (expressed in mg per 100g of soil) ranged widely: 

phosphorus from 6.4 (D) to 101.8 (A), potassium from 6.8 (D) to 70.8 (B), magnesium 

from 6.7 (D) to 23.8 (A). In addition, the content of microelements, 

organic matter and salinity was determined. 

Chemical fumigation with different doses of several active substances 

was applied during fall 2010 (October/November) at all locations as following 

specified: 

Treatments carried out (doses per m 2 ) 

A B C D 

1/ dazomet 30 g 1/ dazomet 30 g 



2/ metam sodium 90 ml 

3/ metam sodium 60 ml 

4/ chloropicrin + 1.3 D 35 ml 

5/ chloropicrin + 1.3 D 50 ml 



2) metam sodium 90 ml 

3) metam sodium 60 ml 

4) chloropicrin + 1.3 D 35 ml 

5) chloropicrin + 1.3 D 50 ml 

6) chloropicrin 40 g 

177

178 

The soil was sampled 4 weeks after the treatments to assess the amount of 

bacteria, fungi and nematodes populations. All chemical treatments provoked 

a significant decrease of the number of fungi. Depending on the farm and the 

active substance applied, the fungi population was decreased by 1.4- to 3500fold 

in comparison to control. Metam sodium and chloropicrin resulted very 

effective: both substances almost totally eliminated the fungi from the soil 

environment. On the farm B, the higher dose of dazomet was more effective 

than the lower dose. 

The total number of bacteria was increased by the chemical fumigation 

with all active substances on the farms A, B, and D. This was noted also in 

farm C with the exception of dazomet, which caused a reduction of about 30% 

of the total number of bacteria. Interestingly, dramatic changes appeared in 

the population of fluorescent Pseudomonads. The number of these bacteria 

in all fumigated plots increased from 2- to 100-fold in comparison to not 

fumigated soil. This indicates a significant increase of the biological potential 

of the soil, and of its suppressiveness, since bacteria of the genus Pseudomonas 

are frequently selected for the biological control of pathogens. On the other 

hand, the number of bacteria of the genus Bacillus, also playing a significant 

role in the soil resistance, in the plots treated with dazomet at farms A and B 

was not changed, while at the farm D it was reduced twice after application 

of a dose of 40 g/m 2 . Chloropicrin and metam sodium reduced the number of 

Bacillus spp. by about 80% in comparison to control. Exception to this was 

the soil of farm D, where chloropicrin practically did not affect the population 

of this group of bacteria. 

The nematology analysis of the soil indicated that any chemical fumigant 

significantly limited the population of plant parasitic nematodes, which number 

was, anyway, below the damage threshold. However, in most cases dazomet 

and metam sodium reduced the total number of all nematodes present in the 

soil, but on the farm D the reduction was not statistically significant. The 

fumigation with chloropicrin and 1,3 D at lower dose resulted in an increase 

of the total number of nematodes. 

In April 2011 at location A, alternative methods of fumigation were applied 

with active steam (steam and CaO) at temperature of 70ºC and meal of 

Brassica carinata plants. After 4 weeks samples for analyses were collected. 

The total number of bacteria was not modified after steam treatment however 

the structure of their population changed. While the number of Pseudomonads 

decreased of about 5-fold the number of Bacillus spp. increased by about 

50%. Steam treatment caused about a 5-fold decrease of fungi and totally 

eliminated fungi harmful for pepper such as Fusarium and Rhizoctonia. 

Application of biofumigation resulted in an increase of Penicillium population

ut eliminated other fungi except Mucorales. At the same time, this treatment 

decreased 3-fold the bacteria populations, but the number of Pseudomonads 

and Bacillus spp. was not affected. 

Soil steaming with active steam caused almost a 5-fold decrease of total 

nematofauna population, but only a 3.5-fold reduction of parasitic nematodes 

number. Very effective appeared to be biofumigation, provoking a 2-fold 

decrease of total soil nematodes, but decreasing 4-fold the population of plant 

parasitic species as compared to untreated soil. 

The Project is funded by the Life+ Program 

179

180 

POTENCJAŁ ANTAGONISTYCZNY BAKTERII 

IZOLOWANYCH Z RIZOSFERY I SYNTETYCZNEGO 

PEPTYDU CAMEL WZGLĘDEM 

PSEUDOMONAS SYRINGAE 

Małgorzata Golanowska i Sylwia Jafra 

Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii UG – GUMed, 

Katedra Biotechnologii, Zakład Ochrony i Biotechnologii Roślin, 


m.golanowska@biotech.ug.gda.pl 

Rak bakteryjny wywoływany przez bakterie z gatunku Pseudomonas syringae, 

powoduje obumieranie roślin i straty plonów na całym świecie. Bakterie 

z gatunku P. syringae pv. syringae oraz pv. morsprunorum są odpowiedzialne 

za powstawanie narośli na gałęziach i pniach drzew owocowych (w postaci 

objawów wtórnych zakażenia). Objawy pierwotne to chlorozy i nekrozy liści 

czy też zawiązków owoców [2,7]. Choroba prowadzi do spadku plonowania 

takich drzew owocowych, jak czereśnia, wiśnia, śliwa, brzoskwinia morela 

i inne. Patogen rozprzestrzenia się wraz z wiatrem i deszczem, a także za 

pomocą narzędzi używanych do cięcia roślin. W inicjacji procesu chorobowego 

uczestniczą różne czynniki warunkujące patogeniczność tych bakterii, np. 

toksyna-siringomycyna [3], białko nukleacji lodu (ang. ice nucleation protein) 

[5] czy też białka efektorowe systemu sekrecyjnego typu III (ang. Type Three 

Secretion System )[1]. 

Dotychczas w ochronie drzew pestkowych stosuje się opryski związkami miedzi, 

takimi jak: Champion 50 SP, Cuproflow 375 SC, Funguran – OH 50 WP, 

które działają głównie grzybobójczo. Preparaty miedziowe stosowane w sposób 

ciągły i w dużych stężeniach wykazują jednak toksyczność. Alternatywę dla 

ochrony chemicznej może stanowić biologiczna ochrona roślin [6]. 

W ramach prowadzonych prac przebadano 5 szczepów patogennych P. syrinage 

(w tym 2 szczepy P.s. pv. syringae oraz 3 szczepy P.s. pv. morsprunorum) 

oraz wyselekcjonowano, spośród ponad 100 izolatów, 12 izolatów potencjalnie 

antagonistycznych względem wyżej wymienionych patogenów. Izolaty wybrano 

na podstawie zdolności do hamowania wzrostu patogena w warunkach 

in vitro. Wyselekcjonowane szczepy scharakteryzowano pod kątem zdolności 



ISBN 978-83-60775-31-8

do ruchu, produkcji substancji powierzchniowo-czynnych (biosurfaktantów) 

i związków chelatujących żelazo (sideroforów). Izolaty antagonistyczne zaklasyfikowano 

do gatunków Pseudomonas fluorescens (4 izolaty), Pseudomonas 

putida (6 izolaty), Delftia sp. (1 szczep) oraz Pantoea sp. (1 szczep). Wykazano, 

iż izolat P. fluorescens 660 ma zdolność do hamowania wzrostu P.s. pv. morsprunorum, 

jednak nie hamuje wzostu P. s. pv. syringae. Natomiast pozostałe 

izolaty P. fluorescens oraz P. putida hamują wzrost patogenów na równym 

poziomie. Wszystkie izolaty antagonistyczne są zdolne do ruchu na podłożu 

stałym, produkują siderofory oraz biosurfaktanty na poziomie wyższym w porównaniu 

do badanych szczepów P. syringae. Ponadto izolaty P. fluorescent wykazują 

lepsze zdolności do ruchu pływającego a także wyższy poziom produkcji 

sideroforów niż izolaty P. putida. Zbadano także właściwości bakteriobójcze 

syntetycznego peptydu CAMEL[4] względem patogennych szczepów P. syringae. 

Określono wartość MBC (Minimal Bactericidal Concentration) i stwierdzono, 

iż wynosi ona 1,6µM (3 µg/ml) wobec wszystkich szczepów patogennych. 

Na podstawie uzyskanych wyników można sądzić, iż wyselekcjonowane 

izolaty P. fluorescens i P. putida mogą efektywnie konkurować ze szczepami 

patogennymi w zasiedlaniu niszy ekologicznej. Wykazano efektywność peptydu 

CAMEL w stosunku do wszystkich szczepów patogennych. W przyszłości 

planowane jest zbadanie czy istnieje efekt synergistyczny między szczepami 

antagonistycznymi i peptydem CAMEL i czy możliwe jest jednoczesne zastosowanie 

tych dwóch czynników w ochronie drzew pestkowych przez patogenami 

bakteryjnymi. 

Summary 

ANTAGONISTIC POTENTIAL OF SELECTED ISOLATES 

AND SYNTHETIC PEPTIDE CAMEL TOWARDS PLANT PATHOGEN 

PSEUDOMONAS SYRINGAE. 

Pseudomonas syringae is known as a plant pathogenic bacterium that 

may infect various plants. Genus P. syringae is divided into many pathovars 

that differ by host plant. Pathovars syringae (2 strains) and morsprunorum 

(3 strains) are serious pathogens of stone fruit. Nowadays, in stonefruit plant 

protection, copper compounds are used which are detrimental not only for plants 

during fructification but also for humans. Finding a biocontrol agent seems to 

be promising tool in future plant protection. 

Twelve, out of 100, bacterial isolates were selected on the basis of antibiosis 

towards five pathogenic strains of P. syringae pv. syringae and pv. morsprunorum. 

These antagonistic isolates were then identified and subjected to evaluation of 

siderophore and biosurfactants production, swimming and swarming motility. 

In a separate experiment Minimal Bactericidal Concentration (MBC) of 

181

182 

synthetic peptide CAMEL was determined towards pathogenic strains. 

Twelve antagonistic isolates were classified to Pseudomonas fluorescens 

(4 strains), Pseudomonas putida.(6 strains), Delftia sp. (1 strain) and Pantoea 

sp. (1 strain). The isolate of P. fluorescens 660 specifically inhibits growth 

of P. syringae pv. morsprunorum strains but not those of pv. syringae. The 

remaining of P. fluorescens and P. putida isolates inhibit growth of all tested 

pathogenic strains at the similar level. The analysis of such features as motility 

and siderophore production indicated that P. putida strains exhibit the better 

swimming ability and the higher level of siderophore production comparing to 

P. fluorescens isolates. MBC value of CAMEL for all tested pathogenic strains 

was evaluated at 1,6 µM (3µg/ml). Tested pathogenic strains exhibit very low 

motile ability and do not produce siderophores. However, these pathogens 

produce similar amount of biosurfactants to selected isolates. 

P. putida and P. fluorescens isolates due to their high motility, siderophore 

production and ability to inhibit pathogens growth in vitro can be competitive in 

inhabitating the same biological niche as pathogenic P. syringae. Further study 

are necessary to indicate if Camel and the antagonistic isolates have synergistic 

effect and can be used in protection of stonefruits against P. syringae. 

Literatura 

Fu Z. Q., Guo M., Alfano J.R., 2006: Pseudomonas syringae HrpJ is a type III 

secreted protein that is required for plant pathogenesis, injection of effectors, 

and secretion of the HrpZ1 Harpin. J. Bacteriol. 188 (17): 6060-69. 

Hirano S.S., Upper C.D., 2000: Bacteria in leaf ecosystem with emphasis on 

Pseudomonas syringae pv. syringae pathogen, ice nucleus, and epiphyte. 

Microbiol. Mol. Biol. Rev. 64 (3): 624-53. 

Hutchinson M.L., Gross D.C., 1997: Lipopeptide phytotoxins produced by 

Pseudomonas syringae pv. syringae: comparison of the biosurfactant and 

ion channel-forming activities of syringopeptin and syringomycin. Mol. 

Plant Microbe Interact. 10 (3): 347-54. 

Kamysz W., Krolicka A,. Bogucka K., Ossowski T., Lukasiak J., Lojkowska E., 

2005: Antibacterial activity of synthetic peptides against plant pathogenic 

Pectobacterium species. Journal of Phytopathology 153: 313-317. 

Maki LR., Galyan EL., Chang-Chien MM, Caldell DR., 1974: Ice nucleation 

induced by Pseudomonas syrinage. Appl. Microbiol. 28: 456-459. 

Pal KK., McSpadden-Gardener B., 2006: Biological control of plant pathogens.” 

The Plant Health Insructor DOI: 10.1094/PHI-A-2006- 1117-02. 

Saunier M., Malandrin L., Samson R., 1996: Distribution of Pseudomonas syringae 

pathovars into twenty-three O serogroups. Appl. Environ. Microbiol. 

6: 2360-2374.

ZRÓŻNICOWANIE WIRULENCJI ERWINIA AMYLOVORA 

– JAKA JEST ROLA PLAZMIDÓW? 

Joanna Puławska, Artur Mikiciński i Piotr Sobiczewski 



jpulaw@insad.pl 

Bakteria E. amylovora jest patogenem ponad 130 gatunków roślin, zaliczanych 

do 40 rodzajów, głównie z rodziny Rosaceae. W Polsce, poza gruszą, jabłonią 

i pigwą, chorobę wykryto dotychczas na głogu, jarząbie, irdze, świdośliwie 

oraz ogniku. Generalnie uważa się, że E. amylovora jest gatunkiem jednorodnym 

i nie wykazuje specjalizacji patogenicznej co oznacza, że potencjalnie 

każdy z izolatów tego patogena jest w stanie zakazić każdą z dotychczas poznanych 

roślin-gospodarzy. Wyraźne różnice zaobserwowano jedynie między 

izolatami pochodzącymi z malin i jeżyn, a izolatami wyosobnionymi z jabłoni 

i grusz oraz innych roślin-gospodarzy. 

Intensywne badania nad genomem E. amylovora wykazały pewne różnice 

w obecności plazmidów w komórkach niektórych izolatów tego gatunku. 

Stwierdzono obecność różnej wielkości charakterystycznego dla E. amylovora 

plazmidu pEA29, która wahała się od ok. 27,6 do ok. 34,9 kpz. Brak genów 

odpowiedzialnych za transfer i mobilizację w obrębie sekwencji tego plazmidu 

w powiązaniu z jego wysoką stabilnością wywołało przekonanie, że powinien 

on występować u wszystkich dzikich szczepów E. amylovora. Jednak z czasem 

zaczęło pojawiać się przypuszczenie, że bakterie mogą łatwo utracić plazmid 

pEA29 nie tracąc przy tym patogeniczności. Kilka lat temu w Hiszpanii, Llop 

i in. (2006) wyizolowali z głogu izolat E. amylovora pozbawiony tego plazmidu. 

Stwierdzili przy tym, występowanie innego plazmidu o wielkości około 70 

kpz (pEI70) nie wykazującego homologii z pEA29. Również Foster i in. (2004) 

określili sekwencję nukleotydową oraz dystrybucję plazmidów pEU30 o wielkości 

30,314 kpz i pEL60 o wielkości 60,145 kpz. Pierwszy z wymienionych 

plazmidów stwierdzono u izolatów pochodzących z zachodniej części USA, natomiast 

drugi u izolatów z Libanu. 

W naszych badaniach analizowaliśmy skład DNA plazmidowego 120 izolatów 

E. amylovora pochodzących z różnych regionów Polski. Bakterie wyizolowano 

z jabłoni, gruszy, jarząbu, głogu i pigwy. Wszystkie izolaty posiadały 

plazmid pEA29. W celu określenia zróżnicowania sekwencji tego plazmidu 



ISBN 978-83-60775-31-8 

183

184 

przeprowadzono analizę restrykcyjną z zastosowaniem endonukleazy Hindlll. 

Profile restrykcyjne plazmidów pEA29 były identyczne dla wszystkich izolatów. 

Poza pEA29, u 11 izolatów stwierdzono dodatkowe plazmidy o wielkości 

60-70 kbp. Ich analiza z użyciem restryktazy BamHI i PCR ze starterami 

pEI70r i pEI70f potwierdziła tożsamość plazmidów z 10 izolatów z plazmidem 

pEI70 opisanym przez Llop i wsp. (2006). Żaden z izolatów nie posiadał 

plazmidów pEU30 i pEL60. Ponadto, u izolatu 692 stwierdzono plazmid 

o mniejszych rozmiarach niż pEI70. Jego profil restrykcyjny BamHI różnił 

się od pEI70. Cztery fragmenty tego plazmidu uzyskane po trawieniu Pstl 

i EcoRI poddano sekwencjonowaniu. Analiza sekwencji algorytmem BLASTn 

wykazała, że nie mają one podobieństwa do żadnej sekwencji zdeponowanej 

w GenBank. Plazmid ten nazwano pEJ60. 

Izolat 692 posiadający plazmid pEJ60 jak i 5 innych wyizolowanych w naszym 

kraju z różnych roślin gospodarzy (659, 691 -jabłoń, E6 -grusza, 650, E2 

- głóg) poddano testom wirulencji na czterech odmianach jabłoni. Dla porównania, 

do doświadczenia włączono 2 szczepy pochodzące z jabłoni z USA (B62, 

A90). Wszystkie te izolaty i szczepy były prawie identyczne w analizie z wykorzystaniem 

techniki RAPD i sekwencjonowania genów odpowiedzialnych za 

patogeniczność - hrpN, amsB i dspA/E. Badania wirulencji przeprowadzono 

na jednorocznych drzewkach jabłoni odmian Szampion, Elstar, Free Redstar 

i Quinte szczepionych na podkładce M.9. Młode, aktywnie rosnące pędy inokulowano 

przez ucięcie wierzchołka nożyczkami uprzednio zanurzonymi w wodnej 

zawiesinie bakterii o koncentracji 10 7 jtk w mililitrze. Każdym szczepem 

zainokulowano od 12 do 20 drzewek zależnie od odmiany. Obserwacje rozwoju 

zarazy ogniowej na pędach oraz pomiary długości porażonej części pędów wykonano 

po 2, 4 i 6 tygodniach od inokulacji. Wirulencję szczepów oceniano przez 

porównanie długości znekrotyzowanej części pędu do całkowitej długości pędu, 

co wyrażono w procentach. Najwyższą wirulencję na pędach każdej z odmian 

wykazały amerykańskie szczepy A90 i B62 (63-100%). Podobną wirulencję wykazały 

polskie izolaty na odmianach Elstar i Szampion. Natomiast na odmianach 

Quinte i Free Redstar izolaty pochodzące z Polski okazały się mało wirulentne 

(0-40%). Spośród polskich izolatów największą wirulencję na odmianach 

Free Redstar i Quinte wykazywał izolat 692 posiadający plazmid pEJ60. 

Przeprowadzone badania potwierdziły teorię o zróżnicowanej wirulencji 

wśród szczepów Erwinia amylovora, która zaznaczyła się szczególnie na odm. 

Quinte i Free Redstar. Interesującym jest fakt, że jednym z najbardziej wirulentnych 

izolatów pochodzących z naszego kraju jest izolat 692 posiadający 

nowy, nierozpoznany dotychczas plazmid. Dalsze badania powinny wyjaśnić 

jego rolę w wirulencji. Uzyskane wyniki wskazują jednocześnie na przydatność 

odm. Quinte i Free Redstar do selekcji izolatów/szczepów E. amylovora 

przeznaczonych do testów skryningowych oceny materiału hodowlanego, pod 

kątem odporności/podatności na zarazę ogniową.

Summary 

DIVERSITY OF ERWINIA AMYLOVORA VIRULENCE– 

WHAT IS THE ROLE OF PLASMIDS? 

The bacterium E. amylovora is a pathogen of more than 130 plant species 

belonging to 40 genera, mainly from the family Rosaceae. In Poland, apart from 

pear, apple and quince, the disease has been detected so far on the Crataegus, 

Sorbus, Cotoneaster, Amelanchier and Pyracantha. It is generally believed 

that E. amylovora is a homogeneous species and does not show pathogenic 

specialization. It means that potentially each of the isolates of the pathogen 

is able to infect any ofthe known host plants. Clear differences were observed 

only between isolates derived from raspberry and blackberry and isolates 

from other host plants. 

Research on the genome of E. amylovora showed some differences in the 

plasmid content. It revealed that the typical for E. amylovora plasmid pEA29 

can vary in size ranging of about 27.6 to 34.9 kb. The lack of genes responsible 

for the transfer and mobilization within the sequence of this plasmid in 

conjunction with its high stability caused the supposition that it should occur 

in all wild strains of E. amylovora. However, recent research showed that the 

bacteria can easily lose pEA29 without losing their pathogenicity. A few years 

ago in Spain, Llop et al (2006) isolated E. amylovora strain from hawthorn 

without this plasmid. At the same time, they found another plasmid of 

approximately 70 kb (pEI70) showing no homology with pEA29. Also, Foster 

et al (2004) determined the nucleotide sequence and distribution of plasmids 

pEU30 and pEL60. The first one was found in isolates from the western U.S., 

while the other in isolates from Lebanon. 

In our study we analyzed the plasmid content of 120 isolates of E. amylovora 

originating from various regions of Poland. Bacteria were isolated from apple, 

pear, mountain ash, hawthorn and quince. All isolates contained pEA29. 

In order to determine the sequence diversity of this plasmid, restriction 

analysis was carried out using endonuclease HindIII. Restriction profiles 

of pEA29 plasmid were identical for all isolates. Besides pEA29, we found 

additional plasmids of size from 60 to 70 kbp, in 11 isolates. Their analysis 

using endonuclease BamHI and PCR with primers pEI70f pEI70r confirmed 

the identity of the plasmids from 10 isolates with a plasmid pEI70 described 

by Llop et al (2006). None of the isolates had pEL60 and pEU30 plasmids. 

In addition, isolate 692 possessed the plasmid of smaller than pEI70 size. 

Its BamHI restriction profile was different from pEI70. Four fragments of 

pEJ60 plasmid obtained after digestion with PstI and EcoRI were sequenced. 

BLASTn algorithm sequence analysis revealed that they have no similarity to 

any sequence deposited in GenBank. We called this plasmid pEJ60. 

185

186 

Our isolate 692, having pEJ60 plasmid, and 5 others without this plasmid, 

isolated in Poland from different plant hosts (659, 691-apple, pear-E6, 650, 

E2 - hawthorn) were tested for virulence on apple trees of cultivars. Szampion, 

Elstar, Free Redstar and Quinte grafted on M.9. For comparison, two strains 

isolated in the USA from the apple (B62, A90) were included. Young, actively 

growing shoots were inoculated by cut off their tips with scissors dipped in 

bacterial suspension at a concentration 10 7 cfu/ml. Depending on variety shoots 

on 12 to 20 trees were inoculated with each isolate/strain. Observations on the 

development of fire blight on shoots were performed 2, 4 and 6 weeks after 

inoculation. The virulence was expressed as a rate of the length ofnecrotized 

part of shoot to total length of shoot and expressed as the percentage. Strains 

A90 and B62 showed the highest virulence on each apple cultivar (63-100%). 

A similar virulence was shown by the other isolates on cultivars Elstar and 

Szampion. However, they were much less virulent on cvs. Quinte and Free 

Redstar (0-40%). Among those isolates, the highest virulence was shown 

by isolate 692 – the one having pEJ60 plasmid. All of these isolates and 

strains were almost identical in the analysis using the RAPD technique and 

sequencing of genes responsible for pathogenicity - hrpN, amsB and dspA/E. 

The presented study confirmed other findings regarding diversity of 

virulence among strains of Erwinia amylovora. It was demonstrated in our 

study especially on the cvs. Quinte and Free Redstar. It is interesting that 

one of the most virulent isolates from Poland, isolate 692 contains a new, 

previously unrecognized plasmid. Further studies should elucidate its possible 

role in virulence. The results indicate both the usefulness of cvs. Quinte and 

Free Redstar for selection of E. amylovora isolates/strains appropriate for 

screening tests intended to evaluate breeding material, in terms of resistance/ 

susceptibility to fire blight. 

Literatura 

Foster G.C., McGhee G.C., Jones A.L., Sundin G.W., 2004: Nucleotide sequences, 

genetic organization, and distribution of pEU30 and pEL60 from Erwinia 

amylovora. Applied and Environmental Microbiology 70: 7539–7544. 

Llop P., Donat V., Rodríguez M., Cabrefiga J., Ruz L., Palomo J.L., Montesinos 

E., López M.M., 2006: An indigenous virulent strain of Erwinia amylovora 

lacking the ubiquitous plasmid pEA29. Phytopathology 96: 900-907.

RHIZOBIUM SKIERNIEWICENSE I RHIZOBIUM 

NEPOTUM – NOWE GATUNKI BAKTERII 

WYWOŁUJĄCYCH GUZOWATOŚĆ KORZENI 

Joanna Puławska 1 , Anne Willems 2 , Sandor Sule 3 

i Piotr Sobiczewski 1 

1Instytut Ogrodnictwa, Oddział Sadownictwa, ul. Pomologiczna 18, 


2Uniwersytet Gent, Gent, Belgia 

3Instytut Ochrony Roślin Węgierskiej Akademii Nauk, Budapeszt, Węgry 


Guzowatość korzeni powodowana przez tumorogenne bakterie z rodzaju 

Agrobacterium (obecnie Rhizobium) powszechnie występuje na roślinach 

dwuliściennych, w tym na wszystkich gatunkach drzew owocowych. Guzowatość 

jest szczególnie groźna dla roślin młodych, a więc dla upraw szkółkarskich 

i młodych sadów. W Polsce choroba wyrządza także szkody w uprawach 

szkółkarskich róży. 

Agrobakterie występują powszechnie w glebach i innych środowiskach naturalnych, 

nawet na obszarach nigdy nie wykorzystywanych rolniczo. Przez 

wiele lat, klasyfikacja do gatunków A. radiobacter, A. rhizogenes i A. tumefaciens 

była oparta na ich zdolnościach chorobotwórczych. Jednak, geny odpowiedzialne 

za patogeniczność agrobakterii znajdują się przede wszystkim na 

koniugacyjnych plazmidach (Ti - u szczepów tumorogennych i Ri - u szczepów 

wywołujących włosowatość korzeni). Plazmidy te mogą być przenoszone z patogenicznych 

do niepatogennych agrobakterii co powoduje zmianę ich statusu 

taksonomicznego. Jednocześnie istniał podział na biowary na podstawie analizy 

cech biochemicznych i fizjologicznych. Badania filogenetyczne, w większości 

oparte na sekwencjach genów rybosomalnych, potwierdziły, że podział 

na biowary jest odzwierciedleniem relacji filogenetycznych. Stąd agrobakterie 

zaklasyfikowano do pięciu gatunków: A. radiobacter (biowar 1), A. rhizogenes 

(biowar 2), A. vitis (biowar 3), A. rubi i A. larrymoorei. W roku 2001 rodzaj 

Agrobacterium włączono do rodzaju Rhizobium. 

W toku naszych badań nad zróżnicowaniem bakterii wywołujących guzowatość 

korzeni natrafiliśmy na dwie grupy szczepów, których charakterystyki 

zarówno fenotypowe jak i molekularne, odbiegały od charakterystyk znanych 



ISBN 978-83-60775-31-8 

187

188 

gatunków Agrobacterium. Jedna grupa składała się ze szczepów wyizolowanych 

z guzów na chryzantemach (Ch11 i Ch12) i na Prunus cerasifera var. divaricata 

(AL 9.3) w naszym kraju, natomiast w skład drugiej grupy wchodziły 

szczepy wyizolowane z guzów na różnych roślinach w Polsce i na Węgrzech. 

Na podstawie badań molekularnych z zastosowaniem multipleks PCR (Puławska 

i in., 2006), analizach filogenetycznych opartych o sekwencje genów: 16S 

rRNA, glnA, gyrB i rpoB, hybrydyzację DNA-DNA, analizę cech biochemicznych 

z zastosowaniem zestawów: API 50 CH, API 20 NE, API ZYM i systemu 

BIOLOG oraz analizę estrów metylowych kwasów tłuszczowych stwierdzono, 

że te dwie grupy szczepów są przedstawicielami dwóch, jak dotąd nieopisanych 

gatunków. Szczepy Ch11, Ch12 i AL9.3 opisano jako nowy gatunek najbliżej 

spokrewniony z Rhizobium rubi (Agrobacterium rubi) i zaproponowano 

dla niego nazwę Rhizobium skierniewicense. Druga grupa szczepów została 

opisana jako gatunek Rhizobium nepotum będący najbliższym filogenetycznym 

kuzynem Rhizobium radiobacter (Agrobacterium radiobacter). 

Summary 

RHIZOBIUM SKIERNIEWICENSE AND RHIZOBIUM NEPOTUM – 

NOVEL BACTERIAL SPECIES CAUSING CROWN GALL 

Crown gall caused by bacteria of the genus Agrobacterium (at present Rhizobium) 

commonly occurs on dicotyledonous plants, including all species of fruit 

trees. The disease is particularly dangerous for young plants in nurseries and 

young orchards. In Poland, crown gall also causes damages in rose nurseries. 

Agrobacteria are common in soils and other natural environments, even 

in areas never used for agriculture. For many years, the classification of the 

species A. radiobacter, A. rhizogenes and A. tumefaciens was based on their 

phytopathogenic abilities. However, the genes responsible for pathogenicity 

are located primarily on the conjugal plasmids (Ti - in tumorigenic strains 

and Ri – in strains causing hairy roots). These plasmids can be transferred 

from the pathogenic to nonpathogenic agrobacterial cells resulting change in 

their taxonomic status. Agrobacteria are also divided into biovars on the basis 

of biochemical and physiological characteristics. Phylogenetic studies, mostly 

based on ribosomal gene sequence analysis confirmed that the division into 

biovars reflects the phylogenetic relationships. Thus agrobacteria were classified 

into five species: A. radiobacter (biowar 1), A. rhizogenes (biowar 2), A. 

vitis (biowar 3), A. rubi and A. larrymoorei. In 2001, the genus Agrobacterium 

was incorporated into the genus Rhizobium. 

In the course of our research on the diversity of bacteria that cause crown 

gall, two groups of strains of which phenotypic and molecular characteristics 

differed from those of known species of Agrobacterium, were discriminated.

One group consisted of strains isolated from tumors on chrysanthemum (Ch11 

and Ch12) and Prunus cerasifera var. divaricata (AL 9.3) in Poland, while the 

second group consisted of strains isolated from tumors on various plants in 

Poland and Hungary. On the basis of molecular studies using multiplex PCR 

(Puławska et al., 2006), phylogenetic analysis based on gene sequences: 16S 

rRNA, glnA, gyrB and rpoB, DNA-DNA hybridization, biochemical analysis 

using kits: API 50 CH, API 20 NE, API ZYM, BIOLOG and the analysis of 

fatty acid methyl esters, it was found that the two groups of strains create two 

hitherto unrecognized species. Strains Ch11, Ch12 and AL9.3 was described 

as a new species closely related to Rhizobium rubi (Agrobacterium rubi) and 

we proposed the name Rhizobium skierniewicense (Puławska et al., 2011). The 

second group of strains has been described as a species Rhizobium nepotum 

(Puławska et al., 2011b) which is closest phylogenetic relative of Rhizobium 

radiobacter (Agrobacterium radiobacter). 

Literatura 

Pulawska J., Willems A., Sobiczewski P., 2006: Rapid and specific identification 

of four Agrobacterium species and biovars using multiplex PCR. Systematic 

and Applied Microbiology 29: 470-479. 

Puławska J., Willems A., Sobiczewski P. 2011a. Rhizobium skierniewicense sp. 

nov. isolated from tumors on chrysanthemum and Prunus in Poland. International 

Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology (w druku). 

Puławska J., Willems A., Sule S. 2011b. Rhizobium nepotum sp. nov. isolated 

from different plant species. International Journal of Systematic and Evolutionary 

Microbiology (przedłożone do recenzji). 

189

190 

MECHANIZMY DZIAŁANIA IZOLATÓW BAKTERII 

PANTOEA AGGLOMERANS I PSEUDOMONAS SPP. 

PRZYDATNYCH W OCHRONIE ROŚLIN PRZED ZARAZĄ 

OGNIOWĄ (ERWINIA AMYLOVORA) 

Artur Mikiciński, Piotr Sobiczewski i Joanna Puławska 



amikic@insad.pl 

Wśród mikroorganizmów zasiedlających środowisko roślin występują bakterie 

wykazujące zarówno antagonizm wobec sprawcy zarazy ogniowej, jak 

i zdolność ochrony roślin przed tą chorobą. Badania licznych autorów wykazały, 

że najbardziej efektywne izolaty należą do gatunków Pseudomonas fluorescens 

i Pantoea agglomerans. Niektóre z nich wykorzystano do opracowania 

biopreparatów. Na bazie Pantoea agglomerans produkowane są Bloomtime 

(USA), BlossomBless (Nowa Zelandia), Poma Vita (Włochy), a Pseudomonas 

fluorescens ̶ BlightBan (USA). 

W ramach kilkuletnich badań własnych wyselekcjonowano 12 izolatów 

bakterii, które silnie ograniczały rozwój zarazy ogniowej na zawiązkach owoców 

gruszy oraz kwiatach i pędach jabłoni. Na podstawie charakterystyki fenotypowej 

oraz analizy sekwencji genu 16S rRNA izolaty: B90 i 48M zidentyfikowano 

jako Pantoea agglomerans, L16 jako Pseudomonas fluorescens, 3M 

jako Pseudomonas chlororaphis, 35M jako Pseudomonas syringae, 43M jako 

Citrobacter farmeri (lub Pantoea agglomerans), 49M jako Pseudomonas graminis, 

55M jako Pseudomonas mosselli, 56M jako Pseudomonas sp., 59M jako 

Pseudomonas fluorescens, 91M jako Pseudomonas putida, a 19CK zaklasyfikowano 

do rodzaju Pseudomonas. Przeprowadzone badania obejmowały określenie 

stosunków biotycznych między wymienionymi izolatami a E. amylovora, 

obecność genów kodujących syntezę wybranych antybiotyków przez te izolaty, 

a także zdolność wytwarzania sideroforów, acylowanych laktonów homoseryny 

(AHL) oraz biofilmu. Dla porównania do badań włączono szczepy C9-1 (P. 

agglomerans) oraz A506 (P. fluorescens), stanowiące składniki dwóch formulacji 

preparatu BlightBan. 



ISBN 978-83-60775-31-8

Stosunki biotyczne badano na czterech pożywkach (agar odżywczy z sacharozą 

- NAS, King B /KB/, LB, minimalna 925). Spośród wszystkich izolatów 

tylko B90, 43M oraz 48M nie ograniczały wzrostu patogena na pożywkach 

NAS, KB i LB, natomiast 3M, 35M, 56M, 59M, 19CK tworzyły na nich strefy 

o różnej średnicy. Na pożywce KB aż 9 izolatów produkowało metabolity wtórne, 

toksyczne dla E. amylovora (L16, 3M, 35M, 49M, 55M, 56M, 59M, 91M, 

19CK). Na podkreślenie zasługuje fakt, że wszystkie izolaty w mniejszym lub 

większym stopniu stymulowały wzrost E. amylovora na pożywce 925. Wykazano, 

że izolaty 3M i 59M posiadły gen prnD odpowiedzialny za syntezę pyrrolnitryny, 

przy czym ostatni z wymienionych izolatów posiadał dodatkowo 

gen phlD, kodujący syntezę 2-4 diacetylfluoroglucinolu. Ponadto izolat 59M 

reagował pozytywnie ze starterami komplementarnymi do genów pltB i pltC 

kodujących pioluteorynę. W przypadku izolatu 35M również otrzymano produkt 

amplifikacji ze starterami komplementarnymi do genu pltB, przy czym 

sekwencja uzyskanego produktu była homologiczna do znanych genów pltB 

tylko w 79%, a do genu kodującego syntazę beta-ketoacylową, biorącą udział 

w syntezie antybiotyków poliketydowych ̶ w 100%. Również izolaty należące 

do rodzaju Pseudomonas (3M, 35M, 56M, 59M, 91M, 19CK oraz 49M) z wyjątkiem 

55M dały produkt w reakcji PCR ze starterami komplementarnymi 

do genu gacA, znanego jako gen regulatorowy syntezy metabolitów wtórnych. 

Żaden z izolatów nie posiadał genu fenazyny. 

Jednym z ważnych czynników decydujących o przydatności bakterii w 

ochronie roślin jest wytwarzanie przez nie sideroforów, czyli związków kompleksujących 

jony żelaza. Siderofory wiążą się z jonami Fe 3+ w kompleksy, 

które mogą być następnie pobrane do wnętrza komórki na zasadzie transportu 

aktywnego. W ten sposób bakterie wychwytują żelazo z otoczenia, czyniąc je 

tym samym niedostępnym dla innych mikroorganizmów. Zdolność do wytwarzania 

sideroforów badano na pożywce „błękitnej” według Schwyn i Neilands 

(1987). Siderofory wytwarzały wyłącznie izolaty należące do rodzaju Pseudomonas, 

ale z wyjątkiem 55M. 

Wiele gatunków bakterii komunikuje się między sobą za pomocą mediatorów 

– autoinduktorów, w procesie zwanym quorum sensing – QS. Mechanizmowi 

temu, podlegają m.in. pozakomórkowe wydzielanie enzymów, wytwarzanie 

antybiotyków czy ruchliwość. Niektóre bakterie wykorzystują do tego 

procesu acylowane laktony homoseryny (AHL). Zdolność wytwarzania AHL 

posiadały jedynie izolaty: 3M, 35M oraz 48M. W badaniach wykorzystano 

szczep indykatorowy Chromobacterium violaceum (McClean i in. 1997). 

Inną ważną cechą bakteryjnych czynników ochrony roślin jest zdolność 

tworzenia biofimu. Biofilm jest przestrzenną strukturą złożoną z kolonii bakterii 

umiejscowionych w masie zewnątrzkomórkowych polimerów (wydzielanych 

głównie w formie śluzu), wykazujących zdolność adhezji do różnych 

191

192 

powierzchni oraz odporną na czynniki zewnętrzne takie jak wysychanie czy 

działanie toksycznych substancji chemicznych – antybiotyków (Flemming 

1993). Zdolność tworzenia biofilmu badano wg metody Hossain i Tsuyumu 

(2006). Spośród badanych izolatów najsilniejszą zdolność do tworzenia biofilmu 

wykazały: 43M, 48M oraz L16. 

Podsumowując należy stwierdzić, że zdolności ochronne badanych izolatów 

nie korespondowały z wykrytymi wskaźnikami mechanizmów ich działania, 

co może być związane z ekspresją genów w danych warunkach, a także innymi, 

nie będącymi jeszcze przedmiotem naszych badań mechanizmami. 

Summary 

MECHANISMS OF ACTION OF PANTOEA AGGLOMERANS 

AND PSEUDOMONAS SPP. ISOLATES USEFUL FOR CONTROL 

OF FIRE BLIGHT (ERWINIA AMYLOVORA) 

Bacteria showing antagonism to Erwinia amylovora and ability to protect 

plants against this disease are present among the microorganisms inhabiting 

environment of various the plants. Studies of numerous authors have shown 

that the most effective isolates belong to Pseudomonas fluorescens and 

Pantoea agglomerans species. Some of them were utilized in commercial 

biopreparations, e.g. isolates of Pantoea agglomerans are active ingredients 

of Bloomtime (USA), BlossomBless (New Zeland), Poma Vita (Italy), while 

Pseudomonas fluorescens is formulated in BlightBan (USA). 

During last several years, we have selected 12 isolates which highly 

protected pear fruitlets and apple flowers and shoots against fire blight. On the 

basis of phenotypic characteristics and sequence analysis of 16S rRNA gene, 

the isolates were identified as follows: B90 and 48M as Pantoea agglomerans, 

L16 as Pseudomonas fluorescens, 3M as Pseudomonas chlororaphis, 35M as 

Pseudomonas syringae, 43M as Citrobacter farmeri (or Pantoea agglomerans), 

49M as Pseudomonas graminis, 55M as Pseudomonas mosselli, 56M as 

Pseudomonas sp., 59M as Pseudomonas fluorescens, 91M as Pseudomonas 

putida, and 19CK was classified to Pseudomonas genus. The biotic relationships 

between these isolates and E. amylovora on artificial media (NAS, KB, LB and 

minimal 925) were tested. Furthermore, the presence of genes coding for the 

synthesis of some antibiotics , as well as their ability to produce siderophores, 

acylated homoserine lactones (AHL) and the ability to biofilm formation were 

investigated. For comparison, the strains C9-1 (P. agglomerans) and A506 (P. 

fluorescens), which are components of two formulations of the biopreparation 

BlightBan were included. 

Isolates B90, 43M and 48M did not inhibit the growth of the pathogen 

on NAS, KB and LB media, while 3M, 35M, 56M, 59M and 19CK produced 

inhibition zones of different diameters. All isolates stimulated growth of E.

amylovora on medium 925. Isolates 3M and 59M possess prnD gene involved 

in the synthesis of pyrrolnitrin. The isolate 59M had additional phlD gene, 

which encodes for the synthesis of 2-4 diacetylfluoroglucinol, and reacted 

positively with primers complementary to the genes pltB and pltC encoding 

for pyoluteorin. Isolate 35M also gave a product characteristic length with 

primers complementary to pltB gene, however, the sequence of obtained 

product showed only 79% homology to known pltB genes; on the other hand 

it was 100% homologous to the gene encoding for beta-ketoacyl synthase, 

an enzyme participating in the biosynthesis of polyketide antibiotics. 

Additionally, isolates belonging to the genus Pseudomonas (3M, 35M, 56M, 

59M, 91M, 19CK, and 49M), with the exception of 55M, produced a amplicon 

with primers complementary to the gene gacA – the response regulator gene, 

which influences the production of several secondary metabolites including 

antibiotics. None of the isolates possessed the phenazyne gene. 

One of the important factor decisive on suitability of bacteria in plant 

protection is the production by them siderophores, i.e. compounds complexing 

ions of iron. Such complexes can be next downloaded to cell interior through 

active transport. Thus, iron present in environment is not available to 

other microorganisms. Interestingly, all isolates belonging to the genus 

Pseudomonas, again with the exception of 55M, produced siderophores when 

grown on a medium containing the complex CAS - Fe 3+ - HDTMA (Schwyn 

and Neilands 1987). 

Many bacterial species communicate among themselves via mediators– 

autoinductors in process called quorum sensing – QS. This mechanism 

consists among others extracellular enzymes, production of antibiotics or 

motility. Some bacteria use in this process N-acyl homoserine lactones (AHL). 

Production of N-acyl homoserine lactones (AHL) by bacteria was tested with 

AHL-indicator strain Chromobacterium violaceum CV026. Three isolates: 3M, 

35M and 48M gave positive reaction, what indicates their ability to act on 

other bacteria (McClean et al., 1997). 

Another important feature of biocontrol bacteria is ability to biofilm 

formation, the structure composed of bacterial colonies located in mass of 

extracellular polymers (secreted in form of ooze), demonstrating the ability of 

adhesion to various surfaces and resistant to external factors such as drying 

or toxic chemicals including antibiotics. The ability of biofilm formation was 

studied by the method of Hossain and Tsuyumu (2006). Among the studied 

isolates the strongest ability to form biofilm showed 43M, 48M and L16. 

In conclusion, the protective activity of the selected isolates against fire 

blight did not correspond to the studied indicators of their mechanisms of 

action. Thus, their activity may be associated with the expression of genes 

under particular conditions as well as to other mechanisms which are currently 

under examination. 

193

194 

Literatura 

Flemming H.C., 1993: Biofilms and environmental protection. Water Science 

and Technology 27: 1–10. 

Hossain M.M., Tsuyumu S., 2006: Flagella-mediated motility is required for 

biofilm formation by Erwinia carotovora subsp. carotovora. Journal of General 

Plant Pathology 72: 34-39. 

McClean K.H., Winson M.K., Fish L., Taylor A., Chhabra S.R., Camara M., 

Daykin M., Lamb J.H., Swift S., Bycroft B.W., Steward G.S.A.B., Williams 

P., 1997: Quorum sensing and Chromobacterium violaceum: exploitation of 

violacein production and inhibition for the detection of N-acylhomoserine 

lactones. Microbiology 143: 3703-3711. 

Schwyn B., Neilands J.B., 1987: Universal CAS assay for the detestion and 

determination of siderophores. Analytical Biochemistry 160: 47-60.

POSTERY

GRZYBY NA ROŚLINACH Z RODZAJU SAMBUCUS I TILIA 

Iwona Adamska i Beata Czerniawska 

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny, Zakład Ochrony Roślin, 


iwonaadamska@interia.pl 

Bez czarny (Sambucus nigra L.) i koralowy (S. racemosa L.) oraz lipa drobnolistna 

(Tilia cordata Mill.) i szerokolistna (T. platyphyllos Scop.) to rośliny 

pospolite dla Polski. Często występują one w stanie dzikim, choć bywają one 

tez używane w celach dekoracyjnych do nasadzeń parkowych i przyulicznych. 

Jednakże mają one także i inne zastosowania. Owoców bzu czarnego używa 

się do produkcji soków i konfitur. Drewna lipowego używa się do wyrobów 

stolarskich i instrumentów muzycznych (Podbielkowski i Sudnik-Wójcikowska 

2003). Roślin tych używa się także w ziołolecznictwie. W przypadku bzu 

surowcem są najczęściej owoce i kwiatostany, rzadziej liście i kora, a lipa dostarcza 

kwiatostanów. Rośliny te są źródłem m.in. olejków eterycznych, flawonoidów 

i glikozydów (Broda i Mowszowicz 1996). Celem badań było określenie 

gatunków grzybów zasiedlających liście i kwiaty bzu czarnego i koralowego 

oraz lipy drobnolistnej i szerokolistnej. 

Materiałem badawczym były liście i kwiaty Sambucus nigra, S. racemosa, 

Tilia cordata i T. platyphyllos, które wykazywały zmiany chorobowe. Zbierano 

rośliny występujące zarówno w stanie dzikim, jak i nasadzenia parkowe 

i przyuliczne. Materiał badawczy pochodził z wybranych miejscowości Zachodniopomorskiego 

(Gościno, Kamień Pomorski, Kołobrzeg i Szczecin). Pobrano 

go w latach 2009-2010 (od czerwca do października). 

W trakcie badań zidentyfikowano łącznie 14 gatunków grzybów. Rośliny 

z rodzaju Sambucus zasiedlało 9 gatunków, a rodzaj Tilia - 7. Tylko 2 taksony 

grzybów znaleziono na wszystkich czterech badanych gatunkach roślin. 

Grzybami tymi były pospolite saprotrofy Alternaria alternata i Cladosporium 

spp. Ich obecność stwierdzano najczęściej na zamierających fragmentach liści. 

Grzybami znalezionymi tylko na roślinach z rodzaju Sambucus były: Asteromella 

ebuli (Fuckel) Moesz ex Bat. & Peres, Cercospora depazeoides (Desm.) 

Sacc., Fusarium spp., Microsphaera vanbruntiana var. sambuci-racemosae (U. 

Braun) U. Braun & S. Takam., Phoma exigua var. exigua Desm., Ramularia 

sambucina Sacc. i Septoria ebuli Roberge ex Desm.. Natomiast tylko rośliny 



ISBN 978-83-60775-31-8 

197

198 

z rodzaju Tilia zasiedlały: Asteromella tiliicola (Oudem.) Arx, Cercospora microsora 

Sacc., Discula umbrinella (Berk. & Broome) M. Morelet, Phyllosticta 

tiliae Sacc. & Speg. i Septoria tiliae Westend. 

Summary 

FUNGI ON PLANTS OF THE GENUS SAMBUCUS AND TILIA 

Elder (Sambucus nigra L.), red elder (S. racemosa L.), small-leaved linden 

(Tilia cordata Mill.) and broad-leaved linden (T. platyphyllos Scop.) are 

common plants in Poland. They often occur in the wild, and are also used for 

decorative purposes for planting in parks and on streets. Elderberry fruit used 

for the production of juices and preserves, and linden wood is the raw material 

for carpentry and for the manufacture of musical instruments (Podbielkowski 

and Sudnik-Wójcikowska 2003). These plants are also used in herbal medicine. 

The raw material obtained from elderberry are fruits and flowers, fewer 

leaves and bark, and lime provides inflorescences. These plants are a source 

of essential oils, flavonoids and glycosides (Broda and Mowszowicz 1996). The 

aim of this study was to determine the species of fungi colonizing leaves and 

flowers plants of the genus Sambucus and Tilia. 

Research material were the leaves and flowers of plants Sambucus nigra, 

S. racemosa, Tilia cordata and T. platyphyllos with symptoms of disease. 

Occurring plants were collected in the wild and planted in parks and on 

streets. The research material came from some town of Zachodniopomorskie 

(Gościno, Kamień Pomorski, Kołobrzeg and Szczecin). Plants were collected in 

2009-2010 (from June to October). 

During the study identified a total of 14 species of fungi. Nine species of 

fungi on plants of the genus Sambucus and 7 of the genus Tilia were found. 

Only 2 species of fungi inhabited all four test plant species (Alternaria 

alternata and Cladosporium spp). They were present on parts of dying leaves. 

Asteromella ebuli (Fuckel) Moesz ex Bat. & Peres, Cercospora depazeoides 

(Desm.) Sacc., Fusarium spp., Microsphaera vanbruntiana var. sambuciracemosae 

(U. Braun) U. Braun & S. Takam., Phoma exigua var. exigua 

Desm., Ramularia sambucina Sacc. and Septoria ebuli Roberge ex Desm. were 

found on plants of the genus Sambucus. Asteromella tiliicola (Oudem.) Arx, 

Cercospora microsora Sacc., Discula umbrinella (Berk. & Broome) M. Morelet, 

Phyllosticta tiliae Sacc. & Speg. and Septoria tiliae Westend. inhabited plants 

of the genus Tilia.

ANTAGONISTYCZNE ODDZIAŁYWANIE GRZYBÓW 

GLEBOWYCH WOBEC RÓŻNYCH IZOLATÓW 

RODZAJU FUSARIUM WYOSOBNIONYCH 

Z WYPUSTEK SZPARAGA LEKARSKIEGO 

Roman Andrzejak 

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Fitopatologii, 

ul. Dąbrowskiego 159, 60-594 Poznań 

romstand@up.poznan.pl 

W warunkach in vitro oceniono wpływ dwóch zbiorowisk grzybów glebowych 

pochodzących z plantacji szparaga w Poznaniu i Świdwowcu. Z uzyskanych, 

w latach 2004-2006, prób glebowych wykonywano izolacje na pożywkę 

Martina-Johnsona (Martin 1950, Johnson 1957), płytki inkubowano przez 10 

dni, a następnie odszczepiano na pożywkę PDA. Uzyskane kultury identyfikowano 

wg kluczy mikologicznych. Grzyby glebowe należały do różnych gatunków: 

Apiospora montagnei, Aspergillus fumigatus, Chaetomium aureum, 

Ch. cochlioides, Cladosporium cladosporioides, Epicoccum nigrum, Fusarium 

oxysporum, F. solani, Gliocladium catenulatum, G. virens, Humicola fuscoatra 

var. fuscoatra, Mucor hiemalis, Paecilomyces lilacinus, P. marquandii, 

Penicillium aurantiogriseum, P. citreonigrum, P. funiculosum, P. janczewski, 

P. waksmanii, Phoma eupyrena, Talaromyces flavus var. flavus, Trichoderma 

atroviride, T. koningii, T. viride, Zygorrhynchus moelleri. 

Do badania wpływu zbiorowisk grzybów glebowych na wzrost in vitro patogenów 

wykorzystano metodę szeregów biotycznych (Mańka 1974). Do badań 

wybrano najliczniej reprezentowanych przedstawicieli grzybów glebowych 

z każdego stanowiska oraz z każdego roku (2004, 2005, 2006). Badane grzyby 

glebowe należały do następujących gatunków: Apiospora montagnei, Aspergillus 

fumigatus, Chaetomium aureum, Ch. cochlioides, Cladosporium cladosporioides, 

Epicoccum nigrum, Gliocladium catenulatum, G. virens, Humicola 

fuscoatra var. fuscoatra, Mucor hiemalis, Paecilomyces lilacinus, P. marquandii, 

Penicillium aurantiogriseum, P. citreonigrum, P. funiculosum, P. janczewski, 

P. waksmanii, Phoma eupyrena, Talaromyces flavus var. flavus, Trichoderma 

atroviride, T. koningii, T. viride, Zygorrhynhus moelleri. Reprezentacja 

danego zbiorowiska zestawiona została do oceny z grzybami rodzaju Fusa- 



ISBN 978-83-60775-31-8 

199

200 

rium pochodzących z obu plantacji. Grzyby patogeniczne uzyskane z wypustek 

szparaga lekarskiego reprezentowały różne izolaty Fusarium culmorum, 

F. equiseti, F. oxysporum, F. proliferatum, F. solani, F. verticilioides. Każda 

kombinacja testowa miała 4 powtórzenia, uzyskane oceny uśredniano. Najbardziej 

ograniczającymi wzrost badanych patogenów były następujące wyosobnione 

z gleby gatunki grzybów: Gliocladium virens, Mucor hiemalis, Trichoderma 

atroviride, T. koningii, T. viride, Zygorrhynhus moelleri. Indywidualny 

efekt biotyczny (IEB) tych gatunków, w zależności od badanego patogena, 

wynosił od +6 do + 8. Sumaryczny efekt biotyczny (SEB) był jednak ujemny, 

oba zbiorowiska grzybów sprzyjały wzrostowi badanych izolatów rodzaju Fusarium. 

Najniższe wartości SEB dla wszystkich izolatów rodzaju Fusarium 

uzyskano ze stanowiska w Marcelinie. 

Summary 

ANTAGONISTIC EFFECTS OF SOLI FUNGUS ON DIFFERENT 

ISOLATES OF FUSARIUM ISOLATED FROM ASPARAGUS SPEARS 

In the years 2004-2006, samples of soil from two asparagus plantations were 

collected for mycological analysis. 

The research was devoted to the effect of communities of soil fungi 

on the growth of the Fusarium (F.culmorum, F. equiseti, F. oxysporum, 

F. proliferatum, F. solani, F. verticilioides ) pathogens obtained from the spears 

in vitro conditions. Both soil fungi communities supported the growth of all the 

Fusarium isolates.

ZDROWOTNOŚĆ 8 ODMIAN PSZENICY JAREJ 

UPRAWIANEJ W SYSTEMIE EKOLOGICZNYM NA TLE 

SYSTEMU INTEGROWANEGO I KONWENCJONALNEGO 

Anna Baturo-Cieśniewska i Aleksander Łukanowski 

Uniwersystet Technologiczno-Przyrodniczy, Katedra Fitopatologii i Mikologii 

Molekularnej, ul. Ks. Kordeckiego 20, 85-225 Bydgoszcz 


Przedmiotem badań były korzenie i podstawy źdźbła pszenicy jarej uprawianej 

na polach doświadczalnych należących do IUNG PIB w Puławach. W latach 

2005-2007, w fazie początku krzewienia i dojrzałości wczesno-woskowej, analizowano 

zdrowotność odmian Bryza, Ismena, Jasna, Koksa, Napola, Rokicka, 

Zebra i Vinjett uprawianych w systemie ekologicznym oraz odmiany Vinjett 

uprawianej również w systemie integrowanym i konwencjonalnym. 

Makroskopowej ocenie zdrowotności poddano korzenie i podstawy źdźbła, 

a z roślin wykazujących objawy chorobowe izolowano grzyby na pożywce PDA 

po odkażeniu w 1% NaOCl, wypłukaniu w wodzie sterylnej. Dane z oceny 

zdrowotności przeprowadzonej w skali 0-5 przetransformowano na indeks porażenia 

(IP) i przeanalizowano statystycznie. 

Ocena makroskopowa korzeni przeprowadzona w fazie początku krzewienia 

wykazała zróżnicowane porażenie w poszczególnych latach badań. Rośliny 

były najsilniej porażone w drugim roku badań, natomiast w ostatnim w tej 

fazie nie odnotowano objawów chorobowych na korzeniach. W pierwszym roku 

w systemie ekologicznym IP wynosił średnio 0,5% i wahał się w granicach od 

0% w przypadku odmiany Bryza do 1,4 dla odmiany Ismena. W drugim roku 

średnie porażenie w systemie ekologicznym wynosiło 3,5% przy najwyższej 

wartości dla odmiany Koksa (4,4) i najniższej dla ‘Rokickej’ (2,4). Korzenie odmiany 

Vinjett w obu fazach, we wszystkich latach badań, wyraźnie najsilniej 

były porażone w systemie konwencjonalnym, a najsłabsze porażenie stwierdzono 

w systemie integrowanym. W fazie dojrzałości woskowej porażenie korzeni 

stwierdzono we wszystkich próbach, podobnie jak we wcześniejszej fazie 

odmiany w poszczególnych latach reagowały w zróżnicowany sposób, jednak 

w systemie ekologicznym sytuacja się zmieniła. Ogólnie można zauważyć, że 

średnio najwyższy stopień porażenia stwierdzono w przypadku odmiany Rokicka. 

Najwyraźniejsze różnice między odmianami obserwowano w 2007 roku, 



ISBN 978-83-60775-31-8 

201

202 

gdzie przy średnim IP= 8,0, dla odmiany Rokickej stwierdzono IP=16,8%, 

a dla ‘Koksy’ 2,4%. 

Ocena zdrowotności podstaw źdźbła wykazała porażenie roślin we wszystkich 

latach badań w obu fazach. W fazie krzewienia najwyższy IP odnotowano 

w 2005, gdzie w systemie ekologicznym średnia wartość wynosiła 1,8%, przy 

najwyższej wartości (4,7)dla odmiany Rokicka i najniższej (0,2%) dla odmiany 

Jasna. W 2006 roku porażenie w tym systemie wahało się od 0,6% dla odmian 

Ismena i Zebra do 2,8% dla odmiany Jasna przy wartości średniej 1,4%. 

W ostatnim roku, porażenie było najsłabsze i wynosiło średnio 0,9%, a najsilniej 

porażona była odmiana Rokicka (1,7%). W przypadku podstawy źdźbła 

odmiany Vinjett w obu fazach nie zaobserwowano tak wyraźnych różnic między 

systemami uprawy, jak w przypadku korzeni. Jedynie w pierwszym roku 

w fazie krzewienia stwierdzono wyższe porażenie w systemie konwencjonalnym, 

a w drugim w obu fazach zauważono tendencje do nieco wyższego porażenia 

w systemie ekologicznym. 

W fazie dojrzałości woskowej porażenie w 2005 roku w systemie ekologicznym 

kształtowało się na poziomie 24,3%, przy indeksie porażenia 19,0 dla 

‘Koksy’ i 35,8% dla ‘Rokickiej’. W kolejnym roku było zbliżone i średni IP wynosił 

26,5%. Również w tym roku najsilniej porażona była odmiana Rokicka 

(IP = 32,8), a najsłabsze objawy chorobowe obserwowano u odmiany Jasna. W 

ostatnim roku porażenie było słabsze (IP = 12,5) i podobnie jak w latach poprzednich 

najwyższy IP stwierdzono u ‘Rokickiej’ (16,8%), a najzdrowsze była, 

podobnie jak w 2006 odmiana Jasna (IP=3,8%). Ogólnie można stwierdzić, że 

odmiana Rokicka najgorzej reagowała na system ekologiczny. 

Wśród grzybów patogenicznych izolowano m. in. Fusarium oxysporum, 

F. avenaceum, F. culmorum, F. graminearum, F. solani, Bipolaris sorokiniana, 

Rhizoctonia spp. i Gaeumannomyces graminis. Stwierdzono również stosunkowo 

wysoki procent Colletotrichum graminicola i Aureobasidium pullulans. 

Summary 

HEALTH OF EIGHT SPRING WHEAT CULTIVARS GROWN 

IN ORGANIC SYSTEM AS COMPARED WITH INTEGRATED 

AND CONVENTIONAL SYSTEM 

The subject of the study was health of roots and stem bases of spring wheat 

grown in experimental fields owned by IUNG PIB in Puławy. In 2005-2007, 

in the early tillering stage and early-wax maturity, there was assessed health 

of cultivars cv. Bryza, Ismena, Jasna, Koksa, Napola, Rokicka, Zebra and 

Vinjett grown in the organic system as well as cv. Vinjett in integrated and 

conventional system. 

There was conducted macroscopic assessment of health of roots and stem 

bases, and from plants showing disease symptoms there were isolated fungi

on PDA medium after disinfection with 1% solution of NaOCl and rinsing in 

sterile water. Data from the health assessment carried out in a 0-5 scale were 

transformed onto disease index (DI) and analyzed statistically. 

Root health assessment carried out in early tillering stage showed a different 

infection in particular years. Plants were affected at the highest degree in 

the second year of study, while in the last year in this phase there were no 

symptoms on the roots. In the first year in organic system mean DI value was 

0.5% and ranged from 0% for cv. Bryza up to 1.4 for cv. Ismena. In second year 

mean DI level in organic system was 3.5%; at the highest value for a cv. Koksa 

(4.4%) and lowest for cv. Rokicka (2.4%). Roots of cv. Vinjett in both phases, 

in all years of research, were clearly the most affected in conventional system, 

and the weakest infection was noted in integrated system. In the wax maturity 

stage infection was noted in all root samples, as well as in the earlier phase 

cultivars showed various reactions in particular years, but in organic system, 

the situation changed. Generally, the highest mean degree of infection was 

found for cv. Rokicka. The clearest differences between cultivars were observed 

in 2007, where at mean DI level 8.0%, for cv. Rokicka DI was 16.8%, and for 

cv. Koksa 2.4%. 

Stem base health assessment showed infection in all the years of research 

in both phases. In the tillering phase the highest DI was noted in 2005, where 

in organic system its mean value was 1.8%, while the highest (4.7%) for cv. 

Rokicka and lowest (0.2%) for cv. Jasna. In 2006, infection level in this system 

ranged from 0.6% for cv. Ismena and Zebra to 2.8% for cv. Jasna. In the last 

year, infection was the lowest and it mean value was 0.9%, and cv. Rokicka was 

infected at the highest degree (1.7%). In the case of stem bases of cv. Vinjett 

there was no such clear differences between cultivation systems variations in 

both phases, as for roots. Only in the first year in the tillering stage infection 

was higher in the conventional system, and in the second year, in both phases 

there was observed a tendency to slightly higher infestation in organic system. 

In 2005 stem base mean DI in wax maturity phase in 2005 was observed 

in organic system (24.3%), with DI=19.0% for cv. Koksa and 35.8% for cv. 

Rokicka. Next year showed similar mean DI=26.5%. Also in this year the most 

infescted ultivar was Rokicka (DI=32.8), and the weakest disease symptoms 

were observed in cv. Jasna. In the last year disease intensity was lower (DI 

= 12.5) and as in previous years, the highest DI was found for cv. Rokicka 

(16.8%), and was the healthiest, as in 2006, was cv. Jasna (DI = 3.8%). Overall, 

cv. Rokicka responded the worst for organic cultivation. 

Among pathogenic fungi there were isolated mainly Fusarium oxysporum, 

F. avenaceum, F. culmorum, F. graminearum, F. solani, Bipolaris sorokiniana, 

Rhizoctonia spp. and Gaeumannomyces graminis. It was also observed relatively 

high share of Colletotrichum graminicola and Aureobasidium pullulans. 

203

204 

KLINIKA CHORÓB ROŚLIN 

Natasza Borodynko i Henryk Pospieszny 

Instytut Ochrony Roślin–Państwowy Instytut Badawczy, 

ul. Wł. Węgorka 20, 60-318 Poznań 

nataszaborodynko@tlen.pl 

Klinika Chorób Roślin jest nowo powstałą pracownią wpisaną w struktury 

Zakładu Wirusologii i Bakteriologii Instytutu Ochrony Roślin – Państwowego 

Instytutu Badawczego w Poznaniu. Jest to laboratorium bardzo dobrze wyposażone 

w aparaturę wraz z nowoczesną szklarnią. Klinika została powołana 

jako efekt realizacji projektu europejskiego WND-POIG.02.01.00-30-069/06-01 

i ma za zadanie prowadzenie diagnostyki chorób roślin, zarówno wirusowych, 

bakteryjnych, jak i grzybowych oraz badań naukowych w tym zakresie. Wiele 

czynników pochodzenia organicznego i nieorganicznego powoduje podobne objawy, 

dlatego właściwa diagnostyka jest podstawą podjęcia dalszych działań 

pozwalających na ochronę plantacji. Diagnostyka prowadzona jest z zastosowaniem 

klasycznych metod biologicznych, testów serologicznych (ELISA) i bardzo 

czułych i specyficznych technologiach opartych na DNA, w tym real-time 

PCR. Klinika jest laboratorium multidyscyplinarnym i w jej działalność są włączeni 

pracownicy naukowi Instytutu Ochrony Roślin–PIB z różnych dziedzin 

ochrony roślin. Działalność Kliniki jest skierowana do producentów, eksporterów, 

służb fitosanitarnych oraz działkowców. 

Summary 

PLANT DISEASE CLINIC 

The Plant Disease Clinic is a service laboratory situated within the 

Department of Virology and Bacteriology at the Institute of Plant Protection– 

National Research Institute. The clinic is supported by grant WND- 

POIG.02.01.00-30-069/06-01. It is a modern and unique unit connected with 

a new greenhouse in Poland. The Plant Disease Clinic is designed to provide 

plant disease diagnostic service for anyone interested in plant diseases. Our 

services include analysis of plant material for viral, bacterial and fungal 

pathogens as well as suggesting appropriate control measures when available. 



ISBN 978-83-60775-31-8

Disease diagnosis is a critical initial step for successful disease management. 

Several different diseases and/or plant health problems can cause similar 

symptoms. Therefore, it is important to obtain an accurate diagnosis to choose 

the best disease-control measures . Accurate plant disease can be diagnosed 

by using biological, serological methods and sensitive and specific DNAbased 

technologies including real-time PCR. Our laboratory serves growers, 

agronomists, seed producers, plant protection service and homeowners. 

205

206 

ALTERNATYWNE METODY FUMIGACJI: PROJEKT LIFE+ 

WSPIERAJĄCY INTEGROWANE I ZRÓWNOWAŻONE 

METODY ZWALCZANIA ORGANIZMÓW SZKODLIWYCH 

W GLEBIE W UPRAWACH OGRODNICZYCH 

Jolanta Ciesielska 2 , Piotr Sobiczewski 1 , Czesław Ślusarski 1 , 

Beata Meszka 1 i Eligio Malusa 2 

1 Instytut Ogrodnictwa, ul. Konstytucji 3 Maja 1/3, 96-100 Skierniewice 

2 JWC Projects, ul. Zwycięzców 28, 03-938 Warszawa 


Intensyfikacja upraw w produkcji ogrodniczej w Polsce spowodowała 

wzrost nasilenia występowania chorób odglebowych. Zwalczanie organizmów 

powodujących te choroby było przez długi czas oparte na bromku metylu. Jednakże 

zakaz jego stosowania spowodował potrzebę opracowania nowych metod 

odkażania gleby. W zasadzie podejście zawarte w integrowanym systemie 

ochrony roślin pokrywa się z założeniami zrównoważonego zwalczania szkodników 

i patogenów glebowych. Jest ono promowane przez projekt Life+ “Zrównoważone 

stosowanie fumigantów chemicznych do zwalczania organizmów 

szkodliwych w glebie w sektorze ogrodniczym (SustUse Fumigants)” (www. 

sustainablefumigation.eu). W Polsce projekt jest prowadzony przez Instytut 

Ogrodnictwa w Skierniewicach i firmę JWC Project. Pozostali partnerzy to: 

Centrum Innowacji w Sektorze Rolno-Środowiskowym AGROINNOVA przy 

Uniwersytecie w Turynie (koordynator), firma Dow AgroSciences Italia, Uniwersytet 

Rolniczy w Atenach - Wydział Patologii Roślin. 

Głównym celem projektu jest zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska 

poprzez opracowanie i rozpowszechnienie stosowania niższych dawek pestycydów 

oraz metod alternatywnych do odkażania gleby (solaryzacja, szczepienie, 

biofumigacja, odkażanie parą aktywną) w uprawach ogrodniczych. Projekt 

wspiera politykę Unii Europejskiej zrównoważonego stosowania pestycydów, 

których cele są sformułowane w Dyrektywie 2009/128/WE. Projekt składa się 

z 5 działań ukierunkowanych na rozpowszechnianie stosowania zrównoważonych 

strategii ochrony roślin przed chorobami odglebowymi w ogrodnictwie i poszerzanie 

świadomości producentów, techników przeprowadzających fumigację, 



ISBN 978-83-60775-31-8

doradców rolnych, pracowników administracji publicznej i społeczeństwa na 

temat strategii zrównoważonej ochrony upraw przed agrofagami. 

Działania projektu SustUse Fumigants są realizowane w 24 lokalizacjach 

demonstracyjnych (gospodarstwa pilotażowe), określonych w 9 obszarach projektu, 

na różnych uprawach ogrodniczych. 

W Polsce doświadczenia są prowadzone na truskawkach i warzywach (pomidor, 

papryka i ogórek), zarówno w uprawie pod osłonami, jak i w uprawie 

polowej. Zastosowano następujące praktyki zwalczania szkodników i chorób 

odglebowych: 

1. stosowanie fumigantów chemicznych (dazomet, metam Na, chloropikryna 

i 1,3D + chloropikryna) w zredukowanych dawkach (ustalonych na podstawie 

oceny występowania organizmu szkodliwego) i przy zastosowaniu folii VIF ; 

2. odkażanie aktywną parą wodną przy użyciu innowacyjnej maszyny (producent 

firma Celli), która wykorzystuje egzotermiczną reakcję CaO lub 

KOH z wodą; 

3. biofumigacja z zastosowaniem mączki Brassica carinata, także w kombinacji 

z inokulum Trichoderma hartianum 

4. szczepienie roślin na podkładkach odpornych na patogeny 

Projekt przewiduje też szkolenia dla doradców rolnych i techników przeprowadzających 

fumigację w zakresie: diagnostyki i zwalczania patogenów glebowych, 

ryzyka środowiskowego i sanitarnego związanego z ich stosowaniem, 

sposobów aplikacji i rozwoju normatyw prawnych. Ponadto zostanie wykonana 

ocena wyników środowiskowych i opłacalności ekonomicznej testów wykonanych 

w 24 gospodarstwach pilotażowych.. Działalność upowszechnieniowa ma 

za zadanie udostępnienie operatorom wyników badań i równoległe stymulowanie 

programów badawczych, aby w ten sposób wnieść wkład w opracowywanie 

Krajowego Planu Działania, zgodnie z Dyrektywą 2009/128/WE. 

Summary 

ALTERNATIVE METHODS FOR FUMIGATION: A LIFE PROJECT 

SUPPORTING THE INTEGRATED AND SUSTAINABLE CONTROL 

OF HARMFUL SOIL ORGANISMS IN HORTICULTURE 

The intensification of horticultural productions has increased the 

occurrence of soil-borne diseases. The control of different soil pathogens and 

pests has, for long time, relayed on the use of methyl bromide. However, the 

ban of this fumigant has prompted the need of finding new methods of soil 

fumigation. Generally, the approach of an integrated plant control system 

has been proven the best method to sustainably control pests and diseases 

originating from the soil. 

This approach is promoted by the Life+ project “Sustainable use of chemical 

fumigants for the control of soil-borne pathogens (SustUse Fumigants)” (www. 

207

208 

sustainablefumigation.eu). In Poland the project is carried out by the Institute 

of Horticulture and the company JWC Project. The other partners are: Centre 

of Competence in the Agri-Food Sector AGROINNOVA of the University of 

Torino (coordinator), Dow AgroSciences Italia, Agricultural University of 

Athens – Department of Plant Pathology. 

The overall objective of the SustUse project is to contribute to the 

reduction of environment pollution through promoting the use of reduced 

doses of chemical fumigants and the application of alternative methods for 

soil disinfection (solarisation, biofumigation, fumigation with active steam, 

grafting onto resistant rootstocks) of horticultural crops. Such goal is 

supporting the EU strategy of sustainable use of pesticides which goals are 

included into the Directive 2009/128/EU. 

The Project is composed of 5 activities which aim at promoting the use of a 

sustainable strategy for the control of soil-borne pathogens and at increasing 

the awareness of producers and other stakeholders on the sustainable control 

of crops. 

The activities of the Project are realized in 24 demonstration sites (pilot 

farms), from 9 regions, on several horticultural crops. In Poland the trials are 

conducted on strawberry and vegetable crops (tomato, pepper and cucumber), 

both in open fields and under tunnel. The practices tested for the management 

of the soil pathogens include: 

1. use of chemical fumigants (dazomet, metam Na, chloropycrine and 1,3D + 

chloropycrine) at reduced doses, defined on the basis of pest assessment, 

and by application of VIF films; 

2. active steam fumigation by a newly developed machine that exploit the 

exothermic reaction of CaO or KOH with water; 

3. biofumigation with Brassica carinata also in association with inoculation 

with Trichoderma hartianum 

4. grafting of plants onto resistant rootstocks 

The Project foresees also trainings, for advisors and Professional involved 

in fumigation, on subjects related to diagnosis of soil pathogens and their 

control, environmental and health risks, legal provisions. 

The evaluation of the results from the 24 pilot farms will be carried out also 

with regards to environment and economical feasibility of the new practices.. 

The dissemination activity shall to provide information that enables farmers 

to make informed decisions and also support the process of development of the 

National Action Plan as foreseen by the Dir. 2009/128/EU 

The Project is funded by the Life+ Program

PATOGENY NADZIEMNEJ CZĘŚCI ZIEMNIAKA 

NAWOŻONEGO DOLISTNIE 

Bożena Cwalina-Ambroziak 1 , Bożena Bogucka 2 

i Maciej Nowak 3 

1 Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Katedra Fitopatologii i Entomologii, 

ul. Prawocheńskiego 17, 10-720 Olsztyn, 

2 Katedra Agrotechnologii i Zarządzania Produkcją Roślinną, 

ul. Oczapowskiego 8, 10-719 Olsztyn, 

3 Tymbark SA Oddział Olsztynek, ul. Zielona 16, 11-015 Olsztynek 

bambr@uwm.edu.pl 

W badaniach podjęto próbę określenia wpływu wieloskładnikowych nawozów 

dolistnych z mikroelementami: Basfoliar 12-4-6, ADOB Mn and Solubor 

DF, aplikowanych pojedynczo i w kombinacjach, na skład zbiorowiska grzybów 

kolonizujących liście i łodygi ziemniaka. 

Materiał i metody 

W doświadczeniu założonym przez Katedrę Agrotechnologii i Zarządzania 

Produkcją Roślinną UWM w Olsztynie (układ losowanych podbloków, w czterech 

powtórzeniach) uprawiano 3 odmiany ziemniaka: wczesną Adam, średnio 

późną Pasja Pomorska i późną Ślęza. Kwalifikowane bulwy wysadzano w rzędzie 

co 40 cm, rozstawa międzyrzędzi 62,5 cm. Jako pierwszy czynnik doświadczenia 

zastosowano dwa poziomy nawożenia mineralnego: A - 80 kg N ∙ ha -1 , 80 

kg P ∙ ha -1 , 120 K ∙ ha -1 , B - 120 kg N ∙ ha -1 , 120 kg P ∙ ha -1 , 180 K ∙ ha -1 . Drugi 

czynnik stanowiły kombinacje z nawożeniem dolistnym: a. Basfoliar 12-4-6 (8 l 

∙ ha -1 ), b. ADOB Mn (4 l ∙ ha -1 ), c. Solubor DF (2 l ∙ ha -1 ), d. ADOB Mn (2 l ∙ ha -1 ) 

+ Solubor DF (1 l ∙ ha -1 ), e. ADOB Mn (2 l ∙ ha -1 ) + Basfoliar 12-4-6 (4 l ∙ ha -1 ), 

f. Basfoliar 12-4-6 (4 l ∙ ha -1 ) + Solubor DF (1 l ∙ ha -1 ), g. Basfoliar 12-4-6 (2,7 

l ∙ ha -1 ) + ADOB Mn (1,3 l ∙ ha -1 ) + Solubor DF (0,7 l ∙ ha -1 ), h. bez nawożenia 

dolistnego. Nawozy dolistny zastosowano jednorazowo w fazie pełnego zwarcia 

międzyrzędzi ziemniaka. Przedplonem były zboża. Na wszystkich poletkach 

przeprowadzono jednakowe zabiegi ochrony roślin (zalecenia IOR/PIBw Poznaniu). 

W laboratorium przeprowadzono izolacje grzybów z liści i łodyg ziemniaka. 

Po kwitnieniu losowo pobierano po 20 liści ze środkowego piętra roślin 

(z poletek w poszczególnych kombinacjach), wycinano 1cm 2 fragmenty, które 

umieszczano w kolbach z 90 ml sterylnej wody i wytrząsano przez 10 minut. 



ISBN 978-83-60775-31-8 

209

210 

Z zawiesiny pobierano po 0,2 ml na płytki Petriego i zalewano pożywką PDA 

z różem bengalskim i streptomycyną. Zebrane 4 tygodnie przed wykopkami 

łodygi cięto na 0,5 cm kawałki, odkażano w (50% etylenie i 1% podchlorynie 

sodu i wykładano na PDA. Wyrosłe kolonie grzybów przeszczepiano na skosy 

w celu identyfikacji mikroskopowej wg kluczy. 

Rozkład temperatur od maja do sierpnia w badanych sezonach wegetacyjnych 

był zbliżony, a niższe o ponad połowę opady zanotowano w sezonie wegetacyjnym 

2008r. niż w pozostałych. 

Wyniki i dyskusja 

Grzyby drożdżopodobne dominowały w zbiorowisku otrzymanym z liści odmiany 

wczesnej (60% udział) i odmian późnych (po ok. 90%). Spośród saprotrofów 

licznie zidentyfikowano gatunki: Cladosporium cladosporioides, Humicola 

spp., rzędu Mucorales, Penicillium spp. Grzyby patogeniczne nielicznie 

kolonizowały liście powyższych odmian, odpowiednio 10 i po 2%. Były reprezentowane 

przez gatunki: A. alternata (najczęściej identyfikowane), A. solani, 

B. cinerea, rodzaju Fusarium (8 gatunków), H. solani i R. solani. Najwięcej 

izolatów sprawcy alternariozy otrzymano z roślin w ubogim w opady sezonie 

wegetacyjnym 2008 r. Z większą częstotliwością sprawców chorób izolowano 

z roślin wczesnej odmiany nawożonych NPK w niższej dawce (A) niż w wyższej 

dawce (B), odwrotnie w przypadku odmian późnych. Najbardziej widoczny 

wpływ zastosowanych nawozów dolistnych na udział patogenów w zbiorowisku 

grzybów zasiedlających liście zaznaczy się u odmiany Adam; wynosił od 

4,8% (kombinacja „d”) do 18,6% w kombinacji bez nawożenia. U pozostałych 

odmian nawożenie dolistne nieznacznie różnicowało populacje tych grzybów 

w poszczególnych kombinacjach nawozowych. 

Patogeny bardzo licznie, w zbliżonym stopniu – po ok. 90% występowały w 

zbiorowisku grzybów otrzymanym z łodyg badanych odmian ziemniaka. Przewagę 

populacji czynników chorobotwórczych – 4% dla odmiany wczesnej i 2% 

dla odmian późnych - zanotowano w wariancie nawożenia z wyższą dawką 

niż z niższą dawką. Analizując stosowane nawozy dolistne stwierdza się największy 

udział – ponad 95% patogenów w zbiorowisku grzybów uzyskanych 

z łodyg odmiany Adam i Pasja Pomorska nawożonych łącznie trzema nawozami 

i odmiany Ślęza z nawożeniem ADOB Mn i Solubor DF. Wśród patogenów 

dominującym okazał się sprawca antraknozy ziemniaka (58,3% ogółu 

grzybów). Z największą częstotliwością gatunek ten zasiedlał łodygi odmiany 

Pasja Pomorska w kombinacji „g”(67,3%) i łodygi odmiany Ślęza w kombinacji 

„d”. Rzadziej izolowano gatunek A. alternata (32,4%) i grzyby rodzaju Fusarium 

(6,2%), sporadycznie B. cinerea. Najmniejszą liczebność sprawcy alternariozy 

otrzymano z łodyg roślin odmiany Adam i Pasja Pomorska nawożonych 

Basfoliafrem 12-4-6, a najwięcej z łodyg tej ostatniej odmiany w kombinacji 

z łącznie stosowanymi nawozami.

Summary 

PATHOGENS COLONIZING ABOVEGROUND PARTS OF PLANTS 

POTATO IN TREATMENTS WITH FOLIAR FERTILIZATION 

Three potato cultivars: early Adam, mide late Pasja Pomorska ans late 

Ślęza were grown in a three-year exact field experiment in Bałcyny (2008– 

2010). The objective of this study was to determine the effects of three foliar 

fertilizers: Basfoliar 12-4-6, ADOB Mn and Solubor DF (were applied alone and 

in combinations) on fungal communities colonizing leaves and stems of potato. 

Yeast-like fungi were most frequently isolated from potato leaves of all 

cultivars (58,0 to 93,3% of all fungi). Pathogens represented by A. alternata, 

A. solani, B. cinerea, C. coccodes, species of the genera Fusarium, H. solani 

and R. solani were isolated from potato leaves. The predominant species was 

A. alternata. Most isolates of pathogenic fungi were obtained from leaves 

of cv. Adam in the control treatment without foliar fertilization than in the 

treatments with foliar fertilization. 

Pathogenic fungi accounted for approximately 90% of all isolates 

colonizing the stems of three potato cultivars. The predominant species were 

Colletotrichum coccodes (58,3%) and Alternaria alternata (32,4%). Species of the 

genus Fusarium and B. cinerea were sporadic. Most populations of pathogenic 

fungi were obtained from potato stems cv. Adam and Pasja Pomorska 

fertilized Basfoliar 12-4-6+ADOB Mn+Solubor DF. Mineral fertilizers affected 

the abundance of pathogens; more isolates of fungi were obtained from plants 

grown in plots with a higher level of mineral fertilization (B) - N 120 kg x ha -1 P 

144 kg x ha -1 K156 kg -1 than from plants in plots with a lower level of mineral 

fertilization 1 (A) - N 80 kg x ha -1 P 80 kg x ha -1 K120 kg x ha -1 . 

211

212 

WPŁYW OCHRONY BIOLOGICZNEJ I CHEMICZNEJ 

NA NASILENIE ZARAZY I ALTERNARIOZY ZIEMNIAKA 

Bożena Cwalina-Ambroziak 1 i Maciej Nowak 2 





Badania przeprowadzono w celu oszacowania porażenia roślin przez Phytophthora 

infestans i Alternaria spp. oraz plonu bulw ziemniaka chronionego 

biologicznie i chemicznie. W laboratorium wyizolowano grzyby zasiedlające 

łodygi ziemniaka. 


W doświadczeniu w Tomaszkowie (2004-2005) uprawiano 4 odmiany ziemniaka: 

Irys, Irga, Kolia i Ślęza. Zastosowano ochronę ziemniaka w postaci 

3-krotnego opryskiwania roślin w 10-dniowych odstępach poniższymi fungicydami 

oraz biopreparatami: - Biochikol 020 PC 2% stężenie, w dawce 40 ml/ 

roślinę, - Polyversum 0,1% stężenie, w dawce 40 ml/roślinę, - Pyton Consento 

450 SC w dawce 1,7 l · ha -1 (I zabieg), Bravo 500 SC w dawce 2 l · ha -1 (II), Tanos 

50 WG w dawce 0,7 kg · ha -1 (III). Kombinację kontrolną stanowiły poletka 

z roślinami bez ochrony chemicznej. Doświadczenie założono w układzie losowanych 

podbloków; odmiany traktowano jako bloki, natomiast kombinacje 

z ochroną chemiczną i biologiczną - jako podbloki. Na kombinację składało 

się 6 roślin na poletku, w czterech powtórzeniach. Wysadzano kwalifikowane 

bulwy, przedplon stanowiły zboża. 

W okresie wegetacji po 2 tygodniach począwszy od ostatniego zabiegu 

ochrony na wszystkich roślinach na poletku w fazie od kwitnienia roślin do 

początku żółknięcia roślin przeprowadzono 3-krotnie ocenę nasilenia zarazy 

ziemniaka i alternariozy według 9 o skali (Pietkiewicz 1985; 0 o - brak objawów 

porażenia, 9 o – najwyższy stopień porażenia). Wyniki podano w procentach 

jako indeks porażenia Ip. Skuteczność stosowanej ochrony w % wyliczono według 

wzoru Abbotta – zgodnie z zaleceniami EPPO. Po zbiorze oszacowano 

plon bulw z 1 rośliny w gramach. Wyniki opracowano statystycznie (STATI- 



ISBN 978-83-60775-31-8

STICA ® . 9.0 2009). W celu izolacji grzybów z łodyg materiał roślinny pobierano 

4 tygodnie przed wykopkami z poletek składających się na poszczególne 

kombinacje w ilości 30 sztuk. 0,5 cm kawałki łodyg po odkażeniu w 50% etanolu 

i 1% podchlorynie sodu wykładano na PDA. Po inkubacji grzyby przeszczepiano 

na skosy agarowe i identyfikowano. 


Wysokie opady, jakie wystąpiły w sezonie wegetacyjnym 2004 r. stymulowały 

rozwój patogenu Phytopthora infestans. Najwyższe indeksy porażenia 

– ponad 70% zanotowano na odmianie Irys, Irga i Kolia podczas ostatniego 

terminu obserwacji w kombinacji kontrolnej. Ślęza podczas okresu badań charakteryzowała 

się istotnie niższym porażeniem w stosunku do pozostałych odmian 

i okazała się najzdrowszą odmianą. W obydwu latach badań opryskiwanie 

biopreparatami i fungicydami istotnie ograniczało infekcje roślin przez P. 

infestans. Najmniejsze porażenie przez P. infestans zanotowano na roślinach 

opryskiwanych fungicydami. Dowiedziono 25% skuteczności biopreparatu Polyversum 

oraz 29-32% fungicydu Pyton Consento 450 SC, Bravo 500 SC i Tanos 

50 WG w ochronie przed zarazą ziemniaka odmiany Ślęza. 

Rozwojowi alternariozy sprzyjały panujące w 2005 r.; umiarkowane opady 

i temperatury na poziomie średniej z wielu lat. Fungicydy w ostatnich dwóch 

terminach w pierwszym spośród badanych sezonie wegetacyjnym w istotny 

sposób ograniczały infekcje roślin badanych odmian przez patogeny rodzaju 

Alternaria. Analizując średnie dla kombinacji ochronnych w analizowanych 

latach stwierdza się mniejsze nasilenie choroby na roślinach chronionych biologicznie 

i chemicznie niż na roślinach w kombinacji kontrolnej bez ochrony. 

W trakcie całego okresu badawczego wykazano najwyższą skuteczność fungicydów 

w ochronie roślin ziemniaka przed alternariozą. 

Analizując średnie dla kombinacji w poszczególnych latach niniejszych badań 

stwierdza się, że plon bulw ziemniaka wyrosłych z roślin chronionych był 

istotnie wyższy niż z poletek bez ochrony. Dużą zwyżkę plonu bulw w obydwu 

sezonach wegetacyjnych zanotowano u odmiany Irys, Irga i Kolia opryskiwanych 

Biochikolem 020 PC (od 53,9 % do 65,7%) oraz u odmiany Ślęza opryskiwanej 

środkami chemicznymi (od 32% do 48,3%). 

Liczebność patogenów otrzymanych z łodyg ziemniaka chronionego (50% 

wśród ogółu w tej kombinacji) była mniejsza niż z roślin bez ochrony. Do najczęściej 

izolowanych należały grzyby rodzaju Fusarium, kolonizujące rośliny 

we wszystkich kombinacjach ochronnych, rzadziej wyosobniano gatunki: Alternaria 

alternata, Colletotrichum coccodes i Rhizoctonia solani, sporadycznie 

Botrytis cinerea. Największe ograniczenie liczebności sprawców alternariozy 

i antraknozy stwierdzono w kombinacji z opryskiwaniem roślin Polyversum. 

213

214 

Summary 

THE EFFECT OF BIOLOGICAL AND CHEMICAL CONTROL 

ON THE SEVERITY OF LATE BLIGHT AND EARLY BLIGHT 

The study was conducted over the years 2004 and 2005 in experimental 

plots located in Tomaszkowo (NE Poland). Four potato cultivars were grown: 

Irys, Irga, Kolia and Ślęza. Potato 

plants were sprayed three times with Biochikol 020 PC and Polyversum, 

and the following fungicides: Pyton Consento 450 SC, Bravo 500 and Tanos 

50 WG. During the growing season, the severity of late blight and early 

blight was evaluated according to a nine-point scale (Pietkiewicz 1985, where 

0 o - no symptoms, 9 o – most severe symptoms). The results were presented 

as a percentage infection index Ii, and the efficacy (%) of the applied control 

methods was calculated using Abbott’s formula. Tuber yield (g) was estimated 

after harvest. Fungi were isolated from potato stems at the laboratory. 

In both years of the study, the symptoms of infections caused by 

Phytophthora infestans and fungi of the genus Alternaria were significantly 

reduced in unprotected treatments. Fungicides applied in combination 

offered the best control. Polyversum was more effective in pathogen control 

than Biochikol 020 PC. Fungicides and the organic control agent provided a 

comparable yield-protecting effect. Smaller populations of pathogenic fungi 

were isolated from fungicide-treated potato stems than from untreated plants. 

The most substantial reduction in the abundance of the causal agents of late 

blight and early blight was noted in the treatment with Polyversum.

WPŁYW OCHRONY BIOLOGICZNEJ I CHEMICZNEJ NA 

ZBIOROWISKO GRZYBÓW KOLONIZUJĄCYCH ORGANY 

POMIDORA (LYCOPERSICUM ESCULENTUM MILL.) 

I GLEBĘ 

Bożena Cwalina-Ambroziak 1 i Maciej Nowak 2 





W przeprowadzonym doświadczeniu badano możliwości ograniczenia występowania 

grzybów patogenicznych w środowisku uprawnym pomidora pod 

wpływem ochrony biologicznej i chemicznej. 


Pomidor odmiany Rumba Ożarowska uprawiano w latach 2006-2007 w hali 

wegetacyjnej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Wazony napełniano 

substratem torfowym oraz glebą ogrodniczą w stosunku 1:3 i wysadzano 

do nich 4 tygodniowe rośliny. Doświadczenie obejmowało obiekty z zastosowaną 

następującą ochroną: 

– opryskiwanie roślin 0,2% regulatorem wzrostu Asahi SL w dawce 20 ml/ 

roślinę (3-krotne), 

– opryskiwanie 2% Biochikolem w dawce 40 ml/roślinę (3-krotne), 

– podlewanie 0,1% Polyversum w dawce 40 ml/roślinę (3-krotne), 

– szczepionka mikoryzowa aplikowana pod korzenie rozsady przed wysadzaniem 

do wazonów, 

– opryskiwanie fungicydem Bravo 500 SC (2-krotne, zgodnie z zaleceniami 

Instytutu Ochrony Roślin/Państwowego Instytutu Badawczego w Poznaniu). 

Wazony z niechronionymi roślinami stanowiły kombinację kontrolną. 

Na każdą kombinację składało się sześć wazonów (6 roślin). 

Po zbiorze owoców pobierano próby gleby oraz materiał roślinny: łodygi 

i korzenie. Zdezynfekowane 0,5 cm kawałki organów roślin w 50% etanolu and 

1% podchlorynie sodu wykładano na podłoże glukozowo-ziemniaczane. Doświadczenie 

przeprowadzono w pięciu powtórzeniach (pięć płytek). Po siedmiu 



ISBN 978-83-60775-31-8 

215

216 

dniach inkubacji wyrosłe kolonie grzybów przeszczepiano na skosy agarowe, 

po czym identyfikowano je mikroskopowo. Próby gleby pobierano z głębokości 

5 cm z wszystkich wazonów w danej kombinacji. Mieszano ruchem rotacyjnym 

w płytce. Następnie pobierano 1 g frakcji gleby i mieszano ruchem 

obrotowym w kolbie ze 149 g drobnego piasku przez 

10 min. Porcję tej mieszaniny o objętości 300 mm 3 zalewano pożywką Martina 

o temperaturze 50 o C. Kolonie grzybów inokulowano na skosy agarowe, 

a później identyfikowano do gatunku. 


Najwięcej gatunków grzybów zidentyfikowano w glebie (37), mniej w zbiorowisku 

otrzymanym z łodyg (22) i korzeni (19). Zastosowana ochrona chemiczna 

i biologiczna ograniczały liczebność zbiorowiska grzybów ogółem, 

w tym również patogenicznych, we wszystkich analizowanych środowiskach 

tj. na łodygach i korzeniach oraz w glebie. W niniejszych badaniach wśród patogenów 

licznie zasiedlających łodygi (od 12,5 do 41% odpowiednio w kombinacji 

z użytym fungicydem i kombinacji kontrolnej) najczęściej identyfikowano 

gatunki rodzaju Fusarium, które jako jedyne zasiedlały organy we wszystkich 

kombinacjach. Mniej licznie z łodyg pomidora izolowano pozostałe gatunki 

patogenów: A. alternata, B. cinerea i C. coccodes. Patogeny najrzadziej zasiedlały 

organy pomidora opryskiwane fungicydem Bravo 500 SC. Stwierdzono 

jednocześnie, że grzyby o antagonistycznym działaniu względem patogenów 

kolonizowały tylko łodygi pomidora chronionego biologicznie. 

Patogeny najliczniej kolonizowały korzenie pomidora, a ich udział w zbiorowisku 

grzybów otrzymanych z roślin niechronionych był przeważający. Wśród 

nich dominował sprawca antraknozy z 30-40% udziałem w poszczególnych 

kombinacjach, rzadziej gatunki rodzaju Fusarium. Te ostatnie grzyby nie zasiedlały 

korzeni roślin traktowanych fungicydem. Gatunek A. alternata nie 

zasiedlał korzeni pomidora z aplikowaną szczepionką oraz roślin opryskiwanych 

Biochikolem 020 PC. Wśród saprotrofów duży udział w zbiorowisku grzybów 

zasiedlających korzenie 15-60% miały gatunki rzędu Mucorales. 

W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono najbogatsze zbiorowisko 

grzybów spod uprawy pomidora, z dominującymi grzybami drożdżopodobnymi 

- aż 64% udział w kombinacji z zastosowanym opryskiwaniem roślin Biochikolem 

020 PC. Pożądane gatunki antagonistów rodzaju Paecilomyces i Trichoderma 

najczęściej zasiedlały glebę spod pomidora podlewanego Polyversum; 

z gleby na tym obiekcie nie wyosobniono patogenów. W pozostałych kombinacjach 

chronionych stwierdzono ograniczenie liczebności patogenów w stosunku 

do kombinacji niechronionej.

Summary 

THE EFFECTS OF BIOLOGICAL AND CHEMICAL CONTROL ON 

FUNGAL COMMUNITIES COLONIZING TOMATO (LYCOPERSICON 

ESCULENTUM MILL.) PLANTS AND SOIL 

Tomato plants (cv. Rumba Ożarowska) grown in the greenhouse of 

University of Warmia and Mazury in Olsztyn were protected with the biological 

control agent Polyversum, the growth promoter Biochikol 020 PC, the growth 

regulator Asahi SL, a mycorrhizal inoculum, and the fungicide Bravo 500 

SC. Unprotected plants served as control. After fruit harvest, samples of soil, 

stems and roots were collected, and fungi were isolated in the laboratory. 

The applied biological and chemical control agents effectively reduced the 

abundance of fungi, including pathogenic species, colonizing tomato plants 

and soil. The fungicide Bravo 500 SC showed the highest efficacy. Among 

biological control agents, Biochikol 020 PC and the mycorrhizal inoculum 

were most effective in controlling stem colonization by pathogens, while 

Polyversum offered the best protection of tomato roots and soil. 

217

218 

WPŁYW PREPARATÓW ANTIFUNG, BIOCZOS 

I BIOSEPT NA ROZWÓJ I ANTAGONIZM 

TRICHODERMA HARZIANUM 

Joanna Dłużniewska 

Uniwersytet Rolniczy, Katedra Ochrony Środowiska Rolniczego, 

al. Mickiewicza 21, 31-120 Kraków 

rrdluzni@cyf-kr.edu.pl 

Do środków ochrony roślin dopuszczonych do stosowania w rolnictwie ekologicznym 

w minionym dziesięcioleciu należały: Antifung 20 SL, zawierający 20% 

biohumusu jako substancji czynnej, Bioczos BR oparty na miazdze czosnkowej 

oraz Biosept 33 SL, produkowany w oparciu o wyciąg z owoców grejpfruta (33%). 

Celem pracy było określenie oddziaływania preparatów Antifung 20 SL, 

Biosept 33 SL oraz Bioczos BR na wzrost grzybni, kiełkowanie zarodników 

i aktywność antagonistyczną Trichoderma harzianum Rifai. Badano wpływ tych 

preparatów na: tempo wzrostu liniowego i zahamowanie grzybni, kiełkowanie 

zarodników i antagonizm wobec Botrytis cinerea Pers., Rhizoctonia solani Kühn 

oraz Fusarium solani Sacc. w warunkach in vitro i w testach wegetacyjnych. 

Stwierdzono, że środki Antifung i Biosept w stężeniu 100 ppm istotnie obniżały 

tempo wzrostu grzybni T. harzianum. Z kolei Bioczos nie wykazywał działania 

fungistatycznego na T. harzianum. Obserwowano również, że biopreparat 

Antifung w stężeniu 10 i 100 ppm znacznie obniżył aktywność antagonistyczną 

T. harzianum wobec patogenów B. cinerea, R. solani i F. solani. 



ISBN 978-83-60775-31-8

Summary 

INFLUENCE OF PREPARATIONS ANTIFUNG, BIOCZOS I BIOSEPT 

ON DEVELOPMENT AND ANTAGONISTIC ACTIVITY 

TRICHODERMA HARZIANUM 

Research was conducted on the effect of preparations Antifung 20SL, Biosept 

33SL oraz Bioczos BR on mycelial growth, spore germination and antagonism of 

Trichoderma harzianum Rifai. 

It was found that preparations cause changes in the development and 

antagonism of T. harzianum. This isolate, in which a decrease in spore 

germination index and considerable changes of mycelial growth and antagonism 

rate were observed, proved the most sensitive to the Antifung and Biosept in 

concentracion 100 ppm. 

219

220 

LECANICILLIUM LECANII JAKO PASOŻYT 

WYBRANYCH RDZY 

Tatiana M. Dolińska, Małgorzata Schollenberger 

i Agnieszka Bartkowska 

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Wydział Ogrodnictwa 




Lecanicillium lecanii (dawniej Verticillium lecanii) to workowiec z rzędu 

Hypocreales powszechnie występujący w klimacie umiarkowanym, subtropikalnym 

oraz tropikalnym. Jako nadpasożyt został po raz pierwszy opisany 

w 1979 roku na czerwcach Coccus viridis żerujących na kawie. Od tego czasu 

przeprowadzono wiele obserwacji tego nadpasożyta rozwijającego się na owadach 

z rzędów: pluskwiaki równoskrzydłe (Homoptera), chrząszcze (Coleoptera), 

prostoskrzydłe (Orthoptera) i motyle (Lepidoptera). Gatunek ten skutecznie 

hamował też rozwój wielu patogenów roślin, w tym różnych gatunków rdzy 

(Pucciniales) i mączniaków prawdziwych (Erysiphales). W latach 2010 – 2011 

przeprowadzono badania dotyczące związku pomiędzy grzybami rdzawnikowymi, 

infekującymi rośliny zielne i wieloletnie, a trzema izolatami L. lecanii. 

Dwa izolaty tego grzyba zostały wyosobnione z rdzy Cronartium ribicola 

porażającej liście porzeczki czarnej w Warszawie oraz Płońsku. Trzeci izolat 

został znaleziony w Borkach na rdzy Puccinia malvacearum rozwijającej się 

na malwie różowej. W badaniu laboratoryjnym, liście z objawami rdzy były 

zakażane zawiesiną zarodników nadpasożyta o stężeniu 1,5 x 10 7 zarodników/ 

ml i umieszczane w wilgotnej komorze. Obserwacji dokonywano przy użyciu 

mikroskopu stereoskopowego, świetlnego oraz skaningowego. Najczęściej porażanymi 

stadiami grzybów rdzawnikowych były uredinia i telia. Świadczyła 

o tym biała, puszysta grzybnia nadpasożyta pojawiająca się zwykle po 3-5 

dniach od inokulacji. W większości przypadków stopień porażenia wynosił powyżej 

50%, co oznacza, że na ponad połowie powierzchni urediniów i teliów 

rozwijała się biała grzybnia L. lecanii. Rozwój nadpasożyta był ograniczony 

jedynie do powierzchni liści z objawami choroby. Zdrowe tkanki liści nigdy nie 

zostały porażone. Zarodniki grzybów rdzawnikowych były penetrowane przez 

więcej niż jedną strzępkę L. lecanii. Do infekcji dochodziło bezpośrednio przez 



ISBN 978-83-60775-31-8

ściany komórkowe. Grzyb pobierał składniki odżywcze z wnętrza zarodników 

i doprowadzał do ich zniekształcenia i rozerwania ściany komórkowej. Nadpasożyt 

powodował głównie mechaniczne uszkodzenia zarodników, jednak nie 

można wykluczyć udziału enzymów hydrolitycznych w czasie infekcji. 

Summary 

LECANICILLIUM LECANII AS A PARASITE OF SOME CHOSEN RUSTS 

Lecanicillium lecanii (previous Verticillium lecanii) is placed in the order 

Hypocreales in Ascomycota, which in general lives in a moderate, subtropical 

and tropical climate zone. This hyperparasite was first described in 1979 when 

it parasitized scale insects Coccus viridis feeding on coffee tree. From that time a 

lot of observations of this mycoparasite living on insects of the type: Homoptera, 

Coleoptera, Orthoptera and Lepidoptera. It also inhibited the growth of many 

plant pathogens like variety of rust fungi (Pucciniales) and powdery mildew 

(Erysiphales). In the years 2010 – 2011 research were conducted on the 

relationship between rusts which infected herbs and perennial plants and three 

isolates of L. lecanii. The two of isolates were collected from rust Cronartium 

ribicola which was found on leaves of blackcurrant in Warsaw and Plonsk. 

The third of the isolate was found in Borki on rust Puccinia malvacearum on 

Alcea rosea. In laboratory tests leaves with rust symptoms were infected with 

hyperparasites spore suspension of concentration 1,5 x 10 7 conidia/ml and put 

in high humidity chamber. In the research the stereomicroscope, light and 

scanning microscope were used. The most infected with rust fungi were uredia 

and telia sori. The white, fluffy hyperparasite mycelium was observed at the 

surface of rust sori 3-5 days after inoculation. In the majority of cases the 

range of infection was more than 50%, which means that more than half of sori 

surface was overgrown by white mycelium. The growth of mycoparasites was 

limited to leaf surface with disease symptoms. Healthy tissues of leaves were 

never infected. More than one hyphae of L. lecanii penetrated rust spore. The 

infection spread directly through the cell wall. The fungus absorbed nutrients 

from the spore inside causing its deformation and disruption of the cell wall. 

Hyperparasite caused mechanical damage of spores, however, the participation 

of the hydrolitic enzymes in the course of infection cannot be excluded. 

221

222 

MIKOFLORA ZIARNA ZBÓŻ POD WPŁYWEM 

NAWOŻENIA GLEBY PRP® SOL I NPK 

Katarzyna Gleń 1 , Katarzyna Znój 1 i Robert Witkowicz 2 

1 Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja, Katedra Ochrony Środowiska 

Rolniczego, Al. Mickiewicza 21, 31-120 Kraków 

2 Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja, Katedra Szczegółowej Uprawy 

Roślin, Al. Mickiewicza 21, 31-120 Kraków 

rrglen@cyf-kr.edu.pl 

Nadrzędnym celem produkcji roślinnej jest uzyskanie jak najwyższych 

plonów odznaczających się najlepszą jakością. Osiągnięcie tego celu może być 

zrealizowane między innymi dzięki stosowaniu nawożenia mineralnego, które 

nie tylko zaspakaja zapotrzebowanie pokarmowe roślin ale czyni je odporniejszymi 

na czynniki infekcyjne. Oprócz zabiegów ochronnych nawożenie jest 

więc jednym z najważniejszych ogniw współczesnej agrotechniki. 

Celem pracy było porównanie i ocena mikoflory ziarna czterech gatunków 

zbóż: pszenicy (Torka), żyta (Bojko), jęczmienia (Rastik) oraz owsa (Polar) 

uprawianych przy zróżnicowanym nawożeniu mineralnym z wykorzystaniem: 

NPK i PRP®Sol oraz bez nawożenia mineralnego. 

Bezpośrednio po zbiorze ziarno czterech gatunków zbóż przewieziono do 

laboratorium i poddano je analizie mikologicznej. Z każdej kombinacji losowo 

pobrano po 100 ziarniaków. Ziarno odkażano powierzchniowo mocząc je przez 

30 sekund w 50% etanolu, opłukiwano dwukrotnie w sterylnej wodzie destylowanej 

i osuszano na jałowej bibule. W komorze szczepień wykładano po 10 

sztuk na zestalone podłoże hodowlane PDA w płytkach Petriego o średnicy 

15 cm. Płytki z nasionami przetrzymywano w komorze hodowlanej w temperaturze 

23°C. Po upływie 8 dni dokonano obserwacji makroskopowych wyrosłych 

kolonii grzybów i policzono ich ilość. Natomiast w celu rozpoznania gatunków 

grzybów z wyrosłych kolonii pobierano igłą mikologiczną strzępki grzybni i reizolowano 

je na podłoże PDA w płytkach Petriego o średnicy 90 mm. Czyste 

kultury grzybów mikroskopowych na podstawie kluczy mikologicznych identyfikowano 

do gatunku. 

W przeprowadzonych badaniach laboratoryjnych z ziarniaków zbóż łącznie 

wyosobniono 1442 kolonii grzybów mikroskopowych. Wśród nich przeważającą 

ilość stanowiły organizmy patogeniczne (76,11 -91,65%), z dominacją 



ISBN 978-83-60775-31-8

gatunków należących do rodzaju Fusarium. Z kolei saprofity reprezentowane 

były przez pięć gatunków: Alternaria alternata, Cladosporium herbarium, Trichoderma 

viride, Penicillum chrysogenum i Penicillium expansum. Niezależnie 

od zastosowanego nawożenia mineralnego spośród analizowanych gatunków 

zbóż jęczmień odmiany Rastik był najsilniej zasiedlany przez organizmy 

grzybowe (436). Z kolei najmniejszą ilość kolonii grzybów (300) odnotowano 

dla ziarna owsa. Rodzaj nawożenia mineralnego był czynnikiem modyfikującym 

ilość oraz skład gatunkowy organizmów grzybowych dla każdego gatunku 

zboża. Na ogół ziarno żyta, jęczmienia i pszenicy pochodzące z kombinacji 

nawożonych NPK i PRP® SOL było w większym stopniu opanowane przez 

grzyby niż w obiekcie kontrolnym. Należy zaznaczyć, że przy zbilansowanym 

nawożeniu NPK dla żyta i jęczmienia z ziarna izolowano nieznacznie większą 

ilość grzybów niż przy nawożeniu PRP® SOL. Ponadto na ziarniakach żyta 

z poletek nawożonych nawozem PRP® SOL udział grzybów patogenicznych 

był mniejszy o 17,45% niż w kombinacji z nawożeniem NPK. Podobną zależność 

stwierdzono także dla jęczmienia jednak różnica ta była niewielka 1,87%. 

Zastosowane rodzaje nawożenia mineralnego wyraźnie ograniczały występowanie 

organizmów grzybowych na ziarniakach owsa. 

Summary 

MICLOFLORA OF CEREAL GRAINS UNDER THE INFLUENCE 

OF SOIL FERTILIZATION WITH PRP®SOL AND NPK 

The overriding aim of crop production is obtaining the largest possible 

yields of the best possible quality. This goal may be achieved among others 

due to the application of mineral fertilization which not only fulfills the plant 

food requirements, but also makes them more resistant to infectious agents. 

Therefore, beside protective measures, fertilization is one of the most important 

links of contemporary agrotechnology. 

The paper aimed at comparison and assessment of the grain microflora of 

four cereal species: wheat, Torka c.v., rye, Bojko c.v., barley, Rastik c.v. and 

oats, Polar c.v., cultivated at diversified mineral fertilization using NPK and 

PRP®SOL, and without mineral fertilization. 

Immediately after harvest grain of four cereal species was brought to the 

laboratory and subjected to microbiological analysis. 100 kernels were selected 

randomly from each combination. The grains were surface-disinfected by 

soaking in 50% ethanol for 30 seconds, then rinsed twice in sterile distilled 

water and dried on a sterile filter paper. In a vaccination chamber 10 pieces 

were placed on stabilized PDA medium in Petri dishes with a 15 cm diameter. 

The dishes with the seeds were kept in a breeding chamber at 23 o C. After 8 days 

macroscopic observations were conducted of the grown fungi colonies and their 

number was counted. In order to identify the fungi species, mycelium hyphae 

223

224 

were collected by means of mycological needle and re-isolated to PDA medium 

in Petri dishes with a 90mm diameter. Pure cultures of microscopic fungi were 

classified to the species on the basis of mycological identification keys. 

A total of 1442 microscopic fungi colonies were isolated from the cereal 

kernels in the conducted laboratory analyses. Pathogenic organisms constituted 

a majority (76.11 -91.65%) with dominating Fusarium species. On the other 

hand, saprophytes were represented by five species: Alternaria alternata, 

Cladosporium herbarium, Trichoderma viride, Penicillum chrysogenum and 

Penicillium expansum. Despite the applied mineral fertilization, barley, Rastik 

c.v. was the most settled by fungal organisms (436) among the analyzed cereal 

species. On the other hand the smallest number of colonies (300) was registered 

for oat grain. The kind of mineral fertilization was a factor modifying the quantity 

and species composition of fungal organisms for each cereal species. Generally, 

rye, barley and wheat grain originating from the combinations fertilized with 

NPK and PRP®SOL was infested by fungi to greater extent than the fungi in 

the control. It should be stated that at balanced NPK fertilization for rye and 

barley, a slightly higher number of fungi were isolated than at fertilization with 

PRP®SOL. Moreover, the share of pathogenic fungi was smaller by 17.45% 

on rye kernels from the plot fertilized with PRP®SOL fertilizer than in the 

combination with NPK fertilization. A similar relationship was registered 

also for barley, however the difference was slight, only 1.87%. Applied kinds 

of mineral fertilization apparently reduced fungal organism occurrence on oat 

kernels.

ODPORNOŚĆ PSZENICY, PSZENICY TWARDEJ 

I PSZENŻYTA NA ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ 

FUSARIUM W KŁOSIE (TYP ODPORNOŚCI 2) 

Tomasz Góral i Dorota Walentyn-Góral 

Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, 

Zakład Fitopatologii, Radzików, 05-870 Błonie 

t.goral@ihar.edu.pl 

Kłosy pszenicy, pszenicy twardej i pszenżyta inokulowano punktowo zawiesiną 

zarodników 2 izolatów F. culmorum KF846 i F. graminearum 1509. 

W tym celu 50 mcl zawiesiny o stężeniu 50 000 zarodników/ml wprowadzano 

do kwiatka w środkowym kłosku w kłosie za pomocą samo napełniającej się 

strzykawki. Zainokulowano po 5 kłosów każdym izolatem. Po inokulacji stosowano 

zraszanie w celu utrzymania wysokiej wilgotności powietrza. Po 21 

dniach od inokulacji przeprowadzono obserwacje porażenia kłosów. 

Izolat F. culmorum KF846 okazał się znacznie mnie agresywny wobec 

pszenicy zwyczajnej niż izolat F. graminearum 1509. Średnia liczba porażonych 

kłosków wyniosła 0,9 dla KF846 oraz 3,9 dla 1509. Średnio dla obu izolatów 

porażone było 2,4 kłoska. Zakres zmienności wyniósł od 1,0 do 4,4. Nie 

stwierdzono korelacji pomiędzy porażeniem kłosów przez oba izolaty. Wynikało 

to z małego zróżnicowania porażenia linii pszenicy przez izolat F. culmorum 

KF846. Odporność typu 2 korelowała istotnie z odpornością linii pszenicy 

w warunkach polowych. Współczynnik korelacji wyniósł r = 0,416. Wskazuje 

to, że w warunkach doświadczalnych w roku 2010 17,3% zmienności indeksu 

fuzariozy kłosów wynikało z odporności typu 2. Zmienność indeksu fuzariozy 

kłosów dla linii pszenicy o wysokiej odporności typu 2 (≤ 2,0 porażonych kłosków) 

była wysoka, w zakresie od 5.0 do 45.0%. Malała ona wraz ze spadkiem 

odporności typu 2. Dla wszystkich odmian o niskiej odporności typu 2 (≥ 3,5) 

indeks fuzariozy kłosów wynosił > 25%. Wszystkie odmiany, które w warunkach 

polowych wykazały wysoką odporność (IFK < 15%) charakteryzowały się 

wysoką odpornością typu 2. 

Podobnie jak w przypadku pszenicy zwyczajnej izolat KF 846 był mniej 

agresywny wobec pszenicy twardej niż 1509. Średnia liczba porażonych kłosków 

wyniosła 2,8 dla KF846 oraz 7,8 dla 1509. Średnio dla obu izolatów pora- 



ISBN 978-83-60775-31-8 

225

226 

żone było 5,3 kłoska. Zakres zmienności wyniósł od 2,1 do 8,4. Pszenica twarda 

wykazała około dwukrotnie niższą odporność typu 2 niż pszenica zwyczajna. 

Odporność na oba izolaty korelowała istotnie. Współczynnik korelacji był 

jednakże niski. 

Tak jak w przypadku pszenicy zwyczajnej niższa agresywność izolatu F. 

culmorum KF846 słabiej różnicowała linie pszenicy twardej pod względem odporności 

typu 2. Odporność typu 2 korelowała istotnie z odpornością linii pszenicy 

twardej w warunkach polowych. Współczynnik korelacji wyniósł r= 0,380. 

Wskazuje to, że w warunkach doświadczalnych w roku 2010 14,4% zmienności 

indeksu fuzariozy kłosów wynikało z odporności typu 2. 

Linie substytucyjne pszenżyta Presto porażane były słabiej niż linie pszenicy. 

Średnio dla obu izolatów porażone było 2,1 kłoska. Zakres zmienności 

wyniósł od 1,4 do 2,9. Izolat F. culmorum KF846 był się znacznie mniej agresywny 

niż izolat F. graminearum 1509. Średnia liczba porażonych kłosków 

wyniosła jedynie 0,7 dla KF846 oraz 3,5 dla 1509. Najwyższą odporność posiadały 

linie 1D(1R), 3D(3B), 2D(2R), 3D(3A) oraz odmiana Presto. Najniższą 

odpornością charakteryzowały się linie 4D(4R) oraz 2D(2B). Biorąc pod uwagę 

poszczególne chromosomy genomu D, najbardziej odporne były linie z chromosomem 

3D. Najmniej odporne okazały się linie z substytucjami chromosomów 

4D, 5D i 6D. 

Summary 

RESISTANCE OF WHEAT, DURUM WHEAT AND TRITICALE TO 

SPREAD OF FUSARIUM WITHIN A SPIKE (RESISTANCE TYPE 2) 

Spikes of bread wheat, durum wheat and triticale were point inoculated with 

spore suspension (50,000 spores/ml) of 2 isolates of F. culmorum KF846 and F. 

graminearum 1509. Droplet of 50 mcl of suspension was injected into 2 flowers 

in the central spiklet of spike by using self-refilling syringe. Five spikes per 

cultivar were inoculated with each of isolates. After inoculation high humidity 

were maintained in foliar ten using sprinkler system. After 21 days after 

inoculation spike infection with Fusarium head blight was scored. 

Isolate KF846 of F. culmorum proved much less aggressive to wheat than 

isolate 1509 of F. graminearum. The average number of infected spikelets 

amounted to 0.9 for KF846 and to 3.9 for 1509. On average, for both isolates 2.4 

spikelets were infected. The range of variation was from 1.0 to 4.4. There was no 

correlation between head infections by both isolates. This was due to the small 

variation of head infection by the isolate F. culmorum KF846. Resistance of type 

2 correlated significantly with resistance of wheat lines under field conditions. 

The correlation coefficient was r = 0.416. This shows that under experimental 

conditions of 2010 17.3% of variation FHB index could be explained due to the 

resistance of type 2.

Variation of FHB index for wheat lines with high resistance of type 2 (≤ 

2,0) was high, ranging from 5.0 to 45.0%. It was decreasing with decreasing 

resistance of type 2. For all varieties of low resistance type 2 (≥ 3.5) FHB index 

was above 25%. All the varieties which showed high resistance to FHB under 

field conditions (FHB index < 15%) were characterised by a high level of type 2 

resistance. 

Similarly as in the case of bread wheat isolate KF 846 was less aggressive to 

durum wheat than 1509. The average number of infected spikelets was 2.8 for 

KF846 and 7.8 for 1509. On average, for both isolates 5.3 spikelets were infected. 

The range of variation was from 2.1 to 8.4. Durum wheat has about twice lower 

type 2 resistance than bread wheat. Resistance to both isolates correlated 

significantly. However, the correlation coefficient was low. As in the case of 

bread wheat low aggressiveness of isolate F. culmorum KF846 less differentiated 

lines of durum wheat for resistance. Resistance to Fusarium spread correlated 

significantly with resistance of durum wheat lines to FHB under field conditions. 

The correlation coefficient was r = 0.380. This showed that 14.4% of variation of 

FHB index could be explained by the level of type 2 resistance. 

Substitution lines of ‘Presto’ triticale were less infected than bread wheat 

lines. On average, for both isolates 2.1 were infected. The range of variation was 

from 1.4 to 2.9. Isolate F. culmorum KF846 was much less aggressive than isolate 

F. graminearum 1509. The average number of infected spikelets was only 0.7 

for KF846 and 3.5 for 1509. The highest resistance had lines 1D(1R), 3D (3B), 

2D(2R), 3D(3A) and ‘Presto’ cultivar. The lowest resistant were lines 4D(4R) 

and 2D(2B). The most resistant were lines with chromosomes substituted by 3D 

chromosome. The least resistant proved lines with chromosomes substituted by 

4D, 5D and 6D chromosomes. 

227

228 

MOŻLIWOŚCI ZASTOSOWANIA WYBRANYCH 

PREPARATÓW BIOTECHNICZNYCH DO ZWALCZANIA 

GRZYBÓW Z RODZAJU MONILIA 

Marek Grabowski i Katarzyna Oberc 

Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Katedra Sadownictwa i Pszczelnictwa, 

al. 29 Listopada 54, 31-425 Kraków 

kasia.oberc@gmail.com 

Grzyby z rodzaju Monilia są sprawcami ważnej gospodarczo choroby, jaką 

jest brunatna zgnilizna, występująca na wszystkich podstawowych gatunkach 

sadowniczych: jabłoniach, gruszach, wiśniach, śliwach, czereśniach oraz brzoskwiniach. 

Porażają one zarówno owoce, jak również kwiaty, krótkopędy oraz 

pędy drzew. W Polsce za występowanie brunatnej zgnilizny drzew ziarnkowych 

i pestkowych odpowiedzialne są dwa gatunki: Monilia laxa i Monilia fructigena. 

Ochrona sadów przed tymi patogenami polega przede wszystkim na stosowaniu 

środków chemicznych, które mogą niekorzystnie wpływać na zdrowie 

konsumentów. W badaniach sprawdzano możliwości zastosowania wybranych 

preparatów biotechnicznych, jako alternatywy dla metody chemicznej. 

W sezonie 2009-2011 badano w warunkach laboratoryjnych aktywność 

grzybobójczą preparatów Biochikol 020 PC (w stężeniach: 1 %, 2 %, 4 %) i Biosept 

33 SL (w stężeniach: 0,025 %; 0,05 %; 0,1 %) w stosunku do grzybów 

z rodzaju Monilia. Test wykonano metodą zatrutych podłoży. Patogeny M. laxa 

oraz M. fructigena w obydwu sezonach izolowane były w dwóch terminach: 

letnim (w okresie wegetacyjnym) i wiosennym (po przezimowaniu) z owoców 

jabłoni oraz śliwy. Hodowlę prowadzono na pożywce PDA dodając do niej testowane 

preparaty. Kombinacja kontrolna nie zawierała preparatów. Porównawczo 

zastosowano środek chemiczny Topsin M 500 SC (w stężeniach: 0,05 %; 

0,1 %; 0,2 %). Przez kolejne dni mierzono wzrost średnicy kolonii. W oparciu 

o uzyskane z pomiarów wyniki obliczono współczynnik zahamowania wzrostu 

liniowego badanych grzybów. Uzyskane wyniki poddano obliczeniom statystycznym 

metodą analizy wariancji z zastosowaniem testu t-Duncana przy poziomie 

istotności α = 0,05. 



ISBN 978-83-60775-31-8

Preparat chemiczny Topsin M 500 SC najskuteczniej hamował wzrost grzybni 

patogenów z rodzaju Monilia wyizolowanych z owoców zebranych w sezonie 

wegetacyjnym. Aktywność fungistatyczna środka nie różniła się w sposób 

istotny statystycznie w zależności od zastosowanego stężenia. Badania wykazały 

wysoką skuteczność testowanych preparatów biotechnicznych. Wszystkie 

zastosowane stężenia środka Biosept 33 SL charakteryzował wysoki współczynnik 

zahamowania wzrostu liniowego grzybni patogenów z rodzaju Monilia 

wyizolowanych z owoców zebranych w sezonie wegetacyjnym, porównywalny 

z preparatem Topsin M 500 SC. Dla stężenia 0,1 % współczynnik ten 

wynosił 94,86 % w stosunku do M. laxa i 97,29 % w stosunku do M. fructigena. 

Mniej skuteczny okazał się Biochikol 020 PC, a jego aktywność fungistatyczna 

była zależna od zastosowanego stężenia. Współczynnik zahamowania rozrostu 

liniowego grzybni dla stężenia 4 % wynosił 70,07 % w stosunku do M. laxa 

i 92,63 % w stosunku do M. fructigena. Porównywalne wyniki otrzymano 

w stosunku do grzybów z rodzaju Monilia wyizolowanych z mumii (po przezimowaniu). 

W przypadku M. fructigena najskuteczniejszy okazał się preparat 

Biosept 33 SL w stężeniu 0,1 %, a jego aktywność fungistatyczna była zależna 

od zastosowanego stężenia. 

Z przeprowadzonych badań wynika, że środek biotechniczny Biosept 33 SL 

skutecznie ogranicza wzrost grzybni patogenów z rodzaju Monilia w warunkach 

in vitro, w sposób porównywalny z preparatem chemicznym Topsin 

M 500 SC. Najniższą skutecznością w hamowaniu wzrostu liniowego 

grzybni M. laxa i M. fructigena odznaczał się Biochikol 020 PC. 

Summary 

POSSIBILITY OF USING SELECTED BIOTECHNICAL 

PREPARATIONS FOR REMOVAL OF FUNGUS SPECIES FROM 

THE GENERA MONILIA 

Fungi from the genera Monilia are perpetrators of an economically important 

disease, which is brown rot, that occurs on all basic species trees: apples, pears, 

cherries, plums, geans and peaches. It’s infecting fruits, flowers and tree shoots. 

In Poland, for occurrence of brown rot on pome trees and stone fruit trees, 

two species of fungi are responsible: Monilinia laxa and Monilia fructigena. 

Protecting orchards from these pathogens is based on using chemicals, that can 

negatively affect the health of consumers. Studies examined the possibility of 

using some biotechnical preparations as an alternative to the chemical methods. 

In season 2009-2011 in laboratory conditions fungicidal activity of 

biotechnical preparations Biochikol 020 PC (in concentrations: 1 %, 2 %, 4 %) 

and Biosept 33 SL (in concentrations 0.025 %, 0.05 %, 0.1 %) in relation to 

fungus species from the genera Monilia was examined. The test was made 

229

230 

using contaminated surfaces method. Pathogens M. laxa and M. fructigena in 

both seasons were isolated in two terms: summer (during the growing season) 

and spring (after wintering) from fruits of apple-tree and plum-tree. Cultivation 

was performed on PDA nourishment adding to it tested preparations. The 

check combination contained no preparations. As a comparative chemical 

Topsin SC M 500 was used (in concentrations: 0.05 %; 0.1 %; 0.2 %). During 

the next days, increase in colony diameter was measured. Basing on the results 

obtained from measurements, rate of linear growth inhibition of tested fungi 

was calculated. The obtained results were statistically analyzed using analysis 

of variance (Duncan’s t-test) at the significance level α = 0.05. 

Chemical preparation Topsin M 500 SC most effectively inhibited the mycelia 

growth of pathogens from the genera Monilia isolated from fruits harvested 

during the growing season. Fungistatic activity did not differ a statistically 

significant way, depending upon the concentration. Studies have shown high 

efficiency of the tested biotechnical preparations. All applied concentrations 

of Biosept 33 SL were characterized by high rate of linear growth inhibition 

mycelia of pathogens from the genera Monilia isolated from fruits harvested 

in the growing season, comparable with the preparation Topsin M 500 SC. 

For a concentration of 0.1 % ratio was 94.86 % for M. laxa and 97.29 % for 

M. fructigena. Less effective was Biochikol 020 PC, and its fungistatic activity 

was dependent upon the concentration used. Coefficient of linear mycelial 

growth inhibition at a concentration of 4 % was 70.07 % for M. laxa and 

92.63 % for M. fructigena. Comparable results were obtained in comparison 

to the fungi from the genera Monilia isolated in the spring time analysis. In 

the case of M. fructigena the most effective was preparation Biosept 33 SL 

(at concentration 0.1 %) and it’s fungistatic activity was dependent upon the 

concentration, and it was: 94.46 (concentration 0.1 %), 86.51 % (concentration 

of 0.05 %), 85.78 (concentration 0.025 %). 

The studies show that a biotechnical Biosept 33 SL effectively limits the growth 

of mycelium from the genera Monilia pathogens in vitro, in a way comparable to 

the chemical preparation Topsin M 500 SC. The lowest effectiveness in inhibiting 

the growth of M. laxa mycelium linear and M. fructigena had Biochikol 020 PC.

WYSTĘPOWANIE TOKSYN FUZARYJNYCH W ORKISZU 

Z EKOLOGICZNEGO SYSTEMU UPRAWY 

Jan Grajewski 1 , Anna Błajet-Kosicka 1 , Magdalena Twarużek 1 , 

Robert Kosicki 1 , Kinga Mazurkiewicz-Zapałowicz 2 

i Katarzyna Kalczyńska 1 

1 Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Instytut Biologii Eksperymentalnej, 

Zakład Fizjologii i Toksykologii, ul. Chodkiewicza 30, 85-064 Bydgoszcz 

2 Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny, Wydział Nauk o Żywności 

i Rybactwa, Pracownia Hydrobiologii, ul. Królewicza 4, 71-545 Szczecin 

jangra@ukw.edu.pl 

Orkisz obok pszenicy jednoziarnowej i pszenicy płaskurki należy do najstarszych 

podgatunków pszenicy. Przez długi czas zaniechany w uprawie, został 

ponownie zauważony i doceniony. Na przestrzeni ostatnich 20 lat znacznie 

zwiększyła się powierzchnia upraw orkiszu. Związane jest to z dużym zainteresowaniem 

zdrowym stylem życia i zdrową żywnością oraz intensywnym 

rozwojem rolnictwa ekologicznego. Orkisz ceniony jest ze względu na wysoką 

wartość odżywczą, właściwości lecznicze oraz liczne zalety agrotechniczne. 

Jedną z takich zalet ma być większa w porównaniu do innych zbóż odporność 

na niektóre choroby grzybowe, a co za tym idzie mniejszy stopień skażenia 

mikotoksynami. 

Celem badań było oznaczenie trichotecen i zearalenonu (wtórnych metabolitów 

grzybów polowych) w ziarnie orkiszu i jego produktach, pochodzących 

z ekologicznych systemów uprawy. Materiał do badań stanowiły 53 próby 

(15 – surowce 2009, 17 – surowce 2010, 10 – produkty 2009, 11 – produkty 

2010) ziarna, płatków, otrąb, mąki, kaszy, makaronu i kawy. Mikotoksyny 

(T-2 i HT-2, deoksyniwalenol – DON, niwalenol – NIV, 3-acetylodeoksyniwalenol 

– 3-ADON, monoacetoksyscirpenol – MAS, diacetoksyscirpenol – DAS 

i zearalenon – ZEA) oznaczono za pomocą HPLC-MS/MS (3200 QTRAP). W 

przygotowaniu prób wykorzystano kolumny Bond Elut ® Mycotoxin (Varian). 

W oznaczeniu zastosowano następujące wzorce wewnętrzne: 13 C-DON, 13 C-T-2, 

13 C-HT-2, ZAN. Spośród oznaczanych mikotoksyn w najwyższych stężeniach 

występował DON, zarówno w surowcach (2009 – maksymalnie 140 ppb, 2010 

– maksymalnie 124 ppb) jak i produktach (2009 – maksymalnie 23.3 ppb, 2010 

– maksymalnie 38.8 ppb). Największe stężenie DON wykryto w ziarnie orkiszu 



ISBN 978-83-60775-31-8 

231

232 

ozimego (140 ppb), jednakże wartość ta jest prawie dziesięciokrotnie niższa 

niż najwyższy dopuszczalny poziom DON w nieprzetworzonych zbożach (Rozporządzenie 

Komisji (WE) 1881/2006 oraz 1126/2007). W żadnej z badanych 

prób nie występował DAS. W ziarnie z 2009 roku oraz produktach z obu lat 

nie wykryto także 3-ADON. W przypadku prób surowców zarówno z 2009, 

jak i 2010 średnia zawartość toksyn (NIV, 3-ADON, MAS, T-2, HT-2) była 

niższa od granicy oznaczalności. Natomiast w produktach występowały tylko 

dwie spośród ośmiu analizowanych toksyn: ZEA oraz DON. ZEA wykryto w 4 

(2009) i w 5 (2010) próbach produktów. Metabolit ten w największym stężeniu 

występował w otrębach (2.52 ppb). Natomiast DON skażone było 40% (2009) 

i 27% (2010) produktów, a jego najwyższą zawartość stwierdzono w otrębach 

(38.8 ppb). Obecne w surowcach toksyny fuzaryjne mogą być neutralizowane 

podczas procesu przetwarzania ziarna, czego przykładem były badane produkty, 

w których to średnie zawartości analizowanych mikotoksyn były niższe 

w porównaniu do ich poziomu w surowcach. Niewielkie skażenie analizowanych 

prób mikotoksynami potwierdza, że orkisz jest odporny na większość 

chorób wywołanych grzybami. Ziarno orkiszu chronione jest przed patogenami 

i zanieczyszczeniami środowiska przez szczelną łupinę, którą stanowią ściśle 

przylegające do siebie plewy. 

Badania wykonane w ramach projektu MNiSW nr NN 305 122136. 

Summary 

OCCURRENCE OF FUSARIUM TOXINS IN SPELT FROM 

ECOLOGICAL SYSTEM OF FARMING 

Besides einkorn wheat and emmer wheat, spelt is one of the oldest wheat 

sub-cultivars. Its cultivation had been given up for a long time, but it has been 

recently re-discovered and appreciated. The area of spelt plantations largely 

increased during the last 20 years, which can be attributed to quite wide 

interests, healthy lifestyle attitude, healthy food, and intensive development of 

organic farming. Spelt is valued due to its high nutritional quality, medicinal 

properties, and numerous agricultural benefits, among which better resistance 

to some fungal diseases as compared to other cereals, and in consequence lower 

contamination with mycotoxins, can be supposed as most important. 

The aim of the study was determination of trichothecenes and zearalenone 

(the secondary metabolites of field fungi) in the spelt wheat grains and their 

products, originating from ecological agriculture practice. Material for study 

consisted of 53 samples (15 – raw material from 2009, 17 – raw material from 

2010, 10 – products 2009, 11 – products 2010) of grains, flakes, bran, flour, groat, 

pasta, and coffee. Mycotoxins (T-2 and HT-2 toxins, deoxynivalenol–DON,

nivalenol–NIV, 3-acetyldeoxynivalenol–3-ADON, monoacetoxyscirpenol–MAS, 

diacetoxyscirpenol–DAS, and zearalenone–ZEA) were determined using the 

HPLC-MS/MS method (3200 QTRAP). During sample preparation procedures, 

Bond Elut ® Mycotoxin columns (Varian) were used. The following internal 

standards were applied: 13 C-DON, 13 C-T-2, 13 C-HT-2, ZAN. Among determined 

mycotoxins, DON was present at highest concentrations, both in raw materials 

(2009 – maximum 140 ppb, 2010 – maximum 124 ppb), and products (2009 – 

maximum 23.3 ppb, 2010 – maximum 38.8 ppb). The highest level of DON was 

recorded in winter spelt grains (140 ppb), although the value was almost 10 

times lower than the highest permissible level of DON in non-processed cereals 

(Commission Regulations (EC) 1881/2006 and 1126/2007). None of examined 

samples contained DAS. The 3-ADON was also absent in grains from 2009 

and products from both years. In the case of raw materials both from 2009 and 

2010, mean toxins concentrations (NIV, 3-ADON, MAS, T-2, HT-2) were close 

to the detection limits, while products contained only two of eight analysed 

toxins: ZEA and DON. ZEA was recorded in 4 (2009) and 5 (2010) products, 

with the highest concentration in bran (2.52 ppb), whereas 40% (2009) and 

27% (2010) of products were contaminated with DON at the highest content 

in bran (38.8 ppb). Contaminants present in raw materials can be neutralized 

during grain processing, which was illustrated by here examined products: 

mean concentrations of determined mycotoxins were lower as compared 

to raw materials they were produced from. Negligible contamination of 

analyzed samples with mycotoxins confirms that spelt is resistant towards 

majority of fungal diseases. The spelt grain is protected against pathogens 

and environmental contamination by hermetic coat that is formed by closely 

adhering chaffs. 

Financial support: Ministry of Science and Higher Education Project no. NN 

305 122136. 

233

234 

OPRACOWANIE PROTOKOŁU KULTYWACJI 

ZRÓŻNICOWANYCH GENOTYPÓW DAPHNE 

(THYMELAEACEAE) W CELU TESTOWANIA 

ODPORNOŚCI NA THIELAVIOPSIS BASICOLA 

Ewa Hanus-Fajerska, Alina Wiszniewska 

i Przemysław Czaicki 

Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Katedra Botaniki i Fizjologii Roślin, 

Al. 29 Listopada 54, 31-425 Kraków 

e.hanus@ogr.ur.krakow.pl 

Gatunki z rodzaju wawrzynek (Daphne L.) zaliczane są do roślin o dużym 

znaczeniu ekonomicznym. Licznych przedstawicieli rodziny wawrzynkowatych 

(Thymelaeaceae) z rodzaju Daphne użytkuje się w ogrodnictwie jako rośliny 

ozdobne, a także w przemyśle farmaceutycznym, ze względu na wytwarzanie 

metabolitów stosowanych jako związki biologicznie aktywne, do których 

należą flawonoidy, diterpeny i lignany. Jednak w uprawie tych roślin napotkano 

problemy wywołane podatnością na biotyczne czynniki stresowe. Do ważnych 

sprawców chorób wawrzynka zaliczane są patogeny korzeniowe wywołujące 

zgorzel bądź czarną zgniliznę korzeni oraz chlorozy pędów. Thielaviposis 

basicola (Berk. & Broome) - zasiedlający podłoże nekrogeniczny fitopatogen 

o bardzo szerokim spektrum gospodarzy, spotykany jest we wszystkich rejonach 

świata. Zwłaszcza wysoki poziom patogeniczności T. basicola zaobserwowano 

w stosunku do roślin uprawianych w krajach o klimacie umiarkowanym. 

Patogen ten infekuje system korzeniowy ponad stu gatunków zaliczanych do 

trzydziestu trzech rodzin botanicznych. Do ważnej grupy patogenów Daphne 

sp. należą również wirusy. 

Dla wielu gatunków roślin zastosowanie technik in vitro pozwoliło na wydajne 

rozmnażanie wegetatywne. Stwarza to również możliwość uzyskania w 

stosunkowo krótkim czasie linii o zwiększonym stopniu odporności na choroby 

infekcyjne. Niestety większość gatunków Daphne sprawia trudności zarówno 

na etapie inicjacji kultur, jak i w trakcie dalszych etapów kultywacji eksplantatów 

w kulturach sterylnych. Jednym z powodów warunkujących specyficzność 

Daphne w kulturze jest aktywność oksydazy polifenolowej, w wyniku 

czego następuje szybkie brunatnienie i śmierć eksplantatów. Ze względu na 



ISBN 978-83-60775-31-8

istniejącą potrzebę opracowania szczegółowych protokołów mikrorozmnażania, 

które będą mogły zostać wykorzystane w hodowli odpornościowej oraz 

w produkcji wielkotowarowej odmian ozdobnych z tego rodzaju, podjęto badania 

zróżnicowanych genotypów wawrzynka. Po uzyskaniu kultur pędowych 

Daphne caucasica, D. jasminea, i D. tangutica izolowano eksplantaty wtórne, 

które stanowiły szczytowe fragmenty pędów o długości 25 mm. Na etapie 

mikrorozmnażania stosowano zestaloną pożywkę propagacyjną zawierającą 

zestaw soli mineralnych z pożywki WPM oraz zestaw witamin z pożywki MS 

z dodatkiem 1,0 mg dm -3 2iP, 0,1 mg dm -3 NAA, 0,65 g dm -3 glukonianu wapnia, 

20 g dm -3 sacharozy i 6,0 g dm -3 węgla aktywowanego. W pożywce propagacyjnej 

pH stabilizowano na poziomie 5,6. Pasaże przeprowadzono co cztery 

tygodnie. Namnożone pędy ukorzeniano w warunkach sterylnych w perlicie 

z dodatkiem płynnej pożywki z 1/3 zawartości makro- i mikroelementów 

pożywki WPM oraz zróżnicowanych stężeń IBA. Kultury przetrzymywano 

w temperaturze 24°C±2°C. Natężenie promieniowania fotosyntetycznie czynnego 

na poziomie kultur wynosiło 80 mmol m -2 s -1 , przy fotoperiodzie 16/8 h. 

Jako źródło światła stosowano lampy fluorescencyjne o świetle białym zimnym. 

Na podstawie obserwacji makroskopowych, mikroskopowych i pomiarów 

biometrycznych dowiedziono, że zastosowany wariant pożywki propagacyjnej 

jest odpowiedni do prowadzenia kultur pędowych badanych genotypów. Efektywność 

ukorzeniania D. caucasica i D. jasminea na pożywce z dodatkiem 

3 mg dm -3 lub 6 mg dm -3 kwasu indolilo 3-octowego wyrażona udziałem procentowym 

ukorzenionych pędów okazała się stosunkowo wysoka (50-83%). 

Długość korzeni przybyszowych zregenerowanych u tych gatunków różniła się 

istotnie od kontroli. Etap ukorzeniania D. tangutica wymaga dalszej optymalizacji. 

Fragmentów korzeni przybyszowych użyto jako materiału donorowego 

do założenia sterylnych kultur korzeni, które stanowią dogodny i szybki system 

testowania podatności poszczególnych genotypów na T. basicola (Hanus- 

-Fajerska i in. 2008). Uzyskano kultury korzeni na zestalonych pożywkach 

przydatne do identyfikacji materiału roślinnego wykazującego podwyższony 

stopień odporności. 

Summary 

ELABORATION OF TISSUE CULTURE PROTOCOL 

TO RESISTANCE TESTING OF DAPHNE GENOTYPES 

(THYMELAEACEAE) TO THIELAVIOPSIS BASICOLA 

Species belonging to the Daphne L. genus rank among the plant material 

with great economic significance. Numerous members of the Thymelaeaceae are 

exploited as ornamental plants or material taken advantage for pharmaceutical 

industry because of secondary metabolites they produced which are used as 

biologically important compounds, especially flavonoids, diterpenes, and lignans. 

235

236 

However, cultivation of Daphne species encounter difficulties connected 

with plant vulnerability to numerous biotic stress factors. Among important 

infectious agents, which evoke diseases, are included root phathogens bringing 

about canker of roots and shoot chlorosis. Especially detrimental effect results 

from the infection of Daphne spp. with Thielaviposis basicola (Berk. & Broome) 

– necrotrophic pathogen known from host broad spectrum, and diagnosed all 

over the world. Particularly high pathogenicity level have been observed in 

plants cultivated in temperate climatic zone. T. basicola infects root system of 

more than hundred plant species from thirty three botanical families. Viruses 

are also important group of agents infecting Daphne species. 

Techniques of plant tissue culture enabled efficient vegetative propagation 

of numerous varieties and species. In vitro cultures are also used to obtain, 

in relatively short time, lines with elevated resistance to infectious diseases. 

Unfortunately majority of Daphne species are difficult to cultivate in vitro 

because of activity of polyphenol oxidase. As a result tissue browning takes 

place followed by necrotization of explants. Considering the urgent requirement 

of elaborating detailed micropropagation protocols, which are needed both in 

nursery production and in resistance breeding, we have undertaken experiments 

with diverse Daphne genotypes. From previously obtained shoot cultures of 

Daphne caucasica, D. jasminea, and D. tangutica, 25 mm long apical shoot 

fragments were isolated. During micropropagation stage solidified medium 

composed from WPM mineral salts and vitamin set from MS supplemented 

with 1.0 mg dm -3 2iP, 0.1 mg dm -3 NAA, 0.65 g dm -3 calcium glukonate, 20 g dm -3 

sucrose and 6.0 g dm -3 charcoal. In propagation medium pH was stabilized to 

5.6. Plant material was subcultured every four weeks. 

Obtained shoots were rooted, in aseptic conditions, in perlite moistened 

with liquid medium consisting of 1/3 WPM mineral salt content supplemented 

with different level of indole –3-butyric acid (IBA). The culture environment 

was maintained at 24°C±2°C, with 8-h dark period per day and 16-h light, 

under cool-white fluorescent lamps, with light intensity of 80 mmol m -2 s -1 . 

Based on macroscopic observations, microscopic observations, and biometrical 

measurements it was proved that applied version of medium is suitable to 

micropropagate D. caucasica, D. jasminea, and D. tangutica. The efficiency 

of rooting of D. caucasica and D. jasminea on medium supplemented with 3 

mg dm -3 or 6 mg dm -3 of indole –3-butyric acid respectively, expressed as the 

percentage of rooted shoots was proved to be relatively high (50-83 %). The 

length of regenerated adventitious roots were considerably different from 

control treatment, whereas the rooting stage of D. tangutica needs subsequent 

optimization. Fragments of adventitious roots were used as donor material 

to start aseptic root cultures, which underlie convenient and rapid system of 

individual genotypes testing to resistance of T. basicola (Hanus-Fajerska et al. 

2008). Root cultures were obtained on solidified medium useful to resistance 

breeding.

Literatura 

Hanus-Fajerska E., Farfar L., Riseman A., 2008: Podatność wawrzynka 

główkowego (Daphne cneorum L.) na Thielaviopsis basicola (Berk. & Br.) 

Ferrais. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 531: 57–62. 

237

238 

ZMIENNOŚĆ GENETYCZNA IZOLATÓW 

ALTERNARIA BRASSICAE POCHODZĄCYCH 

Z TERENU WIELKOPOLSKI 

Ewa Jajor, Katarzyna Pieczul, Agnieszka Perek 

i Joanna Horoszkiewicz-Janka 

Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Badawczy, Zakład Mikologii, 

ul. Władysława Węgorka 20, 60-318 Poznań 

a.perek@iorpib.poznan.pl 

Czerń krzyżowych występuje na rzepaku przez cały okres wegetacji i może 

być przyczyną strat w plonie nasion o znaczeniu gospodarczym. Do sprawców 

tej choroby zalicza się przede wszystkim gatunek Alternaria brassicae (Berkeley) 

Saccardo (1880). Celem pracy była molekularna charakterystyka izolatów 

A. brassicae pochodzących z terenu Wielkopolski. W badaniach wykorzystano 

83 izolaty uzyskane w latach 2007-2009 z liści i łuszczyn rzepaku. Izolację 

DNA przeprowadzono przy użyciu, zestawu „DNeasy Plant Mini Kit” (Qiagen). 

Dla oceny zróżnicowania genetycznego izolatów A. brassicae zastosowano 

analizę PCR - ISSR (83 izolaty) oraz sekwencjonowanie fragmentu DNA 

kodującego podjednostki rybosomalne oraz regiony ITS 1 i ITS 2 (15 izolatów). 

Wśród badanych izolatów wyodrębniono 14 grup polimorficznych. Ponad połowę 

izolatów zaliczono do jednej grupy ISSR, do kolejnych grup 13 oraz 6 

izolatów, pozostałe zawierały po 1 lub 2 izolaty. Niewielkie różnice w układzie 

produktów reakcji wskazują na wysokie podobieństwo badanych izolatów. Pomiędzy 

izolatami nie stwierdzono różnic w sekwencji badanego odcinka DNA. 

Dotyczyło to zarówno konserwatywnych podjednostek rybosomalnych, jak i 

zmiennych rejonów ITS. 



ISBN 978-83-60775-31-8

Summary 

GENETIC DIVERSITY OF ALTERNARIA BRASSICAE ISOLATES 

FROM WIELKOPOLSKA REGION 

Alternaria blight occurs on rape for the whole vegetation period and may 

be a reason for seed yield loss of economic importance. The disease is mainly 

caused by the species Alternaria brassicae (Berkeley) Saccardo (1880). The 

aim of the study was molecular characterization of A brassicae isolates from 

Wielkopolska region. The research included 83 isolates obtained in the years 

2007-2009 from rape leaves and siliques. DNA isolation was performed with 

the use of the DNeasy Plant Mini Kit (Qiagen). The assessment of genetic 

diversity of A. brassicae isolates included PCR – ISSR analysis (83 isolates) 

and sequencing of the DNA fragment coding ribosomal subunits and ITS 1 and 

ITS 2 regions (15 isolates). Fourteen polymorphic groups were distinguished 

among the examined isolates. More than a half of the isolates were included 

in one ISSR group, then 13 and 6 isolates were included to subsequent groups, 

and other groups comprised 1 or 2 isolates each. Slight differences in the 

arrangement of reaction products indicate high similarity of the examined 

isolates. No significant differences in the sequence of the examined DNA 

fragment were found between the isolates – both within conservative ribosomal 

subunits and variable ITS regions. 

239

240 

NOWE DLA POLSKI PATOGENY INWAZYJNE DRZEW 

OWOCOWYCH Z RODZAJU MONILINIA 

Anna Jakubowska, Monika Michalecka i Anna Bielenin 

Instytut Ogrodnictwa, Oddział Sadownictwa, ul. Pomologiczna 18, Skierniewice 

anna.jakubowska@insad.pl 

Grzyby z rodzaju Monilinia, sprawcy brunatnej zgnilizny drzew owocowych, 

powodują corocznie ogromne straty zarówno w wielkości, jak i jakości 

plonów. Spośród ponad 20 gatunków tego rodzaju 4 mają duże znaczenie gospodarcze 

dla upraw drzew owocowych. Są to: M. laxa, M. fructigena, M. fructicola 

i M. polystroma. Dwa pierwsze, M. laxa i M. fructigena występują powszechnie 

w Europie, M. fructicola znana jest głównie w krajach Ameryki 

Północnej, Środkowej i Południowej, w Australii, Nowej Zelandii i Japonii, natomiast 

M. polystroma została dotychczas wykryta w Azji. W związku z rozwojem 

międzynarodowego handlu owocami i materiałem szkółkarskim wzrosło 

ryzyko rozprzestrzeniania się dwóch ostatnich, z wymienionych, patogenów 

na inne kontynenty, w tym także do Europy. We wszystkich krajach Unii Europejskiej 

M. fructicola ma status organizmu kwarantannowego (EPPO Lista 

A2) i podlega obowiązkowi zwalczania na wszystkich roślinach gospodarzach. 

W ostatnich latach gatunek ten wykryto w 11 krajach środkowo-zachodniej 

Europy. Występowanie M. polystroma, jak dotychczas potwierdzono w jednym 

komercyjnym sadzie na Węgrzech (Petróczy i Palkovics 2009). Ze względu na 

duże podobieństwo morfologiczne gatunków Monilinia spp. oraz możliwość 

ich współwystępowania na jednym gospodarzu, w celu dokładnej identyfikacji 

niezbędne jest zastosowanie metod molekularnych (Hughes i in. 2000, Ioos 

i Frey 2000, Côté i in. 2004). 

Celem badań była morfologiczna i molekularna identyfikacja sprawców brunatnej 

zgnilizny drzew owocowych w Polsce. W ramach badań nad występowaniem 

choroby, w 2010 roku zebrano około 700 porażonych owoców z jabłoni, 

brzoskwini, czereśni, wiśni i śliwy, pochodzących z różnych regionów kraju. 

Z pobranych próbek wycinano aseptycznie fragment miąższu z pogranicza 

zdrowej i chorej tkanki, który umieszczano na pożywkę ziemniaczano-glukozową 

(PDA). Utworzono kolekcję 500 izolatów Monilinia spp. Ich identyfikację 

przeprowadzono w oparciu o klucz Lane’a (2002) oceniając wygląd kultur na 

pożywce, a także przy użyciu techniki multiplex PCR (Côté i in. 2004). Zasto- 



ISBN 978-83-60775-31-8

sowane metody pozwoliły na zaklasyfikowanie 5 izolatów do gatunku M. fructicola 

i 20 izolatów do gatunku M. polystroma. Pozostałe izolaty zidentyfikowano 

jako M. fructigena i M. laxa. 

W celu potwierdzenia przynależności gatunkowej wybranych izolatów 

M. fructicola i M. polystroma przygotowano kultury jednozarodnikowe, z których 

izolowano DNA. DNA amplifikowano w reakcji PCR odpowiednio ze starterami 

Mfc-F1 i Mfc-R1 (Hughes i in. 2000) specyficznymi do regionu ITS M. fructicola 

oraz starterami ITS4Mfgn (Ioos i Frey 2000) i ITSMonilia (Petróczy i Palkovics 

2009) specyficznymi do regionu ITS M. polystroma, a następnie sekwencjonowano. 

Analiza sekwencji wykazała największe podobieństwo izolatów z Polski do 

gatunków M. fructicola i M. polystroma. 

Patogeniczność izolatów M. fructicola i M. polystroma sprawdzano na śliwkach 

oraz jabłkach. Owoce inokulowano umieszczając pod skórką fragment 

grzybni pobranej z 7-dniowej kultury rosnącej na podłożu PDA. Po 3 dobach 

inkubacji w temperaturze pokojowej, wokół miejsca inokulacji obserwowano 

pojawienie się brunatnych plam gnilnych, obejmujących stosunkowo szybko 

cały owoc. Patogena reizolowano na pożywkę, a przynależność gatunkową potwierdzono 

na podstawie morfologii uzyskanych kultur i wyników amplifikacji 

DNA ze starterami komplementarnymi do regionu ITS M. fructicola i ITS 

M. polystroma. 

Przeprowadzone badania pozwoliły na identyfikację i charakterystykę izolatów 

M. fructicola wyizolowanych ze śliwek zebranych z Sadu Doświadczalnego 

IO w Dąbrowicach k/ Skierniewic oraz izolatów M. polystroma uzyskanych 

z jabłek, śliwek i owoców brzoskwini pochodzących z sadów zlokalizowanych 

na Górnym Śląsku (Zawada), w Nowym Dworze k/ Skierniewic i w Skierniewicach. 

Zarówno M. fructicola, jak i M. polystroma zostały wykryte w Polsce 

po raz pierwszy. 

Summary 

PATHOGENS OF FRUIT TREES BELONGING TO THE GENUS 

MONILINIA – NEW INVASIVE SPECIES FOR POLAND 

Fungi belonging to genus Monilinia, the causal agents of brown rot of fruit 

trees, bring huge losses in both quantity and quality of the crops each year. 

From over 20 species of this genus 4 are of great economic importance in the fruit 

production: M. laxa, M. fructigena, M. fructicola and M. polystroma. M. laxa and 

M. fructigena are common pathogens in Europe, M. fructicola is known mainly 

in countries of North, Central and South America, in Australia, New Zealand 

and Japan. M. polystroma has been detected in Asia so far. As a consequence 

of international trade development with fruits and nursery material, the risk 

of spread the later two pathogens to other continents, including Europe has 

been increased. M. fructicola is a quarantine pest for Europe (EPPO A2 list) 

241

242 

and subjected to the obligatory control in all host plants. During few years this 

species was detected in 11 countries in Central and Western Europe. Presence 

of M. polystroma was recently detected in one commercial orchard in Hungary 

(Petróczy and Palkovics 2009). Concerning the high morphological similarity 

between various Monilinia species and the possibility of their coexistence on 

the same host there is a need of application a molecular methods allowing for 

proper species identification (Hughes et al. 2000, Ioos and Frey 2000, Côté et 

al. 2004). 

The aim of this study was morphological and molecular identification of causal 

agents of brown rot disease in Poland. In 2010 about 700 infected fruits of apple, 

peach, cherry, sour cherry and plum were collected in various geographical 

regions in Poland. From each fruit sample the small segment from the border of 

healthy and diseased tissue were aseptically cut out and placed on 4 % potato 

dextrose agar (PDA) medium. Then collection of 500 isolates of Monilinia spp. 

was created. Their identification was performed using the key described by Lane 

(2002) based on examination of cultural characters on the medium and using 

multiplex PCR method of Côté et al. (2004). The morphological and molecular 

characterization allowed for classification of 5 isolates to M. fructicola and 20 

isolates to M. polystroma. The other isolates were identified as M. fructigena or 

M. laxa. 

To confirm the species affiliation of selected M. fructicola and M. polystroma 

isolates, monoconidial cultures were prepared and DNA was isolated. DNA was 

subsequently amplified in PCR with primers Mfc-F1 and Mfc-R1 (Hughes et al. 

2000) specific to ITS region of M. fructicola and with primers ITS4Mfgn (Ioos & 

Frey 2000) and ITSMonilia (Petróczy & Palkovics 2009) specific to ITS region of 

M. polystroma respectively. Sequence analysis showed the highest similarity of 

isolates from Poland to the species of M. fructicola and M. polystroma. 

Pathogenicity of M. fructicola and M. polystroma isolates were tested on 

mature plum and apple fruits. The fruits were inoculated by placing under the 

fruit epidermis a small mycelial plug, cut from the edge of a 7-day-old culture 

incubated on PDA medium. After 3 days of incubation at room temperature, 

around the inoculation site the brown area was observed, which finally covered 

the whole fruit surface relatively quickly. On the basis of growth characteristic 

and results obtained after DNA amplification with primers complementary to 

the ITS region of M. fructicola and ITS region of M. polystroma, their belonging 

to the species was confirmed. 

This study allowed for identification and characterization of M. fructicola 

isolates collected from plum orchard in Experiment Station Dąbrowice near 

Skierniewice as well as M. polystroma isolates obtained from apple, plum and 

peach orchards situated in Zawada (Górny Śląsk), Nowy Dwór near Skierniewice 

and in Skierniewice. M. fructicola and M. polystroma were detected in Poland 

for the first time.

Literatura 

Côté M.J., Tardif M.C., Meldrum A.J., 2004: Identification of Monilinia fructigena, 

M. fructicola, M. laxa, and M. polystroma on inoculated and naturally 

infected fruit using multiplex PCR. Plant Disease 88: 1219–1225. 

Hughes K.J.D., Fulton C.E., McReynolds D., Lane C.R., 2000: Development 

of new PCR primers for identification of Monilinia species. EPPO Bulletin 

30: 507–511. 

Ioos R., Frey P., 2000: Genomic variation within Monilinia laxa, M. fructigena 

and M. fructicola, and application to species identification by PCR. European 

Journal of Plant Pathology 106: 373–378. 

Lane C.R., 2002: A synoptic key for differentiation of Monilinia fructicola, 

M. fructigena and M. laxa, based on examination of cultural characters. 

EPPO Bulletin 32: 489–493. 

Petróczy M., Palkovics L., 2009: First report of Monilia polystroma on apple in 

Hungary. European Journal of Plant Pathology 125: 343–347. 

243

244 

PLON OWOCÓW I GRZYBY ZASIEDLAJĄCE PERYKARP 

PAPRYKI SŁODKIEJ (CAPSICUM ANNUUM L.) 

UPRAWIANEJ W POLU 

Agnieszka Jamiołkowska 

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Katedra Ochrony i Kwarantanny Roślin, 


aguto@wp.pl 

Badania były prowadzone w latach 2007-2009. Ich celem była ocena plonu 

i zdrowotności owoców wybranych odmian papryki słodkiej. Materiał badawczy 

stanowiło osiem odmian papryki uprawianej w polu: Barbórka, Caryca F1, 

Mercedes, Ożarowska, Podstolina, Roberta F1, Robertina, Rumba F1. Owoce 

były zbierane kilka razy w sezonie wegetacyjnym. Oceniano średni ogólny plon 

owoców, a uzyskane wyniki opracowano statystycznie poddając je analizie 

wariancji. Różnice statystyczne porównywano testem Tukey’a przy poziomie 

istotności p=0,05. W pełni owocowania papryki (pierwsza dekada września) 

z każdej odmiany, pobierano losowo po 40 owoców do analizy mikologicznej. 

Fragmenty perykarpu papryki były wykładane na pożywkę mineralną. Plon 

handlowy papryki dla badanych odmian w okresie 3 lat wahał się od 0,7 kg/ m 2 

(Podstolina 2008 r.) do 3,30 kg/m 2 (Rumba 2007 r.). Najwyższy plon owoców 

chorych uzyskano z odmiany Podstolina (1,36 kg/m 2 ; 2008 r.), a najniższy 

z odmiany Rumba F1 (0,27 kg/m 2 ; 2009 r.). Analiza mikologiczna owoców wykazała, 

że grzyby najliczniej zasiedlające perykarp papryki to A. alternata, 

B. cinerea, Fusarium avenaceum, F. culmorum i Trichoderma spp. Najmniej 

grzybów izolowano w 2007 roku, gdy sezon wegetacyjny był najcieplejszy 

i charakteryzował się najmniejszą liczbą opadów. W okresie trzyletnich badań 

najmniej grzybów izolowano z odmian Rumba F1, Robertina, a najwięcej 

z odmian Ożarowska i Roberta F1. Z owoców papryki najliczniej izolowano 

A. alternata (od 12,8 do 46,4 % ogółu wyosobnień), które pochodziły z odmian 

Podstolina (2007) i Roberta F1 (2009). Kolejnym patogenem licznie występującym 

na owocach był B. cinerea. Najliczniej izolowanym w 2008 roku, głównie 

z odmian Ożarowska (100 %), Caryca F1 (86 %) i Roberta F1 (84 %). 



ISBN 978-83-60775-31-8

Summary 

YIELD AND FUNGI COLONIZING FRUIT PERICARP OF SWEET 

PEPPER (CAPSICUM ANNUUM L.) CULTIVATED IN THE FIELD. 

The study was carried out in 2007-2009. The aim of the experiment 

was to estimate the yield and health of some cultivars of sweet pepper. 

The experimental material consisted fruits of eight cultivars of sweet 

pepper cultivated in the field: Barbórka, Caryca F1, Mercedes, Ożarowska, 

Podstolina, Roberta F1, Robertina, Rumba F1. The fruits were harvested 

many times in vegetable season. In experiment the mean yield of pepper was 

measured. The results were statistically evaluated with the variance analysis. 

Significance of the differences was tested with Tukey’s test at p=0.05. During 

full fruiting (first decade of September), 40 fruits from each cultivar were 

sampled for mycological analysis in the laboratory. Fragments of pericarp 

were placed on mineral medium in Petri dishes. Marketable yield of pepper 

fruits was measured in the 3 years of experiment, and it ranged from 0.7kg/m 2 

(Podstolina 2008) to 3.30 kg/m 2 (Rumba 2007). The highest marketable yield 

was collected from Roberta in 2007, while the lowest one from Podstolina in 

2009. From pepper pericarp A. alternata, B. cinerea, Fusarium avenaceum, 

F. culmorum and Trichoderma spp. were isolated. The lowest number of 

isolates was isolated in 2007 year, when the vegetable season was warm and 

dry. Least isolates were collected from Rumba F1 and Robertina, and most 

from Ożarowska and Roberta F1. The frequency of A. alternata was very high 

(12.8-46.4 % of fungal populations) for Postolina (2007) and Roberta F1 (2009) 

cultivars. B. cinerea was abundant in pericarp of pepper in 2008, especially in 

Ożarowska (100 %), Caryca F1 (86 %) and Roberta F1 (84 %). 

245

246 

SKUTECZNOŚĆ WYBRANYCH ŚRODKÓW 

BIOLOGICZNYCH I CHEMICZNYCH STOSOWANYCH 

W UPRAWACH PIETRUSZKI NA NASIONA 

Regina Janas, Jan Sobolewski i Józef Robak 


rjanas@insad.pl 

W ostatnich latach obserwuje się spadek powierzchni upraw pietruszki 

i zmniejszające się zainteresowanie jej produkcją na korzyść uprawy pasternaku. 

Główną przyczyną jest słaba jakość nasion, niska zdolność kiełkowania, 

powodowana przede wszystkim wysokim zasiedleniem nasion patogeniczną 

mikroflorą i w konsekwencji słabe, nierównomierne wschody roślin oraz niskie 

plony. Dwuletnia uprawa roślin pietruszki na nasiona stwarza także duże ryzyko 

pojawiania się trudnych do zwalczania chorób grzybowych często przenoszonych 

z materiałem siewnym. Dlatego poszukuje się nowych, skutecznych 

środków, kompleksowo chroniących plantacje pietruszki przed chorobami, 

a także stymulujących odporność roślin. 

Celem badań była ocena skuteczności wybranych środków biologicznych 

i chemicznych aplikowanych donasiennie, dolistnie i doglebowo w uprawach 

pietruszki na nasiona. 

Badania prowadzono na polu doświadczalnym Instytutu Warzywnictwa 

i Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa (obecnie Instytut Ogrodnictwa) 

w Skierniewicach w latach 2008-2010. Obiektem badań były nasiona i rośliny 

pietruszki korzeniowej odmiany Berlińska. Doświadczenia polowe, ścisłe, 

założono w układzie losowanych bloków w 4 powtórzeniach, wielkość poletek 

wynosiła 4,5 m 2 . Środki ochrony stosowano zgodnie z aktualnym programem 

ochrony roślin. Schemat zastosowanych środków przedstawiono poniżej (dawki 

środków w przeliczeniu na 1 kg nasion): 

1. Kontrola - nasiona nietraktowane 

2. Zaprawa Nasienna T 75 DS/WS - 1ml + Biojodis 

3. Grevit 200 SL (ekstrakt z grejpfruta) 10 ml - donasiennie (moczenie 30 

minut) + Biojodis (dolistnie) 

Nasiona wysiewano siewnikiem ręcznym, stosując normę 50 g nasion . 100 m –2 . 



ISBN 978-83-60775-31-8

Oceniono wpływ preparatów na jakość nasion (energię i zdolność kiełkowania), 

zdrowotność oraz stopień porażenia korzeni i plon roślin. 

Ocenę porażenia korzeni na przekroju poprzecznym prowadzono wykorzystując 

skalę bonitacyjną: 0 o - brak porażenia, 7 o - 100 procent porażonej powierzchni. 

Ocenę zdolności kiełkowania nasion przeprowadzono zgodnie z wymogami 

ISTA. Badano po 200 sztuk nasion z każdej kombinacji. Nasiona wykładano 

w szalkach Petriego na nasączonej wodą destylowaną bibule filtracyjnej, po 25 

sztuk w 8 powtórzeniach i inkubowano w termostacie w temp.30 o C. Po upływie 

10 dni oceniono energię kiełkowania a po 28 dniach zdolność kiełkowania. 

Zdrowotność nasion określono metodą sztucznych kultur stosując pożywkę 

dekstrozowo – ziemniaczaną (PDA). Nasiona wysiewano na podłoże pożywkowe 

w szalkach Petriego po 5 nasion przeznaczając do analizy po 250 nasion z 

każdej partii (50 powtórzeń) i inkubowano w termostacie w temp. 20 o C przez 7 

dni. Identyfikację przeprowadzono przy pomocy mikroskopu świetlnego Leica. 

Wyniki badań wskazują, że najlepsze efekty ochronne w uprawach pietruszki 

na nasiona uzyskano po łącznej aplikacji zaprawy Nasiennej T do zaprawiania 

nasion a następnie 4 krotnej aplikacji doglebowej preparatu Biojodis. 

Wymienione preparaty w największym stopniu ograniczały występowanie 

zgorzeli siewek i zgnilizny korzeni pietruszki w porównaniu z innymi kombinacjami. 

W rezultacie otrzymano najlepsze wschody roślin i najwyższy plon 

ogólny korzeni pietruszki w stosunku do kontroli i pozostałych kombinacji. 

Wynosił on odpowiednio 271,0 kg . 100 m -2 , 213,0 kg . 100 m -2 - kontrola, 230,0 

kg . 100 m -2 – Grevit + Biojodis. Zastosowanie zaprawy nasiennej T i dolistnej 

aplikacji Biojodisu wpłynęło pozytywnie na jakość i zdrowotność nasion pietruszki 

oraz plony nasion. 

Summary 

EFFECTIVENESS OF SOME BIOLOGICAL AND CHEMICAL 

COMPOUNDS USED IN THE PARSLEY SEEDS PRODUCTION 

In recent years, a decline in area planted with parsley and a declining 

interest in the crop production in favor of the parsnip are observed. The main 

cause is poor quality seeds, poor germination, mainly caused by high pathogenic 

microflora occupation of seeds and consequently weak, poor plant emergence 

and low yields. 

Thus, the aim of this study was to evaluate the effectiveness of selected 

biological and chemical agents applied to seeds, leaves and to the soil in the 

parsley seed production. 

The results show that the best protective effects on parsley seeds was 

obtained after the total applications of the Mortar T to seeds and then the four 

times soil application with Biojodis. 

247

248 

These preparations limited greatly the presence of seedling dumping of and 

root rot of parsley in comparison with other combinations. The result is the 

best plant emergence and the highest total yield of parsley roots compared to 

controls and other combinations. It was respectively 271,0 kg . 100 m -2 , 213,0 

kg . 100 m -2 - control , 230,0 kg . 100 m -2 -Grevit + Biojodis. The use of Mortar T 

to seeds and the foliar application of Biojodis positively affect the quality and 

healthiness of parsley seeds and their yield.

MIKOFLORA NASION ROKIETTY SIEWNEJ (ERUCA 

SATIVA) UPRAWIANEJ W SYSTEMIE EKOLOGICZNYM 

Regina Janas 



Rokietta siewna (Eruca sativa) popularnie nazywana rukolą jest jednoroczną 

rośliną z rodziny Brassicaceae zdobywającą na świecie coraz większą popularność 

ze względu na właściwości prozdrowotne i szerokie możliwości wielokierunkowego 

użytkowania. Roślina pochodzi z Basenu Morza Śródziemnego 

i z łatwością adaptuje się w warunkach klimatycznych Polski. Ma krótki cykl 

uprawy, wytwarza nasiona w tym samym roku, charakteryzuje się wysoką plennością 

i wyższą w porównaniu z innymi gatunkami tej rodziny botanicznej zawartością 

związków prozdrowotnych. Cenną właściwością rokietty siewnej jest 

wytwarzanie nasion olejodajnych, bogatych w nienasycone kwasy tłuszczowe 

i inne związki chemiczne, stymulujące odporność i wigor człowieka. Światowa 

literatura donosi, że stosowane jako suplement diety mają działanie antykancerogenne, 

stymulują odporność i siły witalne. Wyciąg z nasion ma działanie 

antybakteryjne i antygrzybowe. Roślina oddziaływuje na wiele gatunków allelopatycznie 

dodatnio i ma właściwości fitosanitarne. Dotychczasowe prace wskazują, 

że rokietta siewna może znaleźć zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu 

m.in. w przemyśle farmaceutycznym, spożywczym i maszynowym. 

Celem badań było opracowanie ekologicznych metod produkcji nasion rokietty 

siewnej o wysokiej zdrowotności i jakości oraz wartości technologicznej. 

Badania prowadzono w latach 2009 – 2010 na polu doświadczalnym Instytutu 

Ogrodnictwa w Skierniewicach. W uprawach testowano preparaty biologiczne 

o różnych mechanizmach działania i oceniono ich wpływ na wzrost, rozwój 

i zdrowotność roślin rokietty siewnej oraz zawiązywanie nasion, ich plon, 

jakość i zasiedlenie mikoflorą. Uwzględniono 7 preparatów biologicznych, aplikowanych 

w uprawach polowych roślin nasiennych w różnych kombinacjach: 

1. Biojodis dolistnie, 2. EM doglebowo, 3.Tytanit dolistnie, 4.Polyversum doglebowo, 

5. Goemar BM 86 dolistnie, 6.Physe dolistnie, 7. Nano Gro doglebowo. 

Oceniano zdrowotność roślin nasiennych, porażenie nasion przez grzyby 

patogeniczne, energię i zdolność kiełkowania, masę tysiąca nasion masę na- 



ISBN 978-83-60775-31-8 

249

250 

sion z rośliny, plon ogólny nasion, oraz wzrost siewek na płytkach Phytotoxit. 

Wykonano również pomiary biometryczne roślin, zawartości chlorofilu i aktywności 

fotosyntetycznej. 

Z nasion rokiety siewnej reprodukowanych w ramach doświadczeń izolowano 

głównie grzyby z rodzaju Alternaria należące do gatunków A. alternata, 

A. brassicicola, A. brassicae, Fusarium – głównie gatunek F. avenaceum i sporadycznie 

F.culmorum, Dreschlera, Cladosporium herbarum, Stemphylium 

botryosum, Trichothecium roseum, Epicoccum purpurascens i w niewielkim 

procencie Trichoderma viridae. Porażenie nasion było zróżnicowane w zależności 

od rodzaju stosowanego w uprawach środka i sposobu aplikacji. Najniższe 

porażenie nasion odnotowano w kombinacjach, w których rośliny nasienne 

traktowano dolistnie preparatem Biojodis, Physe oraz Nano Gro – stosowanym 

donasiennie i doglebowo. 

Summary 

MYCOFLORA OF ROCKET (ERUCA SATIVA) SEEDS GROWN 

IN THE ORGANIC SYSTEM 

Rocket (Eruca sativa) seeds, popularly known as arugula, is a one plant of 

the Brassicaceae family. Its popularity is increasing in the world last times 

because of the health benefits and great opportunities multi-use. The plant 

comes from the Mediterranean and easily adapts to Polish climatic conditions. 

It has a short growing cycle, it produces seeds in the same year, has high vigor 

and higher quantity of healthy compounds than other species of the botanical 

family. Valuable feature is the production of rocket seeds containing oil, rich in 

unsaturated fatty acids and other chemicals which stimulate human immunity 

and vigor. The world literature reports that rocket seeds used as a dietary 

supplement exhibit the anti cancer effects and stimulate immunity and vitality 

of human. Extract from the seeds has antibacterial, antifungal, allelopatic and 

phytosanitary properties. Previous work indicates that the rocket seed can be 

used in the pharmaceutical, food and machinery industries. 

The aim of this study was to develop the organic production methods of 

rocket seeds exhibiting the high health status, quality and technological value. 

The study was conducted in the 2009–2010 years on experimental field of the 

Research Institute of Horticulture in Skierniewice. In experiments, the biological 

compounds having different mechanisms of action, were tested. It was assesses 

their impact on growth, development, plant health, as well as formation of seeds, 

their yield, quality and microflora settlement. Seven biological compounds were 

applied in field and in different combinations:1st Biojodis (foliar), 2. EM (soil), 

3. Tytanit (foliar) , 4. Polyversum (soil), 5. Goëmar BM 86 (foliar), 6. Physe 

(foliar), 7. Nano Gro (soil).

Evaluated were: the health of plants, seed infection by pathogenic fungi, 

energy and germination capacity, weight, thousand seed weight per plant, 

total yield of seeds and growth of seedlings on Phytotoxit plates. Biometric 

measurements of plants were made also, as well as chlorophyll content in 

leaves and photosynthetic activity in plants. 

The results show, that from the rocket seed reproduced in the experiments, 

were isolated: mainly fungi from the genus Alternaria belonging to the species 

A. Alternata and also A. brassicicola, A. brassicae, Fusarium - mainly the 

species F. avenaceum, and occasionally F.culmorum, Dreschlera, Cladosporium 

herbarum, Stemphylium botryosum, Trichothecium roseum, Epicoccum 

purpurascens, and a small percentage of Trichoderma viridae. Contamination 

of seeds by fungi was varied depending on the used compound and method of 

its application. The lowest infection was observed in combinations, in which 

the plants were sprayed with Biojodis and Physe, why Nano Gro was used to 

seeds and soil. 

251

252 

GRZYBY OFIOSTOMATOIDALNE JAKO POSPOLITE 

SYMBIONTY KORNIKÓW ŻERUJĄCYCH NA DRZEWACH 

IGLASTYCH W POLSCE: PRZEGLĄD 10 LETNICH BADAŃ 

Robert Jankowiak 

Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Katedra Fitopatologii Leśnej, 


rljankow@cyf-kr.edu.pl 

Korniki (Coleoptera: Scolytidae) są związane z wieloma gatunkami grzybów. 

Najbardziej znanymi symbiontami tych owadów są grzyby ofostomatoidalne, 

które obejmują workowce należące do takich rodzajów jak Grosmannia, 

Ophiostoma, Ceratocystis i Ceratocystiopsis jak i grzyby anamorficzne z rodzajów 

Pesotum i Leptographium. 

W trakcie badań zebrano 5 785 chrząszczy i prawie 30 tys. fragmentów 

żerowisk należących do 19 gatunków korników. Chrząszcze i żerowiska pochodziły 

z 20 drzewostanów zlokalizowanych w różnych rejonach Polski. Grzyby 

izolowano z chrząszczy i żerowisk na 2 % pożywkę agarowo-maltozową (MEA) 

lub na selektywną pożywkę dla grzybów należących do Ophiostoma sensu lato 

(CMEA). Grzyby identyfikowano na podstawie cech morfologicznych. W niektórych 

przypadkach identyfikacja była potwierdzana także przez sekwencjonowanie 

DNA wybranych szczepów grzybów. Dodatkowo dla wybranych gatunków 

korników badano wstępne stadia sukcesji grzybów na świerku, sośnie 

i modrzewiu po ataku korników. W celu ustalenia stopnia patogeniczności 

wybranych gatunków grzybów wykonywano także testy patogeniczności z wykorzystaniem 

2-letnich sadzonek. 

Badania wykazały duże zróżnicowanie gatunkowe grzybów związanych 

z kornikami. Podczas badań zidentyfikowano 44 cztery gatunki grzybów ofiostomatoidalnych 

reprezentujących takie rodzaje jak Ambrosiella, Ceratocystiopsis, 

Ceratocystis, Grosmannia, Ophiostoma, Graphium, Leptographium, 

Pesotum i Sporothrix. Wyniki badań pokazały, że grzyby ofiostomatoidalne, za 

wyjątkiem Pityogenes bidentatus i Pityophthorus pityographus, były związane 

z wieloma gatunkami korników. Ustalono, że podstawowym czynnikiem wpływającym 

na różnicę w składzie gatunkowym mikobioty związanej z poszczególnymi 

gatunkami korników jest gatunek rośliny żywicielskiej oraz część 



ISBN 978-83-60775-31-8

drzewa na której żerują korniki. Do najważniejszych symbiontów grzybowych 

korników występujących na sośnie (a), świerku (b), modrzewiu (c) i jodle (d) 

należały: a) Ambrosiella ips, A. tingens, Leptographium lundbergii, L. procerum, 

Ophiostoma brunneo-ciliatum, O. canum, O. canum-like, O. ips, O. minus 

O. piceae s. lato, Ophiostoma sp. 1, Ophiostoma sp. 2; b) Ceratocystis polonica, 

Grosmannia piceaperda, G. penicillata, Ophiostoma ainoae, O. bicolor, 

O. brunneo-ciliatum, O. piceae; c) Ceratocystis laricicola, Graphium laricis, 

Ophiostoma brunneo-ciliatum; d) Ophiostoma piceae, Pesotum sp. 

Schemat sukcesji grzybów w drewnie sosny zwyczajnej, świerka pospolitego 

i modrzewia europejskiego po ataku Tomicus spp., Ips typographus i I. cembrae 

nie odbiegał zasadniczo od ogólnego schematu przyjętego dla sukcesji 

grzybów w drewnie opanowanym przez korniki. Ceratocystis polonica i C. laricicola 

to pierwsi kolonizatorzy drewna świerka i modrzewia, zaś O. minus 

i A. tingens to pierwsi „najeźdźcy” drewna sosny. Później, drewno bielaste zasiedlały 

inny grzyby z rodzaju Ophiostoma, Leptographium, Graphium i Pesotum. 

Przeprowadzone testy patogeniczności wykazały, że większość grzybów 

związanych z badanymi kornikami to saprotrofy bądź słabe patogeny. Jednakże 

C. laricicola, C. polonica, G. piceaperda, L. wingfieldii i O. minus odznaczały 

się wysokim stopniem wirulencji w stosunku do swoich roślin żywicielskich. 

Summary 

OPHIOSTOMATOID FUNGI AS COMMON SYMBIONTS OF BARK 

BEETLES INFESTING CONIFEROUS TREES IN POLAND: 

AN OVERVIEW OF 10 YEAR STUDY 

Bark beetles (Coleoptera: Scolytidae) are frequently associated with 

fungi. The known fungal associates of these insects are ophiostomatoid fungi 

including ascomycetes of the genera Grosmannia, Ophiostoma, Ceratocystis 

and Ceratocystiopsis, and the anamorphic genera Pesotum and Leptographium. 

In total, 5 785 adults and almost 30 000 fragments of galleries representing 

19 species of bark beetle were collected in twenty stands in Poland. Fungi 

were isolated from beetles and their galleries on 2 % malt agar (MEA) or 

malt agar with cyclohexamide (CMEA) to select for the Ophiostoma species. 

Fungi were identified on the basis of morphological characteristics. In some 

cases identification based on morphology was confirmed by DNA sequencing 

of selected isolates. In addition, for selected species of bark beetle, the early 

succession of fungi in the sapwood of host trees after insect attack was 

described. The virulence of the most common ophiostomatoid species was also 

evaluated through inoculations using two-year-old seedlings. 

The study demonstrates a great diversity of fungi associated with bark 

beetles in Poland. Forty-four species of ophiostomatoid fungi, including 

253

254 

Ambrosiella, Ceratocystiopsis, Ceratocystis, Grosmannia, Ophiostoma, 

Graphium, Leptographium, Pesotum and Sporothrix spp. were identified. Except 

Pityogenes bidentatus and Pityophthorus pityographus, the ophiostomatoid 

fungi were associated with many species of bark beetles. The primary factor 

affecting the mycobiota of species of bark beetle was host tree species and part 

of the tree infested by beetles. The most important fungal symbionts of bark 

beetles infesting pine (a), spruce (b), larch (c) and fir (d) were: a) Ambrosiella 

ips, A. tingens, Leptographium lundbergii, L. procerum, Ophiostoma brunneociliatum, 

O. canum, O. canum-like, O. ips, O. minus, O. piceae s. lato, 

Ophiostoma sp. 1, Ophiostoma sp. 2; b) Ceratocystis polonica, Grosmannia 

piceaperda, G. penicillata, Ophiostoma ainoae, O. bicolor, O. brunneo-ciliatum, 

O. piceae s. lato; c) Ceratocystis laricicola, Graphium laricis, Ophiostoma 

brunneo-ciliatum; d) Ophiostoma piceae s. lato, Pesotum sp. 

The pattern of fungal succession in Scots pine, Norway spruce and European 

larch sapwood essentially agreed with a general scheme of fungal succession in 

tree sapwood infested by bark beetles. Ceratocystis polonica and C. laricicola 

were the first coloniser of spruce and larch sapwood, while O. minus and 

A. tingens was the first invader of pine sapwood. Later, other ophiostomatoid 

species colonized sapwood of trees. The pathogenicity tests showed that many 

of fungi associated with bark beetles were saprotrophs or weak pathogens. 

However, C. laricicola, C. polonica, G. piceaperda, L. wingfieldii and O. minus 

demonstrated high level of virulence to host trees.

WPŁYW TEMPERATURY NA WZROST 

I PRZEŻYWALNOŚĆ KOLONII DWÓCH GATUNKÓW 

GRZYBÓW Z RODZAJU GEOSMITHIA 


Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Katedra Fitopatologii Leśnej, 



Korniki (Coleoptera: Scolytidae) są najczęściej związane z grzybami ofiostomatoidalnymi, 

które obejmują morfologicznie podobne rodzaje: Ceratocystis, 

Ceratocystiopsis, Cornuvesica, Gondwanamyces, Grosmannia i Ophiostoma. 

Oprócz nich, także grzyby z rodzaju Geosmithia (Ascomycota: Hypocreales) są 

integralnym składnikiem mikobioty korników żerujących na drzewach liściastych. 

Jednakże, informacje o związkach zachodzących pomiędzy tymi grzybami 

i roślinami z rodziny Pinaceae są ograniczone. Ostatnio wykazano, że 

grzyby z rodzaju Geosmithia są pospolitymi symbiontami Pityogenes bidentatus 

- kornika, który żeruje na cienkich gałęziach i strzałkach sosny zwyczajnej. 

Uważa się, że kornik ten w przeciwieństwie do innych gatunków owadów, 

nie jest zdolny utrzymywać mutualistycznego związku z grzybami ofiostomatoidalnymi, 

gdyż te nie są zaadoptowane do kolonizacji bardzo szybko przesychającego 

substratu jakim są cienkie gałęzie lub strzałki pędów. W pracy 

przedstawiono wyniki badań nad wpływem temperatury na wzrost i przeżywalność 

kolonii dwóch gatunków grzybów z rodzaju Geosmithia. 

W teście temperaturowym użyto 10 losowo wybranych kolonii dwóch gatunków 

grzybów z rodzaju Geosmithia pochodzących z chrząszczy i żerowisk 

P. bidentatus (były one oznaczone jako Geosmithia sp. 1 i Geosmithia sp. 3). 

Wzrost grzybni określano na 2 % pożywce agarowo-maltozowej. Cztery powtórzenia 

każdego izolatu były inkubowane w ciemności w temperaturach: 5, 

10, 15, 20, 25, 30, 35, 40, 45, 50, 55 i 60°C. Wzrost kolonii był oszacowany na 

podstawie średnicy kolonii (mm) po czterech dniach inkubacji. W celu oszacowania 

wpływu wysokiej temperatury na przeżywalności kolonii grzybów 

z rodzaju Geosmithia, kolonie grzybów były inkubowane przez cztery dni w 

takim samym zakresie temperatur i następnie były przechowywane przez 14 



ISBN 978-83-60775-31-8 

255

256 

dni w temperaturze 25°C. W czwartym i czternastym dniu sprawdzano czy 

dana kolonia kontynuowała swój wzrost. 

Test temperaturowy. Po czterech dniach inkubacji, kolonie gatunku oznaczonego 

jako Geosmithia sp. 3 rosły znacznie szybciej niż kolonie grzyba 

Geosmithia sp. 1. Wszystkie izolaty reprezentujące gatunki oznaczone jako 

Geosmithia sp. 1 i Geosmithia sp. 3 wykazywały in vitro wzrost w zakresie 

temperaturze od 10 do 40°C. Optimum wzrostu dla wszystkich izolatów wynosiło 

30°C. Izolaty należące do gatunku oznaczonego jako Geosmithia sp. 1 rosły 

także dobrze w temperaturze 35°C. 

Wpływ wysokiej temperatury na przeżywalność kolonii. Cztery i 14 dni po 

inkubacji, wzrost badanych kolonii należących do Geosmithia sp. 1 był zahamowany 

odpowiednio przy temperaturze 45 i 55°C. W przypadku izolatów reprezentujących 

gatunek Geosmithia sp. 3, zarówno po 4 jak i 14 dniach inkubacji, 

wzrost kolonii nie był kontynuowany przy temperaturze 40°C. 

Summary 

EFFECTS OF TEMPERATURE ON THE GROWTH AND SURVIVAL 

OF COLONIES OF TWO GEOSMITHIA SPECIES 

The most common fungi associated with bark beetles (Coleoptera: 

Scolytidae) are ophiostomatoid fungi including morphologically similar genera: 

Ceratocystis, Ceratocystiopsis, Cornuvesica, Gondwanamyces, Grosmannia 

and Ophiostoma. However, apart ophiostomatoid species also anamorphic 

fungi from the genus Geosmithia (Ascomycota: Hypocreales) are integrated 

components of the mycobiota of bark beetles infesting broad-leaved trees 

in Europe. Information about bark beetle-associated Geosmithia species on 

trees from family Pineceae is very limited. Recently it has been demonstrated 

that Geosmithia fungi are common symbionts of Pityogenes bidentatus, which 

infested thin branches and stems Scots pine. Some authors made a hypothesis 

that bark beetles which breed in drier substrates (e.g., fast desiccating 

branches) are not able to maintain the mutualism with ophiostomatoid fungi, 

which are more sensitive to desiccation than Geosmithia species. This study 

reports on in vitro effect of temperature on the growth and survival of colonies 

of two Geosmithia species. 

Ten randomly chosen Geosmithia sp. colonies, representing two species 

(named as Geosmithia sp. 1 and Geosmithia sp. 3) were included in the 

temperature assay. These isolates originating from beetles and galleries of 

P. bidentatus. Colony growth were evaluated in vitro, on 2 % malt agar. Four 

replicates of each isolate were incubated at 5, 10, 15, 20, 25, 30, 35, 40, 45, 50, 

55 and 60°C in darkness. Growth rate was evaluated on the basis of colony 

diameter after incubation for 4 days. In order to determine the impact of high

temperatures on the survival of colonies of Geosmithia fungi, colonies were 

incubated for four days in the same range of temperatures and then were 

stored for 14 days at 25°C. Growth or no growth colony was examined 4 and 

14 days after incubation. 

Temperature assay. Among ten isolates tested, colonies of Geosmithia 

sp. 3 grew fastest than colonies of Geosmithia sp. 1 after 4 days incubation. 

The colonies of both Geosmithia species grew at 10-40°C in vitro. Optimum 

temperature for growth of all isolates was 30°C. Isolates of Geosmithia sp. 1 

grew very well also at 35°C. 

The effect of high temperatures on colonies survival. Four and 14 days after 

incubation, growth of colonies belonging to Geosmithia sp. 1 was markedly 

inhibited at 45 and 55°C, respectively. In case of colonies of the examined 

isolates of Geosmithia sp. 3, after four and 14 days of incubation no growth 

was observed at 40°C. 

257

258 

OD INOKULUM DO PLONU – KOMPLEKSOWA 

ANALIZA WPŁYWU PORAŻENIA PRZEZ SCLEROTINIA 

SCLEROTIORUM NA PRODUKCJĘ NASION RZEPAKU 

OZIMEGO W GOSPODARSTWIE WIELKOTOWAROWYM 

Małgorzata Jędryczka 1 , Joanna Kaczmarek 1 , Witold Irzykowski 1 , 

Xiaoli Duan 2 , Ireneusz Dymarski 3 , Michał Kamiński 3 

i Andrzej Brachaczek 4 

1 Instytut Genetyki Roślin PAN, ul. Strzeszyńska 34, 60-479 Poznań, Polska 

2 Instytut Badania Roślin Uprawnych, AAAS, 40 Nongke nan, 230031 Hefei, 

Anhui, Chiny 

3 Instytut Zootechniki – PIB w Krakowie, Zakład Doświadczalny Pawłowice, 

ul. Mielżyńskich 14, 64- 122 Pawłowice, Polska 

4 DuPont Poland sp. z o.o., Powązkowska 44c, 01-797 Warszawa, Polska 

mjed@igr.poznan.pl 

Porażenie roślin rzepaku ozimego przez Sclerotinia sclerotiorum bywa 

przyczyną znacznych strat plonu nasion. Grzyb powoduje zgniliznę twardzikową 

– choroba ta, w odróżnieniu od suchej zgnilizny kapustnych, występuje 

także w Azji, w tym głównie w Chinach. Celem badań było przeprowadzenie 

kompleksowej analizy wpływu porażenia roślin rzepaku ozimego przez 

S. sclerotiorum na produkcję nasion, poczynając od oceny obfitości inokulum 

obecnego na płatkach rzepaku, poprzez ocenę porażenia roślin, aż do określenia 

ilości i jakości plonu nasion oraz zmienności genetycznej izolatów grzyba 

uzyskanych na różnych etapach rozwoju choroby. Badania prowadzono przez 

dwa sezony wegetacyjne (2009/2010 i 2010/2011) na polu doświadczalnym 

Instytutu Zootechniki – PIB, ZD Pawłowice w województwie wielkopolskim. 

Ocenie podlegało od 44 (2009/2010) do 47 (2010/2011) odmian rzepaku ozimego 

o zróżnicowanym podłożu genetycznym, a także odmiennym pokroju i sposobie 

zapylania (odmiany populacyjne i mieszańce zrestorowane). 

Przed założeniem doświadczeń, na polach przeznaczonych do badań 

sprawdzono zasobność gleby w fosfor, potas oraz magnez. Wybrano fragmenty 

pól o wyrównanej – średniej bądź wysokiej – ilości tych pierwiastków, oraz 

o lekko kwaśnym odczynie, sprzyjającym uprawie rzepaku ozimego. Jesienią 

2009 wybrano pole o powierzchni 25 hektarów, a każdą z odmian wysiano na 



ISBN 978-83-60775-31-8

powierzchni 0,57 ha, natomiast jesienią 2010 roku wybrano pole o powierzchni 

38 ha i każdą odmianę wysiano na powierzchni 0,8 ha. 

W okresie wiosennym pobierano płatki poszczególnych odmian i oceniano 

ich porażenie przez S. sclerotiorum. Przed zbiorem oceniano nasilenie zgnilizny 

twardzikowej. Po żniwach oznaczano wysokość plonu przy 9% zawartości 

wody w nasionach i badano podstawowy skład chemiczny nasion, tj. zawartość 

tłuszczu, białka i włókna surowego oraz kwasu erukowego i glukozynolanów. 

Ponadto, przy wykorzystaniu markerów mikrosatelitarnych porównano 

zakres zmienności genetycznej izolatów grzyba S. sclerotiorum uzyskanych 

wiosną z płatków oraz latem z porażonych roślin rzepaku ozimego. W analizie 

wyników uwzględniono dane meteorologiczne z miejsca prowadzenia badań. 

Stwierdzono, iż badane odmiany różniły się pod względem licznych parametrów, 

poczynając od porażenia płatków, poprzez porażenie łodyg, plon i cechy 

jakościowe nasion. Porażenie roślin rzepaku przez S. sclerotiorum w przypadku 

każdej z odmian niekorzystnie wpływało na ich wartość gospodarczą, lecz 

można było wyróżnić odmiany, u których odnotowano mniejszą stratę plonu, 

pomimo wystąpienia objawów zgnilizny twardzikowej. Własność tę powinno 

się brać pod uwagę przy uprawie rzepaku, zwłaszcza w regionach o podwyższonym 

ryzyku wystąpienia tej choroby. 

Summary 

FROM INOCULUM TO YIELD – THE COMPLEX ANALYSIS 

OF THE INFLUENCE OF THE FUNGUS SCLEROTINIA 

SCLEROTIORUM ON THE SEED PRODUCTION OF WINTER 

OILSEED RAPE AT INTENSIVE PRODUCTION FARM 

The infection of winter oilseed rape plants by Sclerotinia sclerotiorum can 

lead to substantial yield losses of the seeds. The fungus causes Sclerotinia stem 

rot – this disease, in contrast to stem canker of brassicas is also found in Asia, 

especially in China, both on winter and spring oilseed rape. The aim of this 

study was a complex analysis of the influence of the infection of winter oilseed 

rape by S. sclerotiorum on the seed production, starting from the evaluation 

of the abundance of inoculum present on petals, though the assessment of 

plant infection to the evaluation of the quantity and quality of the seed yield, 

as well as the genetic diversity of fungal isolates obtained at different stages 

of disease development. The studies were done over two vegetative seasons 

(2009/2010 and 2010/2011) on the field of the National Research Institute 

of Animal Production, Experimental Station in Pawłowice, located in Great 

Poland region (central west of Poland). The assessment was done using from 44 

(2009/2010) to 47 (2010/2011) cultivars of winter oilseed rape of various genetic 

background, differing with plant shape and the way of pollination (populations 

and restored hybrids). 

259

260 

The fields planned for experiments were checked for the content of 

phosphorous, potassium and magnesium. The selected field fragments were of 

similar quality – they had intermediate to high amounts of these elements and 

lightly acidic pH, suitable for the cultivation of oilseed rape. In the autumn of 

2009 the selected field was 25 hectares and each cultivar covered the area of 

0,57 ha; in the autumn of 2010 the field area was 38 hectares and individual 

cultivars were grown on 0,8 ha. 

In spring the petals were collected from individual cultivars and their 

infection with S. sclerotiorum was evaluated in vitro, using agar media. The 

infection of oilseed rape plants was assessed before harvest. After harvest the 

seed yield was measured and re-calculated to 9% seed humidity. The study of 

the basic chemical composition of seeds contained the percentage of oil, protein 

and fiber as well as the amount of erucic acid and glucosinolates. Moreover, 

the range of the genetic diversity of the isolates of S. sclerotiorum was studied 

using microsatellite markers. The characterization concerned the isolates 

obtained from petals and infected plants. The analysis referred to weather 

data, collected at the experiment site. 

The studied cultivars differed in respect to many parameters, starting from 

the infection of petals, through the infection of stems, to yield and quality of 

collected seeds. The infection of plants with S. sclerotiorum resulted in lowering 

of the economic value of all cultivars, but it was possible to point out the cultivars 

of reasonably high yield, in spite of plant infection with Sclerotinia stem rot. 

This phenomenon should be taken into account in cultivation of oilseed rape in 

regions with the increased risk of incidence of this disease.

WYKORZYSTANIE MONITOROWANIA STĘŻEŃ 

ZARODNIKÓW GRZYBÓW RODZAJU FUSARIUM 

DO OPTYMALIZACJI ZWALCZANIA FUZARIOZY 

KŁOSÓW PSZENICY OZIMEJ 

Joanna Kaczmarek 1 , Andrzej Brachaczek 2 

i Małgorzata Jędryczka 1 

1 Instytut Genetyki Roślin PAN, ul. Strzeszyńska 34, 60-479 Poznań 

2 DuPont Poland sp. z o.o., ul. Powązkowska 44c, 01-797 Warszawa 

jkac@igr.poznan.pl 

W zestawie roślin uprawianych w Polsce dominują zboża, a wśród nich 

pszenica, której uprawa jest zazwyczaj wysoce opłacalna. Uzyskiwane plony 

pszenicy osiągają średnio połowę potencjału genetycznego, a jedną z głównych 

przyczyn tego zjawiska są choroby powodowane przez patogeniczne grzyby, 

które występują przez cały okres wegetacji pszenicy. Pod względem liczebnym 

oraz z uwagi na wysoką szkodliwość wielu gatunków za szczególnie groźne 

uważane są patogeny należące do rodzaju Fusarium. Celem pracy była optymalizacja 

zwalczania fuzariozy kłosów poprzez określenie stężenia zarodników 

grzybów rodzaju Fusarium oraz analizę skuteczności ochrony fungicydowej 

pszenicy po zastosowaniu różnych preparatów fungicydowych. 

Badania polowe prowadzono przez dwa sezony wegetacyjne (2009/2010 

i 2010/2011) w trzech lokalizacjach w Polsce- w Radostowie woj. pomorskie), 

Pawłowicach (woj. wielkopolskie) i w Głubczycach (woj. opolskie). Testowano 

20 wariantów ochrony fungicydowej. W zależności od kombinacji zabiegi wykonywano 

w terminie T0 (BBCH 19-25), T1 (BBCH 31-32), T2 (faza rozwiniętego 

liścia flagowego) oraz T3 (10-14 dni po terminie T2). Doświadczenia prowadzono 

na pszenicy ozimej odmiana Bogatka (Danko Hodowla Roślin), która 

jest podatna na występowanie fuzariozy kłosów. W Radostowie i Głubczycach 

doświadczenia założono w układzie bloków losowanych kompletnie zrandomizowanych 

w trzech powtórzeniach na poletkach o powierzchni 15 m 2 każde. 

W Pawłowicach badania wykonano na polu produkcyjnym - każdą technologię 

testowano na powierzchni powyżej 2 ha. Badano nasilenie fuzariozy kłosów 

oraz występowanie innych chorób, takich jak septorioza, brunatna plamistość 

liści i choroby podstawy źdźbła. Po żniwach oceniano wielkość plonu oraz pod- 



ISBN 978-83-60775-31-8 

261

262 

stawowe parametry jakości ziarna: masa tysiąca ziaren, wyrównanie, gęstość 

i procent zawartości białka, glutenu mokrego oraz skrobi. 

Od 1 maja do 30 czerwca każdego roku, w pobliżu miejsc lokalizacji badań 

polowych prowadzono analizę stężenia zarodników grzybów rodzaju Fusarium 

w powietrzu. Badania wykonano metodą objętościową (wolumetryczną) 

przy zastosowaniu pułapki typu Hirsta (Burkard Manufacturing Inc., 

Wielka Brytania). 

Niezależnie od lokalizacji największy procent porażonych kłosów przez 

grzyby rodzaju Fusarium obserwowano w wariantach kontrolnych tj. bez 

jakichkolwiek zabiegów fungicydowych (od 48 % w Głubczycach do 100 % 

w Radostowie i Pawłowicach). Zastosowanie wariantów ochronnych w istotny 

sposób zmniejszało porażenie kłosów (średnio o 20 %). W obrębie kombinacji, 

w których zastosowano ochronę fungicydową największe porażenie stwierdzono 

w wariantach jednozabiegowych- oprysk jedynie w fazie BBCH 31-32. 

W każdej lokalizacji odnotowano także wzrost wielkości plonu po zastosowaniu 

fungicydów- od 6 do 31 % względem kontroli. Środki ochrony roślin wpływały 

także na zwiększenie gęstość ziarna w stanie zsypnym oraz wyrównania. 

W Głubczycach stwierdzono istotnie statystyczne zwiększenie masy tysiąca 

ziaren oraz procentu zawartości skrobi po zastosowaniu ochrony. Takiej prawidłowości 

nie odnotowano jednak w Radostowie i Pawłowicach. W każdej lokalizacji 

nie stwierdzono wpływu zastosowanej kombinacji na zawartość białka 

i glutenu w ziarnie. W obu badanych sezonach i lokalizacjach stwierdzono 

w powietrzu zarodniki grzybów rodzaju Fusarium, a ich stężenie różniło się 

w czasie i przestrzeni. W zależności od zastosowanego wariantu ochrony w badanym 

materiale roślinnym występowały różnice w wielkości porażenia przez 

grzyby rodzaju Fusarium oraz w wysokości i jakości plonu. Dzięki tej zmienności, 

w zależności od obecności i stężenia zarodników rodzaju Fusarium, producenci 

pszenicy mogą wybrać takie technologie i terminy wykonania zabiegu, 

które zapewnią odpowiedni plon i jego wysokie parametry jakościowe. 

Summary 

THE USE OF MONITORING OF SPORE CONCENTRATION 

OF THE FUNGI FROM THE GENUS FUSARIUM FOR THE 

OPTIMIZATION OF THE PROTECTION OF WINTER WHEAT 

TO FUSARIUM HEAD BLIGHT 

In Poland cereals, especially winter wheat, dominate among agricultural 

crops. The cultivation of winter what is usually highly profitable for the farmers. 

The yield of this crop is on average the half of its genetic potential, what is 

mainly caused by plant pathogenic fungi, which attack wheat over the whole 

vegetative period. The fungi from the genus Fusarium are regarded as one of

the most damaging, due to their high incidence and severity of infections they 

cause. The aim of this work was the optimization of the protection of winter 

wheat against Fusarium head blight, based on the presence and quantity of 

Fusarium spp. spores in air samples and the analysis of the effect of different 

fungicides on yield and quality of collected wheat kernels. 

The field experiments were done over two vegetative seasons (2009/2010 

and 2010/2011) at three locations in Poland: Radostowo (Pomerania, north 

Poland), Pawłowice (Great Poland, central west Poland) and Głubczyce (Opole 

region, south west Poland). The experiment comprised 20 variants of wheat 

protection. The treatments were done at four plant development stages: T0 

(BBCH 19-25), T1 (BBCH 31-32), T2 (the stage of the developed flag leaf) and 

T3 (10-14 days after T2 date). The experiments were done using winter wheat 

cultivar Bogatka (Plant Breeding Danko), that is susceptible to Fusarium 

head blight. In Radostowo and Głubczyce the experiments were done in 

completely randomized blocks with three replicates, on individual plots of 15 

m 2 each. In Pawłowice the experiments were done at the production fields, 

each protective technology was tested at the experimnt field of more than 2 

ha. The evaluation comprised Fusarium head blight, tan spot, septoria leaf 

blotch and foot rot complex at the stalk base. After harvest the grain yield 

was measured as well as the basic parameters of the grain quality, including 

the mass of 1000 kernels, the uniformity of kernels, density and the percent of 

protein, wet gluten and starch content. 

From the 1 May to 30 June each year the analysis of the concentration of 

Fusarium spp. spores in air samples was done at the places located close to 

the field experiments. The studies were done using the volumetric method, 

with the use of Hirst type spore samplers (Burkard Manufacturing Inc., UK). 

Independently on the location the highest percent of spikes infected by 

Fusarium spp. was observed in control variants, deprived of any fungicide 

treatments (from 48 % in Głubczyce to 100 % in Radostowo and Pawłowice). 

The use of protective treatments significantly decreased Fusarium head blight 

(by 20 % on average). Among the variants with the use of fungicides, the highest 

infection was observed in treatments with one spray at BBCH 31-32. The 

increase of seed yield after the fungicide treatment depended on the protective 

technology and experiment site, it varied from 6 to 31 % of the control variant. 

The use of fungicides positively affected the bulk densities of grains, as well as 

their uniformity. In Głubczyce there was a significant increase of the mass of 

1000 kernels and the percent of starch measured after the fungicide treatment. 

However, such phenomenon was not found in Radostowo and Pawłowice. At 

all locations no correlation between the protective variant and the content 

of protein and gluten in seeds was found. In both vegetative seasons and 

at all locations the spores of Fusarium spp. were found in air samples and 

263

264 

their concentration differed in space and time. Plant protection treatments 

significantly affected the infection of plants with Fusarium head blight as well 

as the amount and quality of seed yield. This diversity allows wheat producers 

find optimal technologies and plant treatment times, based on the presence 

and concentration of the spores of Fusarium spp. in air samples. They can 

provide the sufficient quality and quantity of the yield of winter wheat.

IDENTYFIKACJA BAKTERII ACIDOVORAX AVENAE 

PORAŻAJĄCYCH ORCHIDEE 

Joanna Kamasa i Krzysztof Krawczyk 

Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, 

Zakład Wirusologii i Bakteriologii, ul. Wł. Węgorka 20, 60-318 Poznań 

jkamasa08@gmail.com 

Za sprawcę brunatnej bakteryjnej plamistości orchidei uważa się Acidovorax 

avenae ssp. cattleyae, jednakże w roślinach dostarczonych do badania 

w grudniu 2010 roku, stwierdzono obecność Acidovorax avenae ssp. avenae. 

Obydwa podgatunki opisywane były wcześniej jako heterogeniczna grupa nie 

fluoryzujących, oksydazo-pozytywnych Pseudomonasów (Schaad 1980). 

Na badanych roślinach orchidei, pochodzących z uprawy szklarniowej, zaobserwowano 

żółte w środkowej części i brązowe na zewnątrz, nasiąknięte 

wodą rozległe plamy na liściach. Łodygi kwiatów miały ciemnobrązowe przebarwienia. 

Bakterie izolowano z pogranicza zmienionych chorobowo i zdrowych 

tkanek. Po inkubacji na podłożu sojowym otrzymano okrągłe, lekko wypukłe 

szarobiałe kolonie bakteryjne. Badane izolaty były gram-ujemne, oksydazo- 

-pozytywne, nie fluoryzowały na podłożu King B. Po 24 godz. inkubacji w podłożu 

płynnym NB, wytwarzały charakterystyczny osad na dnie probówki. Test 

patogeniczności przeprowadzony został na zdrowych roślinach orchidei. Po 

upływie jednego tygodnia, bakterie o tej samej morfologii jak użyte do inokulacji, 

zostały reizolowane ze sztucznie inokulowanych liści. Według profilu metabolicznego 

otrzymanego przy użyciu mikropłytki GN w systemie identyfikacji 

bakterii BIOLOG, badane izolaty po 24 godz. inkubacji, zidentyfikowano jako 

A. avenae ssp. avenae, z prawdopodobieństwem 100 %. 



ISBN 978-83-60775-31-8 

265

266 

Summary 

IDENTIFICATION OF BACTERIA ACIDOVORAX AVENAE 

INFECTING ORCHIDS PLANTS 

Although bacterial brown spot of orchid is known to be caused by Acidovorax 

avenae ssp. cattleyae in orchids plants, delivered to the testing on December 

2010, revealed the presence of Acidovorax avenae ssp. avenae. Both subspecies 

were described previously as a heterogenous group of non-fluorescent, oxidase 

positive Pseudomonads (Schaad 1980). 

On tested orchids plants growing in a greenhouse yellow in the middle 

and brown on the edge, extensive water soaked lesions on the leaves were 

observed. The flower’s stalks showed dark-brown discoloration. The isolation of 

bacteria was performed from the border of diseased and healthy leaves tissue. 

Bacteria producing circular, slightly convex, white-grey colonies were isolated 

on Tryptic Soy medium. The isolates were gram-negative, oxidase- positive 

and did not produce fluorescent pigment on King B medium. The isolates 

produced settlements in Nutrient Broth liquid medium after 24 h incubation. 

Pathogenicity test was performed on healthy orchids plants. Bacteria of the 

same colony morphology as used for inoculation, were reisolated from diseased 

tissue of artificially inoculated leaves after one week. According to the metabolic 

fingerprinting, obtained with Biolog GN Microplate, the isolates after 24 h 

incubation, were identified as A. avenae ssp. avenae with probability of 100 %.

EFEKTYWNOŚĆ PRODUKCYJNA I EKONOMICZNA 

ZABIEGÓW FUNGICYDOWYCH W UPRAWIE 

PSZENŻYTA JAREGO I ICH WPŁYW NA PLON ZIARNA 

ORAZ WSKAŹNIKI EKONOMICZNE 

Zdzisław Kaniuczak 

Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Badawczy, Terenowa Stacja 

Doświadczalna, ul. Langiewicza 28, 35-101 Rzeszów 

z.kaniuczak@iorpib.poznan.pl 

Opanowanie roślin zbóż przez choroby powoduje znaczne straty w plonach 

ziarna oraz pogorszenie jego jakości, stąd też ważnym staje się prowadzenie 

badań nad zwalczaniem najważniejszych chorób przy zróżnicowanym ich nasileniu 

jak również bieżąca analiza uzyskiwanych efektów ekonomicznych wykonywanych 

zabiegów. 

Celem badań była ocena skuteczności biologicznej oraz efektywności gospodarczej 

i ekonomicznej zastosowanych fungicydów w zwalczaniu chorób powodowanych 

przez grzyby patogeniczne w uprawie pszenżyta jarego w doświadczeniach 

polowych. 

Badania przeprowadzono w latach 2008-2010 w uprawie pszenżyta jarego, 

odmiany Dublet w Boguchwale. Doświadczenia założono metodą bloków 

losowanych w czterech powtórzeniach. Siew zbóż wykonano na glebie zasobnej 

w składniki pokarmowe, wytworzonej z lessu. Nasilenie występowania chorób 

analizowano w ciągu całego okresu wegetacyjnego zgodnie z metodą opisaną 

przez Lisowicza i in. (1993). W celu zwalczania chorób występujących na roślinach 

pszenżyta jarego zastosowano dwa zabiegi z wykorzystaniem zarejestrowanych 

fungicydów. Ich nazwy i dawki podano w tabeli 1. Pierwsze opryskiwanie 

roślin wykonano wiosną w fazie koniec krzewienia, natomiast drugie przed 

kwitnieniem, w fazie wzrostu BBCH 51-59. 

Zabiegi wykonano przy użyciu opryskiwacza, stosując 300 litrów cieczy na 

hektar. Ocenę porażenia pszenżyta jarego przez choroby wykonano, określając 

procent porażenia powierzchni dwóch górnych liści: flagowego i podflagowego 

na 100 źdźbłach z każdej kombinacji. Po osiągnięciu przez rośliny dojrzałości 

zbiorczej, przeprowadzono zbiór ziarna kombajnem poletkowym. Istotność różnic 

oceniano pomiędzy średnimi testem Duncan’a przy 5 % poziomie istotności. 



ISBN 978-83-60775-31-8 

267

268 

W analizie ekonomicznej opłacalności chemicznego zwalczania chorób użyto 

metodę podaną przez mierzejewską (1985) wyliczając następujące wskaźniki: 

E- wskaźnik pokrycia kosztów, Q 1 - wskaźnik opłacalności zabiegów, Q 2 - procentowy 

wskaźnik kosztów. Do obliczenia wyżej wymienionych wskaźników 

przyjęto średnie ceny ziarna pszenżyta, zastosowanych środków ochrony roślin 

oraz koszt wykonania zabiegów. 

Wyniki chemicznego zwalczania chorób oraz ich wpływ na plon ziarna 

pszenżyta jarego i wskaźniki ekonomiczne przedstawiono w tabeli 1. 

W ochronie pszenżyta w 2008 r. uzyskano wzrost wartości plonu uratowanego 

od 331 do 565 zł/ha, średnio 465 zł/ha. Najkorzystniejszy wskaźnik 

pokrycia kosztów odnotowano na obiekcie z fungicydem Falcon 460 EC (3,1). 

Wskaźnik opłacalności zabiegów wyniósł średnio 3,3, a średni procentowy 

wskaźnik kosztów – 4,6. 

W 2009 r. efektywność produkcyjna zabiegów uzyskana na poszczególnych 

obiektach pszenżyta wyrażona wartością plonu uratowanego wahała się od 

160 do 348 zł/ha, średnio 241 zł/ha. Wskaźnik pokrycia kosztów wyniósł od 1,0 

do 1,5. Wskaźnik opłacalności zabiegów odpowiednio od 3,4 do 7,3, a procentowy 

wskaźnik kosztów wahał się od 4,5 do 9,2. 

W pszenżycie jarym w 2010 r. najkorzystniejszy wskaźnik pokrycia kosztów 

odnotowano na obiekcie, na którym zastosowano Alert 375 SC w dawce 

1,0 l/ha (2,4). Średni wskaźnik opłacalności zabiegów wyniósł 4,3, a procentowy 

wskaźnik kosztów 7,0. 

Tabela 1. Efektywność ekonomiczna zastosowanych fungicydów w pszenżycie jarym w latach 

2008-2010 

Lp. 

Fungicyd 

Faza wzrostu (BBCH) 

Koszt 

ochrony 

(PLN/ha) 

Zwyżka plonu Wskaźnik 

30–32 51–58 ha (dt/ha) (PLN/ha) E Q 1 Q 2 

2008 

1. Alert 375 SC – 154 5,1 331 2,1 2,3 3,5 

2. - Falcon 460 EC 157 8,7 565 3,1 2,7 3,8 

3. Alert 375 SC Falcon 460 EC 311 7,6 499 1,4 5,1 7,3 

2009 

1. Alert 375 SC – 154 4,0 160 1,0 3,8 5,2 

2. - Mirage 450 EC 138 5,4 216 1,5 3,4 4,5 

3. Alert 375 SC Mirage 450 EC 292 8,7 348 1,2 7,3 9,2 

2010 

1. Alert 375 SC – 154 8,48 381 2,4 3,4 5,5 

2. – Mirage 450 EC 139 7,37 331 2,3 3,0 5,1 

3. Alert 375 SC Mirage 450 EC 293 9,45 425 1,4 6,5 10,4

Summary 

EFFICACY OF SOME FUNGICIDES FOR CONTROL OF FUNGI IN 

SPRING TRITICALE AND THEIR INFLUENCE ON YIELD AND 

ECONOMIC INDEX 

The research undertaken in 2008-2010 had the objective of evaluating 

the economic effectiveness of using fungicides for diseases control in spring 

triticale. Disease occurrence on spring triticale leaf surfaces reached on average 

52.0 % and 86.2 %, respectively. The effectiveness of applied fungicides ranged 

from 42.2 % to 87.7 %. Surplus of the production saved ranged from 160 PLN/ 

ha to 565 PLN/ha respectively. The cost coverage index ranged from 1.0 to 3.1, 

respectively, whereas the treatment profitability index ranged from 2.3 to 7.3, 

respectively. The cost index in percentage reached 3.5 and 10.4, respectively. 

269

270 

SZKODLIWOŚĆ GATUNKU 

FUSARIUM AVENACEUM (FR.) SACC. 

DLA WYBRANYCH GENOTYPÓW OWSA (AVENA SATIVA L.) 

Irena Kiecana 1 , Elżbieta Mielniczuk 1 , Juliusz Perkowski 2 

i Małgorzata Cegiełko 1 

1 Uniwersytet Przyrodniczy, Katedra Fitopatologii i Mikologii, 


2 Uniwersytet Przyrodniczy, Katedra Chemii, ul. Wojska Polskiego 75, 


Irena.Kiecana@up.lublin.pl 

Celem pracy było określenie podatności wybranych genotypów owsa na 

porażenie wiech przez Fusarium avenaceum oraz zawartości moniliforminy 

w ziarnie. 

Badania przeprowadzono w 2008 roku na polach doświadczalnych k. Zamościa. 

Podatność wiech 16 genotypów owsa: Bingo, Chwat, Koneser, Krezus, 

Maczo, Polar, Sławko, Szakal, Zuch, CHD 1375/00, CHD 1430/02, CHD 1601/04, 

STH 8107, STH 8207, STH 8307, wskazanych przez specjalistów z zakresu hodowli 

zbóż z Hodowli Roślin Strzelce i Danko, określono na podstawie ścisłego 

doświadczenia polowego ze sztucznym zakażaniem wiech w czasie kwitnienia 

przez szczep F. avenaceum nr 122. 

Zawiesiną konidiów F. avenaceum o zagęszczeniu 5x10 5 zarodników x 1 

ml -1 zakażano po 80 wiech każdego genotypu. Wiechy z kombinacji kontrolnej 

opryskano wodą destylowaną. 

W fazie dojrzałości pełnej ziarna wiechy zainokulowane i kontrolne ścinano 

i wydzielano ziarniaki, po czym określano liczbę ziarniaków w wiesze, plon 

ziarna z 40 (4x10) wiech oraz masę 1000 ziaren. Uzyskane wyniki porównano 

z kontrolą i opracowano statystycznie. 

W próbach ziarna uzyskanego z wiech badanych genotypów owsa sztucznie 

zakażanych przez F. avenaceum, w Katedrze Chemii Uniwersytetu Przyrodniczego 

w Poznaniu przeprowadzono analizę zawartości moniliforminy. 

Sztuczne zakażanie wiech przez F. avenaceum wpłynęło istotnie na liczbę 

ziarniaków w wiesze u ośmiu genotypów owsa (Koneser, Maczo, Polar, Sławko, 

Szakal, Zuch, CHD 1375/00, CHD 1430/02). Ubytek liczby ziarniaków w 

wiesze wynosił od 0 (CHD 1601/04) do 61,03 % (Zuch). 



ISBN 978-83-60775-31-8

Sztuczne zakażanie wiech przez F. avenaceum wpłynęło istotnie na obniżkę 

plonu u 12 analizowanych genotypów. Wyjątek stanowiła odmiana Bingo 

i rody hodowlane STH 8107, STH 8207 i STH 8307. Odmiana Chwat charakteryzowała 

się największym procentowym ubytkiem plonu ziarna (67,48 %) 

w porównaniu do kontroli. Natomiast najmniejszy procentowy ubytek plonu 

ziarna (3,84 %) zanotowano w przypadku rodu hodowlanego STH 8307. 

Sztuczne zakażanie wiech przez F. avenaceum wpłynęło istotnie na obniżenie 

masy 1000 ziaren u 11 genotypów owsa. Obniżka MTZ u badanych genotypów 

wynosiła od 0 (Koneser, STH 8307) do 61,77 % (Chwat). 

W ziarnie owsa pochodzącym z wiech sztucznie zakażanych F. avenaceum 

stwierdzono obecność moniliforminy na poziomie od 0,010 mg/kg (Maczo) do 

0,680 mg/kg (STH 8207). 

Summary 

HARMFULNESS OF FUSARIUM AVENACEUM (FR.) SACC. 

FOR SELECTED GENOTYPES OF OATS (AVENA SATIVA L.) 

Investigations were carried out in 2008 year. Inoculation experiment with 

16 oats genotypes: Bingo, Chwat, Koneser, Krezus, Maczo, Polar, Sławko, 

Szakal, Zuch, CHD 1375/00, CHD 1430/02, CHD 1601/04, STH 8107, STH 

8207, STH 8307, was performed in Zamość region. Fusarium avenaceum 

strain 122 was used in inoculation of oats panicles. The number of kernels per 

panicle (NK), the weight of 1000 kernels (TKW) and the kernels yield (KY) 

were calculated for each genotype and compared to the control – non inoculated 

group. Reduction of KY after inoculation with F. avenaceum ranged from 3.84 % 

(STH 8307) to 67.48 % (Chwat). Reduction of TKW was from 0 (Koneser, STH 

8307) to 61.77 % (Chwat), while NK from 0 (CHD 1601/04) to 61.03 % (Zuch). 

Accumulation of moniliformin in oats kernels of analysed genotypes infected 

with F. avenaceum was performed in Department of Chemistry University of 

Life Sciences in Poznań. Accumulation of this secondary metabolite ranged 

from 0.010 mg/kg (Maczo) to 0.680 mg/kg (STH 8207). 

271

272 

BADANIA ZDROWOTNOŚCI JĘCZMIENIA OZIMEGO 

W SYSTEMIE PDO 

Włodzimierz Kita, Magdalena Tołtyrzewska 

i Radosław Sadowski 

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Katedra Ochrony Roślin, Zakład 


wlodzimierz.kita@up.wroc.pl 

Prowadzone badania miały na celu określenie zdrowotności 12 odmian 

jęczmienia ozimego, w tym 11 pastewnych i 1 browarnej. Zastosowano dwa 

poziomy agrotechniki: ekstensywny-A1= (50 + 10) = 60 N kg/ha oraz intensywny-A2=(60 

+ 40) = 100 N kg/ha uzupełnione o zwalczanie chorób, stosowanie 

regulatorów wzrostu i dolistne dokarmianie mikronawozami. Doświadczenie 

zostało wykonane w dwóch powtórzeniach. 

Wyniki badań uzyskane w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego 

(PDO) są cennym źródłem informacji zarówno dla producentów 

rolnych, jak i doradców rolniczych. Doświadczenia przeprowadzone na odmianach 

jęczmienia ozimego przy różnych poziomach intensywności ochrony chemicznej 

i nawożenia wskazują na ich zróżnicowane wymagania pokarmowe, 

odporność na patogeny oraz określają przydatność odmian w różnych systemach 

gospodarowania. Tym samym rezultaty badań ułatwiają rolnikom dokonanie 

trafnego doboru odmian. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, 

że największym zagrożeniem dla jęczmienia ozimego w okresie wegetacji 

jest Pyrenophora teres, natomiast główną przyczyną zmian chorobowych na 

podstawie źdźbła są grzyby z rodzaju Fusarium spp., zwłaszcza Fusarium culmorum, 

a porażenie jęczmienia w bardzo dużym stopniu zależy od cech odmiany 

bez względu na poziom agrotechniki. Wśród badanych odmian jęczmienia 

‘Rosita’ okazała się najbardziej odporną, niezależnie od sposobu uprawy. 



ISBN 978-83-60775-31-8

Summary 

STUDIES OF HEALTHINESS OF BARLEY IN PDO’S SYSTEM 

The aim of the research was to determine health status of 12 winter barley 

cultivars, including 11 of fodder and a brewing. Two levels of agricultural technology 

were used extensive-A1 = (50 + 10) = 60 N kg / ha, intensive-A2 = (60 + 

40) = 100 N kg / ha supplemented with fungicide, growth regulators and foliar 

feeding microfertilizers. The experiment was performed in two repetitions. 

The results obtained in the Post-registration Varietal Experimentation 

(PDO) is a valuable source of information for agricultural producers and agricultural 

advisors. Experiments conducted on the winter barley varieties with 

different levels of intensity of chemical protection and fertilization indicate 

their different nutritional requirements, resistance to pathogens and determine 

the suitability of varieties in different farming systems. The results of 

research help farmers to make an accurate selection of varieties. The study 

results showed that the greatest threat to winter barley during the growing 

season is Pyrenophora teres, the main cause of lesions on the stem base are 

fungi of the genus Fusarium, especially Fusarium culmorum. Barley infestation 

depends on the characteristics of a variety irrespective of agricultural 

technology. Among the tested varieties of barley, ‘Rosita’ was the most resistant, 

regardless to cultivation system. 

273

274 

WYKORZYSTANIE METODY PCR DO IDENTYFIKACJI 

ENDOFITA NEOTYPHODIUM LOLII ORAZ 

JEGO WPŁYW NA INDUKCJĘ SPECYFICZNYCH 

MECHANIZMÓW OBRONNYCH W ROŚLINIE 

Katarzyna Koczwara i Dariusz Pańka 

Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy, Katedra Fitopatologii i Mikologii 


katarzyna.koczwara1987@gmail.com 

Życica trwała jest trawą o dużym znaczeniu gospodarczym w Polsce. Jednakże 

istotnym problemem podczas jej uprawy są choroby grzybowe, m.in. wywoływane 

przez Fusarium spp. Ich szkodliwość może być ograniczana, dzięki wykorzystaniu 

naturalnych układów symbiotycznych, jakie zawiązuje życica trwała 

z endofitem N. lolii. Symbiont może stymulować wzrost i rozwój trawy, a także 

zwiększać odporność na biotyczne i abiotyczne czynniki stresowe. Celem badań 

było określenie przydatności molekularnej metody PCR do detekcji endofita 

N. lolii w kolekcji ekotypów życicy trwałej oraz określenie wpływu symbionta 

na indukowanie w roślinie specyficznych mechanizmów obronnych, do których 

zaliczamy produkcję litycznych enzymów białkowych z grupy 1,3-β-glukanaz 

i chitynaz. Zawartość chitynaz i glukanaz w roślinach zasiedlonych (E+) i niezasiedlonych 

(E-) przez endofita oznaczano w warunkach wazonowych, w odstępach 

0, 1, 2, 3 i 4 dni od zainfekowania przez Fusarium poae. Metoda PCR 

okazała się być bardzo skuteczną, aczkolwiek kosztochłonną metodą detekcji 

N. lolii. Metoda immunologiczna i barwienia były równie skuteczne, miały zbliżony 

czas wykonania analizy i znacznie niższą kosztochłonność. Zasiedlenie 

badanej kolekcji ekotypów kształtowało się na stosunkowo wysokim poziomie 

i wynosiło 65% (13 E+ na 20 badanych). Rośliny zasiedlone przez endofita były 

istotnie mniej podatne na porażenie przez F. poae. Obecność endofita miała 

także wpływ na produkcję chitynaz w życicy trwałej. Ich zawartość była istotnie 

wyższa w kombinacjach E+ także po infekcji przez F. poae. Zawartość enzymu 

wzrastała w początkowym okresie, a następnie nieznacznie malała. Nie 

zaobserwowano istotnego wpływu obecności endofita na aktywność β-1,3 glukanaz 

oraz na ogólną zawartość białek w roślinach. Uzyskane wyniki wskazują 

na istotną rolę chitynaz w podwyższonej odporności roślin zasiedlonych przez 

endofita - N. lolii na porażenie przez F. poae. 



ISBN 978-83-60775-31-8

Summary 

USE OF PCR METHOD FOR IDENTIFICATION OF 

NEOTYPHODIUM LOLII ENDOPHYTE AND ITS INFLUENCE 

ON INDUCTION OF SPECIFIC DEFENSE MECHANISMS 

IN HOST PLANT 

Perennial ryegrass is a grass of great importance in Polish farming. Diseases 

caused by pathogenic fungi like Fusarium ssp. are essential problem in its 

cultivation. Their harmfulness can be limited thanks to natural symbiotic 

systems between L. perenne and N. lolii. This endophyte is able to stimulate 

the growth of the plant and increase the resistance to biotic and abiotic stress 

factors. The aim of the research was to define the usefulness of PCR method 

for detection the endophyte in collection of L. perenne ecotypes and setting 

its impact on induction of specific defense mechanism, including production 

of pathogenesis-related proteins: chitinases and β-1,3-glucanases. The content 

of chitinases and glucanases in endophyte infected (E+) and uninfected (E-) 

plants was determined 0, 1, 2, 3 and 4 days after infection with Fusarium poae. 

PCR method appeared to be very effective, but costly method of identification. 

Immunological and staining methods appeared to be same effective, but much 

less costly. The endophytic fungi occurred in 13 ecotypes out of 20 (65%). 

Inhabited plants were much less susceptible to infection by F. poae. Occurrence 

of the endophyte has also affected the amount of chitinases in perennial ryegrass. 

Its amount was significantly higher in E+ plants. The amount of enzyme was 

initially growing, than slightly decreasing. No significant impact of N. lolii on 

glucanases production and general protein content in the plant was observed. 

These results indicates the important role of chitinases in increased resistance 

of E+ plants exposed to infection by F. poae. 

275

276 

WPŁYW TEMPERATURY ORAZ ŚWIATŁA NA NIEKTÓRE 

GATUNKI GRZYBÓW RODZAJU ASCOCHYTA 

Tomasz Kosiada 

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Fitopatatologii, 

ul. Dąbrowskiego 159, 60–594 Poznań 

kosiada@up.poznan.pl 

Grzyby rodzaju Ascochyta zazwyczaj są fakultatywnymi saprotrofami. Powodują 

choroby roślin jedno i dwuliściennych. W Polsce dotychczas stwierdzono 

72 gatunki grzybów rodzaju Ascochyta porażających 120 roślin należących 

do 53 rodzin botanicznych, w tym 16 gatunków występujących na roślinach 

z rodziny Poaceae. W pracy badano wpływ temperatury i światła na wzrost 

wybranych grzybów (A. agrostis, A. avenae, A. brachypodii, A. desmazieri, 

A. digraphidis, A. ducis-aprutii, A. festucae, A. graminea, A. hordei, A. hordei 

var. americana, A. hordei var. europea, A. hordei var. hordei, A. melicae, 

A. phleina, A. skagwayensis, A. sorghi, A. stipae, A. zeicola) porażających rośliny 

jednoliścienne. Badania prowadzono na trzech rodzajach pożywek: agarowo-glukozowo-ziemniaczanej 

(PDA), pożywce Coon’a (CN), pożywce owsianej 

(OM). Do grzybów o najniższych wymaganiach termicznych można zaliczyć 

A. melicae. Najwyższe wymagania termiczne miał A. zeicola. Zaobserwowano 

również zróżnicowane wymagania termiczne izolatów w obrębie tego samego 

gatunku. Najszybszy wzrost in vitro zaobserwowano na pożywce CN, 

w temperaturze 20ºC (3,4 mm/dobę), najwolniejszy natomiast na pożywce OM 

w temperaturze 5ºC (1,0 mm/dobę). Wzrost radialny grzybni w ciemności i przy 

oświetlaniu 12 godzinnym był różny. Średnio wszystkie izolaty szybciej rosły 

w ciemności (3,1 mm/dobę), niż przy oświetlaniu (1,9 mm/dobę). Oświetlanie 

grzybów nie wpłynęło na zwiększenie tworzenia się piknidiów. 



ISBN 978-83-60775-31-8

Summary 

THE INFLUENCE OF TEMPERATURE AND LIGHT ON SOME 

SPECIES OF ASCOCHYTA FUNGI 

Ascochyta fungi are usually facultative saprophytes. They cause diseases 

of monocotyledons and dicotyledons. In Poland, 72 species of Ascochyta fungi 

were identified so far, which infected 120 species of plants, which belong to 53 

botanical families, including 16 species found the plants of Poaceae family. In the 

present study, the influence of temperature and light on the growth of the fungi 

(A. agrostis, A. avenae, A. brachypodii, A. desmazieri, A. digraphidis, A. ducisaprutii, 

A. festucae, A. graminea, A. hordei, A. hordei var. americana, A. hordei 

var. europea, A. hordei var. hordei, A. melicae, A. phleina, A. skagwayensis, 

A. sorghi, A. stipae, A. zeicola) which affect monocotyledons was analyzed. 

The study was conducted on three types of media: potato dextrose agar 

(PDA), Coon’s agar (CN) and oatmeal agar (OM). The fungi with the lowest 

thermal requirements included A. melicae. The highest thermal requirements 

were shown by A. zeicola. Moreover, a diversity of thermal requirements was 

observed among isolates of the same species. The fastest growth in vitro was 

observed in CN medium, in 20 ºC (3.4 mm/day), while the lowest growth was 

observed in OM medium, in 5ºC (1.0 mm/day). The radial growth of mycelium 

in the dark and with 12-hour lighting was different. The average growth of all 

isolates was faster in the dark (3.1 mm/day), than in the light (1.9 mm/day). 

The lighting of the fungi did not influence the formation of pycnidia. 

Badania zostały zrealizowane dzięki dofinansowaniu Ministerstwa Nauki 

i Szkolnictwa Wyższego w ramach projektu: N N310 086136. 

277

278 

PLAMISTOŚCI I NEKROZY NA LIŚCIACH AZALII 

RHODODENDRON L. W OGRODZIE BOTANICZNYM 

UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO 

Maria Kowalik, Barbara Kierpiec, Joanna Bonio 

i Małgorzata Żołna 

Uniwersytet Rolniczy, Katedra Ochrony Roślin, Al. 29 Listopada 54, 


barbara.kierpiec@wp.pl 

Ogród Botaniczny Uniwersytetu Jagiellońskiego został utworzony w 1783 

roku na terenie dawnego ogrodu rodziny Czartoryskich. Jest najstarszą tego 

typu placówką w Polsce i stanowi wyjątkowo cenny obiekt przyrodniczy. 

Jedną z kolekcji Ogrodu Botanicznego stanowią rośliny wrzosowate Ericaceae, 

obejmujące rośliny rodzaju Rhododendron L. Na terenie Ogrodu rosną, 

między innymi, kilkunastoletnie krzewy azalii pontyjskiej (azalia żółta, różanecznik 

żółty) Azalea pontica L., Rhododendron luteum Sweet, azalii dahurskiej 

Rhododendron dauricum L. i azalii japońskiej (różanecznik chiński, 

azalia chińska) Azalea obtusa Lindl., Rhododendron molle L. 

Azalie to krzewy długowieczne, o zróżnicowanym pokroju, kwiatach w barwach 

ognistych: żółtych, czerwonych, pomarańczowych, ale również białych, 

kremowobiałych, liliowych, różowych. O dekoracyjności krzewów decydują 

także liście. Liście gatunków zimozielonych lub częściowo zimozielonych (o liściach 

sezonowych) są podłużnie lancetowate, zielone, błyszczące, od spodu 

nierzadko szczeciniasto owłosione, pokryte gruczołkami lub tarczkami. 

Liście azalii podatne są na występowanie przebarwień, plamistości i nekroz, 

wywoływanych najczęściej przez grzyby na nich bytujące. Symptomom 

chorobowym towarzyszy deformacja liści, a nawet ich opadanie. 

Celem badań była identyfikacja grzybów wywołujących plamistości i nekrozy 

liści azalii Rhododendron L. w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego 

w Krakowie. 

Badania wykonano w latach 2009-2010 na kilkudziesięciu krzewach azalii. 

Analizę stanu zdrowotnego przeprowadzano w pięciu terminach, od maja do 

września. Do badań laboratoryjnych corocznie pobrano liście z objawami plamistości 

i nekroz (500 fragmentów z liści zielonych, żywych i 500 fragmentów 



ISBN 978-83-60775-31-8

z liści opadłych). Izolację i hodowlę grzybów przeprowadzono zgodnie ze standardowymi 

metodami stosowanymi w fitopatologii, a oznaczanie do gatunku 

w oparciu o klucze mikologiczne. 

W obu sezonach wegetacyjnych na liściach azalii widoczne były przebarwienia 

i plamistości zróżnicowane pod względem kształtu, koloru i wielkości. W maju 

i czerwcu plamistości zlokalizowane były na brzegach i wierzchołkach liści. 

W późniejszym czasie obserwowano rozległe plamy w obrębie blaszki liściowej, 

barwa plam zmieniała odcień od jasno do ciemnobrązowej. Tkanka wokół plam 

przybierała barwę jasnoczerwoną. Plamy ulegały nekrozie, a liście opadały. 

W wyniku analizy mikologicznej z porażonego materiału roślinnego wyodrębniono 

ponad 2600 kolonii grzybów z rodzajów: Acremonium, Alternaria, 

Arthrinium, Aspergillus, Chaetomium, Cladosporium, Coelophoma, Cylindrocarpon, 

Drechslera, Epiccocum, Farrowia, Fusarium, Gilmaniella, Humicola, 

Metarhizium, Mortierella, Mucor, Mycosphaerella, Myrothecium, Oidiodendron, 

Paecilomyces, Papularia, Papulaspora, Penicillium, Pestalotia, Phialophora, 

Phoma, Rhizomucor, Rhizopus, Sordaria, Talaromyces, Trichoderma 

oraz Ulocladium. 

Z liści żywych wyizolowano ponad 1400 kolonii grzybów, należących do 49 

gatunków. Alternaria alternata i Penicillium expansum dominowały w obu 

sezonach i stanowiły ponad 24% i 21% ogółu wyodrębnionych kolonii grzybów. 

Do dominantów zaliczono także Pestalotia sydowiana, Phoma macrostoma 

oraz Humicola fuscoatra v. fuscoatra. Liście z objawami plamistości zasiedlane 

były również przez: Phialophora cinerescens, Ph. cyclaminis, Ph. fastigiata 

i Ph. richardsiae stanowiące, podobnie jak grzyby rodzaju Trichoderma: 

T. harzianum, T. koningii, T. polysporum i T. viride oraz gatunek Epicoccum 

purpurascens, ponad 4% ogółu wyodrębnionych kolonii. 

Na porażonych tkankach bytowały licznie (stanowiące od 1-5% ogółu 

wyodrębnionych kolonii): Aspergillus oryzae, Fusarium culmorum, F. poae, 

Humicola grisea v. grisea, Mycosphaerella rhododendri, Penicillium citrinum, 

P. verrucosum v. verrucosum i Pestalotia truncata. 

Ze znekrotyzowanych tkanek liści opadłych wyizolowano ponad 1100 kolonii 

grzybów, należących do 46 gatunków. P. sydowiana, A. alternata oraz 

P. expansum (stanowiące ponad 21%, 14% i 12% ogółu wyodrębnionych kolonii), 

dominowały zarówno w pierwszym, jak i drugim sezonie wegetacyjnym. 

Wśród grzybów bytujących na opadłych liściach występowały także gatunki 

z rodzaju Penicillium: P. cremeo-griseum, P. herquei, P. implicatum, P. lividum, 

P. waksmanii i P. verrucosum v. cyclopium stanowiące ponad 11% 

wszystkich kolonii. Udział P. truncata wynosił niespełna 8%, a grzybów z rodzaju: 

Phoma: Ph. chrysanthemicola, P. exigua, P. herbarum i P. macrostoma 

ponad 6% ogółu wyodrębnionych kolonii. Z tkanek z objawami plamistości 

izolowano także w znacznej liczbie kolonii: E. purpurascens, F. culmorum, 

H. grisea v. grisea, Mortierella isabellina, Ph. cyclaminis oraz T. koningii. 

279

280 

Stan zdrowotny azalii Rhododendron L. w Ogrodzie Botanicznym UJ określono 

jako dobry, choć widoczne różnorakie przebarwienia i plamy nekrotyczne 

obniżały ich walory dekoracyjne. 

Summary 

SPOTS AND NECROSIS ON THE LEAVES OF AZALEAS 

RHODODENDRON L. IN THE BOTANIC GARDEN 

OF JAGIELLONIAN UNIVERSITY 

Botanic Garden of Jagiellonian University was established in 1783 in the 

former garden of the Czartoryski family. It is the oldest institution of its kind 

in Poland and is an extremely valuable natural object. 

One of the collections of the Botanic Garden are ericaceous plants Ericaceae, 

including plants of the genus Rhododendron L. Among other things in the 

garden, teenage pontic azalea bushes (golden rhododendron) Azalea pontica 

L., Rhododendron luteum L. Sweet, Dahuria azalea Rhododendron dauricum 

L., and Chinese azalea Azalea obtusa Lindl., Rhododendron molle L. is grown. 

Azaleas are long-lived bushes, with different conformation, flowers in fiery 

colors: yellow, red, orange, but also white, creamy white, lilac, pink. About 

decorative shrubs also determine the leaves. Leaves of evergreen or partially 

evergreen (with seasonal leaves) species are lengthwise lanceolate, green, 

shiny, underneath often bristles hairy and covered with glands. 

The leaves of azaleas are susceptible to the occurrence of discolorations, 

spots and necrosis mostly caused by fungi which inhabited them. Disease 

symptoms accompany deformation of the leaves, and even their fall. 

The aim of this study was the identification of fungi causing leaf spots 

and necrosis azalea Rhododendron L. in the Botanic Garden of Jagiellonian 

University in Krakow. 

The research were carried out in 2009-2010 in several azalea bushes. 

Analysis of health status was carried out in five periods, from May to 

September. For laboratory tests annually collected leaves with symptoms of 

spots and necrosis (500 fragments from the green leaves and 500 fragments of 

fallen leaves). Isolation and cultivation of fungi was carried out according to 

standard methods used in phytopathology and the designation to the species 

on the basis of mycological keys. 

In both growing seasons on the leaves of azaleas were visible discolorations 

and spots vary in terms of shape, color and size. In May and June spots were 

located on the edges and tops of leaves. Later, large spots were observed 

within the leaf, the color shade spots varied from light to dark brown. Tissue 

around the spots took on light red color. The spots changed into necrosis and 

the leaves fell.

As a result of mycological analysis of infected plant material more than 2600 

fungi colonies of the genera: Acremonium, Alternaria, Arthrinium, Aspergillus, 

Chaetomium, Cladosporium, Coelophoma, Cylindrocarpon, Drechslera, Epiccocum, 

Farrowia, Fusarium, Gilmaniella, Humicola, Metarhizium, Mortierella, 

Mucor, Mycosphaerella, Myrothecium, Oidiodendron, Paecilomyces, Papularia, 

Papulaspora, Penicillium, Pestalotia, Phialophora, Phoma, Rhizomucor, Rhizopus, 

Sordaria, Talaromyces, Trichoderma, and Ulocladium were isolated. 

From green leaves isolated more than 1400 fungi colonies representing 49 

species. Alternaria alternata and Penicillium expansum were dominated in 

both seasons and constituted more than 24% and 21% of the entire fungal 

community. For the dominants also include: Pestalotia sydowiana, Phoma 

macrostoma and Humicola fuscoatra v. fuscoatra. Leaves with spotted 

symptoms were also colonized by: Phialophora cinerescens, Ph. cyclaminis, 

Ph. fastigiata, Ph. fastigiata, Ph. richardsiae constitute such as fungi of genus 

Trichoderma: T. harzianum, T. koningii, T. polysporum, T. viride and species 

Epiccocum purpurascens more than 4% of all isolated colonies. 

Diseased tissue were inhabited (constituting from 1-5% of total isolated 

colonies): Aspergillus oryzae, Fusarium culmorum, F. poae, Humicola grisea 

v. grisea, Mycosphaerella rhododendri, Penicillium citrinum, P. verrucosum v. 

verrucosum and Pestalotia truncata. 

From the necrotic tissues of fallen leaves isolated more than 1100 fungi 

colonies, representing 46 species. Pestalotia sydowiana, A. alternata and 

P. expansum (constituting more than 21%, 14% and 12% of total isolated 

colonies) dominated both in the first and second growing season. Among the 

fungi presented on fallen leaves also occurred species of genus Penicillium: 

P. cremeo-griseum, P. herquei, P. implicatum, P. lividum, P. waksmanii and P. 

verrucosum v. cyclopium constituted more than 11% of all colonies. P. truncata 

was less than 8% and the fungi of genus Phoma: Ph. chrysanthemicola, Ph. 

exigua, Ph. herbarum and Ph. macrostoma more than 6% of all isolated 

colonies. From tissues with spotted symptoms was also isolated a large number 

of colonies: E. purpurascens, F. culmorum, H. grisea, Mortierella isabellina, 

Ph. cyclaminis and T. koningii. 

The health status of azalea Rhododendron L. in the Botanic Garden of 

Jagiellonian University has been identified as a good, despite of variety, 

visible discolorations and necrotic spots diminishing their decorative value. 

281

282 

GRZYBY TOWARZYSZĄCE ROŚLINOM TATARAKU 

ZWYCZAJNEGO ACORUS CALAMUS L. 

W OKRESIE WEGETACJI 

Maria Kowalik 

Uniwersytet Rolniczy, Katedra Ochrony Roślin, Al. 29 Listopada 54, 


m.kowalik@ogr.ur.krakow.pl 

W terapii ogrodniczej oczko wodne spełnia znaczącą rolę, jest miejscem niezwykłym, 

przyciągającym uwagę dzieci, osób starszych i niepełnosprawnych. 

W ogrodach wodnych sadzone są rozmaite gatunki roślin wodnych i strefy 

brzegowej. Najczęściej spotykane są, oprócz tataraku zwyczajnego, grzybienie, 

pałki, sity, kaczeńce, niezapominajki, paprocie, irys żółty, grążel żółty, hiacynt 

wodny, jeżogłówka gałęzista, kropidło wodne, salwinia pływająca. 

Tatarak zwyczajny Acorus calamus L. jest rośliną wieloletnią, szybko rosnącą. 

Czerwonawa spłaszczona łodyga, równowąskie mieczowate liście oraz 

walcowata żółtozielona, później jasnobrązowa kolba są widocznymi elementami 

oczka wodnego, a intensywny zapach zwabia owady. 

W środowisku oczka wodnego zagrożenie ze strony mikobiota jest podwyższone, 

stąd celem badań była ocena stanu zdrowotnego tataraku zwyczajnego 

Acorus calamus L. oraz określenie grzybów występujących w jego fyllosferze. 

Stan zdrowotny tataraku zwyczajnego oceniano w latach 2006 oraz 2008- 

2010, w dwudziestu oczkach wodnych usytuowanych w ogrodach przydomowych 

na terenie woj. małopolskiego i podkarpackiego. Corocznie przeprowadzano 

pięć obserwacji od kwietnia do października. Do badań mikologicznych 

pobrano 600 fragmentów tkanek tataraku, wykazujących symptomy choroby 

w formie plamistości i nekroz. Izolację i hodowlę grzybów przeprowadzono 

zgodnie ze standardowymi metodami stosowanymi w fitopatologii, a grzyby 

oznaczono do gatunkuw oparciu o klucze mikologiczne. 

W czterech sezonach wegetacji, w większości oczek wodnych na liściach 

tataraku najczęściej widoczne były rozległe plamistości o wymiarach 15-20 

x 5-8 mm. Plamistości barwy żółtawej w maju i czerwcu były zlokalizowane 

w szczytowych partiach liści, w okresie późnoletnim przybierały barwę brązowo-brunatną 

i usytuowane były na całej powierzchni liści. Tkanka wokół plam 

zmieniała barwę od żółtej przez czerwonawą do jasnobrązowej. W niektórych 



ISBN 978-83-60775-31-8

oczkach obserwowano plamistości w postaci wąskich, wrzecionowatych, brunatnych 

smug. Wzdłuż nerwów widoczne były mniejsze, o wymiarach 5-8 x 4-6 

mm, żółtawe przebarwienia z brunatnymi, okrągłymi plamami z czerwono-rudą 

obwódką. Tkanka w miejscu plam ulegała nekrozie. Największe nasilenie 

nekroz miało miejsce w październiku. 

W wyniku analizy mikologicznej porażonych tkanek uzyskano 565 izolatów 

grzybów z rodzajów: Alternaria, Ascochyta, Aspergillus, Botrytis, Chaetomium, 

Epicoccum, Fusarium, Humicola, Mortierella, Nigrospora, Nowakowskiella, 

Paecilomyces, Penicillium, Phialophora, Phoma, Rhizopus i Sordaria. 

Rośliny tataraku zwyczajnego zasiedlone były przez 28 gatunków grzybów 

pasożytniczych, ale tyko 3 gatunki: Alternaria alternata, Epicoccum purpurascens 

i Penicillium verrucosum v. cyclopium towarzyszyły wegetacji tataraku 

zwyczajnego w czterech sezonach wegetacyjnych. Pasożyty fakultatywne 

A. alternata i E. purpurascens nekrotyzowały tkanki tataraku we wszystkich 

oczkach wodnych, uznano je za dominujące w fyllosferze tataraku, stanowiły 

bowiem 49,03% i 5,84% ogółu wyodrębnionych kolonii grzybów. Do dominantów 

zaliczono także Paecilomyces farinosus, wyizolowany w dwu latach badań, ale 

stanowiący 7,0% ogółu wyodrębnionych kolonii. Na znekrotyzowanych tkankach 

bytowały Chaetomium globusom, Ch. olivaceum, Nigrospora sphaerica, 

Rhizopus oryzae, R. stolonifer i Sordaria fimicola. Grzyby z rodzaju Chaetomium 

stanowiły ponad 4% ogółu wyodrębnionych kolonii z fyllosfery tataraku. 

Z tkanek z objawami plamistości izolowano Fusarium culmorum, F. poae 

i F. sporotrichoides (w maju i czerwcu) oraz Botrytis cinerea (we wrześniu i październiku). 

Grzyby z rodzaju Fusarium stanowiły ponad 3%, a B. cinerea ponad 

4% ogółu kolonii. Grzyby z rodzaju Penicillium zasiedlały przeważnie liście tataraku 

we wrześniu i październiku i stanowiły prawie 11% całości zbiorowiska 

grzybów. Sporadycznie na początku okresu wegetacji izolowano Mortierella alpina, 

M. isabellina, M. parvispora i Nowakowskiella elegans. 

Wiele z tych grzybów, między innymi: A. alternata, F. sporotrichoides, 

P. verrucosum v. cyclopium, P. verrucosum v. verrucosum i P. verucosum v. corymbiferum 

należy do toksynotwórczych i przyczynia się w znacznym stopniu 

do szybko postępującej destrukcji tkanek roślin. 

Na tataraku zwyczajnym w 2006 r w oczku wodnym w Wieliczce zdiagnozowano 

plamistości powodowane przez Ascochyta acori. Grzyb ten określany 

jako monofagiczny, wyspecjalizowany patogen jest rzadko notowany w zbiorowiskach 

szuwarowych na terenie Polski. 

Pośród grzybów bytujących w fyllosferze tataraku zwyczajnego stwierdzono 

gatunki polifagiczne, zasiedlające fyllosferę wielu roślin w oczkach wodnych. 

Były to: A. alternata, E. purpurascens, B. cinerea, Ch. globosum, P. farinosus, 

Penicillium expansum, P. verrucosum v. verrucosum, P. verrucosum v. cyclopium 

i S. fimicola. Z liści i łodyg tataraku zwyczajnego nie wyodrębniono 

grzybów z rodzaju Cladosporium. Na ten fakt mogła mieć wpływ zawartość 

w tkankach tataraku olejków eterycznych, alkaloidów, garbników i fitoncydów. 

283

284 

Stan zdrowotny tataraku zwyczajnego w badanych oczkach wodnych był 

bardzo dobry, względnie dobry, co nie zmienia faktu, że grzyby chorobotwórcze 

towarzyszące roślinom tataraku w okresie wegetacji są zagrożeniem dla innych 

roślin. Różnorakie plamistości i nekrozy na liściach roślin nie polepszają 

walorów estetycznych oczka wodnego, a wręcz przeciwnie w znacznym stopniu 

je obniżają. 

Summary 

FUNGI ASSOCIATED WITH PLANTS CALAMUS ACORUS CALAMUS 

L. DURING THE VEGETATION SEASON 

The therapy garden pond fulfills an important role, is a unique place, attracting 

the attention of children, the elderly and disabled. The water gardens 

are planted various species of aquatic plants and coastal areas. The most 

common are, in addition to calamus, water lilies, cattails, rushes, marigolds, 

ferns, yellow iris, yellow water lily, water hyacinth, branched bur-reed, fine- 

-leaved dropwort, floating moss. 

Calamus (drug sweet flag) Acorus calamus L. is a perennial, fast growing 

plant. Reddish, flattened stem, lineal sword shape, yellow-green leaves and 

cylindrical, later light brown butt are visible elements of the pond, and the 

intense smell lures insects. 

In the environment of the pond threat from mycobiota is increased, hence 

the purpose of the study was to determine the health status of calamus Acorus 

calamus L. and identification of fungi occurring in the phyllosphere. 

The health status of calamus were carried out in the years 2006 and 

2008-2010, in twenty ponds located in house gardens on the Malopolska and 

Podkarpackie area. Annually five observations were carried out from April 

to October. For mycological tests of tissues collected 600 pieces of calamus, 

showing symptoms of the disease in the form of spots and necrosis. Isolation 

and cultivation of fungi was carried out according to standard methods used 

in phytopathology, and fungi were determined to species on the basis of mycological 

keys. 

In the four growing seasons, in most ponds on the leaves of calamus were 

visible mostly large sized spotted measuring 15-20 x 5-8 mm. Yellowish spots 

in May and June were located in the upper parts of the leaves, during late 

summertime assume a brown color and were located over the entire surface of 

the leaves. Tissue around the spots changed color from yellow through reddish 

to light brown. In some ponds were observed spots in narrow, fusiform, brown 

streaks. Along the veins were visible smaller, measuring 5-8 x 4-6 mm, yellowish 

discoloration of the brown, round spots of red and ruddy halo. Tissue site 

underwent necrotic spots. The greatest necrosis were noted in October. 

As a result of mycological tests of infected tissues 565 isolates of the genera 

of fungi: Alternaria, Ascochyta, Aspergillus, Botrytis, Chaetomium, Epi-

coccum, Fusarium, Humicola, Mortierella, Nigrospora, Nowakowskiella, Paecilomyces, 

Penicillium, Phialophora, Phoma, Rhizopus and Sordaria were 

obtained. Calamus plants were inhabited by 28 species of parasitic fungi, but 

only as three species: Alternaria alternata, Epicoccum purpurascens and Penicillium 

verrucosum v. cyclopium associated calamus grow in the four growing 

seasons. Facultative parasites of A. alternata and E. purpurascens necrosis 

calamus tissue in all ponds, were found to be dominant in calamus phyllosphere, 

constituted 49.03% and 5.84% of the total isolated fungi colonies. For 

the dominants were also included Paecilomyces farinosus, isolated in the two 

years of research, but which constitude 7.0% of total isolated colonies. On necrosis 

tissues inhabited Chaetomium globusom, Ch. olivaceum, Nigrospora 

sphaerica, Rhizopus oryzae, R. stolonifer and Sordaria fimicola. Fungi of the 

genus Chaetomium constituted more than 4% of isolated colonies from calamus 

phyllosphere. From tissues with symptoms of spots Fusarium culmorum, 

F. poae and F. sporotrichoides (in May and June) and Botrytis cinerea (September 

and October) were isolated. Fungi of the genus Fusarium constituted 

more than 3%, and B. cinerea more than 4% of all colonies. Fungi of the genus 

Penicillium inhabited mostly calamus leaves in September and October, and 

constituted for nearly 11% of the total fungal community. Occasionally at the 

beginning of the growing season Mortierella alpina, M. isabellina, M. parvispora 

and Nowakowskiella elegans were isolated. 

Many of these fungi, for example: A. alternata, F. sporotrichoides, P. verrucosum 

v. cyclopium, P. verrucosum v. verrucosum and P. verucosum v. corymbiferum 

is a toxin and contributes significantly to the rapid destruction 

tissues of plants. 

On calamus in a pond in Wieliczka, in 2006, diagnosed spots causing by 

Ascochyta acori. This fungus is known as monofagous, specialized pathogen is 

rarely quoted in the rush communities on Polish territory. 

Among the fungi inhabiting phyllosphere calamus polifagous species were 

noted, inhabiting phyllosphere many plants in the ponds. They were: A. alternata 

and E. purpurascens, B. cinerea, Ch. globosum, P. farinosus, Penicillium 

expansum, P. verrucosum v. verrucosum, P. verrucosum v. cyclopium and S. 

fimicola. From leaves and stems of calamus fungus from the genus Cladosporium 

was not isolated. For this fact could affect the content in the tissues of 

calamus essential oils, alkaloids, tannins and phytoncides. 

The health status of calamus in testing ponds was very good, relatively 

good, which does not change the fact that plant pathogenic fungi associated 

with calamus plants in the growing season are a threat to other plants. Various 

spots and necrosis on the leaves of plants does not improve the aesthetic 

qualities of the pond, on the contrary significantly reduce them. 

285

286 

PODATNOŚĆ WYBRANYCH ODMIAN CEBULI 

(ALLIUM CEPA L.) NA PORAŻENIE 

PRZEZ BAKTERIE PATOGENICZNE 

Beata Kowalska i Urszula Smolińska 



beata.kowalska@iwarz.pl 

Od kilku lat w Polsce notuje się znaczny wzrost liczby chorób bakteryjnych 

na roślinach warzywnych, w tym także na cebuli. Poważne straty zauważalne 

są w uprawach polowych, w transporcie oraz szczególnie podczas 

przechowywania. Przyczyną nasilenia chorób bakteryjnych są między innymi 

warunki atmosferyczne – wysoka temperatura w okresie wegetacji warzyw, 

duże ilości opadów, gradobicia, silne wiatry, okresowe podtopienia pól. Ponadto, 

ze względu na brak wystarczająco skutecznych środków ochrony istnieją 

ogromne trudności w zapobieganiu tym chorobom. Jedną ze skutecznych 

metod ochrony roślin przed chorobami jest uprawa odmian roślin odpornych. 

Odporność roślin warzywnych na bakteriozy stanowi istotną informację charakteryzującą 

daną odmianę. Jednakże w obecnym wykazie zarejestrowanych 

odmian cebuli brak jest takich informacji. 

Celem pracy była ocena podatności wybranych odmian cebuli (Allium cepa 

L.) na porażenie przez bakterie Burkholderia cepacia, Burkholderia gladioli 

pv. alliicola i Pectobacterium carotovorum subsp. carotovorum. 

Doświadczenie prowadzono w warunkach laboratoryjnych. Materiałem do 

badań były cebule różnych odmian uzyskane ze Stacji Doświadczalnej w Lućmierzu 

COBORU (Bonus F 1 , Cymes, Cyklop, Dakota F 1 , Fireball F 1 , Golden 

Spike F 1 , Ławica, Majka, Otylia, Polanowska, Redmate, REO 550 F 1 , Scarlet, 

Sherpa F 1 , Takstar F 1 , Tęcza, Wenta, Zeta, Zorza), z Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej 

w Hopkie (Alonso F 1 , Armstrong F 1 , Drago F 1 , Hyline F 1 , Narvito 

F 1 , Vision F 1 ) oraz z Pola Doświadczalnego Instytutu Warzywnictwa (Canto 

F 1 , Durco F 1 , Hybelle F 1 , Hyfort F 1 , Napoleon F 1 , Red Baron, Sprinter F 1 , Wellington 

F 1 ). 



ISBN 978-83-60775-31-8

Doświadczenie prowadzono na łuskach cebuli w warunkach laboratoryjnych. 

Analizowano podatność wymienionych odmian na porażenie przez następujące 

szczepy wzorcowe: P. carotovorum subsp. carotovorum, B. cepacia 

oraz B. gladioli pv. alliicola. 

Odmiany uzyskane z COBORU oraz z Pola Doświadczalnego IW nie różniły 

się podatnością na porażenie przez B. cepacia. Zarówno w pierwszej serii 

doświadczenia, kiedy stężenie inokulum wynosiło 1,0-2,5 x 10 8 jtk/ml, jak 

również w drugiej serii doświadczenia przy stężeniu zmniejszonym do 2,0-4,0 

x 10 6 jtk/ml, uzyskano wysoki stopień porażenia cebul, wynoszący dla wszystkich 

badanych odmian wartość zbliżoną do maksymalnej. Odmiany uzyskane 

ze Spółdzielni Produkcyjnej w Hopkie wykazywały większe zróżnicowanie 

w podatności na porażenie przez tę bakterię. Najodporniejsze były odmiany 

Alonso F 1 i Vision F 1 . 

Większe zróżnicowanie w podatności odmian cebuli wykazano dla bakterii 

B. gladioli pv. alliicola oraz P. carotovorum subsp. carotovorum. Żadna z badanych 

odmian z COBORU nie była całkowicie odporna na testowane bakterie. 

Odmiany Scarlet, Otylia i Fireball F 1 wykazały najmniejszą podatność na porażenie 

przez B. gladioli pv. alliicola. Średnica uzyskiwanych gnilnych plam 

na cebulach tych odmian wynosiła odpowiednio 15,8 mm, 22,0 mm i 22,3 mm. 

Podczas gdy dla odmiany najbardziej podatnej np. Bonus F 1 – 56,2 mm. 

Zmiany chorobowe na cebulach odmian uzyskanych z COBORU, wywołane 

przez P. carotovorum subsp. carotovorum były znacznie mniejsze niż te 

powodowane przez szczepy Burkholderia. Najmniejszą podatność na porażenie 

przez P. carotovorum subsp. carotovorum wykazały odmiany: Polanowska, 

Cymes, Dakota, Majka, Tęcza, Wenta. 

Podsumowując można stwierdzić, że niemal wszystkie badane odmiany 

cebuli (Allium cepa L.) wykazywały wysoką podatność na porażenie przez 

B. cepacia. oraz żadna z 33 badanych odmian cebuli nie była całkowicie odporna 

na wszystkie testowane bakterie: B. cepacia, B. gladioli pv. alliicola i P. carotovorum 

subsp. carotovorum. Najmniejszą podatność na porażenie wykazała 

odmiana Alonso F 1 . 

Summary 

ONION VARIETIES SUSCEPTIBILITY TO INFECTION 

BY BACTERIAL PATHOGENS 

Bacterial diseases cause serious problems in cultivation of onion (Allium 

cepa L.) in Poland and abroad. One of some protection methods is cultivation 

of bacterial resistant cultivars. However, there is no information about the 

resistance of onion cultivars registered in Poland to bacterial diseases. 

Therefore, in presented work, 33 varieties of onion were examined for their 

287

288 

susceptibility to infection by Burkholderia cepacia, Burkholderia gladioli pv. 

alliicola, Pectobacterium carotovorum subsp. carotovorum. It was found that 

almost all studied cultivars were sensitive to infection by B. cepacia. In the 

case of P. carotovorum subsp. carotovorum and B. gladioli pv. alliicola the 

susceptibility of studied varieties was more variable. Among all tested cultivars 

Alonso F 1 showed the highest resistance to bacterial infection.

WPŁYW SPOSOBU INOKULACJI I WARUNKÓW HODOWLI 

NA OBJAWY CHORÓB BAKTERYJNYCH KUKURYDZY 

Krzysztof Krawczyk, Agnieszka Zwolińska, Joanna Kamasa 

i Anna Maćkowiak – Sochacka 



K.Krawczyk@iorpib.poznan.pl 

Kukurydza (Zea mays) jest jedną z najważniejszych upraw w polskim rolnictwie. 

Jest ona uprawiana w naszym kraju między innymi do produkcji żywności, 

paszy dla zwierząt oraz na potrzeby sektora energetycznego. 

W międzynarodowej literaturze naukowej wymienia się kilkanaście gatunków 

bakterii powodujących choroby kukurydzy. W Polsce stan wiedzy na 

ten temat jest wciąż niezadowalający. Dotychczas w polskiej literaturze naukowej 

istnieją tylko dwie publikacje dotyczące bakteryjnych chorób kukurydzy. 

Z tychże powodów w Zakładzie Wirusologii i Bakteriologii IOR-PIB w Poznaniu 

podjęto temat występowania chorób bakteryjnych kukurydzy w Polsce. 

W mikrobiologii, aby móc uznać, że badany przez nas izolat bakteryjny jest 

czynnikiem wywołującym daną chorobę, niezbędne jest przeprowadzenie testu 

biologicznego na roślinie żywicielskiej (inokulacji). Pozytywny wynik tego testu 

oznacza spełnienie trzeciego postulatu Kocha, co uprawnia nas do stwierdzenia 

że mamy do czynienia z właściwym czynnikiem chorobotwórczym. 

W naszym doświadczeniu porównano pięć opisanych w literaturze metod 

przeprowadzania testów biologicznych w różnych warunkach hodowlanych. 

Metody te polegały na (i) wstrzykiwaniu bądź wlewaniu zawiesiny bakteryjnej 

w pseudostem młodej rośliny, (ii) wstrzykiwaniu zawiesiny bakteryjnej 

w liście kukurydzy przy pomocy strzykawki nie zaopatrzonej w igłę, (iii) spryskiwaniu 

(pod normalnym lub pod zwiększonym ciśnieniem) powierzchni liści 

zawiesiną bakteryjną po uprzednim delikatnym uszkodzeniu ich epidermy 

przy pomocy np. karborundu, (iv) spryskiwaniu powierzchni roślin zawiesiną 

bakteryjną, bez wcześniejszego, mechanicznego uszkadzania ich epidermy, 

oraz (v) bezpośrednim nanoszeniu badanych kolonii bakteryjnych na roślinę 

w miejsce w którym uprzednio mechanicznie uszkodzono epidermę. 



ISBN 978-83-60775-31-8 

289

290 

Celem przeprowadzonych badań było określenie wpływu sposobu inokulacji 

i warunków hodowli na wytwarzane objawów chorobowych przez referencyjne 

izolaty bakteryjne oraz te izolowane z roślin kukurydzy w Polsce. 

Summary 

THE INFLUENCE OF AN INOCULATION METHODS AND GROWTH 

CONDITIONS ON DEVELOPING THE BACTERIAL DISEASE 

SYMPTOMS ON MAIZE PLANTS 

Maize (Zea mays) is one of the most important crops in Poland. It is grown 

for many purposes including food and fodder production and for the needs of 

energetic industry. Worlds scientific literature mentions a several bacterial 

species causing the diseases of maize plants. In Polish scientific literature 

there is still only a few information concerning this subject. That is why in the 

Department of Virology and Bacteriology in Poznań we started to investigate 

bacterial diseases of maize in Poland. 

In microbiology, to be able to say that investigated bacterial isolate is the 

real causal agent of the disease, it is necessary to perform a biological test on a 

healthy plant (inoculation). A positive result of such test means the fulfilling of 

the third Koch`s postulate, which allows us to claim that investigated bacterial 

isolate is a real causal agent of the disease. 

In our investigation we compared five different inoculation methods, 

described in a literature, in a different growth conditions. The tested 

inoculation methods involved (i) injection or pouring a bacterial suspension into 

a pseudostem of a young maize plants, (ii) injection of a bacterial suspension 

into maize leaves using a syringe without a needle, (iii) spraying (under normal 

or increased pressure) a surface of the leaves with a bacterial suspension after 

a gentle damaging of an epidermic with a carborundum, (iv) spraying of the 

surface of the leaves with a bacterial suspension without previous damaging 

of the epidermic and (v) direct placing of the colonies of the tested bacterial 

isolates on the plants in places with previously damaged epidermic. 

The purpose of performed investigation was describing an influence of a 

different inoculation methods and different growth conditions on developing a 

diseases symptoms on inoculated maize plants.

ZBIOROWISKA GRZYBÓW ZASIEDLAJĄCYCH 

ZIARNIAKI PSZENICY OZIMEJ UPRAWIANEJ PO 

ROŚLINACH KAPUSTOWATYCH NAWOŻONYCH SIARKĄ 

Tomasz P. Kurowski, Barbara Majchrzak, Edyta Jaźwińska 

i Elżbieta Kowalska 

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Katedra Fitopatologii i Entomologii, 

ul. Prawocheńskiego 17, 10-721 Olsztyn 

kurowski@uwm.edu.pl 

W warunkach upraszczania płodozmianów i wysiewania niewielkiej liczby 

gatunków roślin o zbliżonej technologii uprawy, dużego znaczenia, jako 

przedplony zbóż, nabierają rośliny kapustowate. Wykazują one pozytywny 

wpływ na zdrowotność i plonowanie roślin następczych, głównie poprzez wytwarzanie 

glulozynolanów, związków o charakterze bakterio- i grzybobójczym, 

w skład których wchodzi siarka. Dlatego też rośliny kapustowate charakteryzują 

się dużym zapotrzebowaniem na siarkę, która wywiera korzystny wpływ 

na wydajność i jakość produkowanych z ich nasion olejów. Wyższe nawożenie 

siarką zwiększa również koncentrację glukozynolanów w roślinach. Pozostają 

one w resztkach roślin kapustowatych na polu i hamują rozwój patogenów 

atakujących z gleby rośliny uprawiane następczo. 

W latach 2007-2009 w Zakładzie Produkcyjno-Doświadczalnym w Bałcynach 

przeprowadzono doświadczenie poletkowe nad wpływem nawożenia siarką 

uprawianych jako przedplony roślin kapustowatych (rzepak ozimy, rzepak 

jary, gorczyca biała, gorczyca sarepska) na zdrowotność wysiewanej po nich 

pszenicy ozimej i zasiedlenie jej organów przez grzyby. Celem niniejszych badań 

było określenie wpływu nawożonych siarką roślin przedplonowych z rodziny 

kapustowatych na skład gatunkowy i liczebność grzybów zasiedlających 

ziarniaki uprawianej po nich pszenicy ozimej. 

Z ziarniaków pszenicy ozimej wyizolowano ogółem 11508 kolonii, w tym 

w 2007 roku 3944, w 2008 roku 3642, a w 2009 roku 3922 kolonie. Najwięcej 

kultur grzybów uzyskano z ziarna pszenicy uprawianej po gorczycy sarepskiej 

i rzepaku jarym (odpowiednio 2376 i 2374 kolonie), a najmniej po rzepaku 

ozimym i gorczycy białej (2230 i 2235 kolonii). Nawożenie siarką przedplonów 

kapustowatych wpłynęło nieznacznie na większą liczebność uzyskiwanych 

kultur, natomiast odkażanie zdecydowanie ją zmniejszało. 



ISBN 978-83-60775-31-8 

291

292 

Wśród izolatów uzyskanych z ziarna pszenicy ozimej dominował gatunek 

Alternaria alternata, który stanowił 45,3% wszystkich wyosobnień. Zdecydowanie 

najwięcej kolonii pochodziło z ziarna pszenicy uprawianej po gorczycy 

białej, a najmniej z ziarna uprawianej po gorczycy sarepskiej. A. alternata 

był częściej otrzymywany z ziarniaków odkażonych. Nawożenie siarką roślin 

przedplonowych wpływało na wzrost liczebności tego gatunku. 

Bardzo licznie występowało Epicoccum nigrum, które stanowiło 16,6% 

wszystkich izolatów. Zdecydowanie najwięcej izolatów pochodziło z pszenicy 

uprawianej po rzepaku ozimym, a najmniej z uprawianej po gorczycy białej. 

Zarówno nawożenie siarką przedplonów, jak i odkażanie ziarna pszenicy nie 

wpłynęło na liczebność E. nigrum. 

Grzyby rodzaju Fusarium stanowiły aż 25,6% wszystkich wyosobnień. 

Dominował wśród nich gatunek F. poae – 8,8% wszystkich izolatów. Zdecydowanie 

najliczniej otrzymywano go z ziarna pszenicy ozimej uprawianej po 

gorczycy sarepskiej, a najmniej licznie z uprawianej po gorczycy białej. Uzyskano 

również 557 kolonii F. avenaceum, co stanowiło 4,8% wszystkich izolatów. 

Gatunek ten wystąpił w dużym nasileniu w ostatnim roku badań. Najwięcej 

kultur F. avenaceum uzyskano z ziarna pszenicy ozimej uprawianej po 

rzepaku jarym, a najmniej z uprawianej po rzepaku ozimym. Zdecydowanie 

więcej kolonii grzybów rodzaju Fusarium pochodziło z ziarna nieodkażanego 

niż z odkażanego. F. poae częściej izolowano z ziarna pszenicy pochodzącego 

z poletek, na których przedplon nawożono siarką, natomiast pozostałe grzyby 

rodzaju Fusarium liczniej występowały na poletkach nie nawożonych siarką. 

Grzybem o uzdolnieniach patogenicznych w stosunku do zbóż, często izolowanym 

z ziarna pszenicy, było Bipolaris sorokiniana, które stanowiło 3,3% 

wszystkich wyosobnień. Zdecydowanie najliczniej gatunek ten występował na 

ziarnie pszenicy ozimej, uprawianej, po pszenicy ozimej, jako kombinacji kontrolnej 

(1,8% wszystkich wyizolowanych kultur). Większą liczebność kultur 

stwierdzono na poletkach, na których przedplon nawożono siarką. Z ziarna 

odkażanego uzyskano więcej kolonii grzybów niż z ziarna nieodkażanego. 

Microdochium nivale wystąpiło jedynie w ostatnim roku badań i stanowiło 

1,8% wszystkich izolatów. Zdecydowanie najliczniej występowało na ziarnie 

pszenicy ozimej, uprawianej, po pszenicy ozimej, a najmniej licznie na 

ziarnie pochodzącym z uprawy rzepaku jarego, jako przedplonu. Nieco więcej 

kultur wyizolowano z ziarna, w którym przedplonu nie nawożono siarką niż 

z nawożonego. Po powierzchniowym odkażeniu ziarna liczebność patogena 

była zdecydowanie większa niż wśród izolatów pochodzących z materiału nie 

odkażanego. 

Podsumowując można stwierdzić, że zarówno gatunek uprawianej, jako 

przedplon pod pszenicę ozimą, rośliny z rodziny Brassicaceae, jak i nawożenie 

siarką, miały wpływ na skład gatunkowy i liczebność izolowanych z ziarna 

pszenicy grzybów.

Summary 

FUNGI COLONIZING THE KERNELS OF WINTER WHEAT GROWN 

AFTER SULFUR-FERTILIZED PLANTS 

OF THE FAMILY BRASSICACEAE 

The objective of a field experiment carried out in 2007 – 2009 at the 

Production and Experimental Station in Bałcyny was to determine the effect 

of sulfur fertilization of cruciferous (winter rapeseed, spring rapeseed, white 

mustard, Chinese mustard) grown as previous crop on the species composition 

and abundance of fungi colonizing the kernels of winter wheat grown as the 

aftercrop. 

The highest number of fungal cultures were isolated from the grain of winter 

wheat grown after Chinese mustard and spring rapeseed. Sulfur fertilization 

of plants of the family Brassicaceae grown as previous crop contributed to an 

insignificantly higher abundance of fungi, whereas disinfection considerably 

reduced the population size of fungal pathogens. 

The predominant fungal species was Alternaria alternata. The highest and 

lowest number of isolates were obtained from the grain of winter wheat grown 

after white mustard and Chinese mustard, respectively. Epicoccum nigrum 

was present in great abundance. The highest and lowest number of isolates 

were obtained from the grain of winter wheat grown after winter rapeseed 

and white mustard, respectively. F. poae dominated among fungi of the genus 

Fusarium. The highest and lowest number of isolates were obtained from 

the grain of winter wheat grown after Chinese mustard and white mustard, 

respectively. The highest and the lowest number of F. avenaceum cultures 

were isolated from the grain of winter wheat grown after spring rapeseed and 

winter rapeseed, respectively. 

The results of this study show that the species composition and abundance 

of fungi isolated from winter wheat grain were affected by both the species of 

Brassicaceae plants grown as previous crop and sulfur fertilization. 

293

294 

GRZYBY ZASIEDLAJĄCE ZIARNIAKI PSZENICY JAREJ 

UPRAWIANEJ W SYSTEMIE KONWENCJONALNYM 

I EKOLOGICZNYM 

Tomasz P. Kurowski, Urszula Wysocka i Marta Damszel 

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Katedra Fitopatologii i Entomologii, 


marta.damszel@uwm.edu.pl 

Podstawowym zadaniem rolnictwa jest produkcja żywności gwarantującej 

konsumentom wysoką jakość i bezpieczeństwo żywnościowe. Postępujący proces 

intensyfikacji produkcji rolniczej spowodował ograniczenie asortymentu 

uprawianych roślin w gospodarstwie do dwóch, trzech gatunków technologicznie 

podobnych sprawiając, że udział zbóż w strukturze zasiewów przekracza 

70%. Konsekwencją ubożenia gatunkowego upraw jest szereg ekologicznie niekorzystnych 

procesów w siedlisku roślin. Dochodzi do zmian proporcji komponentów 

ziarna, ich właściwości fizykochemicznych, a także liczebności i składu 

gatunkowego mikroorganizmów zasiedlających ziarniaki. Często prowadzi to 

do kompensacji grzybów chorobotwórczych względem roślin uprawnych oraz 

ubożenia lub selekcji naturalnych populacji drobnoustrojów, chroniących rośliny 

przed grzybami patogenicznymi. Naruszenie dynamicznej równowagi 

skutkuje także występowaniem nowych patogenów i zmniejszeniem populacji 

naturalnych wrogów. Opisywane zjawiska przyczyniają się do zwiększonego 

występowania chorób powodowanych przez grzyby, które nie tylko ograniczają 

plonowanie roślin, ale także obniżają jakość i zdrowotność płodów rolnych. 

W intensywnym rolnictwie konwencjonalnym negatywne skutki ograniczonej 

roli naturalnych procesów biologicznych w redukcji czynników chorobotwórczych 

są kompensowane poprzez stosowane środki ochrony roślin. Metody 

chemicznej ochrony roślin mają jednak w ostatnich latach coraz więcej przeciwników 

i jest to związane ze wzrostem świadomości ekologicznej. Stosowane 

na szeroką skalę chemiczne środki ochrony roślin uważane są za czynnik 

istotnie wpływający na degradację środowiska naturalnego oraz niekorzystnie 

oddziałujący na zdrowie ludzi w formie pozostałości w płodach rolnych. Skutkuje 

to wzrostem zainteresowania żywnością produkowaną metodami ekologicznymi, 

w których, poprzez wprowadzenie biologicznych sposobów ograniczania 

czynników chorobotwórczych, przeciwdziała się negatywnym skutkom 



ISBN 978-83-60775-31-8

nadmiernej chemizacji. Za ważne w zwalczaniu chorób uznaje się interakcje 

między mikroorganizmami. Dobry stan fitosanitarny roślin uzyskuje się tworząc 

warunki sprzyjające wzrostowi i rozwojowi grzybów saprotrofitycznych, 

które poprzez konkurencję lub właściwości nadpasożytnicze mogą ograniczać 

liczebność patogenów. Szczególnie ważne jest monitorowanie i diagnozowanie 

stanu sanitarnego ziarna, które stanowi bezpośrednie ogniwo w łańcuchu troficznym 

ludzi i zwierząt. 

Celem podjętych badań było określenie liczebności i składu gatunkowego 

grzybów zasiedlających ziarno dwóch odmian pszenicy jarej uprawianej w systemie 

konwencjonalnym i ekologicznym. 

W latach 2004-2006 prowadzono doświadczenie łanowe mające na celu porównanie 

zdrowotności pszenicy jarej uprawianej w systemie konwencjonalnym 

i ekologicznym. Ze względów metodycznych do badań wytypowano dwa 

gospodarstwa ekologiczne (w Budziszewie i Zgniłobłotach) posiadające atest 

Ekolandu i dwa gospodarstwa konwencjonalne (w Jabłonowie i Łasinie). We 

wszystkich gospodarstwach uprawiano dwie odmiany: Koksa i Torka, jednak 

ze względów organizacyjnych w pierwszym roku badań (2004) na polach prowadzonych 

w systemie konwencjonalnym uprawiano jedynie odmianę Koksa. 

Przed zbiorem ziarna z pól doświadczalnych pobierano losowo kłosy do badań 

biometrycznych. Uzyskane z nich ziarniaki użyto w doświadczeniu. Analizę fitopatologiczną 

ziarna pszenicy jarej zebranego z pól produkcyjnych wykonano 

metodą opisaną przez NARKIEWICZ-JOdKO (1986). Z pól prowadzonych w systemie 

konwencjonalnym pobrano losowo, łącznie 2000, a z pól z uprawą ekologiczną 

2400 ziarniaków. 

Z ziarna pszenicy jarej wyosobniono ogółem 4491 kolonii grzybów, w tym: 

2450 kolonii z 2400 ziarniaków pochodzących z upraw ekologicznych, a 2041 

kolonii z 2000 ziarniaków pochodzących z systemu konwencjonalnego. W obu 

systemach uprawy najwięcej grzybów izolowano w drugim roku badań. W latach 

2005 i 2006 stwierdzono wyższą frekwencję grzybów zasiedlających ziarniaki 

odmiany Koksa niż ziarniaki odmiany Torka. Ziarno pszenicy jarej pochodzące 

z uprawy metodami ekologicznymi zasiedlały grzyby należące do 35 

taksonów i kolonie niezarodnikujące, a z systemu konwencjonalnego 37 taksonów 

i kolonie niezarodnikujące. Wśród wyosobnionych kultur, niezależnie 

od systemu gospodarowania, dominował gatunek Alternaria alternata (47,1% 

wyosobnień z systemu ekologicznego i 48,2% z konwencjonalnego). Bardzo często 

izolowano także gatunek Epicoccum nigrum – zdecydowanie więcej z systemu 

ekologicznego (20,8%) niż z konwencjonalnego (14,0 %). 

Spośród grzybów zawierających gatunki patogeniczne w stosunku do zbóż 

najczęściej izolowano rodzaj Fusarium. W systemie produkcji metodami ekologicznymi 

stanowił on 10,4% wszystkich uzyskanych wyosobnień, natomiast 

w systemie produkcji metodami konwencjonalnymi, aż 17,4%. Większą różnorodność 

gatunkową Fusarium odnotowano w gospodarstwach konwencjonalnych 

niż gospodarstwach ekologicznych. Najliczniej reprezentowane były: 

295

296 

F. poae, F. culmorum, F. avenaceum i F. oxysporum. W obu systemach uprawy 

grzyby rodzaju Fusarium częściej wyosobniano z ziarna z objawami chorobowymi 

niż ze zdrowego. Ziarniaki pszenicy jarej odmiany Koksa były częściej 

zasiedlane przez Fusarium spp. niż ziarniaki odmiany Torka. W gospodarstwach 

konwencjonalnych, mimo intensywnej ochrony chemicznej, stwierdzono 

również ponad pięciokrotnie wyższą liczebność Aureobasidium pullulans 

i ponad trzykrotnie wyższą Bipolaris sorokiniana w porównaniu do izolatów 

uzyskanych z ziarna pochodzącego z upraw ekologicznych. Spośród saprotrofów 

występowały również grzyby rodzaju Penicillium (1,8% w systemie 

ekologicznym i 1,6% w konwencjonalnym). Na ziarnie pszenicy pochodzącej 

z ekologicznego systemu gospodarowania odnotowano także występowanie 

naturalnego antagonisty wielu patogenów Trichoderma harzianum (0,6%). 

Do grzybów licznie wyosobnianych z ziarna pszenicy jarej należały również 

grzyby rodzaju Chaetomium (5,0% i 6,5%), Rhizopus (3,5% i 2,3%) i grzybnie 

niezarodnikujące (2,4% i 5,4%). Grzyby rodzaju Rhizopus częściej izolowano 

z ziarna nieodkażonego niż poddanego odkażaniu. 

Wyniki badań wskazują, że na efektywne redukowanie liczebności mikroorganizmów 

chorobotwórczych zasiedlających ziarniaki pszenicy jarej w dużej 

mierze wpływa utrzymanie dynamicznej równowagi w agroekosystemach z wykorzystaniem 

naturalnych oddziaływań między mikroorganizmami. 

Summary 

FUNGI COLONIZING THE GRAIN OF SPRING WHEAT GROWN IN 

THE CONVENTIONAL AND ORGANIC SYSTEMS 

Recent years have witnessed an increasing interest in organic farming 

systems where the good phytosanitary status of plants is maintained by 

creating a supportive environment for the growth of saprotrophic fungi. 

However, natural biological processes play a limited role in pathogen control, 

and they often have to be combined with conventional crop protection 

chemicals. In view of the above, the communities of fungi colonizing spring 

wheat grain produced in both farming systems were compared in the study. 

The aim of the experiment conducted in 2004-2006 was to determine the 

abundance and species composition of fungi colonizing the grain of spring 

wheat cv. Koksa and Torka, grown in the conventional and organic farming 

systems. A phytopathological analysis of spring wheat grain was performed by 

the method described by NARKIEWICZ-JOdKO (1986). 

More colonies of Alternaria alternata, Aureobasidium pullulans, Bipolaris 

sorokiniana and Fusarium spp. were isolated from wheat grain obtained from 

conventional farms. Intensive use of chemical control measures did not reduce 

the abundance and species diversity of Fusarium spp. A considerably higher 

number of Epicoccum nigrum colonies were isolated in the organic farming 

system, compared with the conventional system.

WYKORZYSTANIE NIEKTÓRYCH PREPARATÓW 

BIOTECHNICZNYCH W OCHRONIE NACI ZIEMNIAKA 

PRZED PHYTOPHTHORA INFESTANS (MONT.) DE BARY 

Halina Kurzawińska i Stanisław Mazur 

Uniwersytet Rolniczy, Katedra Ochrony Roślin, Al. 29 Listopada, 


h.kurzawinska@ogr.ur.krakow.pl 

Istnieją duże możliwości stosowania naturalnych środków w ochronie 

roślin (również ziemniaka) przed chorobami. Stosowanie preparatów biotechnicznych 

umożliwia zmniejszenie środków chemicznej ochrony, polepszenie jakości 

surowca do produkcji żywności ekologicznej, ochronę środowiska naturalnego 

przez słabsze oddziaływanie tych środków i łatwiejszą biodegradację 

w środowisku. 

Celem przeprowadzonych w latach 2009-2010 badań było określenie 

wpływu kilkakrotnego opryskiwania roślin ziemniaka odmiany Vineta wybranymi 

preparatami biotechnicznymi (Biochikol 020 PC - oparty na chitozanie, 

Grevit 200 SL - wyciąg z grejpfruta, Prev-AM 060 SL olej z pomarańczy) 

na porażenie naci oraz bulw przez Phytophthora infestans. Standardowym 

preparatem chemicznym był Acrobat MZ 69 WG (9% dimetomorfu + 60% mankozebu). 

Doświadczenia polowe zlokalizowane były na polach doświadczalnych 

Stacji Doświadczalno-Badawczej UR Kraków-Mydlniki. 

Uzyskane wyniki z poszczególnych lat badań nie były jednoznaczne. 

W pierwszym roku doświadczenia polowego (2009) badane preparaty statystycznie 

istotnie obniżyły stopień porażenia naci ziemniaków oraz procentowe 

porażenie bulw przez Phytophthora infestans. Natomiast w drugim roku 

(2010) tylko stosowanie fungicydu Acrobat MZ 69 WG istotnie hamowało rozwój 

zarazy na naci ziemniaka badanej odmiany. Procentowe porażenie bulw 

przez Phytophthora infestans pochodzących z kombinacji z zastosowaniem badanych 

środków było niższe niż w kontroli. 



ISBN 978-83-60775-31-8 

297

298 

Summary 

THE USE OF SOME BIOTECHNICAL PREPARATIONS IN 

PROTECTION OF POTATO LEAVES AGAINST PHYTOPHTHORA 

INFESTANS (MONT.) DE BARY 

There are big possibilities of using natural substances in the protection 

of plants (including potatoes) against diseases. Application of biotechnical 

preparations can reduce chemical means of protection, improving the 

quality of raw material to produce organic food, protect the environment by 

the weaker impact of these substances and more easily degradable in the 

environment. 

The aim of the study in 2009-2010 was to determine the effect of several 

spraying of potato varieties Vineta selected biotechnical preparations (Biochikol 

020 PC - based on chitosan, Grevit 200 SL - grapefruit extract, Prev-AM 060 SL 

- oil of orange) on the infestation of leaves and tubers by Phytophthora infestans. 

Standard chemical preparation was Acrobat MZ WG 69 (9% dimethomorph + 

60% mancozeb). Field experiments were located on the fields of Experimental - 

Research Station Agricultural University of the Krakow-Mydlniki. 

The results of individual years of study were not unequivocal. In the first 

year of field experiment (2009) tested preparations significantly reduced the 

degree of infestation of potato leaves and percentage potato tuber infection 

by Phytophthora infestans. However, in the second year (2010) only apply 

fungicide Acrobat MZ 69 WG significantly inhibited the development of blight 

on tested variety of potato leaves. Percent infection of tubers by Phytophthora 

infestans, derived from combinations of application tested preparations was 

lower than in controls.

REDUKCJA FUZARIOZY KŁOSÓW 

(FUSARIUM CULMORUM – CHEMOTYPY DON I NIV) 

I MIKOTOKSYN W PSZENICY OZIMEJ PRZY 

WCZESNYM STOSOWANIU FUNGICYDÓW 

Grzegorz Lemańczyk 1 , Jerzy Zdunek 2 , Dariusz Pańka 1 , 

Leszek Lenc 1 i Czesław Sadowski 1 

1 Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy, Katedra Fitopatologii i Mikologii 


2 Bayer sp. z o.o., Al. Jerozolimskie 158, 02-326 Warszawa 


Dużym zagrożeniem dla pszenicy ozimej mogą być grzyby z rodzaju Fusarium 

występujące na kłosach. Obniżają one nie tylko plon ziarna, ale również 

jego jakość. Występowanie Fusarium spp. na ziarniakach ma szczególne znaczenie 

z uwagi na potencjalną zdolność tworzenia przez nie mikotoksyn. W celu 

zmniejszenia ryzyka wystąpienia fuzariozy kłosów i skażenia mikotoksynami 

zaleca się wykonanie zabiegu fungicydowego w fazie kwitnienia (59 do 69 

wg skali BBCH). Często jednak przy wielkotowarowej produkcji ogranicza się 

ochronę fungicydową do dwóch zabiegów. Niejednokrotnie zastosowanie fungicydów 

w fazie kwitnienia jest zbyt późne, aby skutecznie chronić liście przed 

patogenami. Celem przeprowadzonych badań było sprawdzenie czy standardowa 

ochrona pszenicy ozimej, chroniąca skutecznie liście, może przyczynić 

sie również do spadku występowania fuzariozy kłosów i zawartości toksyn w zebranym 

ziarnie. 

Badanie przeprowadzono w 2010 r. w Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian 

w Radostowie, Punkt Doświadczalny w Lisewie koło Tczewa. Lokalizację na 

Żuławach wybrano z uwagi na częściej występujące sprzyjające warunki pogodowe 

dla rozwoju chorób grzybowych. Doświadczenie założono na pszenicy 

ozimej ‘Legenda’. Zastosowano 8 zróżnicowanych programów fungicydowych. 

Fungicydy stosowano dwukrotnie, w fazie BBCH 31 i 55. W okresie kwitnienia 

roślin (BBCH 65) wykonano inokulację wodną zawiesiną zarodników izolatu 

Fusarium culmorum, posiadającego zdolność do tworzenia deoxynivalenolu 

(DON), i F. culmorum posiadającego zdolność tworzenia nivalenolu (NIV), co 

stwierdzono wcześniej techniką PCR. Kombinację kontrolną stanowiły poletka 



ISBN 978-83-60775-31-8 

299

300 

z pszenicą inokulowaną F. culmorum ale nie traktowaną fungicydami. Celem 

zapewnienia optymalnych warunków do zajścia infekcji grzyba, po uprzednim 

obfitym deszczowaniu poletek, wieczorem wykonano sztuczną inokulację, po 

czym wszystkie poletka na okres 4 dób okryto włókniną. Aby utrzymać wysoką 

wilgotność powietrza, włókninę zraszano w miarę potrzeb. 

W okresie dojrzałości pełnej (BBCH 77) oceniano występowanie fuzariozy 

kłosów, określając procent porażonych kłosów i stopień nasilenia choroby wg 

skali 0–5, a następnie obliczano indeks chorobowy (DI). Po zbiorach określano 

zasiedlenie ziarna przez grzyby, wykładając na pożywkę PDA odkażane wcześniej 

w 1% NaOCl ziarniaki. Uzyskane kolonie grzybów oznaczano mikroskopowo 

wg kluczy, a poprawność oznaczenia gatunków Fusarium sprawdzano 

losowo techniką PCR przy użyciu specyficznych gatunkowo starterów typu 

SCAR. Ponadto określano zawartość DON i NIV w zebranym ziarnie. 

W fazie dojrzałości pełnej stwierdzono bardzo silne objawy fuzariozy kłosów. 

Na poletkach kontrolnych 92,5% kłosów wykazywało objawy chorobowe, 

a DI wynosił 60,5%. Na kłosach obserwowano liczne braki ziarniaków, lub 

ziarniaki małe, pomarszczone. 

Wszystkie zastosowane programy ochrony pszenicy zmniejszyły nasilenie 

fuzariozy kłosów. Najmniej kłosów z objawami choroby (54,2%) oraz najniższy 

średni indeks chorobowy (DI=23,0%) zaobserwowano na roślinach gdzie 

w pierwszym zabiegu zastosowano 1,0 l/ha produktu zawierającego protiokonazol 

(160 g/l) + spiroksaminę (300 g/l), a w drugim 1,0 l/ha produktu zawierającego 

tebukonazol (125 g/l) + protiokonazol (125 g/l). Zważywszy na ogromną 

ilość inokulum grzyba w okresie kwitnienia i stworzone bardzo korzystne warunki 

do infekcji, skuteczność zastosowanej ochrony fungicydowej w tej kombinacji, 

wynoszącą 62,0%, należy uznać za bardzo wysoką, tym bardziej, iż 

zabieg nie był wykonany w terminie powszechnie uznawanym za optymalny. 

W przypadku pozostałych programów ochrony procent porażonych kłosów wahał 

się w granicach 65,8-80,0, a wartość DI - 30,2-43,2%. Należy podkreślić, że 

zastosowane programy przewidywały ochronę pszenicy przed głównymi patogenami 

grzybowymi, a nie tylko pod kątem zwalczania Fusarium spp. 

Ziarniaki pochodzące z poletek bez ochrony fungicydami były w 91,0% zasiedlone 

przez grzyby rodzaju Fusarium, natomiast z poletek chronionych 

zasiedlenie było na tym samym poziomie (86,3-93,0%). Z ziarna izolowano 

głównie F. culmorum, a inne gatunki Fusarium (F. poae, F. sporotrichioides) 

stanowiły maksymalnie 3,0%. Z innych grzybów na ziarnie licznie stwierdzano 

Epicoccum purpurascens (5-15%) oraz Alternaria alternata (2-8%). Nie zaobserwowano 

zależności ich występowania od zastosowanych kombinacji doświadczalnych. 

W ziarnie pochodzącym z poletek kontrolnych zawartość DON wynosiła 

12,821 mg/kg, a zawartość NIV - 2,875 mg/kg ziarna. Stosowanie fungicydów 

w fazie BBCH 55 wyraźnie obniżyło poziom mikotoksyn w zebranym ziarnie.

W próbach z kombinacji chronionych fungicydami zawartość DON wynosiła 

od 6,487 do 10,107 mg/kg. Najmniej DON (6,487mg/kg,) stwierdzono w ziarnie 

pochodzącym z kombinacji, gdzie w pierwszym zabiegu zastosowano 1,0 l/ha 

produktu zawierającego biksafen (75 g/l) + protiokonazol (150 g/l), a w drugim 

zabiegu 1,0 l/ha produktu zawierającego tebukonazol (125 g/l) + protiokonazol 

(125 g/l). Również najniższa zawartość NIV (0,381 mg/kg) była w ziarnie 

z kombinacji, w której w drugim zabiegu zastosowano 1,0 l/ha produktu zawierającego 

tebukonazol (125 g/l) + protiokonazol (125 g/l) ale do pierwszego 

zabiegu zastosowano 1,5 l/ha produktu zawierającego biksafen (50 g/l) + 

protiokonazol (100 g/l) + spiroxaminę (250 g/l). Analizując nasilenie fuzariozy 

kłosów i zawartość DON i NIV w ziarnie można zauważyć, że nie zawsze występuje 

wyraźna zależność miedzy nasileniem objawów chorobowych, a zawartością 

tych toksyn. 

Summary 

REDUCTION OF FUSARIUM HEAD BLIGHT (FUSARIUM 

CULMORUM – DON AND NIV CHEMOTYPES) AND MICOTOXINS 

IN WINTER WHEAT WITH EARLY FUNGICIDE APPLICATION 

Beneficial effect of fungicides applied at flowering (BBCH 59-69) on the 

reduction of Fusarium Head Blight (FHB) and a reduction of deoxynivalenol 

(DON), and nivalenol (NIV) toxins in harvested wheat grain is widely 

reported. However, literature data dealing with an influence of early fungicide 

applications on FHB occurrence and toxins content in wheat grain are scarce. 

Thus, the research on FHB disease severity for winter wheat and mycotoxins 

(DON and NIV) content in grains when protected with twice applied fungicides 

were conducted. Eight different fungicidal protection programs were tested. 

Fungicides were applied at two timings: BBCH 31 and 55. Inoculation of 

winter wheat ‘Legenda’ ears with suspension of conidia of Fusarium culmorum 

representing DON and NIV chemotype, confirmed with PCR assay, was 

conducted during anthesis, at BBCH 65. Plots were assessed for FHB at BBCH 

77 and harvested grain were analyzed for infection by Fusarium spp., DON 

and NIV. Occurrence and intensity of FHB symptoms was high; 92,5% of ears 

were infected in control combination and mean disease index (DI) reached 

60,5%. All fungicides significantly reduced FHB intensity. The lowest number 

of infected ears (54,2%) was noted in combination with protioconazole (160 g/l) 

+ spiroxamine (300 g/l) applied in dose of 1,0 l/ha at first timing tebuconazole 

(125 g/l) + protioconazole (125 g/l) applied in dose of 1,0 l/ha at second timing. 

Mean DI in this combination was also the lowest (23,0%) and fungicides efficacy 

reached 62%. Number of infected ears and mean DI for other combinations 

ranged from 65.8 to 80.0, and from 30.2 to 43.2%, respectively. Wheat grain 

301

302 

were infected mainly by Fusarium spp. with F. culmorum as a dominant. Grain 

from control plots and plots treated with fungicides were infected on a similar 

level: 91.0%, and 86.3-93.0%, respectively. Grain from control combination 

contained 12.821 mg/kg DON and 2,875 mg/kg NIV. Plants spraying with 

fungicides at second timing decreased level of grain contamination with 

mycotoxins. The lowest DON content (6.487 mg/kg,) was noted in combination 

with bixafen (75 g/l) + protioconazole (150 g/l) applied in dose of 1,0 l/ha at first 

timing and tebuconazole (125 g/l) + protioconazole (125 g/l) applied in dose of 

1,0 l/ha at second timing. The lowest NIV content (0.381 mg/kg,) was noted 

in combination with bixafen (50 g/l) + protioconazole (100 g/l) + spiroxamine 

(250 g/l) applied in dose of 1,5 l/ha at first timing and tebuconazole (125 g/l) + 

protioconazole (125 g/l) applied in dose of 1,0 l/ha at second timing.

ZBIOROWISKA GRZYBÓW FYLLOSFERY BURAKA 

CUKROWEGO (BETA VULGARIS L. SUBSP. VULGARIS) 

UPRAWIANEGO W RÓŻNYCH SYSTEMACH UPRAWY 

PRZY ZRÓŻNICOWANEJ DAWCE NAWOŻENIA AZOTEM 

Maciej Łobczowski, Wojciech Pusz i Elżbieta Pląskowska 

1 Uniwersytet Przyrodniczy, Katedra Ochrony Roślin - Zakład Fitopatologii 

i Mikologii, pl. Grunwaldzki 24A, 50-363 Wrocław 

maciej.lobczowski@gmail.com 

Doświadczenie zostało założone w Rolniczym Zakładzie Doświadczalnym 

Swojec koło Wrocławia w latach 2006-2010. Cel badań stanowiło określenie 

zbiorowisk mikobiota zasiedlających fyllosferę buraka cukrowego w zależności 

od sposobu uprawy roli oraz zastosowanej dawki nawożenia azotem. Doświadczenie 

ścisłe, dwuczynnikowe zostało założone metodą split-plot, w 3 powtórzeniach. 

Czynnikiem pierwszego rzędu były różne sposoby uprawy: obiekt 

1 (kontrola) uprawa konserwująca – międzyplon ścierniskowy w postaci gorczycy 

białej pozostawiony do wiosny, obiekt 2 słoma po przedplonie przykryta 

kultywatorem podorywkowym, obiekt 3 mulcz pozostawiony do wiosny – wyka 

ozima, obiekt 4 mulcz pozostawiony do wiosny – żyto ozime, obiekt 5 słoma 

po przedplonie bez przykrycia. Czynnikiem drugiego rzędu były dwa poziomy 

nawożenia azotem optymalne 120 kgN . ha -1 (40 kg . ha -1 saletry wapniowej 

– przed wegetacją i 80 kg . ha -1 mocznika do fazy 6-tego liścia), obniżone 80 kgN . 

ha -1 (26 kg . ha -1 saletry wapniowej – przed wegetacją i 54 kg . ha -1 mocznika do 

fazy 6-tego liścia). We wszystkich trzech latach badań najliczniej izolowanymi 

gatunkami były Cladosporium spp., Alternaria alternata, Fusarium spp., Epicocum 

nigrum Grzyby z rodzaju Cladosporium stanowiły w latach 2008 i 2010 

ponad 34% ogółu wyizolowanych kolonii. W roku 2009 Epicocum nigrum był 

najliczniej izolowany i stanowił prawie 28% ogółu uzyskanych kolonii, jego wysoka 

liczebność ograniczała występowanie gatunków z rodzaju Cladosporium 

których procentowy udział wyniósł 13,5%. Gatunki Fusarium spp. najliczniej 

izolowano w latach 2008 i 2010 na obiektach nr 2 z obniżoną dawką nawożenia 

azotem, natomiast w roku 2009 były wyosabniane najliczniej na obiekcie 1 i 3 

ale również przy obniżonej dawce nawożenia azotem. Wśród pozyskanych izolatów 

Fusarium spp. dominował Fusarium oxysporum, natomiast Fusarium 



ISBN 978-83-60775-31-8 

303

304 

culmorum i Fusarium avenaceum, Fusarium equiseti i Fusarium poae były 

izolowane mniej licznie lub jako pojedyncze kolonie. Dość wysoki udział grzybów 

z rodzaju Fusarium mógł być spowodowany niskim, nieprzekraczającym 

3% we wszystkich latach badań, udziałem grzybów z rodzaju Trichoderma 

znanych powszechnie jako gatunki antagonistyczne względem wielu patogenów 

roślin. 

Sumary 

FUNGAL ASSEMBLAGES OF THE PHYLLOSPHERE OF SUGAR 

BEET (BETA VULGARIS L. SUBSP. VULGARIS) CULTIVATED 

IN DIFFERENT CULTIVATION SYSTEMS WITH VARYING DOSES 

OF NITROGEN FERTILIZATION 

The experiment was established in the years 2007-2010 in the Agricultural 

Experimental Station in Swojec near Wroclaw. Aim of study was to analyze 

the composition of sugar beet phyllosphere micobiota depending on cultivation 

system and applied nitrogen fertilization. Experiment was established by 

split-plot method with two factors in three replications. The first factor were 

different cultivation systems: object 1 (control), conservation tillage - stubble 

intercrop in the form of white mustard left until spring, object2 straw after 

forecrop covered with cultivator, object 3 mulch left by the spring - winter 

vetch, object 4 mulch left until spring - winter rye, object 5 straw after forecrop 

uncovered. Second factor were two levels of nitrogen fertilization: optimal 120 

kgN . ha -1 (40 kg.ha-1 calcium nitrate – pre vegetation and 80 kg.ha-1 of urea 

to the phase of the 6th leaf), reduced 80 kgN . ha -1 ( 26 kg.ha-1 calcium nitrate - 

pre vegetation and 54 kg∙ha -1 of urea to the phase of the 6th leaf). In all three 

years of research, the most frequently isolated species were Cladosporium 

spp, Alternaria alternata, Fusarium spp., Epicocum nigrum. Fungi of the genus 

Cladosporium constitiute, over 34% of the total isolated colonies in 2008 

and 2010. In 2009, the most numerous isolated species was Epicocum nigrum 

which constitue almost 28% of the total number of isolated colonies and limited 

presence of Cladosporium species fungi which proportion was 13.5% 

of the total isolated colonies. Fusarium spp was most frequently isolated in 

the years 2008 and 2010 from second object with a reduced dose of nitrogen 

fertilization, while in 2009 those fungi were most frequently isolated on first 

and third object but also with reduced dose of nitrogen fertilization. Among 

obtained isolates from Fusarium spp. Fusarium oxysporum was predominant, 

while Fusarium culmorum, Fusarium avenaceum, Fusarium equiseti and Fusarium 

poae were isolated less frequently or as single colonies. Fairly high 

percentage of Fusarium fungi can be caused by a low, not exceeding 3% in all 

years of studies, presence of fungi from the genus Trichoderma, which species 

are commonly known as an antagonist of many plant pathogens.

PRZEŻYWALNOŚĆ BAKTERII 

CLAVIBACTER MICHIGANENSIS SSP. SEPEDONICUS 

W RÓŻNYCH WARUNKACH OTOCZENIA 

W KONTEKŚCIE UTYLIZACJI BULW ZIEMNIAKÓW 

PORAŻONYCH BAKTERIOZĄ PIERŚCIENIOWĄ 

Anna Maćkowiak- Sochacka i Agnieszka Zwolińska 



a.sochacka@iorpib.poznan.pl 

Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus (Cms) sprawca bakteriozy pierścieniowej 

ziemniaka, jest organizmem podlegającym obowiązkowi zwalczania 

na terenie całej Wspólnoty Europejskiej. Porażone bulwy muszą zostać 

zutylizowane (nadzór na utylizacją sprawuje PIORiN), celem uniknięcia rozprzestrzeniania 

się choroby. Ponieważ zakres metod unieszkodliwiania bulw 

jest ograniczony rozporządzeniem Ministra i Rozwoju Wsi, a ich praktyczne 

zastosowanie napotyka na wiele trudności (m. in. organizacyjnych), istnieje 

potrzeba szukania nowych, zatwierdzonych urzędowo metod utylizacji. Jedną 

z potencjalnych metod dekontaminacji bulw porażonych bakteriozą pierścieniową 

może być kompostowanie (nie brane do tej pory w Polsce pod uwagę jako 

sposób eliminacji Cms). 

Wstępem do opracowania nowych metod utylizacji jest zbadanie przeżywalności 

bakterii w różnych warunkach otoczenia, w określonych odstępach 

czasowych. Badania prowadzone w różnych ośrodkach naukowych w przeszłości 

dotyczyły przede wszystkim przeżywalności C. michiganensis ssp. sepedonicus 

w warunkach środowiska naturalnego, na resztach pożniwnych, porażonym 

sprzęcie, pomieszczeniach i opakowaniach. 

Celem naszych doświadczeń jest zbadanie przeżywalności Cms w warunkach 

ekstremalnych (przede wszystkim podwyższona temperatura, zmienione 

pH) występujących podczas procesu utylizacji (np. kompostowania). 



ISBN 978-83-60775-31-8 

305

306 

Summary 

SURVIVAL OF CLAVIBACTER MICHIGANENSIS SSP. 

SEPEDONICUS IN DIFFERENT ENVIRONMENTAL CONDITIONS 

IN RELATION TO DISPOSAL OF POTATO TUBERS INFECTED 

WITH RING ROT. 

Control of Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus is listed as a 

quarantine pest within Europe. Potato bulbs affected with bacterial ring rot 

must be disposed under official control in order to avoid risk of dissemination 

of the disease. The range of methods of decontamination is limited, thus new 

methods of disposal (such as composting) are required. 

Previous studies involved survival of C. michiganensis ssp. sepedonicus 

in natural environment, in crop residues, contaminated equipment, storage 

rooms and packages. 

The aim of our studies is examination of survival of Cms in extreme 

conditions (the increased temperature, changed pH) occurring during process 

of utilization. 

Literatura 

Nelson G.A., 1980: Long term survival of Corynebacterium sepedonicum on 

contaminated surfaces and in infected potato stems. Am. Potato Jour. 57: 

595–600. 

Rozporządzenie Ministra i rozwoju Wsi z dnia 6. kwietnia 2007 w sprawie 

szczegółowych sposobów postępowania przy zwalczaniu i zapobieganiu rozprzestrzenianiu 

się bakterii Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus. 

Dz. Ust 70, poz. 472. 

Steinmoeller S., Mueller p., Buetner C., 2007: Effect of composting and pasteurization 

on two important quarantine pests of potato. Commun. Agric. 

Appl. Biol. Sci. 72: 341–351.

ŚRODKI OCHRONY ROŚLIN ZAWIERAJĄCE SUBSTANCJE 

AKTYWNE POCHODZENIA NATURALNEGO 

Ewa Matyjaszczyk i Joanna Sobczak 


ul. Władysława Węgorka 20; 60-318 Poznań 

E.Matyjaszczyk@iorpib.poznan.pl 

Na mocy Rozporządzenia 1107/2009/WE od 1 stycznia 2014 w Polsce, podobnie 

jak we wszystkich innych państwach członkowskich Unii Europejskiej, 

obowiązkowe będzie stosowanie integrowanej ochrony roślin. Integrowana 

ochrona roślin kładzie nacisk na uzyskanie zdrowych plonów przy minimalnych 

zakłóceniach funkcjonowania ekosystemu rolniczego i zachęca do stosowania 

naturalnych sposobów zwalczania szkodników. 

W obliczu rychłego wprowadzenia obowiązku stosowania integrowanej 

ochrony roślin warto przedstawić środki ochrony roślin pochodzenia naturalnego 

którymi dysponuje polskie rolnictwo. W wykazie w oparciu o podział Tomalaka 

(2007) uwzględniono: 

- mikroorganizmy (bakterie i grzyby) i wirusy, 

- semiozwiązki (feromony oraz inne atraktanty i repelenty), 

- naturalne produkty roślinne oraz mineralne. 

Pewne wątpliwości budziła możliwość zaliczenie miedzi i jej związków do 

trzeciej grupy: produktów naturalnych pochodzenia mineralnego. Decyzję o zaliczeniu 

jednak podjęto, biorąc pod uwagę fakt, że na podstawie Rozporządzenia 

Komisji nr 889/2008 związki miedzi można stosować w rolnictwie ekologicznym, 

a środki ochrony roślin zawierające związki miedzi są zakwalifikowane 

do stosowania w rolnictwie ekologicznym w Polsce (Matyjaszczyk 2010). 

Tabela 1 przedstawia wszystkie środki pochodzenia naturalnego dopuszczone 

do stosowania w Polsce w czasie przeprowadzania analizy, w marcu 

2011. Nie uwzględniono w niej preparatów które były w obrocie, ale dla których 

decyzje o wycofaniu ze stosowania już zapadły. Czterdzieści dwa preparaty 

handlowe przedstawione w tabeli 1 stanowiły łącznie około 5% wszystkich 

zarejestrowanych w Polsce środków ochrony roślin. Ponad połowa z nich – 24 

należała do grupy naturalnych produktów roślinnych i mineralnych i zdecydowanie 

przeważały w niej środki zawierające miedź, których było 14. W kolejnej 

pod względem liczebności grupie środków zawierających mikroorganizmy i ich 



ISBN 978-83-60775-31-8 

307

308 

produkty dostępnych było 10 preparatów. Środków z grupy semiozwiązków z 

zestawieniu jest 8. Ponad połowa wszystkich środków pochodzenia naturalnego 

zarejestrowanych w Polsce – 22 to fungicydy, a ¼ - 12 to insektycydy. 

Pozostałych 8 preparatów to atraktanty i repelenty. 

Tabela 1. Wykaz środków ochrony roślin zawierających substancje aktywne pochodzenia naturalnego 

posiadających ważne zezwolenia na dzień 25.03.2011 

L.p. Nazwa środka Substancja aktywna Rodzaj środka Grupa 

1. Biochikol-K AL chitozan fungicyd, bakteriocyd P 

2. Biospin 120 SC spinosad insektycyd M 

3. 

Cydia pomonella Granulosis 

Carpovirusine Super SC 

Virus 

insektycyd M 

4. Catane 800 EC olej parafinowy insektycyd P 

5. Cervacol Extra PA piasek kwarcowy repelent S 

6. Champion 50 WP miedź fungicyd, bakteriocyd P 

7. Contans XX Coniothyrium minitans fungicyd M 

8. Cuproflow 375C miedź fungicyd, bakteriocyd P 

9. Cuproxat 345 SC miedź fungicyd, bakteriocyd P 

10. Dipel WG 

Bacillus thuringiensis var. 

Kurstaki 

insektycyd M 

11. Ecodian – CP VP 

(E,E)-8,10-dodecadieno- 

1-ol 

atraktant S 

12. Emol BTX LA sól kwasu benzoesowego repelent S 

13. Emol Plus BTX LA sól kwasu benzoesowego repelent S 

14. Flowbrix 380 SC miedź fungicyd, bakteriocyd P 

15. Foray 76 B SC 


Kurstaki 

insektycyd M 

16. Funguran Easy 50 WP miedź fungicyd, bakteriocyd P 

17. Funguran OH 50 WP miedź fungicyd, bakteriocyd P 

18. Kocide 101 WP miedź fungicyd, bakteriocyd P 

19. Kocide 2000 35 WG miedź fungicyd, bakteriocyd P 

20. Madex SC 

Cydia pomonella Granulosis 

Virus 

insektycyd M 

21. Mag 50 WP miedź fungicyd, bakteriocyd P 

22. Miedzian 50 WG miedź fungicyd, bakteriocyd P 

23. Miedzian 50 WP miedź fungicyd, bakteriocyd P 

24. Miedzian Extra 350 SC miedź fungicyd, bakteriocyd P 

25. Neoram 37,5 WG miedź fungicyd, bakteriocyd P 

26. Nordox 75 WG miedź fungicyd, bakteriocyd P 

27. Novodor SC 


Kurstaki 

insektycyd M 

28. Polyversum WP Pythium oligandrum fungicyd M 

29. Promanal 012 AL olej parafinowy insektycyd P 

30. Promanal 60 EC olej parafinowy insektycyd P

31. Preferal 

Paecilomyces 

flumosoroseus 

insektycyd M 

32. Repentol 6 Bis PA żwirek filtracyjny repelent S 

33. Repentol 6 PA piasek kwarcowy repelent S 

34. Siarkol 80 WG siarka fungicyd P 

35. Siarkol 80 WP siarka fungicyd P 

36. Siarkol 800 SC siarka fungicyd P 

37. Siarkol Extra 80 WP siarka fungicyd P 

38. SpinTor 240 SC spinosad insektycyd M 

39. Stop Z EC olej rybi repelent S 

40. Timorex Gold 24 EC 

wyciąg z krzewu 

herbacianego 

fungicyd P 

41. Treol 770 EC olej parafinowy insektycyd P 

42. Wam Extra PA piasek kwarcowy repelent S 

M – mikroorganizmy i ich produkty; S – semiozwiązki ; P – produkty naturalne pochodzenia roślinnego i mineralnego 

Dwadzieścia dwa ze środków przedstawionych w Tabeli 1 jest zakwalifikowanych 

do stosowania w rolnictwie ekologicznym. Warto podkreślić, że 

w ostatnich latach wycofano ze stosowania w Polsce wiele środków ochrony 

roślin pochodzenia naturalnego, w tym 14 zakwalifikowanych do stosowania 

w rolnictwie ekologicznym. Było to związane z wysokimi kosztami badań koniecznych 

dla udowodnienia że są one bezpieczne dla ludzi i środowiska i brakiem 

firmy której opłacałoby się te badania przeprowadzić. 

Analizując listę preparatów pochodzenia naturalnego dostępnych w Polsce 

można stwierdzić, że jest ich niewiele – stanowią tylko 5% ogółu środków 

dopuszczonych do obrotu i rejestracja kolejnych byłaby niezwykle przydatna. 

Potrzeba rejestracji kolejnych środków pochodzenia naturalnego nabiera 

szczególnego znaczenia w obliczu wprowadzenia obowiązku stosowania integrowanej 

ochrony roślin za niecałe 3 lata. 

Summary 

PLANT PROTECTION PRODUCT CONTAINING ACTIVE 

SUBSTANCES OF NATURAL ORIGIN 

The list of 42 plant protection products of natural origin currently registered 

in Poland is presented and discussed. Their availability is very important 

because of the obligation of the Integrated Pest Management implementation 

from the 01.01. 2014. 

309

310 

Literatura 

Tomalak M., 2007: Rejestracja biologicznych środków ochrony roślin w Europie. 

Nowe Perspektywy. Progress In Plant Prost/ Post. Ochr. Roś. 47 (4): 

233–240. 

Matyjaszczyk E., 2010: Aktualne możliwości ochrony roślin w produkcji ekologicznej. 

IOR PIB Poznań: 103 ss.

ORGANIZMY WPŁYWAJĄCE NA ZDROWOTNOŚĆ 

TYPHA SPP. W LITORALU JEZIOR DRAWIEŃSKIEGO 

PARKU NARODOWEGO (NW POLAND) 

Kinga Mazurkiewicz - Zapałowicz, Dorota Ładczuk 

i Maria Wolska 

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, 

Pracownia Hydrobiologii, ul. Kazimierza Królewicza 4, 71-550 Szczecin 

kmazurkiewicz@zut.edu.pl 

Pałka wąskolistna (Typha angustifolia L.) i szerokolistna (T. latifolia 

L.) są gatunkami, które tworzą zbiorowiska szuwarów właściwych. Szuwary 

pałkowe przyczyniają się do przyspieszania tempa sukcesji i lądowacenia 

zbiorników a także istotnie wzbogacają różnorodność biologiczną, co wiąże się 

z tworzeniem dogodnych siedlisk rozrodu dla wielu gatunków ryb, mięczaków, 

skorupiaków i owadów. W zespołach szuwarowych najmniej poznanym 

elementem są ciągle grzyby mikroskopowe towarzyszące wegetacji oraz destrukcji 

roślin. Słabe rozpoznanie tych mikroorganizmów nie tylko w Polsce, 

ale i na świecie, w konfrontacji z ich znaczeniem ekologicznym w utrzymaniu 

równowagi ekosystemów wodnych, uzasadnia celowość podjętych badań fitopatologiczno-mikologicznych. 

Badania te przeprowadzono w dwóch sezonach wegetacyjnych w latach 

2009 – 2010 na pałce wąskolistnej (Typha angustifolia -TA) i pałce szerokolistnej 

(T. latifolia- TL), w strefie litoralu wokół linii brzegowej trzech jezior 

Drawieńskiego Parku Narodowego: Czarne, Płociczno i Zdroje (= j. Wydrowe). 

W części terenowej badań materiał pobierano 3- krotnie, każdego roku, zawsze 

w tych samych punktach badawczych. Do laboratoryjnych badań fitopatologicznych 

wykorzystano fragmenty liści i łodyg, z symptomami chorobowymi. 

Izolacje grzybów mikroskopowych i ich identyfikację taksonomiczną przeprowadzono 

zgodnie ze standardami przyjętymi w fitopatologii. Wyniki zinterpretowano 

na podstawie współczynnika Jaccarda w modyfikacji Sörensena oraz 

w oparciu o współczynnik frekwencji i wyznaczone na jego podstawie klasy 

dominacji gatunków grzybów mikroskopowych. 

Z dwóch gatunków pałek (Typha angustifolia i Typha latifolia) w litoralu 

trzech jezior: Czarne, Płociczno, Zdroje w Drawieńskim Parku Narodowym 

pozyskano łącznie blisko 350 izolatów grzybów mikroskopowych, reprezentu- 



ISBN 978-83-60775-31-8 

311

312 

jących 30 taksonów, z czego 28 taksonów związanych było z T. angustifolia 

a 10 z Typha latifolia. Ogólna różnorodność mikologiczna charakteryzująca te 

makrofity była zbliżona w obu latach badań i wynosiła 20 i 21 taksonów, odpowiednio 

w roku 2009 i 2010. Godnym pokreślenia wydaje się znaczne wzbogacenie 

listy gatunków mikobiota związanych z TA i TL, w zestawieniu z danymi 

podawanymi z terenów Polski, gdzie wcześniej potwierdzono obecność tylko 

1 gatunku (Phyllosticta typhina) związanego z TL w Słowińskim PN i 2 gatunków 

na TA (Phoma typharum i Phyllosticta typhina) na Pojezierzu Mazurskim. 

Wśród wyizolowanych grzybów mikroskopowych w badaniach własnych, 

w latach 2009–2010 na dwóch gatunkach pałek dominowały taksony należące 

do Hyphomycetes (15 taksonów) oraz Coelomycetes (8 taksonów), co stanowiło 

odpowiednio 50% i 27% ogólnej różnorodności gatunkowej. Udział Ascomycota 

(6 taksonów) i Basidiomycota (1 gatunek), był mniejszy i stanowił odpowiednio 

20% i 3,33%. W badaniach wykazano, że współczynnik podobieństwa gatunkowego 

Jaccarda-Sörensena grzybów mikroskopowych dla obu gatunków Typha 

wynosi 42,10%, a taksonami wspólnymi dla tych roślin są: Alternaria alternata 

(Fr.) Keissl., Cephalosporium sp., Cladosporium herbarum (Pers.) Link, 

Hymenopsis typhae (Fuckel) Sacc., Phaeosphaeria typharum (Desm.) L.Holm, 

Phoma typharum Sacc., Phoma typhicola Oudem i Stagonospora typhoidearum 

(Desm.) Sacc. Zdecydowanie wyższy jest natomiast współczynnik podobieństwa 

gatunkowego grzybów charakteryzujących T. angustifolia w porównywanych 

zbiornikach. Wynosi on 53,8%, 57,9% oraz 56,2%, odpowiednio dla jezior: Zdroje-Płociczno, 

Zdroje-Czarne oraz Czarne-Płociczno. Gatunkami izolowanymi 

z Typha angustifolia we wszystkich trzech jeziorach okazały się: A. alternata, 

Chaetomium globusom Kunze, Hymenopsis typhae, Phoma typharum, P. typhicola, 

Scolecosporiella typhae (Oudem.) Petr. i Volutella arundinis Desm. 

Obliczenia współczynników ekologicznych dla zidentyfikowanych gatunków 

grzybów wykazały, że we wszystkich jeziorach największą frekwencją 

wyróżniały się: Hymenopsis typhae (75%) i A. alternata (58,3%). Frekwencja 

powyżej 30% charakteryzowała ponadto: Cephalosporium sp., Gibberella intricans 

Wollenw., Phoma typharum, P. typhicola, Scolecosporella typhae i Stagonospora 

sp. Uzyskane wyniki upoważniają do stwierdzenia, że liczba gatunków 

grzybów w poszczególnych klasach dominacji jest wyraźne zróżnicowana 

dla T. angustifolia i T. latifolia. Stwierdzono bowiem, że na T. angustifolia eudominantem 

jest jedynie H. typhae, a dominantami są 4 gatunki: A. alternata, 

Gibberella intricans, Phoma typharum i Scolecosporiella typahe. Na tym żywicielu 

stwierdzono najwięcej subdominantów (13 gatunków) i recedentów (10 

gatunków). Natomiast na T. latifolia najliczniejszą grupę stanowią dominanty 

(8 gatunków) a 2 taksony (A. alternata i Cephalosporium sp.) to eudominanci. 

Pozostałych klas dominacji na TL nie wyodrębniono. 

W DPN, ale także w Polsce, gatunkami po raz pierwszy stwierdzanymi 

na chlorotyczno-nekrotycznych liściach Typha okazały się: Phaeosphaeria ty-

phae, P. typharum, Pyrenophora typhicola i Scolecosporiella typhae. Stwierdzono 

również, że Stagonospora spp. wywołuje na liściach TA drobne okrągłe 

plamistości na (2-5 mm średnicy), natomiast brunatne, podłużne plamy 

o długości 5-35 mm i szerokości 3-8 mm, o postrzępionych nieostrych brzegach 

kontaktujących się z tkanką zdrową związane są z obecnością Didymella proximella 

(P. Karst.) Sacc., Phaeosphaeria typharum i Phoma typhae, P. typaharum, 

Pyrenophora typhicola oraz Phyllosticta sp. Stwierdzono, że na TL 

plamistości te są wywołane jedynie przez Phoma typhicola i Phoma typhae. 

Uzyskane wyniki pozwoliły nie tylko na wykazanie związku między kompleksami 

etiologicznymi grzybów a właściwymi im symptomami chorobowymi, 

ale także sugerują udział owadów-wektorów w patogenezie. Podstawą tego 

przypuszczenia są obserwacje terenowe, potwierdzające powszechną obecność 

i skutki żerowania Donacia crassipes na TA. Biologia tych owadów sprzyja 

przenoszeniu różnych patogenów grzybowych, ponieważ samice, występujących 

w Polsce 19-tu gatunków Donacia, składają jaja przez dziurki wygryzane 

uprzednio w blaszce liściowej. Takie uszkodzenia mechaniczne stwierdzano 

w badaniach bardzo często i towarzyszyły one nekrotycznym plamistością na 

TA. W kolejnym etapie larwy tych amfibiotycznych chrząszczy penetrują do 

kłączy, po czym migrują ponownie do liści nadwodnych, gdzie żerują w postaci 

imago. W badaniach udowodniono, że Phyllosticta typhina, Phoma typharum 

i C. cladosporioides rozwijają się z larw wydobytych z wnętrza liści, co potwierdza 

uczestnictwo tych wektorów w patogenezie. 

Otrzymane wyniki wskazują na konieczność kontynuowania interdyscyplinarnych 

badań organizmów różnych grup systematycznych wpływających na 

kondycję zdrowotną roślin. 

Summary 

ORGANISMS WHICH AFFECT THE HEALTH OF TYPHA SPP. 

IN LITTORAL ZONE OF LAKES IN THE DRAWA NATIONAL PARK 

IN POLAND 

In 2009–2010 the field and laboratory mycological studies were carried 

out on lesser bulrush (Typha angustifolia) and common bulrush (T. latifolia) 

forming the Typhaetum angustifoliae and T. latifoliae associations in littoral 

zone of three lakes (Czarne, Płociczno and Zdroje) in the Drawa National 

Park. It was showed that fungi (30 taxons: 28 on T. angustifolia and 10 on 

T. latifolia) and the beetle (Donacia crassipes) may affect the health of Typha 

plants. Phaeosphaeria typhae, P. typharum, Pyrenophora typhicola and 

Scolecosporiella typhae were isolated from the necrotic leaf tissues of Typha 

plants. This is their first record on Typha plants in Poland. It was showed that 

that larvae of D. crassipes are vectors of Cladosporium cladosporioides, Phoma 

typharum and Phyllosticta typhina in Typha plants. 

313

314 

GATUNKI Z RODZAJU FUSARIUM ZAGRAŻAJĄCE 

UPRAWIE OWSA (AVENA SATIVA L.) 

Elżbieta Mielniczuk, Irena Kiecana, Małgorzata Cegiełko 

i Alina Pastucha 


ul. Leszczyńskiego 7, 20 - 069 Lublin 

elzbieta.mielniczuk@up.lublin.pl 

Celem pracy było określenie udziału grzybów z rodzaju Fusarium w porażaniu 

owsa w różnych fazach jego wzrostu. 

Badania przeprowadzono w 2010 roku na polach Hodowli Roślin Strzelce 

Sp. z o. o., Grupa IHAR, woj. łódzkie. Objęto nimi 15 genotypów owsa wskazanych 

przez Specjalistów Hodowli Roślin: Danko, Małopolska i Strzelce: CHD 

1193/04, CHD 1368/05, CHD 2316/03, CHD 3047/03, Arden, POB 648/06, POB 

1316/08, POB 1813/08, POB 2053/06, POB 4703-99/08, Bingo, Haker, Maczo, 

STH 8608 i STH 8809. 

W okresie wegetacji dwukrotnie określano zdrowotność roślin: w fazie 6-tygodniowych 

siewek dla każdego genotypu określono udział roślin z objawami 

nekrozy korzeni oraz pochew liściowych, natomiast w fazie dojrzałości wczesno-woskowej 

ziarna (83 w skali Tottmana 1987) określono udział źdźbeł z nekrozą 

korzeni oraz nekrotycznych smug na dolnych międzywęźlach. Ponadto 

oceniono stopień porażenia siewek oraz źdźbeł, a następnie obliczono wskaźniki 

chorobowe. Uzyskane wyniki opracowano statystycznie z wykorzystaniem 

półprzedziałów ufności T-Tukey’a (Żuk 1989). 

Odsetek siewek z objawami chorobowymi wynosił od 6,5% (POB 648/06) do 

25,0% (CHD 2316/03), zaś udział porażonych źdźbeł wahał się od 10,0 (Arden) 

do 51,0 (Maczo). 

Wartości wskaźników chorobowych siewek oraz źdźbeł u większości genotypów 

owsa różniły się istotnie, przy czym w przypadku siewek istotnie najwyższą 

wartość wskaźnika chorobowego zanotowano dla rodu hodowlanego 

CHD 2316/03 – 5,7, zaś istotnie najniższą wartość wskaźnika chorobowego 

stwierdzono u genotypu POB 648/06 – 1,4. Natomiast najwyższe wartości 

wskaźników chorobowych dla źdźbeł zanotowano w przypadku odmiany Maczo 

– 22,1 oraz rodu hodowlanego STH 8608 – 22,0, najniższe zaś w przypadku 

rodu hodowlanego CHD 1368/05 – 6,3 i odmiany Arden – 6,6. 



ISBN 978-83-60775-31-8

Siewki oraz rośliny w fazie dojrzałości wczesno - woskowej ziarna, wykazujące 

objawy chorobowe poddano analizie mikologicznej, która została przeprowadzona 

metodą szalkową według ogólnie przyjętych w fitopatologii zasad. 

Liczba analizowanych fragmentów roślin oraz sposób oznaczania grzybów 

były takie jak w pracy (Kiecana i in. 2003). 

W wyniku analizy mikologicznej siewek uzyskano 542 izolaty grzybów 

(245 z korzeni i 297 z pochew liściowych), należących do 20 gatunków. Wśród 

wyosobnionych kolonii grzybów 44,6% stanowiły kolonie rodzaju Fusarium. 

Szczególny udział w porażaniu siewek miały F. equiseti, F. avenaceum, F. culmorum 

oraz F. sporotrichioides. 

Natomiast analiza mikologiczna korzeni i podstawy źdźbła dostarczyła 

1421 izolatów grzybów, w tym 679 z korzeni i 742 z dolnych międzywęźli, należących 

do 12 gatunków oraz form niezarodnikujących. Najliczniej wyosabniane 

były grzyby z rodzaju Fusarium i stanowiły one 93,7% wszystkich uzyskanych 

kolonii. 

Przeprowadzone badania wykazały, że główną przyczyną uszkodzenia korzeni 

i podstawy źdźbła owsa był gatunek Fusarium culmorum. Wyniki analizy 

mikologicznej porażonych organów roślin wskazują na udział w powodowaniu 

chorób podsuszkowych owsa również gatunków F. avenaceum, F. equiseti 

i F. solani. 

Ponadto w fazie dojrzałości pełnej ziarna (93 w skali Tottmana 1987) określono 

procentowy udział wiech z objawami fuzariozy, który wahał się od 0,5% 

(CHD 1368/05, CHD 3047/03, Arden, POB 1316/08, POB 1813/08, STH 8608) 

do 6% (POB 2053/06, Maczo). 

Przeprowadzono także analizę mikologiczną ziarniaków i plew badanych 15 

genotypów owsa, która wykazała, że główną przyczyną fuzariozy wiech owsa 

wzrastającego w warunkach Centralnej Polski były: F. poae, F. culmorum, 

F. avenaceum i F. sporotrichioides. Spośród gatunków z rodzaju Fusarium 

z porażonych wiech wyosobniono także F. equiseti, F. oxysporum i F. solani. 

Summary 

SPECIES FROM GENUS FUSARIUM THREATENING 

THE CULTIVATION OF OAT (AVENA SATIVA L.) 

Investigations were carried out in 2010 year on the field of Plant Breeding 

Strzelce IHAR Ltd., Co., Group Plant Breeding and Acclimatization. Disease 

symptoms were recorded twice - in the 6 – weeks seedling stage and early 

dough stage (83 in the Tottman’s scale) of oat. The percentage of diseased 

seedlings with root and sheath necrosis ranged from 6,5% (POB 648/06) to 

25,0% (CHD 2316/03), and percentage of stems showed symptoms of necrosis 

roots and necrotic stripes on lower internodes ranged from 10,0 (Arden) to 51,0 

315

316 

(Maczo). Mean values of the disease index for the seedlings of analyzed oat 

genotypes oscillated from 1.4 (POB 648/06 ) to 5.7 (CHD 2316/03) and values 

of the disease index for stem bases and roots ranged from 6.3 (CHD 1368/05) 

to 22.0 (Maczo, STH 8608). Results of mycological analysis showed that the 

main casual agents of seedlings were F. equiseti, F. avenaceum, F. culmorum 

and F. sporotrichioides where as F. culmorum was main cause of root and 

stem bases infection in the case of elder plants. 

Investigations on Fusarium panicle blight of oat were carried out in the 

phase of full maturity of kernels (92 in Tottman’s scale) 

The percentage of panicles with fusariosis symptoms ranged from 0,5% 

(CHD 1368/05, CHD 3047/03, Arden, POB 1316/08, POB 1813/08, STH 8608) 

to 6% (POB 2053/06, Maczo). The mycological analysis of kernels and chaffs 

obtained from panicles with the fusarium blight (scab) symptoms showed, 

that the largest threat to panicles of this cereal were F. poae, F. culmorum, 

F. avenaceum and F. sporotrichioides.

MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA WYBRANYCH 

FUNGICYDÓW I ZWIĄZKÓW POCHODZENIA 

NATURALNEGO W OCHRONIE ROŚLIN 

SADOWNICZYCH PRZED BAKTERIOZAMI 

Artur Mikiciński, Piotr Sobiczewski i Stanisław Berczyński 




Walka z bakteriozami jest jednym trudniejszych do rozwiązania problemów 

produkcji sadowniczej. Wiąże się to z biologią sprawców tych chorób, 

a także brakiem skutecznych środków, zarówno zapobiegawczych, jak i interwencyjnych. 

Do ochrony przed bakteriozami zarejestrowane są wyłącznie 

preparaty na bazie związków miedzi. Istotne znaczenie ma wykorzystanie 

innych metod, zwłaszcza agrotechnicznej i fizycznej. Integracja tych metod 

daje pewne możliwości ochrony, ale nie zawsze jest wystarczająco efektywna. 

Prowadzone badania są ukierunkowane na poszukiwanie nowych środków 

i opracowanie efektywnych strategii. Do najbardziej szkodliwych chorób bakteryjnych 

drzew owocowych należą zaraza ogniowa (Erwinia amylovora) i rak 

bakteryjny (Pseudomonas syringae). W ostatnich latach notowano zwiększone 

nasilenie bakteryjnej zgorzeli orzecha włoskiego (Xanthomonas arboricola pv. 

juglandis), a niedawno wykryto po raz pierwszy w Polsce bakteryjną zgorzel 

leszczyny (Xanthomonas arboricola pv. corylina). W uprawach szkółkarskich 

straty o znaczeniu gospodarczym wyrządza guzowatość korzeni powodowana 

przez tumorogenne agrobakteria (Agrobacterium biowar 1). Szkodliwość chorób 

bakteryjnych jest zmienna zarówno w poszczególnych latach, jak i rejonach 

uprawy roślin sadowniczych. 

W ramach przeprowadzonych badań oceniono antybakteryjną aktywność 

fungicydów: Miedzian 50 WG, Ridomil MZ Gold 68 WG, Euparen Multi 50 

WG, Captan 80 WG i Dithane Neotec 75 WG oraz olejków eterycznych: lawendowego, 

szałwiowego, melisowego, goździkowego i preparatu BioZell na bazie 

olejku tymiankowego. Do badań wybrano szczepy bakterii powodujące wymienione 

choroby (Ea 659, E. amylovora; RIPF-X13, X. arboricola pv. corylina; 

X04, X. arboricola pv. juglandis; PS110, P. syringae pv. syringae; Ps25, P. syringae 

pv. morsprunorum rasa 1; At4, Agrobacterium biowar 1). Do studzienek 



ISBN 978-83-60775-31-8 

317

318 

w pożywce King B, na której wcześniej posiano bakterie, wprowadzano 150 

µl zawiesiny lub roztworu odpowiedniego preparatu o koncentracji 1000 ppm 

substancji aktywnej, a w przypadku Miedzianu 50 WG także 1500 ppm. Po 48 

godz. inkubacji w temp. 24 o C mierzono strefy zahamowania wzrostu bakterii. 

Najsilniejsze działanie ograniczające wzrost wszystkich bakterii wykazały 

preparaty Dithane Neotec 75 WG, Ridomil MZ Gold 68 WG, Miedzian 50 WG 

(at 1500 ppm s. a.), BioZell oraz olejek szałwiowy i goździkowy. 

Zdolności ochronne w/w fungicydów przeciwko zarazie ogniowej oceniano 

na kwiatach jabłoni odm. Jonagold i zawiązkach owoców gruszy odm. Konferencja, 

przeciwko rakowi bakteryjnemu – na zawiązkach owoców czereśni 

odm. Napoleon, a guzowatości korzeni – na siewkach słonecznika, jako roślinie 

testowej. Odcięte gałęzie jabłoni w pełni kwitnienia opryskiwano zawiesiną 

odpowiedniego preparatu i po 24 h inokulowano szczepem Ea 659. Efektywność 

preparatów określono po 5 i 7 dniach. Sztucznie zranione zawiązki 

opryskiwano zawiesiną badanego preparatu i po 6 godz. inokulowano wodną 

zawiesiną odpowiedniego patogena (grusze – Ea 659, czereśnie – Ps110). Ocenę 

nasilenia zarazy ogniowej wykonano po 5, a raka bakteryjnego po 4 dniach 

inkubacji w temp. 24 o C i wilgotności względnej 100%. Występowanie guzów 

na korzeniach słonecznika oceniano po 30 dniach od ich traktowania w/w fungicydami 

i posadzeniu do gleby skontaminowanej bakteriami tumorogennymi. 

Wszystkie fungicydy zastosowano w takich samych stężeniach, jak w badaniach 

in vitro. Stwierdzono, że tylko Miedzian 50 WG wykazał aktywność 

ochronną przeciwko badanym chorobom, co wskazuje, że właściwości antybakteryjne 

innych fungicydów nie korelowały z ich działaniem zapobiegawczym 

na użytych organach roślin. 

Summary 

POSSIBILITIES TO USE SELECTED FUNGICIDES AND 

COMPOUNDS OF NATURAL ORIGIN FOR THE PROTECTION OF 

FRUIT TREES AGAINST BACTERIAL DISEASES 

The control of bacterial diseases is one of the most difficult problems of fruit 

production. This is due to the biology of disease causal agents and to the lack 

of effective preparations, both preventive and curative. For plant protection, 

currently only preparations based on copper compounds are registered. 

However, it is important to use also other methods, especially agrotechnical 

and physical: their integration gives some results, but when used alone they 

are not always sufficiently effective. The studies carried out are focused on 

searching for new preparations and developing effective control strategies. 

The most harmful bacterial diseases of fruit trees are fire blight (Erwinia 

amylovora) and bacterial canker (Pseudomonas syringae). During the past 

few years, an increased severity of bacterial blight of walnut (Xanthomonas

arboricola pv. juglandis) is observed. Moreover, recently for the first time in 

Poland the bacterial blight of hazelnut (Xanthomonas arboricola pv. corylina) 

was detected. Losses of economic importance are caused in the nurseries 

by crown gall induced by tumorogenic Agrobacterium bv. 1. The severity of 

bacterial diseases is variable from year to year, as well as in different regions 

of fruit trees cultivation. 

In the framework of studies dealing with this subject, the antibacterial 

activity of the following fungicides was evaluated: Miedzian 50 WG, Ridomil MZ 

Gold 68 WG, Euparen Multi 50 WG, Captan 80 WG and Dithane Neotec 75 WG. 

The evaluation concerned also some essential oils: lavender, sage, melissinic, 

clove, and a preparation based on thyme oil (BioZell). Each preparation and 

compound was tested against the following bacterial strains causing the 

above mentioned diseases: Ea 659, E. amylovora; RIPF-X13, X. arboricola pv. 

corylina; X04, X. arboricola pv. juglandis; PS110, P. syringae pv. syringae; 

Ps25, P. syringae pv. morsprunorum race 1; At4, tumorogenic Agrobacterium 

bv. 1. An aliquote (150 µl) of water suspension or of solution of each tested 

preparation or compound was introduced into wells made on King B medium 

in Petri dishes previously surface inoculated with a bacteria of a given strain. 

Each preparation and compound was tested at a concentration of 1000 ppm of 

active ingredient; Miedzian 50 WG was also tested at a concentration of 1500 

ppm. After incubation for 48 h at 24 o C, the zones of growth inhibition were 

measured. The highest activity in limiting growth of all bacteria was showed 

by Dithane Neotec 75 WG, Ridomil MZ Gold 68 WG, Miedzian 50 WG (at 1500 

ppm s. a.), BioZell, and sage and clove oils. 

The protective activity of above mentioned fungicides was also evaluated 

in vivo. They were assessed against fire blight on apple blossoms of the cv. 

Jonagold and pear fruitlets of the cv. Conference, against bacterial canker 

on sweet cherry fruitlets cv. Napoleon, and against crown gall on sunflower 

seedlings (test plant). Detached branches of apple at full bloom were sprayed 

with suspension of each preparation and after 24 h inoculated with the strain 

Ea 659. The effectiveness of the preparations was assessed after 5 and 7 days. 

Artificially injured pear and cherry fruitlets were sprayed with suspension of a 

given preparation and after 6 h inoculated with a suspension of the respective 

pathogen strain (pears – Ea 659, cherry – Ps110). Evaluation of symptoms 

severity of fire blight was performed after incubation at 24 o C for 5 days and 

of bacterial canker after 4 days. The presence of galls on sunflower roots was 

assessed after 30 days from their treatment with fungicides and planting into 

soil contaminated with tumorigenic bacteria. All fungicides were applied at 

the same concentrations as in in vitro tests. It was found that only Miedzian 

50 WG showed protective activity against the studied diseases, which indicates 

that the antibacterial properties of the other fungicides did not correlate with 

their activity on the plant organs used in the in vivo experiment. 

319

320 

NASTĘPCZE ODDZIAŁYWANIE OSADÓW ŚCIEKOWYCH 

NA ZBIOROWISKA GRZYBÓW GLEBOWYCH 

I ZDROWOTNOŚĆ ROŚLIN UPRAWNYCH 

Ewa B. Moliszewska 1 i Izabella Pisarek 2 

1 Uniwersytet Opolski, Samodzielna Katedra Biotechnologii i Biologii Molekularnej, 

ul Kard. B. Kominka 6A, 45-035 Opole 

2 Uniwersytet Opolski, Samodzielna Katedra Ochrony Powierzchni Ziemi, 

ul. Oleska 22, 45-052 Opole 

ewamoli@uni.opole.pl 

Celem prezentowanych badań jest wskazanie wpływu zróżnicowanych dawek 

kompostowanych osadów ściekowych na zbiorowiska grzybów glebowych 

oraz zdrowotność siewek buraka cukrowego. Osady ściekowe składowane na 

lagunach pochodziły z Opolskiej Oczyszczalni Ścieków, kontrolę stanowiła 

gleba nawożona obornikiem bydlęcym oraz gleba bez nawożenia organicznego. 

W doświadczeniach laboratoryjnych badano także właściwości ekstraktów 

uzyskanych z gleb nawożonych osadami ściekowymi, a zawierającymi 

odpowiednio kwasy huminowe, kwasy fulwowe lub mieszaninę tych kwasów, 

a także wodnego wyciągu uzyskanego z kompostowanych osadów ściekowych. 

W warunkach laboratoryjnych zbadano wpływ powyższych ekstraktów na 

wzrost oraz wzajemne oddziaływania wybranych patogenów glebowych oraz 

grzybów saprotroficznych, a także na zdolność kiełkowania zarodników niektórych 

gatunków. Jako gatunki pasożytnicze badano: Rhizoctonia solani, Fusarium 

oxysporum, Aphanomyces cochlioides, Phoma betae, Cylindrocarpon 

heteronema. Gatunki saprotroficzne użyte w badaniach to: Gonatorrhodiella 

highlei, Chaetomium globosum, Gliocladium roseum, Mortierella parvispora, 

Paecilomyces marquandii, Humicola grisea, H. fuscoatra, Cladosporium herbarum, 

Trichoderma hamatum, Penicillium expansum. Zdolność kiełkowania 

zarodników grzybów w środowisku zawierającym badane ekstrakty oceniono 

w przypadku: F. oxysporum, C. heteronema, G. roseum oraz T. hamatum. 

W badaniach laboratoryjnych oceniono wartości indywidualnych efektów 

biotycznych, współczynnik zahamowania wzrostu oraz indeks kiełkowania 

zarodników. Zdrowotność siewek buraka cukrowego badano w warunkach laboratoryjnych 

w doświadczeniu wazonowym założonym w drugim (wiosna i jesień) 

i trzecim (wiosna) roku po zastosowaniu osadów ściekowych. Wazony ob- 



ISBN 978-83-60775-31-8

siewano nieotoczkowanymi i podkiełkowanymi zdrowymi nasionami buraka 

cukrowego odm. Janus. Obserwowano tempo wschodów, zdrowotność siewek 

oraz identyfikowano organizmy wyodrębnione z porażonych siewek buraka. 

Brak wschodów traktowano jako zgorzele przedwschodowe, natomiast pozostałe 

uszkodzenia siewek jako zgorzele powschodowe. 

W doświadczeniu wazonowym uzyskiwano lepsze wschody w wazonach 

z glebą nawożoną osadami ściekowymi na poziomie 30 i 80 t/ha w porównaniu 

do gleby nawożonej dawką 50t/ha lub nienawożonej bądź nawożonej obornikiem. 

Stwierdzono także, iż w miarę upływu czasu od nawożenia wzrastała 

liczba grzybów izolowanych z pojedynczej siewki. Siewki buraka były porażane 

głównie przez: Rhizoctonia solani, Pythium spp., Fusarium oxysporum, 

F. solani. Izolowano z nich także inne gatunki grzybów. Najsilniejsze właściwości 

antagonistyczne w stosunku do patogenów wykazywały T. hamatum 

oraz P. expansum. Kwasy huminowe oraz ich mieszanina z kwasami fulwowymi 

wykazywały zdolność do ograniczania rozwoju gatunków patogenicznych. 

Natomiast wodne ekstrakty z osadów ściekowych oraz roztwory zawierające 

kwasy huminowe wykazywały zdolność do ograniczania kiełkowania niektórych 

gatunków grzybów. Jeden z głównych patogenów buraka cukrowego 

A. cochlioides okazał się być wrażliwym na wszystkie badane ekstrakty, jednak 

w doświadczeniu wazonowym nie izolowano go z porażonych siewek buraków. 

Summary 

THE SEQUENT EFFECT OF SEWAGE SLUDGE ON THE SOIL 

FUNGAL COMMUNITY AND PLANT SALUBRITY 

The goal of this study was to compare the influence of various doses of sewage 

sludge and cattle manure on the changes of the soil fungi communities as well 

as the sugar beet seedlings salubrity. Sewage sludge was composted for twelve 

years in Opolska Oczyszcalnia sciekow. We used respectively 30, 50 and 80 t/ha of 

sewage sludge dosed to completely randomized blocks (0.5 ha), as control served 

two combinations: first fertilized with 30 t/ha of cattle manure, second with 

no organic fertilization. The laboratory experiments were conducted in second 

(apring and autumn) and third (spring) year after fertilization of the soil with 

sewage sludge. In laboratory experiments some properties of humic substances 

(extract of humic acids, extract of fulvic acids, mixture of them and extract of 

sewage sludge) were determined. We observed the effect of above extracts on 

the growth and developement of some pthtopathogenic and saprobic fungi as 

well as Oomycetes. As pathogenic organisms were tested: Rhizoctonia solani, 

Fusarium oxysporum, Aphanomyces cochlioides, Phoma betae, Cylindrocarpon 

heteronema. Saprobic species used in experiments were: Gonatorrhodiella 

highlei, Chaetomium globosum, Gliocladium roseum, Mortierella parvispora, 

321

322 

Paecilomyces marquandii, Humicola grisea, H. fuscoatra, Cladosporium 

herbarum, Trichoderma hamatum, Penicillium expansum. For four species: 

F. oxysporum, C. heteronema, G. roseum and T. hamatum the effect of tested 

extracts on the germination of spores was determined. The individual biotic 

effects, the impact of growth inhibition, and the impact of spores germination 

were calculated for tested fungi. 

In the laboratory pot test the soil samples were sown with non-coated, preemergenced 

and healthy sugar beet seeds (cv. Janus). During the experiment 

seedlings were counted and their health condition was controlled. Plants 

which did not sprout were treated as the pre-emergence damping-off. Plants 

with visible dark spots on the hypocotyl or dead plants were treated as the 

post-emergence damping-off. Fungi existed in damaged tissues were isolated 

from diseased seedlings, and than determined to the species names. The main 

fungal phytopathogens caused sugar beet damping-off were Rhizoctonia solani, 

Pythium spp., Fusarium oxysporum, F. solani. The other fungal species were 

also isolated from the disesaed seedlings. We observed the increased sugar beet 

emergence in pots filled with soil fertilized with sewage sludge in doses 30 and 

80 t/ha compared to other combinations of the test. We obtained the increased 

number of fungi per seedling during the experiment. The most active fungal 

antagonists against phytopathogens were T. hamatum and P. expansum. 

Pathogenic organisms were inhibited by extract of humic acids and by the 

mixture of humic and fulvic acids, while extract of sewage sludge as well as 

extract of humic acids could inhibit germination of spores of some fungi. The 

one of the most important sugar beet pathogen A. cochlioides was sensitive 

to the all tested extracts although it was not fund in the diseased sugar beet 

seedlings.

ZBIOROWISKA GRZYBÓW FYLLOSFERY JEŻÓWKI 

PURPUROWEJ (ECHINACEA PURPUREA (L.) MOENCH.) 

NAWOŻONEJ MOCZNIKIEM I SALETRĄ AMONOWĄ 

Ewa Moszczyńska 1 , Krzysztof Matkowski 1 , Elżbieta Pląskowska 1 

i Anita Biesiada 2 

1 Uniwersytet Przyrodniczy, Katedra Ochrony Roślin - Zakład Fitopatologii 

i Mikologii, pl. Grunwaldzki 24A, 50-363 Wrocław 

2 Uniwersytet Przyrodniczy, Katedra Ogrodnictwa 2 , pl. Grunwaldzki 24A, 

50-363 Wrocław 

ewa.moszczynska@up.wroc.pl 

Doświadczenie założono w latach 2007-2009 w Psarach pod Wrocławiem. Celem 

podjętych badań była analiza składu mikobiota fyllosfery jeżówki w zależności 

od dawki nawożenia mocznikiem i saletrą amonową. Zastosowano dwie 

dawki i formy nawożenia azotem: 50 kgN . ha -1 (mocznik – przed wegetacją) 

oraz 200 kgN . ha -1 (100 kg . ha -1 mocznika – przed wegetacją i 100 kg . ha -1 saletry 

amonowej – w fazie rozety). Z powierzchni liści jeżówki purpurowej, najliczniej 

wyizolowano: Cladosporium spp., Alternaria alternata, kolonie drożdżoidalne, 

Fusarium spp. i Epicoccum nigrum. Grzyby te stanowiły ponad 90% 

wyizolowanych kolonii, w przypadku nawożenia niższą dawką mocznika (50 

kgN . ha -1 ). Natomiast kiedy zastosowano wyższe nawożenie azotem (200 kgN . 

ha -1 ) procentowy udział tych grzybów nie przekraczał 83%. Dominantami były 

C. herbarum, A. alternata i C. cladosporioides. Dawki nawożenia mocznikiem 

i saletrą amonową miały wpływ na liczebność Cladosporium spp. W czasie 

trzyletnich badań grzyby te były najliczniej izolowane z roślin nawożonych 

mocznikiem w dawce 50 kgN . ha -1 . W obrębie rodzaju Fusarium dominującym 

gatunkiem był F. equiseti. Skład zbiorowisk grzybów fyllosfery jeżówki był 

zmienny i zależał od warunków pogody. W 2007 roku, w którym wystąpiły 

największe opady, Fusarium spp. były izolowane najliczniej, natomiast Trichoderma 

spp. wyosobniano sporadycznie. 



ISBN 978-83-60775-31-8 

323

324 

Summary 

FUNGI ASSEMBLAGES OF THE PHYLLOSPHERE OF EASTERN 

PURPLE CONEFLOWER (ECHINACEA PURPUREA (L.) MOENCH.) 

FERTILIZED WITH UREA AND AMMONIUM SULPHATE 

The experiment was established in 2007-2009 in Psary near Wroclaw. The 

aim of this study was to analyze the composition of Echinacea phyllosphere 

micobiota depending on the level of nitrogen fertilization with urea and 

ammonium nitrate. Two doses and forms of nitrogen fertilizer were used: 50 

kgN.ha-1 (urea - pre vegetation) and 200 kgN.ha-1 (100 kg.ha-1 urea - pre 

vegetation and 100 kg.ha-1 ammonium nitrate - in rosette phase). The most 

common fungi isolated from surface of the coneflower leaf were: Cladosporium 

spp, Alternaria alternata Yeast colonies, Fusarium, and Epicoccum nigrum. 

These fungi constitute more than 90% of the isolated colonies in variant with 

lower dose of urea fertilizer (50 kgN.ha-1)and did not exceed 83% in variant with 

higher doses of nitrogen fertilization (200 kgN.ha-1) where most frequently 

isolated were C. herbarum, A. alternata and C. cladosporioides. Dose of urea 

fertilizer and ammonium different level of infestation by Cladosporium spp.. 

During the three-year study fungi were most frequently isolated from plants 

fertilized with urea at a dose of 50 kgN.ha-1. 

F. equiseti was dominant species from genera Fusarium. Composition of 

Echinacea fungal fyllosfery was variable and depended on weather conditions. 

In 2007, in which occured the largest rainfall, Fusarium spp were isolated most 

frequently, while antagonistic Trichoderma spp. were isolated occasionally.

WPŁYW UPRAWY RODÓW GORCZYCY BIAŁEJ 

NA POPULACJĘ MĄTWIKA BURAKOWEGO W GLEBIE 

Mirosław Nowakowski 1 , Paweł Skonieczek 1 i Teresa Piętka 2 

1 Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin - PIB, Zakład Technologii Produkcji 

Roślin Okopowych, Al. Powstańców Wielkopolskich 10, 85-090 Bydgoszcz 

2 Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin - PIB, Zakład Genetyki i Hodowli 

Roślin Oleistych, ul. Strzeszyńska 36, 60-479 Poznań 

m.nowakowski@ihar.bydgoszcz.pl 

Celem pracy była ocena i selekcja wybranych rodów gorczycy białej, pochodzących 

z krajowej hodowli, pod względem wykorzystania ich do biologicznego 

zwalczania mątwika burakowego (Heterodera schachtii Schmidt), który stanowi 

bardzo poważny problem w płodozmianach z dużym udziałem buraka 

cukrowego i rzepaku. Do badań w 2008 roku wytypowano 15 rodów gorczycy 

białej oraz odmiany kontrolne – Nakielską, Metex i Bamberkę. 

Zbadano oddziaływanie rodów i odmian gorczycy białej na populację mątwika 

burakowego, poprzez wysiew roślin w międzyplonie ścierniskowym 

w specjalnych kesonach (1m 2 ) wypełnionych do głębokości 60 cm czarną ziemią 

kujawską, silnie zasiedloną mątwikiem. Pobrano próby z warstwy gleby 

0-20 cm, przed siewem gorczyc (08.08.2008 r.) oraz w momencie ich zbioru 

(21.10.2008 r.). Z prób (2 x po 100 g z każdego kesonu) wypłukano cysty mątwika 

burakowego, a następnie liczono pod mikroskopem zawarte w nich żywe 

jaja i larwy. Stwierdzono zróżnicowany wpływ badanych gorczyc na liczebność 

mątwika w glebie (rys. 1). Najskuteczniejszym działaniem antymątwikowym, 

przewyższającym odmiany wzorcowe Metex i Bamberka, odznaczały się rody: 

PN-1/07 (zmniejszenie populacji szkodnika o 47,0%), PN-5/07 (43,1%), PN-15/07 

(37,3%), PN-3/07 (29,8%), PN-6/07 (28,2%) i PN-14/07 (26,9%). Znaczne namnożenie 

szkodnika zanotowano po uprawie odmiany Nakielskiej i rodu 

PN-2/07 (wzrost populacji odpowiednio o 81,8% i 56,2%). W kesonie z czarnym 

ugorem, bez obsiewu, nastąpił niewielki przyrost liczebności mątwika (4,6%). 

Największe plony świeżej i suchej masy części nadziemnej gorczyc uzyskano 

z rodów: PN-12/07 (odpowiednio: 38,3 i 5,21 t ha -1 ), PN-13/07 (34,8 i 4,63 t 

ha -1 ), PN-5/07 (33,8 i 4,49 t ha -1 ), PN-4/07 (33,0 i 4,65 t ha -1 ) i PN-11/07 (33 i 4,45 

t ha -1 ). Z kolei najwyższe plony świeżej i suchej masy korzeni zebrano po uprawie 

z rodów: PN-13/07 (odpowiednio: 2,38 i 0,59 t ha -1 ), PN-5/07 (2,33 i 0,58 t 

ha -1 ) i PN-12/07 (2,30 i 0,57 t ha -1 ). 



ISBN 978-83-60775-31-8 

325

326 

Odmiany i rody gorczycy białej - Cultivars and breeding lines of white mustard: 

N – Nakielska ( Rogowska HR ) 1 – PN-1/07 6 – PN-6/07 11 – PN-11/07 czu – czarny ugór - fallow 

M – Metex ( Saaten Union ) 2 – PN-2/07 7 – PN-7/07 12 – PN-12/07 

B – Bamberka ( IHAR-PIB ) 3 – PN-3/07 8 – PN-8/07 13 – PN-13/07 

4 – PN-4/07 9 – PN-9/07 14 – PN-14/07 

5 – PN-5/07 10 – PN-10/07 15 – PN-15/07 

Rys. 1. Wpływ odmian i rodów gorczycy białej na liczebność populacji mątwika burakowego 

Fig. 1. Influence of cultivars and breeding lines of white mustard on population density of beet cyst-nematode

Uzyskane plony ogólne z rodów gorczyc odpowiadają ilością masie organicznej 

wprowadzanej do gleby ze średnią dawką obornika pod buraki cukrowe. 

W kesonach przed wysiewem międzyplonu zastosowano dawki nawozów 

odpowiadające 50 kg N ha -1 (saletra amonowa) oraz 66 kg K ha -1 (sól potasowa). 

Summary 

INFLUENCE OF WHITE MUSTARD LINES CULTIVATION ON 

POPULATION DENSITY OF BEET CYST-NEMATODE IN SOIL 

In 2008 a field experiment was carried out in Bydgoszcz on black earth to 

assess the growth dynamics, yields and antinematode effects of fifteen breeding 

lines and three varietes of white mustard (Nakielska, Metex and Bamberka), 

cultivated as a catch crop. The highest fresh and dry matter yield of 

shoots was found for: PN-12/07 (38,3 and 5,21 t ha -1 respectively), PN-13/07 

(34,8 and 4,63 t ha -1 ), PN-5/07 (33,8 and 4,49 t ha -1 ), PN-4/07 (33,0 and 4,65 

t ha -1 ) and PN-11/07 (33 and 4,45 t ha -1 ). However the highest fresh and dry 

matter yield of roots was obtained for: PN-13/07 ( 2,38 end 0,59 t ha -1 respectively), 

PN-5/07 (2,33 and 0,58 t ha -1 ) and PN-12/07 (2,30 and 0,57 t ha -1 ). 

In the group of white mustard breeding lines the best antinematode effect 

was recorded after cultivation of PN-1/07 (reduction of beet cyst-nematode population 

about 47,0%), PN-5/07 (43,1%), PN-15/07 (37,3%), PN-3/07 (29,8%), 

PN-6/07 (28,2%) and PN-14/07 (26,9%) (fig. 1). 

327

328 

PORÓWNANIE PORAŻENIA PRZEZ FUSARIUM 

I ZAWARTOŚCI MIKOTOKSYN W ZIARNIE KUKURYDZY 

KONWENCJONALNEJ I MODYFIKOWANEJ GENETYCZNIE 

Piotr Ochodzki 1 , Tomasz Góral 1 , Roman Warzecha 2 , 

Monika Żurek 2 i Kamil Nawrot 3 

1 Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, 

Zakład Fitopatologii, Radzików, 05-870, Błonie 


Zakład Genetyki i Hodowli Roślin, Radzików, 05-870 Błonie 

3 I Liceum Ogólnokształcące im Wł. Broniewskiego, ul. Okrzei 3, 05-870 Błonie 

p.ochodzki@ihar.edu.pl 

Uszkodzone ziarniaki kukurydzy są podatne na infekcje grzybowe i zanieczyszczenie 

mikotoksynami. Kukurydza modyfikowana genetycznie (GM) uprawiana 

w Unii Europejskiej zawiera modyfikację Bt, która chroni roślinę przed 

omacnicą prosowianką (ECB, Ostrinia nubilalis). Zmniejszenie zawartości mikotoksyn 

w ziarnie GM w pewnych sytuacjach może być wystarczająco wysokie, 

żeby wpływać na efekt ekonomiczny uprawy. Kukurydza GM może również 

wpływać w ten sposób na stan zdrowotny zwierząt gospodarskich i człowieka. 

Celem badań było porównanie nasilenia fuzariozy kolb oraz zawartości mikotoksyn 

fuzaryjnych w ziarnie kukurydzy konwencjonalnej i modyfikowanej genetycznie, 

uprawianych w różnych rejonach Polski. 

Doświadczenie przeprowadzono w latach 2008-2010 w dwóch lokalizacjach 

w Polsce Południowo-Zachodniej (A) i Wschodniej (B). W każdym doświadczeniu 

wysiano odmianę GM DKC 3421YG i mieszańcową DKC 3420, którą chroniono 

chemicznie przed omacnicą prosowianką. Kontrolę stanowiła odmiana DKC 

3420 bez ochrony. Po zbiorze oceniano stopień porażenia kolb i porażenie ziarna 

przez Fusarium. Ziarno badano na obecność 10 gatunków: F. avenaceum, F. culmorum, 

F. equiseti, F. graminearum, F. subglutinans, F. verticillioides, F. langsethiae, 

F. poae, F. sporotrichioides and F. tricinctum. Ilość DNA poszczególnych 

gatunków określono techniką real-time PCR z użyciem SYBR green (Nicolaisen 

et al. 2009). Zawartość mikotoksyn: deoksyniwalenolu (DON) i fumonizyn (FB 1 , 

FB 2 , FB 3 ) oznaczono po ekstrakcji odpowiednim solwentem ( acetonitryl:woda 

84:16 lub metanol) i oczyszczeniu na dedykowanych kolumienkach SPE. Rozdziały 

chromatograficzne przeprowadzono na zestawie HPLC wyposażonym 



ISBN 978-83-60775-31-8

w kolumnę RP C18 i detektory UV/VIS (DON) i fluorescencyjny (FUM). Zawartość 

ergosterolu (ERG) jako substancji pokazującej ilość grzybni oznaczono 

metodą HPLC po hydrolizie i ekstrakcji n-pentanem. 

W roku 2008 w obu miejscowościach ocena fuzariozy kolb i plon ziarna były 

podobne. Plon ziarna odmian DKC 3421YG i DKC 3420 chronionej chemicznie 

były wyższe niż kontroli, lecz tylko w lokalizacji A różnice były statystycznie 

istotne. Średni plon w lokalizacji A był istotnie niższy (72,3 g/kolbę) niż 

w B (112,9 g/kolbę). Również porażenie kolb było istotnie wyższe kontroli niż 

w odmianie chronionej i GM. Analiza PCR wykazałą obecność 7 gatunków Fusarium, 

głównie F. graminearum, F. subglutinans i F. culmorum.We wszystkich 

latach w obu lokalizacjach odmiana GM była odporna na omacnicę. Ochrona 

chemiczna była również bardzo skuteczna. Analiza zawartości mikotoksyn wykazała 

obecność DON i brak fumonizyn. W lokalizacji A zawartość DON nie 

przekraczała ustalonego dopuszczalnego stężenia (1,75 mg/kg) we wszystkich 

badanych próbach. W lokalizacji B dopuszczalne stężenie zostało przekroczone 

w kontroli we wszystkich trzech latach badań, w DKC 3420 chronionej chemicznie 

w latach 2009 i 2010, a w odmianie GM w roku 2010. W roku 2010 

w lokalizacji B dopuszczalne stężenie DON zostało przekroczone we wszystkich 

badanych próbach. Stwierdzono wysoką korelację między zawartością DON 

a zawartością ergosterolu i DNA F. graminearum. 

Potwierdzono w warunkach Polski, że zanieczyszczenie ziarna kukurydzy 

modyfikowanej genetycznie jest na podobnym poziomie jak kukurydzy konwencjonalnej, 

chronionej chemicznie, i dużo mniej zanieczyszczone w porównaniu 

z ziarnem kukurydzy konwencjonalnej nie chronionej. Pokazano że oba czynniki: 

odporność na omacnicę prosowiankę (w postaci modyfikacji genetycznej 

jak i ochrona chemiczna) oraz warunki pogodowe są istotne w zanieczyszczeniu 

ziarna kukurydzy mikotoksynami fuzaryjnymi. Odmiany modyfikowane genetycznie 

mogą być dobrą alternatywą dla chemicznej ochrony kukurydzy przed 

omacnicą. 

Projekt finansowany w ramach grantu PBZ MNiSW 06/I/2007/2 i stypendium– 

Regionalny program stypendialny dla uczniów szczególnie uzdolnionych 

w Województwie Mazowieckim w roku szkolnym 2011/2012 

329

330 

Summary 

COMPARISON OF FUSARIUM INFESTATION AND MYCOTOXINS 

CONTENT IN CONVENTIONAL AND GENETICALLY MODIFIED MAIZE 

Wounded maize kernels are susceptible to fungal infection and predisposed 

to mycotoxin contamination. The genetically modified (GM) maize grown in 

European Union contains Bt modification, protecting plants against European 

cornborer (ECB) (Ostrinia nubilalis). The reduction of mycotoxins in GM maize 

in some circumstances can be high enough to influence the economical results 

of cultivation. GM maize may also improve both human and animal health. 

The aim of this studies is comparison of incidence and severity of Fusarium 

ear rot in both Bt and non-Bt maize varieties and comparison of mycotoxins 

concentration in kernels of maize grown is different locations in Poland. 

Experiments were conducted in 2008-2010 in two locations in South-Western 

(A) and Eastern Poland (B). In each experiment hybrid variety DKC 3420 

chemically protected against O. nubilalis, and without protection, and GM variety 

DKC 3421YG were sown. After harvest ear rot severity and grain infestation 

with Fusarium were evaluated. Maize grain was analyzed for the presence of 

ten Fusarium species: F. avenaceum, F. culmorum, F. equiseti, F. graminearum, 

F. subglutinans, F. verticillioides, F. langsethiae, F. poae, F. sporotrichioides and 

F. tricinctum. DNA concentration of species was measured using quantitative 

real-time PCR assays with SYBR green according to Nicolaisen et al. (2009). 

Content of mycotoxins: deoxynivalenol (DON) and fumonisins (FB1, FB2, 

FB3) was determined after extraction with proper solvent ( acetonitrile:water 

(84:16) or methanol) and purification on SPE columns. Analyses were conducted 

on HPLC system equipped with RP C18 HPLC column and UV/VIS (DON) or 

fluorescence detector (fumonisins). The content of ergosterol as a marker of 

presence of mycelia was analyzed on HPLC after microwave-assisted hydrolysis 

and extraction with n-pentane. 

Evaluation of ear rot severity and yield of grain in 2008 showed similar 

results in both locations. Yield of grain of DKC 3421YG and chemically 

protected DKC 3420 was higher than in not protected DKC 3420 (control), but 

only in location A the difference was statistically significant. Mean grain yield 

in location A was significantly lower (72,3 g/cob) than in location B (112,9 g/ 

cob). Fusarium ear rot severity was also significantly higher in control field 

without protection compared to chemically protected or GM variety. Realtime 

PCR DNA analyses revealed presence of 7 Fusarium species, mainly 

F. graminearum, F. subglutinans and F. culmorum. In all years in both locations 

GM variety was resistant to ECB. Chemical protection was also very effective. 

Mycotoxin analysis revealed presence of deoxynivalenol and lack of fumonisins. 

In location A DON concentration doesn’t exceeded limit (1,75 mg/kg grain) in

DKC 3421YG, in chemically protected or not protected DKC 3420. The acceptable 

level of DON was exceeded in control sample from location B in Eastern Poland 

in all of 3 years of experiment, in chemically protected DKC 3420 in 2009 and 

2010, and in DKC 3421YG in 2010. In 2010 year in location B acceptable DON 

level was exceeded in all samples. Ergosterol and F. graminearum DNA content 

correlated with mycotoxin content, especially at higher DON concentrations. 

It was proved in Polish conditions, that mycotoxin contamination of grain 

of GM maize is similar to conventional maize with chemical protection, and 

much less contaminated than non-protected conventional maize. Is shows 

that both factors: resistance to ECB (GM or chemical protection) and weather 

conditions are important in contamination of maize with Fusarium mycotoxins. 

Genetically modified maize varieties resistant to ECB can be a good alternative 

to chemical agents in plant protection. 

331

332 

EPICOCCUM NIGRUM JAKO CZYNNIK BIOLOGICZNEJ 

KONTROLI IN VITRO PATOGENÓW ROŚLINNYCH 

Rafał Ogórek 1 i Elżbieta Pląskowska 1 

1 Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Katedra Ochrony Roślin, Zakład 


rafal.ogorek@up.wroc.pl 

Celem badań było określenie wpływu in vitro szczepów Epicoccum nigrum 

na wzrost Fusarium avenaceum, F. graminearum, F. oxysporum i Botrytis cinerea. 

W doświadczeniu zastosowano metodę szeregów biotycznych, w której 

podłożem była pożywka PDA (Potato Dextrose Agar) firmy Biocorp. Określano 

indywidualne efekty biotyczne (IBE - Individual Biotic Effect) pięciu szczepów 

grzyba testowanego (E. nigrum) na różne grzyba patogeniczne (testowane). 

Uzyskane wyniki IBE zostały poddane analizie wariancji (ANOVA), przy użyciu 

standardowych metod statystycznych (pakiet ,,Statistica 9.0”). Średnie porównano 

za pomocą testu Fishera na poziomie istotności LSDα 0,01. 

Otrzymane wyniki pokazują, że oddziaływania izolatów E. nigrum na 

wzrost patogenów roślin były zróżnicowane. Szczepy E. nigrum nie ograniczały 

wzrostu Botrytis cinerea, ale hamowały wzrost wszystkich izolatów grzybów 

z rodzaju Fusarium. Najbardziej limitowany był wzrost jednego z izolatów 

F. oxysporum przez E. nigrum. 

Summary 

EPICOCCUM NIGRUM FOR BIOCONTROL AGENTS IN VITRO 

OF PLANT FUNGAL PATHOGENS 

Epicoccum nigrum strains were evaluated in vitro as potential biological 

agents for control of the growth of Fusarium avenaceum, F. graminearum, 

F. oxysporum and Botrytis cinerea. Individual biotic effects of five strains of 

E. nigrum (test fungi) on the various fungi (tested fungi) were determined 

using the biotic series method elaborated for fungi, on potato dextrose agar 

(PDA - Biocorp) medium. The results of IBE (individual biotic effect) were 

analyzed by ANOVA, using Statistica 9.0 package. Means were compared 

using Fisher’s least significant difference (LSD) test at α ≤ 0.01. 



ISBN 978-83-60775-31-8

The results show that, the impact isolates of E. nigrum on the growth of 

plant pathogens were varied. E. nigrum strains limited the growth of all isolates 

of Fusarium spp., but neither of Botrytis cinerea. The most inhibited 

growth by E. nigrym was one of the isolates of F. oxysporum. 

333

334 

WPŁYW BIOSTYMULATORA ASAHI SL NA WZROST 

WYBRANYCH GRZYBÓW Z RODZAJU FUSARIUM 

NA RÓŻNYCH PODŁOŻACH HODOWALNYCH 

Rafał Ogórek 1 , Elżbieta Pląskowska 1 i Andrzej Skrobiszewski 2 



2 Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Katedra Chemii, Zakład Syntezy 

Organicznej, ul. C.K. Norwida 25/27, 50-375 Wrocław 


Celem przeprowadzonego doświadczenia było określenie wpływu biostymulatora 

Asahi SL na wzrost wybranych gatunków grzybów na różnych podłożach 

hodowlanych. 

Do badań wykorzystano po jednym izolacie Fusarium avenaceum, F. culmorum, 

F. oxysporum i F. graminearum. Gatunki użyte w doświadczeniu zostały 

wyizolowane z porażonych tkanek zbóż jarych i pochodziły z kolekcji Zakładu 

Fitopatologii i Mikologii Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. 

Doświadczenie właściwe przeprowadzono w warunkach temperatury pokojowej 

(22 o C), w sześciu powtórzeniach oraz następujących wariantach stężeniowych 

biostymulatora: 0,4 l·ha -1 (0,133g preparatu na 100ml pożywki), 0,6 l·ha -1 

(0,2g preparatu na 100 ml pożywki - dawka zalecana dla Asahi SL), 1,0 l·ha -1 

(0,33g preparatu na 100 ml pożywki) oraz kontrola 0,0 l·ha -1 . W doświadczeniu 

wykorzystano jako medium hodowlane podłoże firmy Biocorp: PDA, maltozowe 

(Malt Extract), Czapek-Dox Agar (1,2% agaru) oraz podłoże zbożowe wg 

Roshida i Schlössera. Uzyskane wyniki poddano analizie wariancji (ANOVA), 

przy użyciu standardowych metod statystycznych (pakiet ,,Statistica 9.0”). 

Średnie porównano za pomocą testu Fishera na poziomie istotności LSDα 0,01. 

Na podstawie analizy wyników z przeprowadzonego doświadczenia stwierdzono, 

że grzyby użyte w badaniach wykazują różne tępo wzrostu, jak i w różny 

sposób reagują na poszczególne stężenia biostymulatora na różnych mediach 

hodowlanych. Najlepsze hamowanie wzrostu grzybów rosnące proporcjonalnie 

do stężenia preparatu, odnotowano dla podłoża PDA, a najsłabsze dla podłoża 

zbożowego. 



ISBN 978-83-60775-31-8

Summary 

THE EFFECT OF ASAHI SL BIOSTYMUSLATOR ON SELECTED 

SPECIES OF FUSARIUM GROWN ON DIFFERENT MEDIA 

The aim of the experiment was to determine the effect of biostimulator Asahi 

SL on the growth of some species of fungi in different culture media. 

Isolates of Fusarium avenaceum, F. culmorum, F. oxysporum and 

F. graminearum were used in the study. The species used in the studies were 

isolated from infected tissues of spring cereals and they came from the collections 

of the Department of Plant Pathology and Mycology of the University of Life 

Sciences in Wroclaw. The experiment was conducted at 22 ° C, in six replications 

and three doses of biostimulator: 0,4 l·ha -1 , 0,6 l·ha -1 (dose recommended for 

Asahi SL), 1,0 l·ha -1 and control 0,0 l·ha -1 . Petri dishes were placed on the 

medium containing 7-days-grown mycelium with a diameter of 4 mm. 

Observations and measurements of the diameter of the mycelium were 

performed after 7 and 14 days of incubation. In the studies were used culture 

medium, provided by Biocorp PDA (Potato Dextrose Agar), malt (Malt Extract), 

Czapek-Dox Agar (1.2% agar) and another common culture medium, such as 

culture grain by Roshida i Schlössera. The obtained results were subject to 

analysis of variance (ANOVA) using standard statistical methods. Means were 

compared using Fisher’s least significant difference (LSD) test at α ≤ 0.01. 

The results of the experiment show that the fungi used in the study were 

varied in their growth rate, and respond differently to different concentrations 

of the biostimulator in the different medium. The best inhibition growth of fungi 

was observed for the medium PDA, and the weakest for the medium grain in 

proportion to the concentration of the preparation. 

335

336 

BADANIA MIKROSKOPOWE PRZY UŻYCIU 

SKANINGOWEGO MIKROSKOPU ELEKTRONOWEGO 

ZIARNIAKÓW DAWNYCH PSZENIC PORAŻONYCH 

PRZEZ FUSARIUM CULMORUM 

Danuta Packa 1 , Tomasz Kulik 2 i Michał Hościk 1 

1 Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Katedra Hodowli Roślin i Nasiennictwa, 

Pl. Łódzki 3, 10-724 Olsztyn 

2 Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Katedra Diagnostyki i Patofizjologii 

Roślin, Pl. Łódzki 5, 10-724 Olsztyn 

packa@uwm.edu.pl 

Infekcja i kolonizacja roślin żywicielskich przez patogeny nekrotroficzne 

z rodzaju Fusarium jest możliwa dzięki zdolności wytwarzania zewnątrzkomórkowych 

enzymów hydrolitycznych i związków o działaniu fitotoksycznym. 

Fusarium culmorum – jeden ze sprawców fuzariozy kłosów w Polsce północno- 

-wschodniej – wykazuje zdolność wytwarzania w porażonym ziarnie zbóż 

celulaz, ksylanaz, pektynaz – degradujących składniki ściany komórkowej 

oraz proteaz i amylaz rozkładających związki zapasowe zgromadzone w bielmie. 

Efektem działalności enzymatycznej są uszkodzenia bielma, które można 

obserwować przy użyciu skaningowego mikroskopu elektronowego. Materiał 

roślinny stanowiły trzy gatunki jarych pszenic oplewionych: Triticum monococcum 

L. (2n=14), Triticum dicoccon Schrank (2n=28), Triticum spelta L. 

(2n=42) oraz dwa gatunki jarych pszenic wymłacalnych Triticum polonicum 

L. (2n=28) i Triticum turanicum (2n=28) na tle pszenicy zwyczajnej Triticum 

aestivum (2n=42) reprezentowanej przez dwie odmiany: Parabola (grupa A) 

i Frontana (wzorzec odporności na fuzariozę kłosa). Pszenice oplewione T. monococcum 

(einkorn), T. dicoccon (emmer), T. spelta (spelt, dinkel) oraz wymłacalna 

T. polonicum (pszenica polska) reprezentowane były przez trzy akcesje 

każda. T. turanicum reprezentowała jedna odmiana Kamut ® (pszenica faraonów). 

Ziarniaki do badań pochodziły z doświadczenia polowego zlokalizowanego 

w Stacji Doświadczalnej UWM w Bałcynach koło Ostródy (53 0 36’N, 

19 0 51’E), w którym zastosowano inokulację łanową kwitnących kłosów pszenicy 

(65 BBCH) wodną zawiesiną zarodników Fusarium culmorum. Kontrolę 

stanowiły rośliny nie inokulowane. Przedstawione wyniki stanowią fragment 



ISBN 978-83-60775-31-8

adań realizowanych w Katedrze Hodowli Roślin i Nasiennictwa UWM pod 

kierunkiem prof. dr hab. Mariana Wiwarta w ramach programu „Badanie 

zmienności materiałów kolekcyjnych T. spelta, T. dicocccum T. monococcum 

w zakresie jakości ziarna i odporności na patogeny z rodzaju Fusarium sp. 

oraz przydatności do hodowli odmian przystosowanych do zrównoważonego 

systemu uprawy”. 

Dawne formy pszenicy stanowią cenny materiał hodowlany ze względu na 

bardzo dobre cechy jakościowe jak i odpornościowe. W warunkach naturalnej 

infekcji są w mniejszym stopniu porażane przez patogeny rodzaju Fusarium 

i kumulują w ziarnie mniejsze ilości toksyn niż pszenica zwyczajna. W warunkach 

sztucznej inokulacji obserwuje się na kłoskach i ziarniakach objawy 

porażenia charakterystyczne dla patogenów rodzaju Fusarium. Obecność Fusarium 

culmorum w porażonych ziarniakach została potwierdzona za pomocą 

specyficznych markerów molekularnych. Ziarniaki porażone przez Fusarium 

culmorum kwalifikowane jako FDK (Fusarium damaged kernels) były mniejsze, 

drobniejsze, pomarszczone, jaśniejszej barwy niż ziarniaki zdrowe, zwykle 

z uszkodzoną okrywą owocowo-nasienną i białą lub biało-różową grzybnią 

na powierzchni. Miejscami najczęstszej lokalizacji grzybni F. culmorum 

w ziarniakach badanych pszenic były: bruzda wraz z jej zakończeniem, okrywa 

owocowo-nasienna, obszar pomiędzy okrywą nasienną a warstwą aleuronową 

oraz warstwa aleuronowa. Poszczególne ziarniaki w obrębie frakcji FDK 

wykazywały zróżnicowany stopień inwazji grzybowej, od zasiedlenia okrywy 

owocowo-nasiennej do zasiedlenia komórek bielma. W komórkach bielma obserwowano 

również charakterystyczne zmiany strukturalne jak: luźny układ 

ziaren skrobiowych, częściowy lub całkowity brak białkowej matrix spajającej 

ziarna skrobi, zanik małych ziaren skrobi oraz uszkodzenia dużych ziaren 

skrobi. Najmniejsze uszkodzenia obserwowano w ziarniakach pszenicy płaskurki 

(emmer) i orkiszu (spelt, dinkel). 

Summary 

SCANNING ELECTRON MICROSCOPY OF FUSARIUM CULMORUM- 

INFECTED KERNELS OF ANCIENT WHEAT SPECIES 

The infection and colonization of host plants by necrotrophic pathogens of 

the genus Fusarium involves the production of extracellular hydrolytic enzymes 

and phytotoxic compounds. Fusarium culmorum, one of the causal agents of 

Fusarium head blight in north-eastern Poland, is capable of producing cell wall 

degrading enzymes - cellulases, xylanases and pectinases, as well as proteases 

and amylases that break down storage compounds in the endosperm of infected 

wheat kernels. The consequent damage to the endosperm may be observed 

using a scanning electron microscope. The experimental plant materials 

337

338 

comprised three spring hulled wheat species: Triticum monococcum L. (2n=14), 

Triticum dicoccon Schrank (2n=28) and Triticum spelta L. (2n=42), and two 

spring threshable wheat species: Triticum polonicum L. (2n=28) and Triticum 

turanicum (2n=28), compared with the common wheat Triticum aestivum 

(2n=42) represented by two varieties: Parabola (A, quality wheat) and Frontana 

(source of Fusarium head blight resistance). The hulled wheats T. monococcum 

(einkorn), T. dicoccon (emmer), T. spelta (spelt) and the threshable wheat 

T. polonicum (Polish wheat species) were represented by three accessions 

each. T. turanicum was represented by one variety, Kamut ® (“King Tut’s 

wheat”). Kernel samples were collected from a field experiment conducted at 

the Experimental Station of the University of Warmia and Mazury in Bałcyny 

near Ostróda (53 0 36’N, 19 0 51’E). Pure stands of wheat were inoculated at the 

full flowering stage (65 BBCH) with an aqueous spore suspension of Fusarium 

culmorum. Non-inoculated plants served as control. The present results were 

obtained as part of a research project carried out at the Department of Plant 

Breeding and Seed Production, University of Warmia and Mazury in Olsztyn, 

led by Professor Marian Wiwart, within the frameworks of the program: 

“A Study of Variation in Grain Quality and Resistance to Fusarium sp. Pathogens 

in T. spelta, T. dicocccum and T. monococcum Collections and the Breeding 

Suitability of Wheat Varieties Adapted to the Sustainable Farming System”. 

The ancient forms of wheat provide valuable breeding material due to their 

high quality and resistance traits. Under natural infection conditions, they 

are infected by Fusarium pathogens to a lower degree, and smaller amounts of 

toxins accumulate in their grain than Triticum aestivum. Following artificial 

inoculation, symptoms typical of Fusarium infection can be observed on 

spikelets and kernels. The presence of Fusarium culmorum in infected kernels 

was confirmed with the use of species-specific molecular markers. Fusarium 

culmorum-infected kernels classified as FDKs (Fusarium damaged kernels) 

were smaller, shrunken, wrinkled and lighter in color than healthy kernels. 

The seed coats of the former were usually damaged, and white or pinkish-white 

mycelium formed on their surface. The Fusarium culmorum hyphae was most 

frequently found at the end and along the crease, in the seed coat, between the 

seed coat and the aleurone layer an in the aleurone layer. FDKs showed different 

fungal infection levels, from the colonization of the seed coat to the invasion of 

endosperm cells. Characteristic structural changes were noted in endosperm 

cells, including loosely arranged starch granules, a partial or even complete 

absence of the protein matrix enveloping starch granules, the disappearance of 

small starch granules and the presence of damaged large starch granules. The 

lowest degree of damage was observed in emmer (Triticum dicoccon) and spelt 

(Triticum spelta) kernels.

WPŁYW GATUNKU GLEBY NA PRZEŻYWALNOŚĆ 

BAKTERII CLAVIBACTER MICHIGANENSIS SUBSP. 

SEPEDONICUS 

Teresa Pastuszewska i Grzegorz Gryń 

Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Państwowy Instytut Badawczy, 

Oddział Bydgoszcz, Al. Powstańców Wielkopolskich 10, 85-090 Bydgoszcz 

t.pastuszewska@ihar.bydgoszcz.pl 

Gatunek bakterii Clavibacter michiganensis subsp. sepedonicus (Cms) jest 

organizmem kwarantannowym i sprawcą groźnej choroby ziemniaków – bakteriozy 

pierścieniowej. 

Głównym źródłem rozprzestrzeniania patogenu są porażone sadzeniaki. 

Podczas obrotu bakteria bardzo łatwo może przenosić się z chorych bulw na 

zdrowe przez uszkodzenia tkanki. Bardzo ważnym ogniwem w szerzeniu choroby 

są skażone powierzchnie materiałów do pakowania, maszyn do sadzenia, 

zbioru i uprawy, sortowania. Rola środowiska glebowego w epidemiologii bakteriozy 

pierścieniowej nie jest jednoznacznie określona, ale zwykle uważa się 

ją za niską. 

Celem badań było określenie czasu przeżycia Clavibacter michiganensis 

subsp. sepedonicus w glebie i ustalenie ewentualnego ryzyka rozprzestrzeniania 

się bakterii za pośrednictwem środowiska glebowego. Materiałem badawczym 

były próbki gleby o różnym składzie mechanicznym: piasek słabogliniasty, 

piasek gliniasty lekki, glina lekka. Próbki zostały pobrane w IHAR-PIB 

Oddział w Jadwisinie z mikropoletek z różnymi profilami glebowymi. Naważki 

gleb zainfekowano zawiesiną szczepu Cms odpornego na antybiotyk NCPPB 

3898 rifampicin resistant, umieszczono w odpowiednich pojemnikach i przetrzymywano 

w różnych temperaturach: -5 o C, +4 o C, +21 o C. Dodatkowo badano 

wpływ wilgotności gleb na przeżywalność Cms. W odstępach dwóch tygodni 

pobierano próby i wykonywano posiewy na podłoże NCP 88 z dodatkiem ryfampicyny. 

Płytki inkubowano w temperaturze 21ºC dokonując obserwacji i liczenia 

kolonii w 3, 5, 7, 10 i 14 dniu od momentu wykonania posiewu. 

Do identyfikacji uzyskanych czystych kultur bakterii wykorzystano metodę 

immunofluorescencyjną (test IF). 



ISBN 978-83-60775-31-8 

339

340 

Summary 

INFLUENCE OF COMPOSITION OF MINERALS SOIL ON 

CLAVIBACTER MICHIGANENSIS SUBSP. SEPEDONICUS 

SURVIVAL 

The bacterium Clavibacter michiganensis subsp. sepedonicus (Cms) is a 

quarantine organism and casual agent of bacterial ring rot of potato. Infected 

seeds potatoes are the main source of Cms disseminations. Pathogen can 

be easily transmit by direct contact between infected and healthy tubers, 

via damaged tissues. Very important ways are: contamination surfaces of 

materials for packing, planting, harvesting, conveyors and graders machinery. 

An soil environmental in bacterial ring rot epidemiology is not completely 

known although seems low risk. 

The survival period of Clavibacter michiganensis subsp. sepedonicus in the 

soil environmental and the risk of dissemination was assessed. Three different 

soils: weekly loamy sand, light sandy loam, light clay were sampled from 

microplots with different soils profil in IHAR-PIB, Research Division Jadwisin. 

Samples of soils were inoculated with pure culture of antibiotic resistant Cms 

mutant and stored at -5 o C, +4 o C and +21 o C. Strain NCPPB 3898rif, a rifampicin 

resistant mutant was used. Influence of humidity on bacterium survival in 

different soils was tested additionally. For isolation of the bacteria once in 

every two weeks samples were plated onto the semi selective NCP-88 medium 

with rifampicin. Incubated plates in +21 o C were observed and colony counted 

after 3, 5, 7, 10 and 14 days. Immunofluorescence test (IF) was used for pure 

bacterium culture identification.

CHARAKTERYSTYKA MOLEKULARNA POLSKICH 

I SZKOCKICH IZOLATÓW PLASMODIOPHORA 

BRASSICAE (KIŁA KAPUSTY) 

Agnieszka Perek, Ewa Jajor, Katarzyna Pieczul, 

Ilona Świerczyńska i Marek Korbas 

Instytut Ochrony Roślin- Państwowy Instytut Badawczy, Zakład Mikologii, 


agnieszka.perek@wp.pl 

Kiła kapusty, powodowana przez pierwotniaka Plasmodiophora brassicae 

jest groźną chorobą roślin kapustowatych w strefie klimatu umiarkowanego. 

W ostatnich latach obserwowany jest wzrost częstości jej występowania na 

plantacjach rzepaku ozimego w Polsce. Długi okres przeżywalności zarodników 

patogena w glebie oraz możliwość infekowania chwastów z rodziny kapustowatych 

- stanowiących rezerwuar inokulum patogena, utrudnia skuteczne 

ograniczanie choroby. Badania wykazują że izolaty P. brassicae charakteryzują 

się zróżnicowaną patogenicznością oraz dużą zmiennością genetyczną. 

Celem pracy była ocena zróżnicowania genetycznego izolatów P. brassicae 

pochodzących z Polski (60 izolatów zbieranych na terenie województw: zachodnio-pomorskiego, 

warmińsko-mazurskiego, dolnośląskiego, pomorskiego, 

kujawsko-pomorskiego, podkarpackiego, lubuskiego, opolskiego i wielkopolskiego) 

oraz pochodzących z południa Szkocji (11 izolatów). Izolację DNA wykonano 

z pojedynczych narośli korzeniowych zestawem „DNeasy Plant Mini 

Kit”. Sekwencjonowaniu poddano fragment DNA o wielkości około 900 pz, kodujący 

konserwatywne podjednostki rybosomalne oraz zmienne regiony ITS. 

Analiza wyników przedstawiona w formie drzewa filogenetycznego pozwoliła 

na wyodrębnienie grup izolatów charakteryzujących się wyższym stopniem 

podobieństwa. Podział na poszczególne grupy genetyczne nie był związany 

z miejscem pochodzenia izolatów oraz rokiem ich izolacji. 



ISBN 978-83-60775-31-8 

341

342 

Summary 

MOLECULAR CHARACTERIZATION OF POLISH AND SCOTTISH 

ISOLATES OF PLASMODIOPHORA BRASSICAE (CLUBROOT) 

Clubroot, caused by the protozoa Plasmodiophora brassicae, is a serious 

disease of the Brassicaceae family plants of the temperate climate zone. 

For the last few years an increase in its prevalence on winter rape fields in 

Poland has been observed. A long time of survival of the pathogen spores in 

soil and the possibility of infection of weeds from the Brassicaceae family – a 

reservoir of pathogen inoculum, hinder effective limitation of the disease. It 

has been shown that P. brassicae isolates exhibit various pathogenicity and 

considerable genetic variability. The aim of the present study was to assess 

the genetic diversity of P. brassicae isolates from Poland (60 isolates collected 

in the provinces: Zachodnio-pomorskie, Warmińsko-mazurskie, Dolnośląskie, 

Pomorskie, Kujawsko-pomorskie, Podkarpackie, Lubuskie, Opolskie and 

Wielkopolskie province) and from southern Scotland (11 isolates). DNA isolation 

was performed from single root galls with the use of the DNeasy Plant Mini 

Kit. Then a 900-bp long DNA fragment was sequenced, coding conservative 

ribosomal subunits and variable ITS regions. The analysis of results presented 

as a dendrogram enabled to distinguish groups of isolates characterized by 

a greater degree of similarity. The division into separate genetic groups was 

not related to the place of origin of the isolates and year of their isolation.

IDENTYFIKACJA CHEMOTYPÓW DON I NIV U IZOLATÓW 

FUSARIUM CULMORUM I FUSARIUM GRAMINEARUM 

Katarzyna Pieczul, Joanna Horoszkiewicz-Janka 

i Jakub Danielewicz 

Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Zakład Mikologii, 


J.Danielewicz@iorpib.poznan.pl 

Do najważniejszych gospodarczo patogenów zbóż zalicza się grzyby rodzaju 

Fusarium m.in. F. culmorum, F. graminearum, F. avenaceum i F. poae. Patogeny 

te posiadają zdolność wytwarzania toksycznych metabolitów – mikotoksyn, 

które stanowią zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt. Jedną z grup 

mikotoksyn syntetyzowanych przez grzyby rodzaju Fusarium są trichoteceny. 

Wśród nich ważną grupę stanowią trichoteceny grupy B, do których zalicza 

się deoksyniwalenol (DON) i niwalenol (NIV). Celem badań było oznaczenie 

rodzaju chemotypu u 100 izolatów F. culmorum i F. graminearum pochodzących 

z terenu Polski, porażających pszenicę oraz pszenżyto. Izolację DNA 

przeprowadzono z użyciem zestawu „DNeasy Plant Mini Kit” ze świeżej grzybni, 

rosnącej na podłożu PDA. Reakcję PCR przeprowadzono z zastosowaniem 

specyficznych starterów. Produkty PCR obserwowano w żelu agarozowym 

z bromkiem etydyny w świetle UV. Na podstawie uzyskanych wyników u badanych 

izolatów oznaczono chemotyp DON lub NIV oraz formę acetylacji DON 

(3Ac-DON lub 15Ac-DON). Wyniki wskazują na znaczną przewagę izolatów 

syntetyzujących DON na terenie Polski 

Summary 

IDENTIFICATION OF DON AND NIV PRODUCING CHEMOTYPES 

OF FUSARIUM CULMORUM AND FUSARIUM GRAMINEARUM 

Many Fusarium species, including F. culmorum, F. graminearum, 

F. avenaceum and F. poae are the most important pathogens of cereals. The 

pathogens can produce phytotoxic metabolites – mycotoxins, which are 

harmful for people and animals. The most common fusarium mycotoxins are 

deoxynivalenol (DON) and nivalenol (NIV) from a trichothecene B group. The 

aim of the study was to establish the chemotypes of 100 isolates of F. culmorum 



ISBN 978-83-60775-31-8 

343

344 

and F. graminearum cereals collected from whole territory of Poland. DNA 

isolations were performed with the use of the DNeasy Plant Mini Kit from fresh 

mycelium growing on PDA medium. Primers specific for the chemotypes were 

used for PCR. The PCR products were electrophoresed in 2% agarose gel and 

visualised with ethidium bromide, using UV light. Based on the PCR results 

DON (3Ac-DON or 15Ac-DON) and NIV chemotypes were identified. The most 

of the tested isolates from Poland were classified as DON producing strains.

ANALIZA ZMIENNOŚCI GENETYCZNEJ GENU CYP51 

U IZOLATÓW CERCOSPORA BETICOLA SPRAWCY 

CHWOŚCIKA BURAKA 

Katarzyna Pieczul 1 i Jacek Piszczek 2 

1 Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Zakład Mikologii, 


2 Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Terenowa Stacja 

Doświadczalna, ul. Pigwowa 16, 87-100 Toruń 

j.piszczek@iorpib.poznan.pl 

Grzyb Cercospora beticola jest sprawcą chwościka buraka – najgroźniejszej 

choroby liści buraka cukrowego w Polsce. Porażenie roślin wpływa na 

obniżenie jakości i wielkości plonu korzeni. Patogen charakteryzuje się bardzo 

dużym zakresem zmienności morfologicznej, fizjologicznej i genetycznej. 

Celem badań było określenie zróżnicowania genetycznego izolatów 

C. beticola występujących na terenie Polski w oparciu o analizę sekwencji genu 

CYP51, kodującego C-14 alfa-dimetylazę sterolu. C-14 alfa-dimetylaza sterolu 

jest jednym z ważniejszych enzymów biorących udział w szlaku syntezy steroli 

u grzybów, a pojawienie się w tym genie mutacji jest związane z nabywaniem 

przez chwościka odporności na fungicydy z grupy triazoli. Do badań wybrano 

40 izolatów C. beticola należących do grup kojarzeniowych MAT 1-1 i MAT 

1-2, zbieranych w różnych lokalizacjach w latach 2007-2010. Izolaty charakteryzowały 

się także różną wrażliwością na związki chemiczne z grupy triazoli. 

Izolację DNA przeprowadzono przy użyciu zestawu „DNeasy Plant Mini Kit”. 

Do analizy sekwencyjnej wybrano fragment DNA o wielkości około 1200 pz. 

Analizę wyników sekwencjonowania przeprowadzono przy użyciu programu 

MEGA. Analiza uzyskanych wyników umożliwiła ocenę zróżnicowania genetycznego 

oraz klasyfikację badanych izolatów. 



ISBN 978-83-60775-31-8 

345

346 

Summary 

ANALYSIS OF GENETIC DIVERSITY OF CYP51 GENE 

OF CERCOSPORA BETICOLA – THE AGENT OF LEAF SPOT 

OF SUGAR BEET 

Cercospora leaf spot caused by Cercospora beticola is the most serious foliar 

disease of sugar beet in Poland. The plants infestation have negative impact on 

the yield and quality of crops. The pathogen has a wide range of morphological, 

physiological and genetic diversity. The aim of the study was to asses the 

genetic diversity of CYP51 gene, coding C-14 sterol demethylase of C. beticola 

isolates. The C-14 sterol demethylase is a one of the components of fungal sterol 

biosynthesis pathway. Mutations observed in the gene are usually connected 

with C. beticola triazole resistance. Forty isolates of mating types MAT 1-1 and 

MAT 1-2, collected at different locations during years 2007-2010 were chosen 

for the analysis. The isolates had variable triazole resistance level. The DNA 

isolation was performed by DNeasy Plant Mini Kit. For the sequence analysis 

1200 bp fragments of DNA were amplified by PCR, the analysis was performed 

by MEGA software. The results of the analysis enabled to asses the genetic 

diversity and classification of tested isolates.

WPŁYW UPROSZCZEŃ UPRAWOWYCH 

NA ZASIEDLENIE ZIARNA ŻYTA PRZEZ FUSARIUM SPP. 

Elżbieta Pląskowska 1 i Hanna Gołębiowska 2 



2 Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB w Puławach, Zakład 

Herbologii i Technik Uprawy Roli we Wrocławiu, ul. Orzechowa 60, 

50-540 Wrocław 

elzbieta.plaskowska@up.wroc.pl 

Badania wpływu sposobu uprawy roli na stopień zasiedlenia ziarna żyta 

ozimego przez Fusarium spp. przeprowadzono w latach 2008-2010 w Jelczu- 

-Laskowicach. Roślina ta uprawiana była w wieloletniej monokulturze. Doświadczenie 

zostało założone metodą pasów prostopadłych, w 4 powtórzeniach. 

Przedmiotem badań było ziarno żyta, odmian Dańkowskie Złote i Picasso. 

Żyto uprawiane było tradycyjnie i w sposób uproszczony. Analizę zdrowotności 

ziarna przeprowadzono zgodnie z metodą de Tempe [1970]. Z każdego 

wariantu doświadczenia analizowano po 200 ziaren pobranych losowo z prób 

zbiorczych, z których 100 wykładano bezpośrednio na szalki Petriego z 2% 

pożywką maltozową. Pozostałe 100 ziaren przed wyłożeniem na tą samą pożywkę 

odkażano przez 10 minut w 1% roztworem podchlorynu sodu. Wszystkie 

wyosobnione z ziarna grzyby identyfikowano do gatunku. 

Rodzaj zastosowanej uprawy roli miał duży wpływ na liczebność wyizolowanych 

grzybów. W mniejszym stopniu zróżnicował ich skład gatunkowy. Wśród 

wyizolowanych z ziarna grzybów, niezależnie od odmiany i sposobu uprawy 

roli dominował Alternaria alternata. Grzyby z rodzaju Fusarium wyosabniane 

były dość licznie, zarówno z powierzchni, jak i jego wnętrza. Liczebność tych 

grzybów w poszczególnych latach badań kształtowała się bardzo różnie. Najwięcej 

izolatów Fusarium spp. uzyskano w 2009 r. z ziarna nieodkażonego, 

a najmniej w 2008 r. 

Najczęściej występującym gatunkiem z rodzaju Fusarium był F. avenaceum. 

Dominował on zarówno w ziarnie nieodkażonym, jak i odkażonm. 

Częściej izolowano go z powierzchni ziarna , niż jego wewnętrznych tkanek. 



ISBN 978-83-60775-31-8 

347

348 

Bardziej podatna na infekcję przez tego grzyba była odmiana Picasso, niż Dańkowskie 

Złote. Drugim gatunkiem dość licznie wyosobnionym z ziarna żyta był 

F. culmorum.. Poza wyżej wymienionymi gatunkami, mniej licznie wyizolowywano 

F. equseti, F. oxysporum, F. sporotrichoides. 

Summary 

EFFECT OF SIMPLIFIED CULTIVATION ON THE COLONIZATION 

OF RYE GRAIN BY FUSARIUM SPP. 

Research was conducted in Jelcz-Laskowice in 2008-2010. The aim of study 

was to determine influence of cultivation on the degree of colonization of winter 

rye grain by Fusarium spp. Tested plants were cultivated in many years of 

monoculture. Experience was established in perpendicular lanes method, 

with 4 replications. Examined cereal was rye, variety Dańkowskie Złote and 

Picasso. Rye was cultivated traditionally in reduced tillage. Analysis of the 

health status of grain was carried out according to the method de Tempe [1970]. 

From each variant of experiments 200 grains were taken in random for 

further analyses, 100 were directly placed on Petri dishes with 2% malt 

medium. The remaining 100 grains were disinfected for 10 minutes in 1% 

sodium hypochlorite solution before placing on the same medium . All fungi 

isolated from seeds were identified to species. 

Method of cultivation had a major impact on the number of isolated fungi. 

To a lesser extent, diversified their species composition. Among isolated fungi, 

regardless to variety and tillage system Alternaria alternata was the most 

common. Fusarium species fungi were often isolated both from the surface 

and inner tissues but on different level during three years of the experiment. 

Fusarium fungi were most frequently isolated in 2009 from non-disinfected 

grain and the least in 2008. 

F. avenaceum was most common isolated species of Fusarium spp. and 

dominated both in disinfected and non-disinfected grain. Surface of grains was 

more colonized by Fusarium than inner tissues. Picasso variety characterized 

higher level of colonization by F. avenaceum than Dankowskie Złote. Fusarium 

culmorum was second most common isolated fungi from this genera in rye 

grains. Less common isolated species of Fusarium spp. were F. oxysporum and 

F. sportrichoides

ZANIECZYSZCZENIE MIKOTOKSYNAMI ZIARNA ŻYTA 

I PSZENŻYTA OZIMEGO 

Eliza Potocka, Ewa Solarska i Adam Kuzdraliński 

Uniwersytet Przyrodniczy, Katedra Biotechnologii, Żywienia Człowieka 

i Towaroznawstwa Żywności, ul. Skromna 8, 20-704 Lublin 

eliza.potocka@up.lublin.pl, ewa.solarska@up.lublin.pl 

Ocena jakości żyta i i pszenżyta w aspekcie zawartości mikotoksyn jest bardzo 

ważna ze względu na zdrowie konsumentów. Mikotoksyny produkowane 

przez grzyby są jednymi z najbardziej niebezpiecznych związków zanieczyszczających 

zboża. Najczęściej występującymi mikotoksynami w zbożach są trichoteceny 

produkowane przez Fusarium spp. oraz aflatoksyny i ochratoksyny 

produkowane przez grzyby z rodzajów Aspergillus i Penicillium. 

Celem badań było porównanie odmian żyta i pszenżyta pod względem zanieczyszczenia 

przez mikotoksyny z wykorzystaniem metody immunoenzymatycznej 

ELISA. 

Materiał biologiczny do badań stanowiły próbki zbóż uprawianych w konwencjonalnym 

systemie produkcji pochodzące ze Stacji Oceny Odmian w Ciciborze 

ze zbiorów w 2008 roku. Badaniami objęto 23 odmiany żyta ozimego 

oraz 13 odmian pszenżyta ozimego. 

Zanieczyszczenie odmian żyta i pszenżyta przez mikotoksyny różniło się. 

Odmiany pszenżyta ozimego były bardziej zanieczyszczone przez toksynę T-2, 

a odmiany żyta ozimego przez deoksyniwalenol. W kilku odmianach żyta zawartość 

deoksyniwalenolu znacznie przekroczyła maksymalne dopuszczalne 

zawartości ustalone dla tego związku w ziarnie zbóż przez UE. 

W ziarnie badanych odmian nie stwierdzono obecności aflatoksyn i ochratoksyny 

A. 

Stwierdzono duże zróżnicowanie odmian pod względem zdolności do akumulacji 

mikotoksyn, co stwarza możliwość doboru odmian wolnych od mikotoksyn 

lub o najmniejszej zdolności do ich gromadzenia w celu zalecenia ich 

uprawy w praktyce. 



ISBN 978-83-60775-31-8 

349

350 

Summary 

THE COMPARISON OF WINTER RYE AND WINTER TRITICALE 

MYCOTOXIN CONTAMINATION 

Quality estimation of winter rye and winter triticale yield in aspect of 

mycotoxins content is very important regarding consumer health. Mycotoxins 

produced by fungi are the one of the most dangerous compounds which 

contaminate cereal products. Most frequent mycotoxins occurring in cereals are 

trichothecenes produced by Fusarium spp. but also aflatoxins and ochratoxins 

produced by fungi from genera Penicilium and Aspergillus. 

The aim of this study was determination of mycotoxins content in different 

cultivars of winter rye and winter triticale by use of the Enzyme-Linked 

ImmunoSorbent Assay (ELISA) method. 

The mycotoxin contamination of winter rye and triticale cultivars was 

different. Triticale cultivars were more contaminated by toxin T-2, cultivars of 

winter rye by deoxynivalenol. In several cultivars of winter rye deoxynivalenol 

content far exceeded the maximum permissible levels established for this 

compound in cereal grains by the EU. Aflatoxins and ochratoxins were not 

found in grain of tested cultivars. 

Amongst tested cultivars of both cereal species were mycotoxins free, and 

only such cultivars should be recommended to practice because they permit on 

significant reduction of mycotoxins content in cereals.

REAKCJE ODMIAN OZIMEJ PSZENICY I OZIMEGO 

PSZENŻYTA W STADIUM SIEWKI I PO WYKŁOSZENIU 

W POLU NA STAGONOSPORA NODORUM 

Wioletta Poznań, Małgorzata Ziemichód i Edward Arseniuk 

Zakład Fitopatologii, Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie 

– Państwowy Instytut Badawczy, Radzików, 05-870 Błonie 

w.poznan@ihar.edu.pl, m.ziemichod@ihar.edu.pl 

Stagonospora nodorum jest grzybem wywołującym septoriozę plew pszenicy. 

Porażenie zbóż przez nekrotroficzne grzyby z rodzajów Stagonospora nodorum 

i Stagonospora spp. notowane jest w Polsce corocznie z różnym nasileniem 

modyfikowanym przez warunki pogodowe. 

Szerokie rozprzestrzenienie oraz epidemiologiczny potencjał Stagonospora 

nodorum kwalifikują septoriozę jako jedną z najważniejszych chorób pszenicy 

i pszenżyta w skali światowej. Wczesne porażenie powoduje znaczne straty 

w plonie wynikające głównie z obniżenia masy tysiąca ziarniaków. 

Celem przeprowadzonego doświadczenia było porównanie reakcji odmian 

ozimej pszenicy i ozimego pszenżyta w stadium siewki i po wykłoszeniu w polu 

na Stagonospora nodorum. Rośliny poddano fenotypowej ocenie, biorąc pod 

uwagę stopień porażenia liści. 

Pierwszym etapem doświadczenia było zbadanie w warunkach kontrolowanego 

środowiska stopnia porażenia siewek przez Stagonospora nodorum 

w stadium drugiego liścia 13 odmian pszenżyta ozimego i 29 odmian pszenicy 

ozimej. Siewki inokulowano wodną zawiesiną mieszaniny zarodników piknidialnych 

15 izolatów S. nodorum o koncentracji 12 mln/ml. Po dwóch tygodniach 

od inokulacji wykonano ocenę stopnia porażenia siewek przez S. nodorum 

w skali 9 stopniowej (1º – odporny, 9º – podatny). Zakres reakcji siewek 

mieścił się w przedziale, odpowiednio dla odmian pszenicy od 4.0 do 5.9 zaś dla 

pszenżyta od 4.0 do 6,6 według wyżej opisanej 9 o skali. Wśród odmian pszenżyta 

w stadium siewki najpodatniejszym okazało się Algoso, a wśród odmian 

pszenicy Mulan i Smaragd. 

Drugim etapem doświadczenia było zbadanie w warunkach polowych stopnia 

porażenia liści przez S. nodorum dojrzałych już odmian pszenicy ozimej 

i odmian pszenżyta ozimego (tych samych, które badano w pierwszym etapie 



ISBN 978-83-60775-31-8 

351

352 

doświadczenia). W trakcie sezonu wegetacyjnego w 2010 roku wykonano ocenę 

stopnia porażenia liści i kłosów tych odmian. Doświadczenie było założone 

w dwóch powtórzeniach w układzie losowanych bloków. Rośliny na poletkach 

inokulowano trzykrotnie wodną zawiesiną o koncentracji zarodników S. nodorum 

o koncentracji 6 mln/ml. Pierwsza inokulacja przeprowadzona była w fazie 

wczesnej butonizacji (GS 45 wg dziesiętnej skali Zadoksa). Drugą inokulację 

wykonano w fazie kłoszenia, natomiast trzecią w początkowej fazie kwitnienia 

(GS 59). Poletka kontrolne chroniono Tiltem 250 EC (0,1% s.a. – propikonazol). 

Parametrem ocenianym w doświadczeniu była intensywność porażenia liści 

i kłosów wyrażona w skali od 1 do 9 (gdzie 1 oznacza rośliny podatne, a 9 odporne). 

Dla potrzeb niniejszej pracy porównywane jest tylko porażenie liści siewek 

i roślin w polu. Zakres reakcji liści dojrzałych roślin obserwowanych w warunkach 

polowych mieścił się w przedziale, odpowiednio, dla odmian pszenżyta od 

3.9 (Algoso) do 5,7 (Borwo) i pszenicy od 4.6 (Bagou) do 6.3 (Jengi) w 9º skali. 

Stwierdzono istotne różnice między testowanymi odmianami w kontrolowanych 

warunkach środowiska u odmian obu gatunków ozimych zbóż pod 

względem odporności na S. nodorum. Wyliczone dla porównywanych faz rozwojowych 

pszenżyta wynosiły, odpowiednio, współczynnik korelacji Spearmana 

r Spearman = 0.214 i współczynnik determinacji R 2 = 0.0456. Oznacza to, że 

odporność liści roślin badanej grupy odmian pszenżyta była determinowana 

zaledwie w 4.6% przez odporność siewki w fazie drugiego liścia. W rankingu 

badanych odmian pod względem odporności liści na S. nodorum jedynie odmiana 

Algoso zajmowała identyczne 13 miejsce i charakteryzowała się najwyższą 

podatnością w każdej z badanych faz rozwojowych. 

Z kolei, współczynniki wyliczone dla porównywanych faz rozwojowych pszenicy 

wynosiły, odpowiednio, współczynnik korelacji Spearmana r Spearman = 0.417 

i współczynnik determinacji R 2 = 0.174. Oznacza to, że odporność liści roślin 

badanej grupy odmian pszenicy była determinowana w 17.4% przez odporność 

siewki w fazie drugiego liścia. W rankingu badanych odmian pszenicy 

pod względem odporności liści na S. nodorum jedynie odmiany Jenga, Kranich 

i Askalon zajmowały niemal identyczne uszeregowanie i w obydwu badanych 

fazach były najodporniejsze na badanego patogena. 

Summary 

THE REACTIONS OF VARIETIES OF WINTER WHEAT AND WINTER 

TRITICALE TO STAGONOSPORA NODORUM BLOTCH (SNB) AT 

SEEDLING AND ADULT PLANT STAGES 

Stagonospora nodorum is a necrotrophic fungus that causes glume and leaf 

blotch of cereals and grasses worldwide. It occurs on wheat and triticale in 

Poland each year with varying intensity modified by weather conditions. Foster 

the development of moderate temperatures and high humidity are conducive 

for occurrence of SNB.

Wide distribution and pathogenic potential of Stagonospora nodorum qualify 

as one of the most serious diseases of wheat and triticale in the world. Under 

severe infections considerable losses in yield are due mainly to a reduction of 

thousand grain weight. 

The aim of conducted experiments was to compare the reaction to S. nodorum 

of varieties of winter triticale and winter wheat at second leaf seedling and 

adult plant growth stages. Plants were subjected to phenotypic evaluation, 

taking into account the degree of infection of leaves. 

The first step was to examine the experiment conducted inder a controlled 

environment for severity of the second leaf of seedlings of 13 varieties of triticale 

and 29 varieties of winter wheat. Seedlings were inoculated with an aqueous 

suspension of pycnidiospores of 15 S. nodorum isolates at a concentration 

of 12 million spores per ml. Two weeks after inoculation an evaluation was 

performed to assess the extent of second seedling leaf infection by S. nodorum 

in a gradual scale of 9 (1º - resistant, 9º - susceptible). Disease symptoms ranged, 

respectively for wheat cultivars from 4.0 to 9.0 and for triticale cultivars from 

4.0 to 6.6 on the 9 digit scale. Among triticale cultivars the most susceptible 

appeared to be Algoso and among wheat ones Mulan and Smagard. 

The second step was to examine the experiment in the field of SNB severity 

on the mature leaves of winter triticale and winter wheat varieties (the same 

that were used in the first stage of the experiment) by S. nodorum. During 

the growing season in 2010 the degree of infection of leaves and ears of 

those varieties was assessed. The experiment was performed in duplicate in 

a randomized block layout. Plants on plots were inoculated for three times 

with an aqueous suspension of S. nodorum pycnidiospores at a concentration 

of 6 million spores per ml. The first inoculation was carried out in the early 

boot stage (GS 45 according to the scale of Zadoks), a second inoculation is 

performed in the stage of heading, and a third at the early flowering stage 

(GS 59). Control plots were protected with Tilt 250 EC (0.1% sa - propiconazole). 

Parameter evaluated in the experiment were symptoms of disease severity, also 

on 9 digit scale, from 1 to 9 (where 1 means leaf susceptibility, 9 – resistance). 

Both experiments were elaborated statistically to highlight the most and least 

susceptible cereal cultivars. 

Reaction ranges fpr adult plant leaves were following: for triticale from 3.9 

(Algoso) to 5,7 (Borwo) and wheat from 4.6 (Bagou) to 6.3 (Jengi) on 9º scale. 

Significant differences in resistance to S. nodorum were found among tested 

cultivars of both cereal species. Coefficients calculated for both stages of cereal 

cultivars were as follows: for triticale Spearman correlation r Spearman = 0.214 and 

determination coefficient R 2 = 0.0456. This could be interpreted, that seedling 

leaf resistance determined the adult plant one solely in 4.6%. On the other 

hand only cultivar Algoso was ranked identically at 13 position at both growth 

stages 

353

354 

Coefficients of correlation for compared growth stages for wheat cultivars 

were: Spearman rank coefficient r Spearman = 0.417 and determination coefficient 

R 2 = 0.174. 

It means, that leaf resistance of adult plants of wheat cultivars was 

determined in 17.4% by second seedling leaf resistance. among the cultivars 

tested solely three of them, i.e. Jenga, Kranich and Askalon showed quite 

consistent ranking at both compared stages. These appeared also the most 

resistant on leaves to SNB.

ZMIENNOŚĆ W OBRĘBIE IZOLATÓW 

PHYTOPHTHORA CAMBIVORA Z RÓŻNYCH ROŚLIN 

ŻYWICIELSKICH ORAZ WODY 

Magdalena Ptaszek, Aleksandra Trzewik, Leszek Orlikowski 

i Teresa Orlikowska 


magdalena.ptaszek@insad.pl 

Gatunek Phytophthora cambivora znany od 1917 roku jako Blepharospora 

cambivora, a w 1927 zaklasyfikowany przez Buismana jako P. cambivora, jest 

w Europie główną przyczyną zamierania kasztanowca i kasztana jadalnego 

oraz drzew owocowych (Erwin i Ribeiro 1996). Dotychczas w Polsce stanowił 

on zagrożenie dla roślin w lasach, a w ostatnich latach wykrywano go również 

w szkółkach roślin ozdobnych. 

Celem przeprowadzonych badań było określenie chorobotwórczości oraz 

zróżnicowania genomowego izolatów P. cambivora za pomocą techniki PCR 

– ISSR i PCR – RAPD. Do badań wybrano P. cambivora z 6 roślin żywicielskich, 

3 zbiorników wodnych zlokalizowanych na terenie szkółek ozdobnych 

i z 3 rzek. Taksonomiczną przynależność badanych izolatów tego gatunku 

potwierdzono stosując metodę PCR ze starterami gatunkowo - specyficznymi 

(Boersma i in. 2000). Testy patogeniczności przeprowadzono w warunkach 

laboratoryjnych inokulując liście, ogonki liściowe, pędy i korzenie cyprysika 

Lawsona, kasztanowca i klonu cukrowego. 

Otrzymane wyniki wskazują na zróżnicowanie genomowe izolatów P. cambivora. 

Pokrewieństwo analizowanych kultur P. cambivora określone w dendrogramie 

UPGMA kształtowało się na poziomie 32 – 100%. Najwyższe wskaźniki 

pokrewieństwa zaobserwowano dla izolatów otrzymanych z klonu, irgi 

oraz kasztana jadalnego a najniższe dla izolatów uzyskanych z wody. Wszystkie 

badane kultury, niezależnie od źródła pochodzenia, kolonizowały tkanki 

testowanych roślin. Kultury P. cambivora użyte do inokulacji zasiedlały liście, 

ogonki liściowe oraz pędy kasztanowca, przy czym nekroza rozwijała się najszybciej 

na blaszkach liściowych zainokulowanych izolatem z rzeki Skierniewki, 

przepływającej przez tereny rolnicze, wsie i miasta. W doświadczeniach 

z klonem stwierdzono zróżnicowaną reakcję roślin na izolaty P. cambivora 

wzależności od organu użytego do inokulacji. Nekroza rozwijała się najszybciej 

na korzeniach, a najwolniej na pędach. Na blaszkach liściowych nekroza 



ISBN 978-83-60775-31-8 

355

356 

rozwijała się najszybciej, gdy do zakażenia użyto izolat z rzeki Skierniewki, 

a najwolniej w przypadku izolatu z rzeki Rawki, przepływającej przez tereny 

leśne. Na korzeniach najbardziej patogenicznym okazał się izolat z rośliny gospodarza, 

a najmniej ze stawu w szkółce i rzeki Rawki. W doświadczeniach z 

cyprysem nie stwierdzono znaczących różnic w tempie kolonizacji tkanek po 7 

dniach inkubacji. 

Summary 

DIVERSITY OF PHYTOPHTHORA CAMBIVORA ISOLATES 

FROM DIFFERENT HOST PLANTS AND WATER 

Phytophthora cambivora known from 1917 as Blepharospora cambivora, 

was classified by Buisman (1927) as P. cambivora. It is known in Europe as a 

casual agent of Aesculus hippocastanum and Castanea sativa diseases as well 

as fruit tress (Erwin and Ribeiro 1996). In Poland the species was noticed on 

forest plants, but in the last few years P. cambivora was isolated also from 

ornamental nurseries. 

The aim of this studies was to establish the pathogenicity and genomic 

diversity of P. cambivora isolates using PCR-ISSR and PCR-RAPD methods. 

P. cambivora from 6 host plants, 3 water ponds localized in ornamental 

nurseries and 3 rivers were chosen for this studies. PCR with species – specific 

primers (Boersma i in. 2000) was used to confirm taxonomy of tested isolates. 

Pathogenicity trials were conducted in laboratory conditions. Leaf blades, leaf 

petioles, stems and roots of Aesculus hippocastanum, Acer saccharum and 

Chamaecyparis lawsoniana were inoculted, by tested isolates. 

Obtained results showed genomic diversity of P. cambivora isolates. The 

level of genetic similarity between these isolates varied from 32 to 100%. The 

highest genetic similarity coefficients was observed for isolates from Acer, 

Cotoneaster and Castanea sativa whereas the lowest for all isolates obtained 

from water. All isolates, indepenendently from their sources of isolation, 

colonized tissues of tested plants. In laboratory trials, P. cambivora cultures 

used for Aesculus inoculation, colonized leaves, leaf petioles and stems. The 

quickest spread of necrosis was observed on leaf blades inoculated with isolate 

from Skierniewka river, flowing through agricultural area, villages and towns. 

In studies with maple differentiated reaction of plants in relation to inoculated 

organs on P. cambivora isolates was observed. Necrosis spread the most quickly 

on roots and the slowest on stems. On leaf blades the fastest development of 

necrosis was also observed when isolates from Skierniewka river was used, and 

the slowest with P. cambivora from Rawka river flowing through forests area. 

For roots the isolate from host plant was the most pathogenic, and the least 

cultures from nursery water pond and from Rawka river. In case of Lawson 

cypress lack of significant differences in the rate of plant colonisation after 

7 days incubation were noticed.

WPŁYW ZASTOSOWANIA BIOSTYMULATORÓW 

HERGIT I SUNAGREEN NA ZASIEDLENIE ŁODYG 

I NASION RZEPAKU OZIMEGO PRZEZ GRZYBY 

Wojciech Pusz i Maciej Łobczowski 

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Katedra Ochrony Roślin - Zakład 


agrostrona@gmail.com 

Celem pracy było określenie wpływu stosowania biostymulatorów Hergit 

i Sunagreen i ich mieszanki na zdrowotność rzepaku ozimego odmiany Nelson. 

Doświadczenie przeprowadzono w Rolniczym Zakładzie Doświadczalnym 

w Pawłowicach, należącym do Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, w 

latach 2008-2010. Badanym czynnikiem było zastosowanie dwóch biostymulatorów 

Sungreen i Hergit oraz ich mieszaniny. W fazie dojrzałości pełnej nasion, 

na trzy dni przed zbiorem, pobrano losowo po 10 roślin z każdego poletka. 

Do badań laboratoryjnych pobrano również nasiona, po 200 z każdego poletka. 

Z porażonych łodyg rzepaku ozimego uzyskano 21 gatunków grzybów oraz 

kolonie drożdżoidalne. Najmniej izolatów grzybów uzyskano z łodyg rzepaku, 

pobranych z poletek gdzie była zastosowana mieszanina Hergit oraz Sunagreen. 

Natomiast najwięcej w przypadku zastosowania samego Hergit. Uzyskane 

kolonie grzybów, nie różniły się pod względem składu gatunkowego, natomiast 

wyróżniała je liczebność poszczególnych gatunków. Jednym z dominujących 

gatunków był Alternaria alternata, Równie wysoki procentowy udział w ogólnej 

liczbie grzybów wyosobnionych z łodyg posiadał Botrytis cinerea. Spośród 

pozostałych wyizolowanych gatunków. Sclerotinia sclerotiorum a także grzyby 

z rodzaju Fusarium były izolowane dość licznie. 

Z nasion rzepaku wyizolowano W przypadku 21 gatunków grzybów. Największą 

liczbę izolatów uzyskano z powierzchni nasion pochodzących z poletek 

kontrolnych. Natomiast najmniejszą z nasion zebranych z poletek gdzie 

został zastosowany preparat Sunagreen. Spośród wyizolowanych gatunków 

dominującym był A. alternata. 

W przeprowadzonym doświadczeniu, zastosowanie biostymulatorów nie 

miało wpływu na liczebność i skład gatunkowy grzybów wyizolowanych z porażonych 

tkanek rzepaku. 



ISBN 978-83-60775-31-8 

357

358 

Summary 

EFFECT OF SUNAGREEN AND HERGIT BIOSTIMULATORS ON 

COLONIZATION OF STEMS AND SEEDS OF WINTER OILSEED 

RAPE BY FUNGI 

The aim of this study was to determine the effect of biostimulators Hergit and 

Sunagreen and their mixtures on the health status of winter oilseed rape variety 

Nelson. The experiment was established at University of Life Sciences in Wrocław 

Agricultural Experimental Station in Pawłowice in 2008-2010. Tested factors 

were two biostimulators: Sungreen and Hergit and mixtures thereof. In the phase 

of full ripe of seeds, three days before harvest, 10 plants per plot were randomly 

collected, also 200 seeds from each plot were collected for further analyse. 

Twenty one fungi species and Yeast colonies were isolated from infected stems 

of winter oilseed rape. The lowest level of fungal isolation was obtained from 

stems collected from plots where mixture of Hergit and Sunagreen was used. 

However the highest level of isolations was on plots with only Hergit. Obtained 

fungi colonies did not differ in terms of species composition, but they were differ 

in number of colonies. One of the dominant species was Alternaria alternata, 

equally high percentage of the total number of fungi isolated from the stems had 

Botrytis cinerea. Among remaining isolated species, Sclerotinia sclerotiorum and 

fungi from the genus Fusarium were isolated quite frequently. 

Twenty one fungi species were isolated from oilseed rape seeds. The highest 

number of isolates was obtained from the surface of seeds collected from control 

plots and the lowest from plots where Sunagreen was used. Among isolated 

species A. alternata was dominant. The experiment, using biostimulators did 

not affect the abundance and species composition of fungi isolated from infected 

tissues of rape.

METODY KRIOPREZERWACJI BAKTERII I GRZYBÓW 

STOSOWANE W BANKU PATOGENÓW ROŚLIN 

I BADANIA ICH BIORÓŻNORODNOŚCI 

Katarzyna Sadowska, Anna Pukacka, Natalia Łukaszewska- 

-Skrzypniak i Maria Rataj-Guranowska 

Instytut Ochrony Roślin-Państwowy Instytut Badawczy, Bank Patogenów 

Roślin i Badania ich Bioróżnorodności, ul. Władysława Węgorka 20, 


K.Sadowska@iorpib.poznan.pl 

Do najważniejszych zadań każdej kolekcji należy dobór skutecznych metod 

przechowywania drobnoustrojów w warunkach laboratoryjnych oraz 

zapewnienie referencyjnych szczepów dla celów edukacyjnych, badawczych 

i porównawczych. Każda metoda konserwacji powinna zapewnić przeżywalność 

mikroorganizmów, stabilność ich cech fizjologicznych, biochemicznych 

i genetycznych, chronić przed spontanicznymi mutacjami i ograniczać przypadkowe 

zanieczyszczenia. Wybór metody przechowywania zależy od rodzaju 

drobnoustrojów oraz możliwości badawczych laboratorium i związanych z tym 

nakładów finansowych. Nie ma jednak uniwersalnej metody przechowywania 

odpowiedniej dla wszystkich mikroorganizmów. 

W Banku Patogenów Roślin i Badania ich Bioróżnorodności IOR-PIB od 

1996 roku prowadzona jest kolekcja mikroorganizmów patogenicznych dla 

roślin. Aktualnie przechowywanych jest tutaj 1503 kultur grzybów oraz 146 

szczepów bakterii. Kolekcja Patogenów Roślin zrzeszona jest w Światowej 

Federacji Kolekcji Kultur (WFCC – Word Federation of Culture Collections). 

Kolekcja ograniczona jest głównie do patogenów roślin uprawnych z terenu 

Polski i posiada szczepy, które mogą być genetycznie odmienne od tych zdeponowanych 

w kolekcjach Europy Zachodniej. 

Każdy patogen zakonserwowany jest co najmniej dwiema uzupełniającymi 

się metodami: metodą liofilizacji (od 1999 roku), mrożenia w 10% roztworze 

glicerolu (w -80°C) oraz- mrożenia kultur w ciekłym azocie (od 2005 roku). 

Poza tym, wszystkie grzyby patogeniczne przechowywane są w temperaturze 

16°C pod warstwą oleju mineralnego - metoda stosowana od początku istnienia 

kolekcji, natomiast wszystkie bakterie są zakonserwowane z zastosowaniem 

probówek Bacto-Protect (od 1997 roku). 



ISBN 978-83-60775-31-8 

359

360 

Niewątpliwie najnowszą i najlepszą metodą do przechowywania większości 

gatunków bakterii i grzybów z zachowaniem ich patogeniczności jest zamrażanie 

kultur w ciekłym azocie (-196°C). Wadą tej metody jest wysoki koszt 

aparatury i niebezpieczeństwo pracy z ciekłym azotem. 

Summary 

PRESERVATION METHODS OF BACTERIA AND FUNGI USED 

IN COLLECTION OF PLANT PATHOGENS 

One of tasks of the collection is the elaboration of the effective preservation 

methods of microorganisms under the laboratory conditions. Such a preservation 

method should, first of all, allow high cell survival, stability of physiological 

and genetic features, and reduce spontaneous mutation, and accidental 

contamination. Choice of the preservation method depends on microorganisms 

species and laboratory research opportunities and together with financial costs. 

There is no universal method of storage that is appropriate for all microorganisms. 

The Collection of Plant Pathogens and Biodiversity Studies of the Plant 

Protection Institute run a collection of microorganisms started in 1996. 

Currently, 1503 cultures of fungi and 146 strains of bacteria is held in the 

collection. Collection of Plant Pathogens is included in the World Federation 

of Culture Collections. The Collection is restricted mainly to crop pathogens 

from Polish territory and contains strains that may be genetically different from 

those deposited in the collections of Western Europe. Each pathogen is preserved 

by means of at least two complementary methods: freeze-drying method (since 

1999), freezing in 10% glycerol (at -80°C) and freezing of cultures in liquid 

nitrogen (since 2005). Besides, all the pathogenic fungi are maintained at 16°C 

under a layer of mineral oil - a method used since the beginning of the collection, 

and all the bacteria are preserved in the vials of Bacto-Protect (since 1997). 

The latest and the best way to keep most species of bacteria and fungi is 

freezing in liquid nitrogen (-196°C). The disadvantage of this method is the high 

cost of equipment and the danger of working with liquid nitrogen.

REAKCJA IZOLATÓW BOTRYTIS CINEREA 

POCHODZĄCYCH Z ROŚLIN OZDOBNYCH 

NA WYBRANE FUNGICYDY 

Małgorzata Schollenberger, Ewelina Wysocka 

i Tatiana Dolińska 

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Katedra Fitopatologii, 


malgorzata_schollenberger@sggw.pl 

Celem pracy było sprawdzenie działaniu niektórych fungicydów na 10 izolatów 

Botrytis cinerea pochodzących z roślin ozdobnych. Izolaty sprawcy szarej 

pleśni uzyskano w większości przypadków z rozsady produkowanej w szklarniach 

Hodowlano Rolniczej Spółdzielni w Dawidach. Do badań wytypowano 

8 fungicydów zawierających pojedynczą substancję aktywną lub ich mieszanki. 

Aby określić skuteczność grzybobójczą badanych środków wykonano testy 

fungicydowe, które pozwoliły na wyznaczenie krzywej toksyczności oraz kolejnych 

wartości ED (effective dose) tj. ED 100 , ED 50 i ED 0 . Na pojedynczy test 

składało się 5 powtórzeń z badanym stężeniem poszczególnego fungicydu oraz 

kombinacja kontrolna. Testy wykonywane były w dwóch etapach: pierwszym, 

gdy stężenie substancji aktywnej w pożywce wynosiła 1, 100 i 1000 ppm i drugim, 

gdy stężenia fungicydów były dobierane indywidualnie dla każdego izolatu. 

Już w pierwszym etapie okazało się, że wszystkie badane izolaty grzyba są 

odporne na tiofanat metylowy (Topsin M 500 SC). 

Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono występowanie różnice 

w reakcjach izolatów B. cinerea na 7 fungicydów. Preparaty jednoskładnikowe 

takie jak Horizon 250 EW (tebukonazol) wykazały silniejsze działanie grzybobójcze 

niż większość wieloskładnikowych. Wśród fungicydów o złożonym składzie 

najskuteczniejsze okazały się Switch 62,5 WG (cyprodynil i fludioksonil) 

oraz Signum 33 WG (piraklostrobin i boksalid). Preparatem o najsłabszym 

grzybobójczym działaniu okazał się Fandango 200 EC (protiokonazol i fluaksostrobina), 

który jako jedyny w stosunku do 7, spośród 10 badanych izolatów, 

wykazał średnią aktywność grzybobójczą. 

Na podstawie uzyskanych sekwencji DNA izolatów Botrytis cinerea wyosobnionych 

z roślin ozdobnych wykonano schemat ich pokrewieństwa. 



ISBN 978-83-60775-31-8 

361

362 

Summary 

THE REACTION OF BOTRYTIS CINEREA ISOLATES 

FROM ORNAMENTAL PLANTS ON SELECTED FUNGICIDES 

The purpose of this study was to show the difference effect of fungicides on 

ten Botrytis cinerea isolates obtained from ornamental plants. The tests were 

conducted with 8 fungicides consisting of single active substances or combination 

of two – three active ingrendients. To determine the effectiveness of fungicides, 

the fungal tests were done, which let to designate toxicity curve and ED 100 , ED 50 , 

ED 0 . All isolates were resistant to benzimidazoles (Topsin M 500 SC). 

After comparing, the differences were found in the reactions of B. 

cinerea isolates to 7 fungicides. Monocomponent fungicide - Horizon 250 

EW (tebuconazole) - showed a stronger fungicidal activity than most of the 

multicomponent. Among the multicomponent fungicides the best effectiveness 

was proved for Switch 62.5 WG (cyprodinil + fludioxonil) and Signum 33 WG 

(pyraclostrobine + boscalid) and the lesst Fandango 200 EC (prothioconazole + 

fluoxastrobin). 

Relationship between tested isolates of Botrytis cinerea was defined on the 

basis of isolated fungi DNA.

POZOSTAŁOŚCI ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN 

W OWOCACH Z TERENU POŁUDNIOWO-WSCHODNIEJ 

POLSKI 

Magdalena Słowik-Borowiec, Ewa Szpyrka i Anna Kurdziel 

Instytut Ochrony Roślin - Państwowy Instytut Badawczy, Terenowa Stacja 


m.borowiec@iorpib.poznan.pl 

Wstęp 

Owoce stanowią jeden z kluczowych składników diety każdego człowieka. 

Troska o zdrowie konsumentów wymaga by owoce zarówno świeże jak 

i ich przetworzone produkty były wolne od wszelkich substancji toksycznych, 

w tym również od pestycydów. Zminimalizowaniu ryzyka dla konsumentów, 

związanego ze stosowaniem środków ochrony roślin (ś.o.r.) w rolnictwie, służą 

ostre wymagania związane z rejestracją ś.o.r. jak również późniejszą, systematyczną 

kontrolą ich pozostałości w żywności. 

Laboratorium Badania Pozostałości Środków Ochrony Roślin w Rzeszowie 

prowadzi badania pozostałości ś.o.r. stosowanych w ochronie owoców i warzyw. 

Analizy wykonywane są w ramach monitoringowych badań zlecanych 

przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przy współudziale Wojewódzkiego 

Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa (WIORiN). 


W 2010 roku wykonano analizy 149 próbek świeżych owoców. Program badań 

obejmował oznaczenie 137 substancji aktywnych ś.o.r., wraz z metabolitami 

oraz produktami ich rozkładu. Do analizy stosowano zwalidowane metody 

analityczne: chromatograficzne (GC/ECD/NPD) umożliwiające jednoczesne 

wykrycie wielu związków oraz spektrofotometryczne (pozostałości ditiokarbaminianów). 

Uzyskane wyniki porównywano z najwyższymi dopuszczalnymi poziomami 

pozostałości (NDP) obowiązującymi w Polsce (Rozporządzenie 2005). 

Wyniki i ich omówienie 

Pozostałości substancji aktywnych środków ochrony roślin wykryto w 76 

próbkach (51%), przy czym w 7 próbkach (5%) przekroczyły one poziom NDP. 

Przekroczenia te dotyczyły przede wszystkim pestycydów z grupy insektycy- 



ISBN 978-83-60775-31-8 

363

364 

dów pyretroidowych tj.: cypermetryny (w czarnej porzeczce) i esfenwaleratu 

(w malinie) oraz fungicydów: propikonazolu oraz difenokonazolu (w agreście). 

W badanych próbkach jabłek oraz malin stwierdzono obecność pozostałości wielokrotnych, 

w 4 próbkach pozostałości 5 związków, a w 6 próbkach pozostałości 

4 związków, natomiast w 9 próbkach pozostałości 3 różnych związków, 19 próbek 

zawierało 2 związki, zaś w 38 próbkach stwierdzono 1 substancję aktywną. 

W trakcie badań najwięcej pozostałości ś.o.r. stwierdzono w malinie (67% wszystkich 

próbek maliny), jabłku (66%), porzeczce czarnej (48%) oraz w truskawce 

(36%). W 4 analizowanych próbkach wykryto pozostałości substancji aktywnych 

ś.o.r. niezalecanych do ochrony danej uprawy a były to z grupy fungicydów: 

kaptan obecny w malinie, propikonazol w agreście oraz iprodion w porzeczce 

czarnej. Szczegółowe dane zamieszczono na rysunku i w tabeli. Wykonane analizy 

próbek ujawniły również obecność substancji, których stosowanie w ochronie 

roślin zostało zabronione. Stwierdzono 3 przypadki wykrycia, w próbkach 

jabłek substancji tj.: fenitrotion i procymidon oraz fenarymol. 

W przypadku pozostałości przekraczających NDP oraz pozostałości preparatów 

niedozwolonych, wysyłano powiadomienia informacyjne w ramach systemu 

wczesnego ostrzegania o niebezpiecznych produktach żywnościowych 

i paszach RASFF (Rapid Alert System for Food and Feed). 

Wnioski 

Analiza wyników urzędowych badań monitoringowych przeprowadzonych 

w 2010 roku wskazuje, iż w ponad połowie badanych próbek stwierdzono pozostałości 

ś.o.r. Jest to związane z ochroną owoców przed uciążliwymi chorobami 

przede wszystkim grzybowymi, z którymi boryka się rolnik. Najczęstsze choroby 

to parch jabłoni (Venturia inaequalis), gorzka zgnilizna (Pezicula spp.) oraz 

szara pleśń (Botrytis cinerea Pers.). Rok 2010 szczególnie sprzyjał rozwojowi 

tych chorób, ze względu na duże ilości opadów, zwłaszcza w okresie letnim. 

Wykryte pozostałości ś.o.r. tylko w 5% przekraczały dopuszczalny poziom, 

świadczy to o rosnącej świadomości producentów, a także o skutecznym nadzorze 

WIORiN. Przypadki wykrycia preparatów niezalecanych w danej uprawie, 

bądź wycofanych z obrotu, można uznać za przypadki incydentalne. 

Tabela 1. Uprawy, w których stwierdzono przekroczenia NDP* 

Uprawa Substancja aktywna 

Pozostałości ś.o.r. 

[mg/kg] 

NDP* 

[mg/kg] 

Agrest 

difenokonazol 

propikonazol 

0,31 

0,08 

0,1 

0,05 

Jabłko fenitrotion 0,02 0,1 

Malina esfenwalerat 0,04 0,02 

Porzeczka czarna cypermetryna 0,3; 0,12; 0,10 0,05 

*NDP – najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości

Rys. 1. Pozostałości środków ochrony roślin w owocach (2010) 

Summary 

PESTICIDE RESIDUES IN FRUIT FROM SOUTH EASTERN 

REGION OF POLAND 

In 2010, we performed the analysis of 149 samples of fresh fruit from the 

south-eastern region of Poland. Research program included the determination 

of 137 active substances. The results were compared with maximum residue 

levels (MRLs) in force in Poland. Residues of active substances of plant protection 

products were detected in 76 samples (51%), while in 7 (5%) exceeded 

a level of MRL. Violations of MRLs were mainly concerned with the group of 

insecticides : cypermethrin (in black currant) and esfenwalerate (in raspberry) 

and fungicides: propiconazole, and difenoconazole (in gooseberries). 

Literatura 

Rozporządzenie (WE) nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 

23 lutego 2005 r. zmieniające dyrektywę Rady 91/414/EWG w sprawie najwyższych 

dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów w żywności i 

paszy pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz na ich powierzchni (Dz. 

Urz. UE, L 70/1, z dnia 16.03.2005 r., z późn. zm.). 

365

366 

WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW ODPADOWYCH 

DO NAMNAŻANIA ANTAGONISTYCZNYCH 

GRZYBÓW TRICHODERMA 

Urszula Smolińska, Beata Kowalska, Magdalena Szczech 

i Waldemar Kowalczyk 



Urszula.Smolinska@iwarz.pl 

Celem badań było opracowanie metod umożliwiających wykorzystanie organicznych 

materiałów odpadowych do produkcji biomasy wyselekcjonowanych 

izolatów grzybów z rodzaju Trichoderma. Pierwszym etapem był wybór 

materiałów do produkcji podłoży. Analizowane były materiały odpadowe o następujących 

cechach: substancja stała, możliwie jednorodna, o określonych parametrach 

fizyko-chemicznych, możliwa do uzyskania w dużych ilościach, stanowiąca 

źródło niezbędnych składników odżywczych dla grzyba Trichoderma. 

W badaniach stosowano następujące odpady: słomy zbóż, odpady z przemysłu 

przetwórstwa owocowo- warzywnego, odpady z przemysłu papierniczego, podłoża 

popieczarkowe i inne. Dodatkowo, jako źródło składników mineralnych wykorzystywano 

odpad pożywki z upraw bezglebowych, stanowiący bogate źródło 

substancji mineralnych dla grzybów. 

Materiały odpadowe używane do przygotowania podłoży stosowano zarówno 

w postaci rozdrobnionych mieszanin jak i granulatów. Granulaty zapewniają 

równomierną zawartość wszystkich składników w każdej objętości materiału. 

Są proste w aplikacji i łatwo tworzą zawiesinę w wodzie. 

Prowadzono także prace, których celem było opracowanie prostej i taniej 

technologii przygotowania podłoży, która umożliwiałaby zachowanie wszystkich 

składników odżywczych komponentów, niezbędnych do wzrostu grzyba 

Trichoderma. 

Doświadczenia wykonywano w woreczkach foliowych o wymiarach 10x15 

cm, z otworami umożliwiającymi dopływ powietrza. Podłoża zaszczepiano zawiesiną 

zarodników wyselekcjonowanych izolatów Trichoderma, inkubowano w 

temperaturze 20-24 o C. Oceniano wzrost i zarodnikowanie grzybów w skali 0-5, 

gdzie: 0-brak zarodnikowania, 5-zarodnikowanie na całej powierzchni podłoża. 



ISBN 978-83-60775-31-8

Stwierdzono, że najlepszy wzrost i zarodnikowanie izolatów Trichoderma 

obserwowano na podłożach zawierających w swoim składzie słomę pszenną 

z dodatkiem odpadów z przetwórstwa owocowo-warzywnego. Szczepy Trichoderma 

dobrze zarodnikowały także na zwilżonych granulatach. Najwolniejszy 

wzrost i najsłabsze zarodnikowanie grzybów Trichoderma obserwowano 

na podłożach z dodatkiem odpadów z roślin kapustowatych. Wzrost grzybni 

różnych izolatów Trichoderma nie zawsze był skorelowany z intensywnością 

zarodnikowania. Obserwowano zróżnicowanie intensywności zarodnikowania 

w zależności od izolatu grzyba. 

Wykonano analizy chemiczne (makroskładniki – formy łatwo rozpuszczalne, 

zawartości ogólne, oraz właściwości fizyczne) wszystkich badanych podłoży 

oraz składników organicznych dodawanych do podłoży. 

Summary 

APPLICATION OF WASTE MATERIALS FOR REPLICATION 

OF ANTAGONISTIC TRICHODERMA FUNGI 

The aim of study was to elaborate the application of organic waste materials 

for production of selected Trichoderma fungi isolates. The following properties 

of waste materials were analyzed: solid, possibly uniform substance with 

required physical and chemical properties, produced in large quantities, being 

a source of nutritional substances for Trichoderma fungus. The following waste 

materials were investigated: cereals straw, wastes from mushroom farms, 

wastes from vegetable and fruit processing. 

Praca finansowana w ramach projektu badawczego współfinansowanego 

przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego 

w ramach Działania 1.3 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 

Poddziałanie 1.3.1 

Nr projektu UDA-POIG 01.03.01-00-129/09-03 

367

368 

REJESTRACJA FUNGICYDÓW W POLSCE – STAN OBECNY 

Joanna Sobczak, Wiesława Kawczyńska, Katarzyna 

Radziemska-Bonowicz, Barbara Śliwa i Ewa Wiercińska 



J.Sobczak@iorpib.poznan.pl, W.kawczynska@iorpib.poznan.pl 

Środki grzybobójcze są drugą, po herbicydach, najliczniejszą grupą zarejestrowanych 

w Polsce środków ochrony roślin. W chwili obecnej (stan na początek 

kwietnia 2011) zarejestrowanych jest 271 fungicydów, zawierających 82 

substancje aktywne, należące do ponad 40 różnych grup chemicznych. Dominującą 

grupę stanowią fungicydy zawierające substancje aktywne należące do 

grupy triazoli (ponad 100 środków zawiera substancje z tej grupy). Mniejszą, 

choć również ważną grupą są ditiokarbaminiany (43 środki). Kolejne ważne 

grupy to strobiluryny (27 środków), benzimidazole (23 środki), imidazole (22 

środki), nieorganiczne (21 środków). W odniesieniu do ryzyka zagrożenia odpornością, 

w nawiązaniu do klasyfikacji podanej przez FRAC (Fungicide Resistance 

Action Committee), wśród obecnie zarejestrowanych substancji grzybobójczych 

ok. 62% stanowią substancje o niskim (13 s.a.), niskim do średniego 

(13 s.a.) lub średnim (25 s.a.) ryzyku zagrożeniu odpornością, ok. 26% stanowią 

substancje o wysokim (16 s.a.) lub średnim do wysokiego (5 s.a.) ryzyku 

powstania odporności, a ok. 12% stanowią substancje o nie znanym ryzyku 

zagrożenia odpornością (10 s.a.). 

Zmiany, jakie nastąpiły w rejestrze środków w 2010 i pierwszym kwartale 

2011 roku są następujące: ogółem zarejestrowano 54 fungicydy, w tym wydano: 

19 zezwoleń na zasadzie importu równoległego, 15 ponownych zezwoleń 

tzw. wznowienia rejestracji, 20 zezwoleń dla nowych środków, z których tylko 

3 zawierają nowe substancje aktywne – cyflufenamid (2 środki), wyciąg z krzewu 

herbacianego (1 środek). Spośród nowych środków najwięcej ma zastosowanie 

w ochronie zbóż (Acanto Prima 38 WG, Alert 375 SE, Alert Solo 250 

EW, Credo 600 SC, Kendo 50 EW, Merces 50 EW, Nuprid Max 222 FS, Proline 

Max 460 EC, Soligor 425 EC, Talius 200 EC). Nowe fungicydy są przeznaczone 

również do ochrony pomidora (Amistar Opti 480 SC, Ekonom MM 72 WP, 

Rywal 72 WP, Timorex Gold 24 EC), ogórka (Ekonom MM 72 WP, Rywal 72 

WP, Timorex Gold 24 EC), cebuli (Amistar Opti 480 SC, Ekonom MM 72 WP, 



ISBN 978-83-60775-31-8

Rywal 72 WP), kapustowatych (Ekonom MM 72 WP, Rovral Aquaflo 500 SC, 

Rywal 72 WP), ziemniaka (Drum 45 WG, Ekonom MM 72 WP, Rywal 72 WP), 

rzepaku ozimego (Alert 375 SE, Alert Solo 250 EW, Caryx 240 SL), jabłoni 

(Chorus 50 WG, Siarkol 800 SC), buraka cukrowego (Alert Solo 250 EW), sałaty 

(Timorex Gold 24 EC), fasoli, grochu (Amistar Opti 480 SC), maliny (Rovral 

Aquaflo 500 SC), modrzewia (Kasir Lasy 250 EW). 

Tabela. Wykaz fungicydów, dla których wydano zezwolenia w Polsce w 2010 i pierwszym kwartale 

2011 roku. 

L.P. Nazwa środka Substancja aktywna Grupa chemiczna 

Ważność zezwolenia/ 

obrót 

1. Acanto Prima 38 WG 

cyprodynil, 

pikoksystrobina 

anilinopirymidyny, 

strobiluryny 

21.03.2021 

2. Alert 375 SE karbendazym, flusilazol benzimidazole, triazole 14.12.2020 

3. Alert Solo 250 EW flusilazol triazole 26.01.2011/26.07.2012 

4. Amistar Opti 480 SC 

azoksystrobina, 

chlorotalonil 

strobiluryny, ftalany 06.03.2021 

5. Arastar 250 SC azoksystrobina strobiluryny 31.12.2011 

6 Arjo-Kaptan 80 WG kaptan ftalimidy 30.09.2011 

7 *Atlas 500 SC chinoksyfen fenoksychinony 03.02.2021 

8 Azzox Gold 250 SC azoksystrobina strobiluryny 31.12.2011 

9 

*Baytan Universal 

094 FS 

triadimenol, imazalil, 

fuberidazol 

triazole, imidazole, 

benzimidazole 

28.02.2014 

10 *Caramba 60 SL metkonazol triazole 01.06.2020 

11. Caryx 240 SL metkonazol triazole 01.02.2021 

12. Chorus 50 WG cyprodynil anilinopirymidyny 12.01.2020 

13. Credo 600 SC 

pikoksystrobina, 

chlorotalonil 

strobiluryny, ftalany 04.01.2021 

14. *Discus 500 WG krezoksym metylowy strobiluryny 01.05.2020 

15. Drum 45 WG cymoksanil iminoacetylomoczniki 28.02.2014 

16. Ekonom MM 72 WP mankozeb, metalaksyl 

ditiokarbaminiany, 

fenyloamidy 

30.06.2014 

17. *Fandango 200 EC 

fluoksastrobina, 

protiokonazol 

strobiluryny, triazole 26.01.2021 

18. Golden Azzox 250 SC azoksystrobina strobiluryny 31.12.2011 

19. 

Golden Prochloraz 

450 EC 

prochloraz imidazole 31.12.2011 

20. Golden Teb 250 EW tebukonazol triazole 31.12.2012 

21. *Gwarant 500 SC chlorotalonil ftalany 09.03.2021 

22. Intizam SC 

tiofanat metylowy, 

epoksykonazol 

benzimidazole, triazole 28.02.2016 

23. Jetzone 250 EW propikonazol triazole 21.05.2011 

24. Kasir Lasy 250 EW tebukonazol triazole 28.02.2014 

25. Kendo 50 EW cyflufenamid fenyloacetamidy 14.12.2020 

26. Lord 250 EW tebukonazol triazole 31.12.2012 

369

370 

27. 

Mac-Mankozeb 75% 

WG 

mankozeb ditiokarbaminiany 25.10.2011 

28. 

Mac-Prochloraz Plus 

490 EC 

prochloraz, 

propikonazol 

imidazole, triazole 31.12.2010/31.12.2011 

29. 

Mac-Propamokarb 

722 SL 

propamokarb 

pochodne kwasu 

karbaminowego 

30.09.2011 

30. Magnat 750 EC fenpropidyna morfoliny 31.12.2012 

31. Merces 50 EW cyflufenamid fenyloacetamidy 14.12.2020 

32. Mohican 73 WP mankozeb, benalaksyl 


acyloalaniny 

01.07.2011 

33. Motto 25 FS fludioksonil fenylopirole 31.12.2012 

34. Nuprid Max 222 FS tebukonazol triazole 28.02.2014 

35. *Pictor 400 SC 

boskalid, 

dimoksystrobina 

anilidy, strobiluryny 01.10.2020 

36. Pomarsol F 80 WG tiuram ditiokarbaminiany 21.05.2010/21.11.2011 

37. 

*Pomarsol Forte 80 

WG 

tiuram ditiokarbaminiany 18.05.2020 

38. Proline Max 460 EC 

spiroksamina, 

protiokonazol 

ketoaminy, triazole 12.08.2010/12.02.2012 

39. *Raxil Gel 206 GF tiuram, tebukonazol 


triazole 

28.02.2014 

40. Real Super 080 FS tritikonazol, prochloraz triazole, imidazole 31.12.2010/ 31.12.2011 

41. 

Rovral Aquaflo 500 

SC 

iprodion dikarboksymidy 17.02.2020 

42. Rywal 72 WP metalaksyl, mankozeb 

fenyloamidy, 

ditiokarbaminiany 

30.06.2014 

43. *Sarfun 500 SC karbendazym benzimidazole 02.03.2020 

44. *Sarfun T 450 FS karbendazym, tiuram 

benzimidazole, 


18.10.2020 

45. *Sarfun T 65 DS karbendazym, tiuram 

benzimidazole, 


18.10.2018 

46. Siarkol 800 SC siarka nieorganiczne 30.06.2014 

47. *Signum 33 WG 

boskalid, 

piraklostrobina 

spiroksamina, 

aniliny, strobiluryny 19.04.2020 

48. Soligor 425 EC protiokonazol, 

tebukonazol 

ketoaminy, triazole 28.02.2014 

49. Strobi 250 SC azoksystrobina strobiluryny 31.12.2011 

50. Suplo 250 EC difenokonazol triazole 31.12.2010/31.07.2012 

51. Talius 200 EC proquinazid quinozoliny 20.01.2013 

52. 

*Thiram Granuflo 80 

WG 

tiuram ditiokarbaminiany 18.05.2020 

53. Timorex Gold 24 EC 

wyciąg z krzewu 

herbacianego 

naturalne 31.08.2015 

54. *Traper 250 EC 

protiokonazol, 

tebukonazol 

triazole 28.02.2014 

*Środki, które uzyskały ponowną rejestrację 

■ (kolor) Środki zarejestrowane na zasadzie importu równoległego

W chwili obecnej środki ochrony roślin wciąż są rejestrowane zgodnie z unijną 

Dyrektywą Rady 91/414/EWG. W czerwcu 2011 roku, w życie wchodzi nowe 

Rozporządzenie Rady 1107/2009/WE, które zastąpi wspomnianą Dyrektywę 

91/414. 

Summary 

FUNGICIDES REGISTRATION IN POLAND – CURRENT STATE 

Fungicides, behind herbicides are one of the largest group of plant protection 

products in Poland. In April 2011, 271 preparation against fungi diseases were 

on the list of PPP registered in Poland (triazoles, dithiocarbamates, strobilurins, 

benzimidazoles, imidazoles, inorganic were in dominance). In recent times 54 

PPP were registered, among them 20 new fungicides on the Polish market. 

371

372 

ODPORNOŚĆ NA METALAKSYL IZOLATÓW 

PHYTOPHTHORA INFESTANS WYSTĘPUJĄCYCH 

NA TERENIE POLSKI W LATACH 2006-2010 

Sylwester Sobkowiak, Jadwiga Śliwka, Marcin Chmielarz, 

Renata Lebecka i Ewa Zimnoch-Guzowska 


Oddział w Młochowie 

s.sobkowiak@ihar.edu.pl 

Wprowadzenie 

Izolaty Phytophthora infestans, sprawcy zarazy ziemniaka, różnią się pod 

względem odporności na fenyloamidy (Goodwin i wsp. 1996). Ocena odporności 

na metalaksyl izolatów P. infestans zebranych w Polsce w latach 1995- 

2005, znajdujących się w kolekcji IHAR-PIB Młochów zaprezentowana została 

na konferencji IHAR w Kołobrzegu w roku 2006 (Sobkowiak i Lebecka 2006). 

W opracowaniu tym określono fluktuację odporności izolatów w zależności od 

stosowania fenyloamidów na danym polu. Według Goodwina i in. (1996) oraz 

Kapsy (2001) przyczyną pojawiania się odpornego patogenu na polach niechronionych 

jest jego migracja z pól chronionych. 

W niniejszej pracy przedstawiono wyniki badania odporności na metalaksyl 

izolatów P. infestans zebranych z 15 województw Polski w latach 2006- 

2010. 


W latach 2006-2010 zebrano 517 izolatów z 15 województw Polski i oceniono 

pod względem odporności na metalaksyl według metody opisanej przez Bakonyi’ego 

i in. (2002). Pożywki żytnio-agarowe z dodatkiem metalaksylu o stężeniach 

5 i 100 μ l/l przygotowano na szalkach Petriego o średnicy 85 mm. 

Kontrolę stanowiły szalki z pożywką agarowo-żytnią bez metalaksylu. Pomiary 

wzrostu średnicy kolonii badanych izolatów przeprowadzono w momencie 

właściwej reakcji izolatów wzorcowych na metalaksyl. W każdym roku badań 

zastosowano następujące izolaty wzorcowe: dwa izolaty wrażliwe US-1 

74001 (Holandia) i US-1 28/05 (Wielka Brytania), dwa izolaty pośrednie 3/1/02 

i 13/04/02 (Węgry) oraz izolat odporny US-8 (Stany Zjednoczone Ameryki Pół- 



ISBN 978-83-60775-31-8

nocnej). Na środku szalek z pożywką wykładano 9-milimetrowe krążki wycięte 

ze świeżej wyrośniętej grzybni. Inkubacja P. infestans przebiegała w ciemności 

ze stałą temperaturą 16°C. Na podstawie pomiarów średnicy kolonii 

patogena na poszczególnych pożywkach z metalaksylem w stosunku do wzrostu 

na szalkach kontrolnych obliczono względny wzrost kolonii wyrażony 

w procentach. Ocenione izolaty przyporządkowano do poszczególnych kategorii 

odporności na metalaksyl na podstawie następującej skali: 

1) Izolaty wrażliwe: względny wzrost kolonii < 40% na pożywkach zawierających 

5 i 100 μ l/l metalaksylu, 

2) Izolaty pośrednie: względny wzrost kolonii ≥ 40% na pożywkach zawierających 

5μ l/l metalaksylu i względny wzrost kolonii < 40% na pożywkach 

zawierających 100 μ l/l metalaksylu, 

3) Izolaty odporne: względny wzrost kolonii ≥ 40% na pożywkach z metalaksylem 

w obydwóch stężeniach. 


Większość ocenianych izolatów P. infestans charakteryzowała się wrażliwością 

na metalaksyl (71,5%) – tabela 1. Najwięcej izolatów wrażliwych na 

metalaksyl (powyżej 80%) zanotowano w Polsce latach 2008 i 2010, a najmniej 

w roku 2006 (57,4%). We wcześniejszych badaniach w latach 1995-2005 większość 

testowanych izolatów była także wrażliwa na metalaksyl (85,3% z 204 ocenianych) 

(Sobkowiak i Lebecka 2006). Znacznie mniej izolatów wrażliwych na 

metalaksyl (od 27,6 do 53,9% w 602 testowanych) stwierdziła w Polsce Kapsa 

(2001) w latach 1995-1999. Podobną frekwencję osiągnęły izolaty wrażliwe na 

metalaksyl w krajach Unii Europejskiej (UE) przedstawione w Europejskiej 

Bazie Danych „Eucablight” w latach 2006-2009 - od 23 do 49% wśród ogółem 

ocenianych 1682 izolatów (www.eucablight.org). W sąsiednich Czechach w latach 

2005-2006 oceniono 257 izolatów P. infestans i wszystkie były wrażliwe 

na metalaksyl (www.eucablight.org). 

W prezentowanych badaniach występowanie izolatów odpornych na metalaksyl 

w Polsce było największe w 2006 (33%) i 2007 roku (20%), a najmniejsze 

w 2008 (6,4%) i 2010 roku (3,3%). W badaniach przeprowadzonych w Polsce 

w latach 1995-2005 izolatów odpornych było 23 tj. 11,2% (Sobkowiak i Lebecka 

2006). W porównaniu z wynikami niniejszej pracy, wyższy procent izolatów 

odpornych na metalaksyl na polach chronionych przed P. infestans w Polsce 

zanotowała w latach 1995-1999 Kapsa (2001) - od 27,6 do 53,9%. Wyższą frekwencję 

izolatów odpornych odnotowano także w krajach UE. W latach 2006- 

2009 stanowiły one od 32 do 75% (www.eucablight.org). 

We wszystkich latach badań udział izolatów pośrednich był wyrównany 

i zarazem najmniej liczny wśród grup odporności i kształtował się od 9,6% 

w roku 2006 do 16,7% w roku 2007. Z kolei badania przeprowadzone w latach 

373

374 

1995-2005 wykazały, że frekwencja izolatów pośrednich w Polsce była niższa 

(3,5%) w porównaniu z wynikami zaprezentowanymi w tej pracy (Sobkowiak 

i Lebecka 2006). W innych badaniach zakres występowania izolatów charakteryzujących 

się pośrednim fenotypem w latach 1995-1999 w Polsce był szeroki 

i kształtował się od 4,8 do 32,4% (Kapsa 2001). W latach 2006-2009 w krajach 

UE występowanie izolatów pośrednich wahało się w granicach od 1 do 21% 

(www.eucablight.org). 

We Francji w latach 2006-2009 przebadano 811 izolatów P. infestans, wśród 

których odpornych na metalaksyl było od 40 do 78%, pośrednich od 1 do 31%, 

a wrażliwych od 19 do 29% (www.eucablight.org). 

Genetyczne podłoże odporności na metalaksyl pozostaje ciągle nie do końca 

zdefiniowane. Prawdopodobnie cechę tę kontroluje jeden gen dominujący (Lee 

i in. 1999) lub gen o niepełnej dominacji (Fabritius i in. 1997). 

Według Cooke i Lees (2004) odporność ta może być determinowana przez 

wiele loci. 

W ciągu pięciu lat badań najwięcej izolatów P. infestans pod względem odporności 

na metalaksyl przetestowano w województwach podkarpackim (130 

izolatów, w tym 107 było wrażliwych, 19 pośrednich i tylko 4 odporne), mazowieckim 

(116 izolatów: 96 wrażliwych, 12 pośrednich i 8 odpornych) i małopolskim 

(53 izolaty: 39 wrażliwych, 6 pośrednich i 8 odpornych). 

Tabela 1. Odporność na metalaksyl izolatów Phytophthora infestans zebranych z terenu Polski 

w latach 2006-2010 

Rok 

oceny 

odporne 

Izolaty P. infestans 

pośrednie wrażliwe 

liczba % liczba % liczba % 

Razem 

liczba 

2006 31 33,0 9 9,6 54 57,4 94 

2007 6 20,0 5 16,7 19 63,3 30 

2008 5 6,4 9 11,5 64 82,1 78 

2009 28 12,4 34 15,1 163 72,4 225 

2010 3 3,3 13 14,4 74 82,2 90 

Razem 2006-2010 73 15,0 70 13,5 374 71,5 517 

Wnioski 

1. W latach 2006-2010 na terenie Polski najliczniej występowały izolaty P. infestans 

wrażliwe na metalaksyl. W mniejszym nasileniu pojawiały się izolaty 

odporne i pośrednie. W badaniach przeprowadzonych w poprzednich 

latach, 1995-2005 (Sobkowiak i Lebecka 2006) frekwencja izolatów odpornych 

oraz wrażliwych na metalaksyl występowała na zbliżonym poziomie 

w porównaniu z wynikami omawianej pracy, natomiast rzadziej występowały 

izolaty pośrednie.

2. Występowanie izolatów P. infestans odpornych na metalaksyl wskazuje, że 

fungicydy z grupy fenyloamidów mogą nie być w pełni skuteczne w zwalczaniu 

zarazy ziemniaka. 

Praca finansowana w ramach tematów: 

• PW 3-1-06-0-01 „Gromadzenie, charakterystyka w zakresie biologii oraz 

przechowywanie ras i patotypów najważniejszych patogenów ziemniaka”, 

• PW 3-6-00-0-01 „Monitorowanie i ocena zmian w populacjach gospodarczo 

ważnych patogenów pochodzenia wirusowego, bakteryjnego i grzybowego 

oraz szkodliwych owadów na plantacjach ziemniaka”. 

Summary 

RESISTANCE ON METALAXYL OF PHYTOPHTHORA INFESTANS 

ISOLATES OCCURRING IN POLAND IN 2006-2010 

In total 517 Phytophthora infestans isolates were assessed for resistance 

to metalaxyl. They were collected from 15 regions of Poland in 2006-2010. 

The most of isolates were assessed in provinces: podkarpackie (130 isolates: 

107 sensitive, 19 intermediate and 4 resistant), mazowieckie (116 isolates: 96 

sensitive, 12 intermediate and 8 resistant) and małopolskie (53 isolates: 39 

sensitive, 6 intermediate and 8 resistant). The majority of evaluated isolates 

was sensitive to metalaxyl (71.5%). In presented research the frequency of 

isolates resistant to metalaxyl was the greatest in 2006 (33%) and 2007 (20%) 

and the lowest in 2008 (6.4%) and 2010 (3.3%). The intermediate isolates 

ranged from 9.6% in 2006 to 16.7% in 2007. The occurrence of resistant to 

metalaxyl P. infestans isolates, indicates that this chemical may not always be 

effective against late blight. 

Literatura 

Bakonyi J., Láday M., Dula T., Érsek T., 2002: Characterisation of isolates of 

Phytophthora infestans from Hungary. European Journal of Plant Pathology 

108 (8): 139-146. 

Cooke D.E.L., Lees A.K., 2004: Markers, old and new, for examining Phytophthora 

infestans diversity. Plant Pathology 53: 692-704. 

Eucablight. http://www.eucablight.org 

Fabritius A.-L., Shattock R.C., Judelson H.S., 1997: Genetic analysis of metalaxyl 

insensintivity loci in Phytophtora infestans using linked DNA markers. 

Phytopathology 87 (10): 1034-1040. 

Goodwin S.B., Sujkowski L.S., Fry W.E., 1996: Widespread distribution and 

probable origin of resistance to metalaxyl in clonal genotypes of Phytophthora 

infestans in the United States and western Canada. Phytopathology 

86:793-800. 

375

376 

Kapsa J., 2001: Incidence of late blight (Phytophthora infestans) in potato 

crops and its control in Poland in 1995-1999. pp 119-216 in: Westerdijk 

K., Schepers H. T. A. M. (eds), Proceedings of the European network for 

development of an Integrated Control Strategy of potato late blight, 6-7 

September 2000, Munich, Germany, PAV-Special Report no. 7. Applied Research 

for Arable Farming and Field Production of Vegetables, Lelystad, 

Netherlands. 

Lee T.Y., Mizubuti E., Fry W.E., 1999: Genetics of metalaxyl resistance in 

Phytophthora infestans. Fungal Genetics and Biology 26 (2): 118-130. 

Sobkowiak S., Lebecka R., 2006: Charakterystyka izolatów Phytophthora 

infestans pod względem odporności na metalaksyl. Nasiennictwo i ochrona 

ziemniaka. Mat. z konf. Naukowo-szkoleniowej w Kołobrzegu 30- 

31.03.2006: 107-109.

BADANIA IN VIVO I IN VITRO ZMIAN PH 

ZACHODZĄCYCH POD WPŁYWEM MIKOTOKSYNY 

GRZYBA SCLEROTINIA SCLEROTIORUM (LIB.) DE BARY 

Elżbieta Starzycka i Michał Starzycki 

Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin - Państwowy Instytut Badawczy, 

Oddział w Poznaniu, ul. Strzeszyńska 36, 60-479 Poznań 

michals@nico.ihar.poznan.pl 

Zgnilizna twardzikowa powodowana przez grzyb Sclerotinia sclerotiorum 

(Lib.) de Bary jest jednym z najgroźniejszych patogenów roślin z plemienia 

Brassiceae oraz innych bardzo odległych systematycznie grup roślin dwuliściennych. 

Corocznie z różnym nasileniem atakuje rośliny rzepaku ozimego 

Brassica napus L. najważniejszej polskiej rośliny oleistej. Główną mikotoksyną 

patogena S. sclerotiorum jest kwas szczawiowy (dikarboksylowy HOOC- 

-COOH) blokujący prawidłowe przemiany wapnia Ca ++ oraz magnezu Mg ++ . 

Liście rzepaku, których ogonki (liściowe) zanurzono w rozcieńczonym roztworze 

kw. szczawiowego w warunkach in vitro bardzo szybko więdną, tracą 

turgor i przebarwiają się na brązowo. Brązowe plamy uszkodzonych liści po 

24h zasychają. Przeprowadzone wcześniej badania in vivo w IHAR PIB jednoznacznie 

wskazały, że tylko młodsze tkanki B. napus, zarówno liście oraz łodygi 

są chętniej i szybciej opanowywane przez patogena S. sclerotiorum. Podjęte 

badania in vitro z indykatorem kwasowości, zielenią bromokrezolową oraz in 

vivo z czerwienią Kongo pozwoliły na stwierdzenie występowania kwasu dikarboksylowego 

HOOC-COOH w łodygach B. napus. Materiałem do badań in 

vitro były fragmenty odnowionej grzybni S. sclerotiorum, które umieszczano 

na płytki Petriego z pożywką maltozową, z indykatorem. Agresywne patotypy 

grzyba posiadały zdolność do całkowitego odbarwiania pożywki już po 3 dobach. 

Na tych samych płytkach po okresie ok. 4 tygodni następowała ponowna 

zmiana zabarwienia na kolor pierwotny (niebieski) świadczący o zobojętnieniu 

odczynu kwaśnego. W warunkach in vivo, wycięto fragmenty (paski ok. 5 cm) 

na łodygach kwitnących roślin rzepaku zabezpieczając je szczelnie uformowanym 

parafilmem. Parafilm ten tworzył bańkę, którą napełniono roztworem 

czerwieni Kongo. Po 7 dniach skaleczone miejsce (biało zielone) przyjmowa- 



ISBN 978-83-60775-31-8 

377

378 

ło charakterystyczną czerwoną barwę. Po tym okresie indykator usuwano 

i przeprowadzano inokulację pojedynczej rośliny w skaleczonym i przebarwionym 

miejscu. Po zakażeniu rzepaku patogenicznym grzybem S. sclerotiorum 

obserwowano wyraźną zmianę zabarwienia indykatora na kolor brunatny, 

świadczącą o zmianie pH z obojętnego na odczyn kwaśny. Po dalszym okresie 

hodowli porażonych roślin rzepaku, ok. 4 tygodni brunatne zabarwienie zanikało 

i pojawiała się barwa charakterystyczna - czerwona. Reakcja zabarwienia 

pożywki w warunkach in vitro i in vivo była bardzo podobna, niezróżnicowana. 

Summary 

IN VIVO AND IN VITRO INVESTIGATIONS OF PH CHANGES 

CAUSED BY MYCOTOXINS OF THE SCLEROTINIA 

SCLEROTIORUM (LIB.) DE BARY FUNGUS 

Sclerotinia rot caused by the Sclerotinia sclerotiorum (Lib.) de Bary fungus 

is one of the most dangerous pathogens of plants from the Brassiceae tribe 

as well as from other systematically very distant groups of dicotyledonous 

plants. Every year it attacks, with varying intensity, plants of winter rapeseed 

Brassica napus L., the most important Polish oil plant. The main mycotoxin of 

the S. sclerotiorum pathogen is oxalic acid (dicarboxylic HOOC-COOH) which 

blocks the appropriate calcium Ca ++ and magnesium Mg ++ transformations. 

Rapeseed leaf stalks dipped in a diluted solution of oxalic acid in in vitro 

conditions wilt very quickly, lose their turgor pressure and turn their colour 

to brown. Brown spots of damaged leaves become dry after 24 hour. In vivo 

experiments carried out earlier in IHAR PIB revealed unequivocally that only 

younger B. napus tissues of both leaves and stems were infested more readily 

and quickly by the S. sclerotiorum pathogen. The performed investigations 

with the assistance of bromocresol green in vitro and Congo red in vivo made 

it possible to confirm the occurrence of dicarboxylic acid HOOC-COOH in 

the stems of B. napus. The material used in in vitro experiments comprised 

fragments of regenerated S. sclerotiorum mycelium which were placed on Petri 

dishes containing maltose medium with the indicator. Aggressive pathotypes 

of the fungus were capable to decolourise the medium completely already after 

72 hours. On the same dishes, after the period of about 4 weeks, the original 

colour was restored indicating neutralisation of the acid reaction. In in vivo 

conditions, fragments (straps approximately 5 cm long) were cut out on the 

stems of flowering rapeseed plants protecting them with airtight Parafilm. The 

Parafilm formed a bubble which was filled with a solution of Congo red. After 

7 days, the injured place (white-greenish) assumed a characteristic red colour. 

After this period, the indicator was removed and inoculation of a single plant 

was performed in the injured and discoloured place. Following the infestation

of the rapeseed plant with the pathogenic S. sclerotiorum fungus, a clear 

change of indicator colour into brown was observed confirming the change of pH 

from neutral to acid reaction. After further period of culturing of the infested 

rapeseed plants lasting approximately 4 weeks, the brown colour disappeared 

and a characteristic red colour appeared. The medium colouring reaction in in 

vitro and in vivo conditions was very similar, uniform. 

379

380 

GRZYBY PATOGENICZNE CHWASTÓW – 

POTENCJALNE ZAGROŻENIE ROŚLIN UPRAWNYCH 

Sylwia Stępniewska-Jarosz 1 i Henryk Ratajkiewicz 2 

1 Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Bank Patogenów 

Roślin i Badania Ich Bioróżnorodności, ul. Władysława Węgorka 20, 


2 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Ogrodnictwa i Architektury 

Krajobrazu, Katedra Metod Ochrony Roślin, ul. Zgorzelecka 4, 


sylstep@poczta.onet.pl 

Niektóre chwasty są żywicielami groźnych dla roślin uprawnych bakterii, 

grzybów, wirusów czy szkodników. Zainfekowane chwasty pomagają rozprzestrzeniać 

się patogenom (i zwiększać nasilenie choroby) poprzez produkcję dodatkowego 

inokulum infekcyjnego. Ponadto są rezerwuarami grzybów patogenicznych 

dla roślin uprawnych w okresie ich nieobecności na polu. Pojawienie 

się na chwastach niektórych niebezpiecznych dla upraw grzybów nie zawsze 

powiązane jest z wystąpieniem objawów chorobowych. 

Badania prowadzono na terenie Poznania i okolic jesienią 2010 roku. Zebrano 

następujące gatunki chwastów z objawami chorobowymi: mlecz kolczasty 

(Sonchus asper (L.) Hill), ostrożeń polny (Cirsium arvense (L.) Scop.), rdest 

ptasi (Polygonum aviculare L.), tasznik pospolity (Capsella bursa-pastoris (L.) 

Medik.), skrzyp polny (Equisetum arvense L.), komosa biała (Chenopodium 

album L.) oraz bylica pospolita (Artemisia vulgaris L.). Materiał do izolacji 

pochodził z terenu upraw takich jak: kapusta biała, kapusta pekińska, brukselka, 

brokuł, kalafior, jarmuż, burak ćwikłowy, marchew, pietruszka i por. 

Z zainfekowanych części chwastów wyizolowano ponad 300 kultur grzybów 

– większość z nich została zidentyfikowana jako reprezentanci rodzajów Alternaria 

i Fusarium. Ponadto stwierdzono występowanie m.in. Botrytis cinerea 

Pers, Phoma spp. i Trichoderma spp. Grzyby te są dobrze znane jako patogeny 

wielu roślin uprawnych. 



ISBN 978-83-60775-31-8

Summary 

PATHOGENIC FUNGI OF WEEDS – POTENTIAL DANGER FOR 

CULTIVATED PLANTS 

Some of weeds are hosts of dangerous for crops bacteria, fungi, viruses 

and pests. Infected weeds help spread of pathogens (and disease increase) by 

additional inoculum production. Moreover they are reservoirs of pathogenic 

fungi, which can survive during crops absence in a field. An emergence of 

dangerous for crop plants fungi on weeds are not connected with disease 

symptoms always. 

The research was carried out in Poznań region during autumn 2010. 

Fallowing weeds species with disease symptoms were collected: Sonchus 

asper (L.) Hill, Cirsium arvense (L.) Scop., Polygonum aviculare L., Capsella 

bursa-pastoris (L.) Medik, Equisetum arvense L., Chenopodium album L. and 

Artemisia vulgaris L. Plants for isolation were originated from crop plants 

such as cabbage, Chinese cabbage, Brussels sprout, broccoli, cauliflower, kale, 

beetroot, carrot, parsley and leek. 

From infected parts of weeds more than 300 fungi cultures were isolated – 

most of them were identified as Fusarium spp. and Alternaria spp. They are 

well known as many crops pathogens. 

381

382 

AKTYWNOŚĆ CELULOLITYCZNA GRZYBÓW Z RODZAJU 

TRICHODERMA I GATUNKU PHLEBIOPSIS GIGANTEA 

Judyta Strakowska, Lidia Błaszczyk i Jerzy Chełkowski 

Instytut Genetyki Roślin PAN, ul. Strzeszyńska 34, 60-479 Poznań 

jstr@igr.poznan.pl 

Celulazy wchodzą w skład kompleksu enzymów litycznych degradujących 

ścianę komórkową – CWDEs (Cell Wall Degrading Enzymes). Wraz z chitynazami, 

glukanazami, proteazami i innymi enzymami umożliwiają grzybom 

saprofitycznym z rodzaju Trichoderma oraz z gatunku Phlebiopsis gigantea 

działanie nadpasożytnicze wobec patogenów roślin. 

Grzyby z rodzaju Trichoderma są antagonistami względem wielu gatunków 

patogenów roślin, w tym z rodzaju Fusarium. Rozbudowany aparat działających 

synergistycznie enzymów celulolitycznych sprawia, iż Trichoderma wydajnie 

przeprowadza konwersję biomasy celulozowej do glukozy. Przemysłowo 

wykorzystywane są mutanty T. reesei QM 6a o zwiększonej produktywności 

celulaz, a także T. harzianum, T. koningii i T. viride. Obiecujące wydaje się wyselekcjonowanie 

naturalnie występującego izolatu o aktywności celulolitycznej 

porównywalnej ze szczepami uzyskanymi w procesie mutagenizacji T. reesei. 

Z kolei Phlebiopsis gigantea wykazuje właściwości nadpasożytnicze względem 

Heterobasidion annosum, będącego patogenem drzew iglastych, w szczególności 

sosny zwyczajnej. Zdolności te zostały wykorzystane w komercyjnych 

biopreparatach ochronnych przeciwko temu patogenowi. P. gigantea wnikając 

w tkanki drzewa, w tym w strefie korzeniowej, chroni je przed H. annosum. 

Przenosząc się przez korzenie na sąsiednie drzewa, również działa na nie protekcyjnie. 

Dodatkowo dzięki rozbudowanemu aparatowi celulaz, P. gigantea 

znajduje również zastosowanie do rozkładu pni drzew, co znacznie obniża koszty 

wycinki poprzez eliminację konieczności karczowania. Grzyb ten jest stosowany 

także do kompostowania kory. Po potraktowaniu pnia preparatem tego 

grzyba, powoduje on jego rozkład w czasie od pół roku do dwóch lat. Zasiedlone 

przez P. gigantea pniaki są ponadto niekorzystnym środowiskiem do rozmnażania 

Hylobius abietis, owadów również pasożytujących na drzewach iglastych. 

Materiał do badań stanowiło 191 izolatów różnych gatunków z rodzaju Trichoderma 

oraz 9 izolatów Phlebiopsis gigantea. Wszystkie izolaty pozyskano 

z próchniejącego drewna. 



ISBN 978-83-60775-31-8

Do oznaczenia aktywności celulolitycznej wykorzystano metodę tzw. testu 

bibuły filtracyjnej (Filter Paper Assay). Spektrofotometrycznie oznaczono 

przy długości fali λ = 530 nm ilość cukru redukującego - w przeliczeniu na 

glukozę, powstałą na skutek hydrolizy enzymatycznej celulozy. Ostatecznie 

aktywność celulolityczną wyrażono w jednostkach FPU (Filter Paper Units). 

1 FPU = 1 μmol/ml×h. 

Aktywność celulolityczna dla poszczególnych izolatów Trichoderma była zróżnicowana 

i wynosiła od 4,56 FPU do 23,81 FPU. Izolaty o najwyższej aktywności 

celulolitycznej należały do gatunków: T. cremeum, T. harzianum, T. citrinoviride, 

T. gamsii, T. aggressivum, T. viride, T. viridescens, T. longibrachiatum, 

T. atroviride, T. koningii, T. virens oraz T. pseudokoningii. Natomiast w przypadku 

izolatów z gatunku Phlebiopsis gigantea od 10,16 FPU (izolat nr 1) do 

20,29 FPU (izolat nr 8). 

Summary 

CELLULOLYTIC ACTIVITY OF THE FUNGI FROM THE GENUS 

TRICHODERMA AND THE SPECIES PHLEBIOPSIS GIGANTEA 

Cellulases are part of lytic enzyme complex which degrade the cell wall - 

CWDEs (Cell Wall Degrading Enzymes). Along with chitinases, glucanases, 

proteases and other enzymes allow the saprofitic fungi from the genus 

Trichoderma and the species Phlebiopsis gigantea to act as an parasite towards 

plant pathogens. 

Fungi of Trichoderma species are antagonists of the many species of plant 

pathogens, including Fusarium spp. Extensively developed enzymatic apparatus 

of synergistically acting cellulolytic enzymes allows Trichoderma to efficiently 

carry out conversion of cellulosic biomass to glucose. Industrially used are 

mutants of T. reesei QM 6a that exhibit an enhanced cellulases productivity, 

and also isolates of T. harzianum, T. koningii and T. viride. It seems promising 

to select an naturally occurring cellulolytic isolates with activity comparable to 

strains obtained in the process of mutagenesis of T. reesei. 

Phlebiopsis gigantea has the property of an parasite toward the 

Heterobasidion annosum, which is a pathogen of conifers, especially Scots pine 

(Pinus sylvestris). These capabilities have been used in commercial protecting 

agents against this pathogen. P. gigantea by penetrating into the tree tissues 

in the root zone protects against H. annosum. Transmitted thru the roots of 

neighboring trees, also acts on them as biocontrol agent. Additionally, thanks 

to the enhanced cellulases apparatus, P. gigantea is also applicable to the 

disintegration of tree trunks, which reduces costs by eliminating the needs to 

forest clearing and for composting bark. After treatment of the tree stump with 

fungus inoculum, it is decomposed during the period of six months to two years. 

383

384 

Occupied by P. gigantea tree stumps are also unfavorable environment for the 

propagation of Hylobius abietis, also an parasite insect of coniferous trees. 

The study material consisted of 191 isolates of different species of the genus 

Trichoderma and 9 isolates Phlebiopsis gigantea. All isolates were obtained 

from decaying wood. For the determination of cellulolytic activity of the Filter 

Paper Assay was used. The amount of reducing sugar - glucose, resulting from 

enzymatic hydrolysis of cellulose was determined spectrophotometrically at 

a wavelength λ = 530 nm. Finally, cellulolytic activity was expressed in units of 

FPU (Filter Paper Units). 1 FPU = 1 μmol / ml × h. 

Cellulolytic activity of Trichoderma isolates for each was variable and ranged 

from 4.56 to 23.81 FPU. Isolates with the highest cellulolytic activity belonged to 

the species: T. cremeum, T. harzianum, T. citrinoviride, T. gamsii, T. aggressivum, 

T. viride, T. viridescens, T. longibrachiatum, T. atroviride, T. koningii, T. virens 

and T. pseudokoningii. However, for isolates of the species Phlebiopsis gigantea 

from 10.16 FPU (isolate No. 1) up to 20.29 (FPU isolate No. 8).

PRZEŻYWALNOŚĆ MIKROORGANIZMÓW 

W MIKROGRANULACH ALGINIANOWYCH 

Z DODATKIEM MATERIAŁÓW WSPOMAGAJĄCYCH 

Magdalena Szczech i Michał Oskiera 




W ostatnich latach w Pracowni Mikrobiologii Instytutu Ogrodnictwa wyselekcjonowano 

szereg szczepów bakterii oraz grzybów, które działają korzystnie 

na wzrost i zdrowotność roślin warzywnych. Działanie to polega na: produkcji 

antybiotyków hamujących rozwój grzybów patogenicznych, stymulacji 

wzrostu roślin oraz indukcji odporności w roślinach poprzez zwiększenie m.in. 

reakcji nadwrażliwości oraz lignifikacji korzeni. 

Pomimo pozytywnych rezultatów uzyskanych w wielu doświadczeniach 

z inokulowanymi roślinami wyniki nie są w pełni zadowalające z punktu widzenia 

potencjalnego odbiorcy, czyli producenta warzyw. Powodem tego jest 

fakt, że w dotychczas prowadzonych badaniach do inokulacji roślin lub gleby 

stosowano zawiesiny komórek bakterii lub zarodników grzybów. Jest to typowa 

metoda inokulacji prowadzona w pracach badawczych, w celu wyłonienia 

organizmów o potencjalnych właściwościach korzystnych dla wzrostu roślin. 

Jednak tej formy aplikacji nie można użyć w praktyce. Dla komercjalizacji 

produktu, a także aby wspomóc działanie wprowadzanych do środowiska 

organizmów, powinny być stosowane nośniki oraz właściwa formulacja tych 

nośników z mikroorganizmami. Zadaniem formulacji jest osłona i poprawa 

przeżywalności organizmów w środowisku glebowym, a także umożliwienie 

ich dłuższego przechowywania. 

Alginian sodu jest jednym z bardziej popularnych polimerów stosowanych 

do kapsułkowania mikroorganizmów. Ważną cechą tego polimeru jest zdolność 

do tworzenia żelowych kapsuł (granul), które ulegają degradacji w środowisku 

glebowym. W granulach można „uwięzić” liczne komórki mikroorganizmów, 

które zachowują aktywność metaboliczną w trakcie długotrwałego 

przechowywania. W glebie są stopniowo uwalniane w miarę biodegradacji 



ISBN 978-83-60775-31-8 

385

386 

żelu. Kapsułkowane bakterie, wprowadzane do nie sterylnej gleby przeżywają 

lepiej i intensywniej kolonizują korzenie niż bakterie zastosowane w formie 

wodnej zawiesiny. 

Stwierdzono, że najbardziej przydatne do inokulacji są mikrokapsuły alginianowe 

o średnicy 100-200 μm. Przeżywalność mikroorganizmów w tych 

kapsułach jest wyższa niż w większych granulach ze względu na dostęp tlenu. 

Celem badań jest opracowanie prostej i wydajnej metody formulacji aktywnych 

mikroorganizmów za pomocą mikrokapsuł alginianowych, która zapewni 

ich żywotność oraz stabilizację w trakcie przechowywania, a także wpłynie 

korzystnie na działanie tych mikroorganizmów po ich zastosowaniu w uprawach 

roślin. Prowadzone są również badania nad optymalizacją produkcji mikrokapsuł 

za pomocą dodatku różnych substancji wspomagających. 

Dla wytwarzania mikrokapsuł zmodyfikowano metodę produkcji w zawiesinie 

dyspersyjnej. Zastosowano następujące substancje wspomagające: odtłuszczone 

mleko, otręby pszenne, torf i chitozan. Oceniano wpływ proporcji 

oraz czasu mieszania tych składników na formowanie mikrogranul. Po wytworzeniu 

granul określano ich masę całkowitą, mierzono średnicę oraz badano 

liczebność mikrooragnizmów w zależności od dodatku materiału wspomagającego 

oraz zastosowanego izolatu. Część wytworzonych mikrogranul 

poddano procesowi „ponownego namnażania”. Następnie po odfiltrowaniu 

ponownie oceniano liczebność zasiedlających je mikroorganizmów. Najwięcej 

granul uzyskiwano w wariancie z dodatkiem torfu. Z kolei dodatek otrąb 

i chitozanu zwiększał średnicę pozyskiwanych granul. Stwierdzono różnice 

pomiędzy zastosowanymi izolatami bakterii w stopniu zasiedlania granul. Po 

„namnażaniu” liczebność mikroorganizmów w granulach zwiększała się ok. 

dziesięciokrotnie. Granule przechowywano w temperaturze 4 o C. W trakcie 

przechowywania sukcesywnie pobierano próby dla oceny przeżywalności mikroorganizmów 

oraz stopnia skażenia granul. 

Badania finansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, 

grant nr NN310119037. 

Summary 

VIABILITY OF MICROORGANISMS IN ALGINATE MICROBEADS 

SUPPLEMENTED WITH CARRIER MATERIALS 

The aim of the work was to develop the method of formulation of selected 

biocontrol agents, to enhance their survival during soil application and storage. 

The technique of alginate microbeads production was modified to obtain high 

yield of entrapped microorganisms. To increase viability of cells in the process 

of granules production, and then during long storage, carrier materials were

added to the beads. For this purpose different concentrations of peat, chitosan, 

wheat bran or skim milk were used. After granulation the yield, size and the 

number of cells entrapped in alginate microbeads were measured, according 

to the microorgamisms and carrier type used in the experiment. The highest 

yield of microbeads was obtained when sodium alginate was amended with 

peat. Application of chitosan and wheat bran increased size of the granules. 

The microbeads containing bacterial cells were cultured in nutrient broth for 24 

hours to increase the number of bacteria inhabiting the granules. It was found, 

that this additional treatment about ten-folds enhanced the number of cells 

in the granules. The microbeads were stored wet at 4 o C and microorganisms 

viability and beads contamination were estimated. 

387

388 

OCENA ZDROWOTNOŚCI DĘBU NA PODSTAWIE 

STOPNIA UBYTKU APARATU ASYMILACYJNEGO 

WYBRANYCH DRZEWOSTANÓW DĘBOWYCH 

NADLEŚNICTWA SMOLARZ 

Wojciech Szewczyk i Marlena Baranowska 



wszew@up.poznan.pl 

Dąb bezszypułkowy i dąb szypułkowy ma ogromne znaczenie w gospodarce 

leśnej kraju. Drewno charakteryzuje się dużą wartością użytkową, a co za tym 

idzie ekonomiczną. Nie należy także pomniejszać roli jaką dęby odgrywają 

w ekologii lasu oraz w tworzeniu siedlisk leśnych. Celem pracy była ocena 

stanu zdrowotności wykonana na podstawie stopnia defoliacji drzewostanów 

dębowych w Nadleśnictwie Smolarz. Ocenę stopnia ubytku aparatu asymilacyjnego 

przeprowadzono w 10 oddziałach Leśnictwa Górzyska i w jednym 

oddziale należącym do Leśnictwa Czarny Las. Drzewostany, na których przeprowadzono 

obserwacje należą do VI klasy wieku (od 113 do 167 lat), których 

wiek rębności wynosi 180 lat. Większość oddziałów stanowi wyłączone 

drzewostany nasienne regionu matecznego 104 dębu bezszypułkowego. Ocena 

stopnia ubytku aparatu asymilacyjnego stanowi integralną część monitoringu 

fitopatologicznego przyjętego powszechnie w Europie. Analiza stanu zdrowotnego 

dębów przeprowadzona w Nadleśnictwie Smolarz wykazała, że drzewa 

były uszkodzone głównie w stopniu średnim – 40%, 28% w lekkim, 27% nie 

wykazało uszkodzeń. Przeciętny stopień defoliacji w Nadleśnictwie to stopień: 

2, czyli drzewa uszkodzone w stopniu średnim. Według danych Głównego 

Urzędu Statystycznego z 2010 roku 14,4% dęba w Polsce nie wykazało uszkodzeń, 

57,4% charakteryzowało się słabymi uszkodzeniami, 27,2% średnimi, 

a 0,9% silnymi. Obserwacje przeprowadzone w Nadleśnictwie Wołów w 2005 

i w 2010 roku wykazały, że sytuacja dębów na tym terenie jest zła. Drzewostany 

Pomorza Zachodniego są najbardziej uszkodzonymi drzewostanami w Polsce, 

których sytuacja pogarsza się gwałtownie z roku na rok. Obserwuje się co 

raz to większy odsetek drzew martwych. 



ISBN 978-83-60775-31-8

Summary 

ASSESSMENT OF THE HEALTH CONDITION OF OAK 

ON THE BASIS OF THE DEGREE OF ASSIMILATION APPARATUS 

LOSSES IN OAK STAND OF THE SMOLARZ FOREST DISTRICT 

Sessile oak trees and common oak trees have a colossal importance In the 

forest economy. Their wood is characterized by a high use value and thereby a 

significant economic value. The oak trees play also an import ant role In forest 

economy and In the creation of forest habitats. The objective of the presented 

report also includes an estimation of the tree health condition which has been 

carried out on the basis of the defoliation degree of oak stands in the Forest 

District Smolarz.An estimation of the losses in the assimilation apparatus has 

been carried out in two division of the Górzyska and in one division belonging 

to Czarny Las. These stands belong to the age classes ranging from 113 to 

167 years and their felling maturity reaches 180 years. The majority of the 

compartments consist of separated seed crop stands of the parent tree region 

including 104-year old sessile oaks. The estimation of losses in the assimilation 

apparatus constitutes an integral part of a phytopathological monitoring 

commonly accepted in Europe. An analysis of the health condition of oak trees 

carried out in Forest District Smolarz has shown that the trees are mainly 

damaged in a medium degree (40%), 28 % of trees show slight degree damages 

and 27% did not show any damages. The average degree of defoliation in 

the Forest District showed the second degree damage, i.e. medium damage. 

According to data of Central Bureau for Statistics, in the year 2010, 14.4% of 

oak trees in Poland did not show any damages, 57.4% showed slight damages, 

27.2% were characterized by medium damages and only 0.9% were significantly 

damaged. Observations carried out in the Forest Division Wołów, in the years 

2005 and 2010 showed that the situation of oaks on that area was bad. The tree 

stands in West Pomerania represented the most damaged stands in Poland 

and their situation is deteriorating rapidly from year to year. The number of 

dead trees shows a progressing increase every year. 

389

390 

KIEŁKOWANIE, WIGOR I ZDROWOTNOŚĆ 

NASION KOPRU (ANETHUM GRAVEOLENS L.) 

PRODUKOWANYCH W POLSCE 

Dorota Szopińska, Krystyna Tylkowska, Magdalena Jarosz, 

Chunhui Song i Stefan Kopacz 

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Nasiennictwa Ogrodniczego, 

ul. Szamotulska 28, Baranowo, 62-081 Przeźmierowo 

dorota.szopinska@up.poznan.pl 

Koper ogrodowy jest jednoroczną rośliną przyprawową i leczniczą, pochodzącą 

z regionu Morza Śródziemnego, powszechnie uprawianą w Polsce. Należy 

do rodziny Apiaceae, a jego owocem jest rozłupnia złożona z dwóch rozłupek 

(nazywanych nasionami), charakteryzujących się wysoką zawartością olejku 

eterycznego. Stanowią one zarówno materiał siewny, jak i surowiec wykorzystywany 

w ziołolecznictwie i przemyśle spożywczym. Szerokie zastosowanie 

wpływa na wysokie wymagania co do ich jakości. Szczególnie istotna jest znajomość 

mikroorganizmów grzybowych, ponieważ niektóre z nich mogą mieć 

zdolność tworzenia toksyn, szkodliwych zarówno dla roślin, jak i ludzi. Celem 

pracy było określenie zdolności kiełkowania, wigoru i zdrowotności nasion kopru 

produkowanych w Polsce oraz ustalenie najlepszej metody wykrywania 

i identyfikacji grzybów w nasionach tego gatunku. 

Testowano 12 prób nasion kopru wyprodukowanych w latach 2008 i 2009 

(odm. Amat – 3 próby, odm. Ambrozja – 3 próby, odm. Krezus – 2 próby, odm. 

Skaner – 4 próby). 

Określano zdolność kiełkowania, liczbę kiełków anormalnych chorych i nasion 

martwych. Wigor nasion badano określając szybkość i równomierność 

kiełkowania. Zastosowano 7 metod oceny zdrowotności nasion: test bibułowy 

z przemrażaniem nasion, test bibułowy z mannitolem, test bibułowy z glikolem 

polietylenowym, test agarowy na pożywce dekstrozowo-ziemniaczanej (PDA) 

z odkażaniem nasion i bez ich odkażania oraz test agarowy ze zmniejszonym 

udziałem pożywki PDA z odkażaniem nasion i bez ich odkażania. Nasiona 

inkubowano 10 i 14 dni. 

Nasiona testowanych prób charakteryzowały się na ogół niską zdolnością 

kiełkowania (21,0-71,0%; średnio 45,3%), związaną z dużym udziałem siewek 



ISBN 978-83-60775-31-8

anormalnych chorych (8,0-72,0%; średnio 23,3%) oraz nasion martwych (2,0- 

56,0%; średnio 21,0%). Próby różniły się znacząco szybkością i równomiernością 

kiełkowania. Czas potrzebny do wykiełkowania 1% nasion z ogólnej liczby 

nasion kiełkujących (T 1 ) wahał się u poszczególnych prób od 0,67 dnia do 2,06 

dni (średnio 1,58 dni), średni czas kiełkowania jednego nasienia (MGT) wynosił 

od 2,59 do 6,58 dni (średnio 3,64 dni), a czas potrzebny do wykiełkowania 

od 25 do 75% nasion z ogólnej liczby nasion kiełkujących (U 75-25 ) wynosił od 

0,52 dnia do 7,23 dni (średnio 1,76 dni). 

Wykryto 30 gatunków/rodzajów grzybów zasiedlających nasiona. Spośród 

nich najczęściej występowały: Alternaria alternata (Fr.) Keissler, Cladosporium 

spp., Epicoccum nigrum Link., Fusarium spp., Gonatobotrys simplex 

Corda, Penicillium spp., Rhizopus spp., Stemphylium spp. i Ulocladium spp. 

Wydłużenie okresu inkubacji nie miało wpływu na wykrywalność większości 

grzybów, za wyjątkiem Fusarium spp., Gonatobotrys simplex, Penicillium spp. 

i Rhizopus spp. Na podstawie otrzymanych wyników stwierdzono, że do dalszych 

badań nad oceną zdrowotności nasion kopru można zarekomendować 

test bibułowy z przemrażaniem nasion, test bibułowy z mannitolem i test bibułowy 

z glikolem polietylenowym. 

Summary 

GERMINATION, VIGOUR AND HEALTH OF DIIL 

(ANETHUM GRAVEOLENS L.) SEEDS PRODUCED IN POLAND 

Dill is an annual spice and medicinal plant originated from Mediterranean 

Region, commonly grown in Poland. The plant belongs to the Apiaceae 

family and its fruit is schizocarp composed of two mericarps (termed seeds), 

characterized by high content of essential oil. They are used for sowing 

purposes as well as in medicine and food industry. This broad usage requires 

high quality. Knowledge on the presence of fungal microorganisms is especially 

important because some of them could produce toxins harmful for plant and 

humans. The aims of the experiment was to determined germination capacity, 

vigour and health of dill seeds produced in Poland and finding the best method 

for detection and identification of fungi in the seeds of the species. 

Twelve dill seed samples (cv. Amat – 3 samples, cv. Ambrozja – 3 samples, 

cv. Krezus – 2 samples, cv. Skaner – 4 samples) produced in the years 2008 and 

2009 were tested. 

Germination capacity, number of abnormal diseased seedlings and dead 

seeds were determined. Speed and uniformity of germination characterized 

seed vigour. Seven methods for seed health testing were applied: deep freezeblotter 

test, blotter test with polyethylene glycol, blotter test with mannitol, 

agar test on potato dextrose agar (PDA) after seed disinfection, agar test on 

391

392 

PDA without seed disinfection, agar test on reduced PDA after seed disinfection 

and agar test on reduced PDA without seed disinfection. Seeds were incubated 

10 and 14 days. 

Generally the seeds were characterized by low germination capacity (21.0- 

71.0%; 45.3% on average), which was in conjunction with high number of 

abnormal diseased seedlings (8.0-72.0%; 23.3% on average) and dead seeds 

(2.0-56.0%; 21.0% on average). The samples differed significantly in speed and 

uniformity of germination. Time to 1% of a total number of germinating seeds 

(T 1 ) ranged from 0.67 to 2.06 days (1.58 days on average), mean germination 

time (MGT) – from 2.59 to 6.58 days (3.64 days on average) and time from 25 

to 75% of a total number of germinating seeds (U 75-25 ) ranged from 0.52 to 7.23 

days (1.76 days on average). 

Thirty fungal species/genera infesting the seeds were identified. Alternaria 

alternata (Fr.) Keissler, Cladosporium spp., Epicoccum nigrum Link., 

Fusarium spp., Gonatobotrys simplex Corda, Penicillium spp., Rhizopus spp., 

Stemphylium spp. and Ulocladium spp. occurred in the highest frequency. 

Prolonging incubation period had no influence on the detection of most fungi 

observed, except Fusarium spp., Gonatobotrys simplex, Penicillium spp. and 

Rhizopus spp. It was found, on the base of obtain results, that the deep freezeblotter 

test, blotter test with mannitol and blotter test with polyethylene glycol 

could be recommended for the further study on dill seeds health testing.

POZOSTAŁOŚCI ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN 

W WARZYWACH KAPUSTNYCH 

Ewa Szpyrka, Magdalena Słowik-Borowiec i Anna Kurdziel 

Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Terenowa Stacja 


e.szpyrka@iorpib.poznan.pl 

Wstęp 

Laboratorium Badania Pozostałości Środków Ochrony Roślin Instytutu 

Ochrony Roślin-Państwowego Instytutu Badawczego w Rzeszowie prowadzi 

badania pozostałości środków ochrony roślin (ś.o.r.) w materiale pochodzenia 

roślinnego, w glebie i wodzie. Badania te prowadzone są w ramach urzędowej 

kontroli realizowanej we współpracy z Państwową Inspekcją Ochrony Roślin 

i Nasiennictwa, a także na zlecenie firm zajmujących się produkcją oraz przetwórstwem 

owoców i warzyw. 


W 2010 roku kontroli poddano 5 upraw należących do grupy kapustnych: 

brokułu, kalafiora, kapusty głowiastej białej, kapusty brukselskiej oraz kapusty 

pekińskiej. Program obejmował oznaczenie 133 substancji aktywnych ś.o.r., 

wraz z metabolitami oraz produktami ich rozkładu. Do analizy stosowano zwalidowane 

metody chromatograficzne (GC/ECD/NPD) umożliwiające jednoczesne 

wykrycie wielu związków. Uzyskane wyniki porównywano z najwyższymi dopuszczalnymi 

poziomami pozostałości (NDP) obowiązującymi w Polsce (Rozporządzenie 

2005). 

W 2010 roku laboratorium uczestniczyło w międzynarodowych badaniach 

biegłości organizowanych przez Unię Europejską oraz w krajowych porównaniach 

międzylaboratoryjnych uzyskując poprawne wyniki i potwierdzając tym 

samym swoje kompetencje w zakresie prowadzonych badań. 

Wyniki i ich omówienie 

Wykonano analizy 87 próbek warzyw z grupy kapustnych. Pozostałości ś.o.r. 

stwierdzono w 28 próbkach (32%), przy czym w 7 próbkach (8%) przekroczyły 

one poziom NDP. Przekroczenia te wystąpiły w 1 próbce brokułu (pozostałość 

chloropiryfosu) i w 5 próbkach kapusty pekińskiej (pozostałości chlorotaloni- 



ISBN 978-83-60775-31-8 

393

394 

lu, chloropiryfosu, dimetoatu, i trifloksystrobiny). Najwięcej pozostałości ś.o.r. 

stwierdzono w kapuście pekińskiej (66%) i kapuście brukselskiej (40%), natomiast 

najmniej w kalafiorze (4%). 

Najczęściej wykrywanymi substancjami były insektycydy: chloropiryfos oraz 

cypermetryna. W 2 próbkach kapusty pekińskiej wykryto pozostałości pirymetanilu 

– substancji aktywnej wchodzącej w skład ś.o.r. niezalecanych do ochrony 

tej uprawy. 

Uzyskane wyniki badań korelują z wynikami monitoringu pozostałości ś.o.r. 

prowadzonego na terenie całego kraju w roku 2009 (Nowacka i in. 2010). Szczegółowe 

dane o poziomach pozostałości ś.o.r. zamieszczone zostały w tabeli 1. 

Zgodnie z polskimi przepisami, informacje o przekroczeniach NDP stwierdzonych 

w uprawach oraz o zastosowaniu niedozwolonych preparatów zostały 

przekazane do Krajowego Punktu Kontaktowego w ramach systemu wczesnego 

ostrzegania o niebezpiecznych produktach żywnościowych i środkach żywienia 

zwierząt RASFF. 

Tabela 1. Występowanie pozostałości ś.o.r. w owocach i warzywach 

Uprawa 

Liczba 

badanych 

próbek 

Substancja aktywna 

Liczba próbek z 

pozostałościami 

Zakres wykrywanych 

pozostałości 

min max 

[mg/kg] [mg/kg] 

NDP* 

[mg/kg] 

Brokuł 15 

chloropiryfos 

cypermetryna 

3 

1 

0,02 

0,04 

0,082 — 

0,05 

0,5 

Kalafior 27 pirimikarb 1 0,01 — 2 

Kapusta 

chloropiryfos 

1 

0,01 

— 1 

głowiasta 11 

iprodion 

1 

0,11 

— 5 

biała 

pirimikarb 

1 

0,01 

— 1 

Kapusta 

brukselska 

5 

boskalid 

chloropiryfos 

trifloksystrobina 

1 

1 

1 

0,03 

0,02 

0,01 

— 

— 

— 

2 

0,05 

0,5 

azoksystrobina 

2 

0,03 

boskalid 

2 

0,30 

chloropiryfos 

8 

0,01 

chlorotalonil 

lambda- 

1 

0,05 

Kapusta 

pekińska 

29 

cyhalotryna 

cypermetryna 

1 

7 

deltametryna 

1 

dimetoat 

3 

iprodion 

3 

pyrimetanil 

2 

trifloksystrobina 

1 

2 

0,01 

0,01 

0,13 

0,032 0,06 

0,031 0,092 — 

0,36 

0,722 — 

— 

0,29 

— 

0,052 1,28 

0,041 5 

10 

0,5 

0,01 

1 

1 

0,5 

0,02 

5 

0,05 

— 0,02 

*NDP – najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości 

1 – substancja, której stosowanie nie jest zalecane w danej uprawie 

2 – substancja, której pozostałość przekroczyła najwyższy dopuszczalny poziom (NDP)

Wnioski 

Uzyskane wyniki badań wskazują na problemy rolników z ochroną upraw 

z grupy kapustnych, w szczególności kapusty pekińskiej, przed szkodnikami 

i chorobami, a także na potrzebę objęcia dalszą kontrolą stosowania ś.o.r. 

w tych uprawach. 

Summary 

PESTICIDE RESIDUES IN BRASSICA VEGETABLES 

In 2010 87 samples of brassica vegetables were surveyed. Pesticide residues 

were found in 28 (32%) of them. The most often insecticides were found: 

chlorpyrifos and cypermethrin. In 2 samples of Chinese cabbage pyrimethanil 

residues were found, which is not recommended for protection of that kind of 

crop. Violations of Maximum Residue Limits were found in 7 (8%) of analysed 

samples. 

Literatura 

Rozporządzenie (WE) nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 

23 lutego 2005 r. zmieniające dyrektywę Rady 91/414/EWG w sprawie najwyższych 

dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów w żywności 

i paszy pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz na ich powierzchni (Dz. 

Urz. UE, L 70/1, z dnia 16.03.2005 r., z późn. zm.). 

Nowacka A., Gnusowski B., Walorczyk S., Drożdżyński D., Wójcik A., Raczkowski, 

Hołodyńska A., Barylska E., Ziółkowski A., Chmielewska E., Rzeszutko 

U., Giza I., Jurys J., Łozowicka B., Kaczyński P., Rutkowska E., 

Jankowska M., Szpyrka E., Rupar J., Rogozińska K., Kurdziel A., Słowik- 

-Borowiec M., Kuźmenko A., Szala J., Sadło S., 2010: Pozostałości środków 

ochrony roślin w płodach rolnych (rok 2009). Progress in Plant Protection/ 

Postępy w Ochronie Roślin 50 (4): 1947-1962. 

395

396 

MIKOTOKSYNY W WARZYWACH EKOLOGICZNYCH 

Justyna Szwejda-Grzybowska, Ryszard Kosson, Magdalena 

Tuszyńska i Magdalena Szczech 

Instytut Ogrodnictwa, Oddział Warzywnictwa, Pracownia Przetwórstwa 

i Oceny Jakości Warzyw, ul. Konstytucji 3 Maja 1/3, 96-100 Skierniewice 

justyna.grzybowska@iwarz.pl 

Rolnictwo ekologiczne staje się coraz bardziej popularne, ponieważ rośnie 

popyt na świeże i wysokiej jakości warzywa i owoce. Produkty ekologiczne, ze 

względu na wykluczenie z systemu uprawy pestycydów i nawozów przetworzonych 

przemysłowo są uznawane za zdrowsze niż produkty z gospodarstw 

konwencjonalnych, które mogą zawierać pozostałości zastosowanych środków 

chemicznych. Z drugiej jednak strony, w uprawach gdzie nie używa się tych 

środków istnieje niebezpieczeństwo intensywnego rozwoju szkodliwych mikroorganizmów, 

w tym grzybów produkujących mikotoksyny. Związki te są toksycznymi 

metabolitami wtórnymi grzybów strzępkowych, tzw. pleśni, które 

wytwarzają je jako produkt uboczny lub w celach obronnych. Mikotoksyny kumulując 

się w organizmie mogą mieć silne działanie toksyczne, mutagenne lub 

teratogenne (Chełkowski 2010, Pitet 2005). Ze względu na różnorodne efekty 

toksyczne i wysoką odporność na działanie temperatury, obecność mikotoksyn 

w żywności stanowi potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt. 

Obecnie poznanych jest około czterystu metabolitów grzybów i ich pochodnych, 

które zaklasyfikowano do mikotoksyn (Chełkowski 2010). Podzielono je 

na sześć grup różniących się sposobem oddziaływania na organizmy wyższe: 

aflatoksyny, ochratoksyna A, patulina, fumonizyny, deoksyniwalenol (trichoteceny) 

i zearalenon (Chełkowski 2010, Pitet 2005). Związki te są syntetyzowane 

przez niektóre szczepy grzybów należących do rodzajów bardzo często 

spotykanych na roślinach warzywnych lub w produktach spożywczych pochodzenia 

roślinnego. Na przykład grzyby z rodzaju Aspergillus i Penicillium 

mają zdolność do wytwarzania aflatoksyn, ochratoksyny A i patuliny. Z kolei 

powszechne w uprawach grzyby Fusarium produkują fumonizyny, deoksyniwalenol 

i zearalenon. Zanieczyszczenie produktów rolnych mikotoksynami 

może nastąpić już podczas wegetacji roślin na polu. Ogromne zagrożenie stanowi 

jednak również rozwój grzybów toksynotwórczych na artykułach rolnych 

po zbiorze oraz podczas ich przechowywania w nieodpowiednich warunkach 



ISBN 978-83-60775-31-8

(Moss 1989). Rozwój tych grzybów nie zawsze jest widoczny. Czasem produkty 

bez wyraźnych objawów pleśnienia mogą zawierać mikotoksyny (Pitet 2005). 

Dlatego tak ważna jest kontrola jakości żywności, w tym produktów pochodzących 

z gospodarstw ekologicznych, które mogą być bardziej podatne na skażenie 

mikotoksynami. 

Jak dotąd przeprowadzono niewiele badań dotyczących obecności mikotoksyn 

w warzywach. Nie ma też wyraźnych dowodów na to, że warzywa ekologiczne 

mogą zawierać więcej lub mniej mikotoksyn niż warzywa konwencjonalne. 

Z tego względu podjęto badania, których celem była ocena stopnia 

skażenia mikotoksynami warzyw produkowanych w gospodarstwach ekologicznych 

na terenie Polski. 

W pracy przedstawiono jednoroczne badania prób warzyw ekologicznych 

pobieranych w 12 gospodarstwach ekologicznych oraz 6 gospodarstw konwencjonalnych 

położonych w na terenie województw: łódzkiego, mazowieckiego 

i lubelskiego. Zawartość mikotoksyn badano w korzeniach marchwi i buraka 

ćwikłowego bezpośrednio po zbiorach oraz po przechowywaniu w chłodni, 

w temperaturze 3 o C przez 6 miesięcy. Analizowano obecność aflatoksyn ogółem, 

zearalenonu i ochratoksyny A. Zawartości mikotoksyn oznaczano za 

pomocą metody immunoenzymatycznej ELISA z wykorzystaniem testów Radiascreen 

firmy R-Biopharm AG na obecność wybranych mikotoksyn (Radiascreen® 

Aflatoxin Total, Radiascreen® Zearalenon, Radiascreen® Ochratoxin 

A). Testy wykonywano na czytniku Stat Fax 3200. Do ewaluacji wyników użyto 

oprogramowanie Rida Soft Win. Granica wykrywalności dla oznaczanych 

mikotoksyn wynosiła ok. 0,05 µg/kg (ppb). Korzenie marchwi i buraków wybierano 

losowo z prób 10 kg. Do badań pobierano 10 – 15 korzeni, które homogenizowano 

z 70% metanolem. Homogenizaty filtrowano za pomocą bibuły 

filtracyjnej, a filtrat wykorzystywano do wykonania testów Radiascreen 

W korzeniach warzyw, analizowanych bezpośrednio po zbiorach, stwierdzono 

głównie obecność aflatoksyn. Największe zawartości wykryto w marchwi, 

przy czym wyższy poziom tej mikotoksyny stwierdzano zawsze w próbach 

z gospodarstw ekologicznych. Zearalenon był obecny w niewielkich ilościach 

w korzeniach marchwi, ale nie obserwowano różnic między uprawą ekologiczną 

i konwencjonalną. Wykrywalność ochratoksyny A była bardzo niska we 

wszystkich badanych próbach. 

Po półrocznym przechowywaniu zawartość mikotoksyn w próbach warzyw 

wyraźnie wzrosła. W przypadku aflatoksyn wzrost ten obserwowano szczególnie 

w korzeniach marchwi i buraków z gospodarstw konwencjonalnych. 

We wszystkich próbach znacząco wzrosły zawartości zearalenonu i ochratoksyny 

A. Więcej zearalenonu wykrywano w korzeniach buraka. Nie stwierdzono 

różnic między materiałem roślinnym z gospodarstw ekologicznych ikonwencjonalnych. 

W przypadku ochratoksyny A największe zawartości wykrywano 

w korzeniach buraków ekologicznych. 

397

398 

Badania będą kontynuowane w kolejnych latach w gospodarstwach ekologicznych 

i konwencjonalnych położonych również w innych rejonach Polski. 

Summary 

MYCOTOXINS IN ORGANIC VEGETABLES 

Mycotoxins are toxic metabolites produced by filamentous fungi belonging 

mostly to genera Aspergillus, Penicillum and Fusarium. They may be present in 

various plant products causing immunological effects, specific organ damage or 

cancer in human or animals. Organic products, not treated with pesticides, are 

supposed to be especially exposed to mycotoxic contamination. The aim of the 

work was to control the quality of organic vegetables on the base of mycotoxins 

concentration. The presence of aflatoxins, zearalenon and ochratoxin A in carrot 

and beetroot was studied. When the fresh collected roots were examined only 

aflatoxins were detected. The concentration of this mycotoxin was about two 

times higher in the plant material collected from organic farms compared to 

conventional culture. After six month of storage in 3 o C the content of mycotoxins 

increased, especially in the vegetables from conventional farms. The highest 

concentrations were for aflatoxins and ochratoxin A. Generally there were no 

differences between the samples from organic and conventional farms. 

Literatura 

Chełkowski J., 2010: Mikotoksyny, grzyby toksyno twórcze i miko toksykozy. 

Wersja on-line: www.cropnet.pl/mycotoxin 

Pitet A., 2005: Naturalne występowanie mikotoksyn w żywności i paszach – 

nowe dane. Wyd. Natura 12, 1. 2. Grochowalski A.: Sample pretreatment 

methods for the determination of mycotoxins and other hazardous substances 

(dioxin). In food and feeding material using gas chromatography and 

double fragmentation mass spectrometry GC-MS/MS. IV Międzynarodowa 

Konferencja Naukowa, Olsztyn 2004, s. 45. 

Moss M. O., 1989: Mycotoxins of Aspergillus and other filamentous fungi. 

Journal of Applied Bacteriology. Symposium Supplement: 695.

WYSTĘPOWANIE I SZKODLIWOŚĆ WAŻNYCH 

GOSPODARCZO CHORÓB ZBÓŻ I KUKURYDZY 

W POLSCE W LATACH 2006-2010 

Anna Tratwal i Felicyta Walczak 



A.Tratwal@iorpib.poznan.pl 

Gromadzenie informacji o szkodliwości agrofagów jest ściśle związane z potrzebami 

rolnictwa, ma ważne znaczenie w planowaniu ochrony roślin. Podstawowym 

działaniem, dzięki któremu uzyskuje się wiedzę o występowaniu 

i szkodliwości agrofagów są powszechne systematyczne obserwacje prowadzone 

na polach, w sadach, warzywnikach i innych miejscach produkcji roślinnej 

i jej przechowywania, tzw. monitoring agrofagów. Na terenie Polski monitorowanie 

agrofagów prowadzone jest przez pracowników Państwowej Inspekcji 

Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN) według metodyk opracowanych 

przez pracowników naukowych Instytutu Ochrony Roślin – Państwowego Instytutu 

Badawczego (IOR – PIB) w Poznaniu i opublikowanych w Instrukcjach 

oraz aneksach do instrukcji i poradnikach, dotyczących sygnalizacji, prognozowania 

i rejestracji chorób i szkodników roślin rolniczych. 

Jednym z celów monitorowania agrofagów jest ocena ich szkodliwości, która 

wyrażana jest procentem porażonych roślin, liści, źdźbeł, kłosów, kolb itp. w 

zależności od obserwowanego agrofaga. Zgodnie z opracowanymi metodykami 

przeprowadzana jest jeden raz w roku w terminie ściśle określonym, indywidualnie 

dla każdego agrofaga. Wyniki obserwacji uzyskane w latach 2006- 

2010, podobnie jak w innych latach, przekazywane były przez pracowników 

PIORiN do Zakładu Metod Prognozowania Agrofagów i Ekonomiki Ochrony 

Roślin IOR – PIB w Poznaniu. Uzyskiwane każdego roku dane, dotyczące 

szkodliwości ważnych gospodarczo agrofagów, stanowią podstawowe źródło 

informacji o stanie fitosanitarnym roślin uprawnych w odniesieniu do obszaru 

całego kraju, a gromadzone na przestrzeni lat umożliwiają analizę wahań 

zmian liczbowych i rejonizacji występowania agrofagów. 

W latach 2006–2010 monitorowanymi, ważnymi gospodarczo chorobami 

zbóż były: mączniak prawdziwy zbóż –Blumeria graminis DC., rdza brunatna 



ISBN 978-83-60775-31-8 

399

400 

pszenicy – Puccinia recondita Rob. ex Desm. f. sp. tritici (Erikss.) C.O. Johnson, 

septorioza plew pszenicy – Phaeosphaeria nodorum (Müller) Hedjaroude, łamliwość 

źdźbła zbóż – Molisia yallundae Wollwork et Spooner, zgorzel podstawy 

źdźbła – Gaeumannomyces graminis (Sacc.) Arx et Olivier. Występowanie wymienionych 

chorób odnotowywane było powszechnie na terenie całego lub niemal 

całego kraju. Od roku 2008 oceniano ponadto nasilenie występowania fuzarioz 

kłosów zbóż i kolb kukurydzy – Fusarium spp., które z powodu zwiększenia 

się ich nasilenia występowania zostały uznane za agrofagi ważne gospodarczo. 

Na podstawie analizy pięcioletnich wyników ogólnokrajowej oceny szkodliwości 

agrofagów stwierdzono chociaż nieznacznie ale systematyczne zwiększanie 

się już od roku 2006 nasilenia występowania łamliwości źdźbła zbóż 

(z 3,8% porażonych źdźbeł do 4,8% w roku 2010) i zgorzeli podstawy źdźbła 

(z 3,2% porażonych roślin do 3,6% w roku 2010). W przypadku septoriozy plew 

pszenicy jej szkodliwość zwiększała się w latach 2006-2009 (z 6,5% do 12,4%), 

a w roku 2010 stwierdzono mniejsze średnie w skali kraju nasilenie występowania 

odnotowując 9,8% porażonych kłosów. Natomiast zwiększanie się średniego 

dla Polski procentu porażonych źdźbeł pszenicy ozimej przez mączniak 

prawdziwy zbóż następowało od roku 2008 (z 11,7% do 14,0% w roku 2009 

i 17,2 % w roku 2010), podobnie przez rdzę brunatną pszenicy (w roku 2008 

obserwowano 6,8%, w 2009 – 8,5% a w 2010 – 12,2% i była to ponadto wartość 

wyższa od średniej wieloletniej). 

W przypadku fuzarioz monitorowanie oceny szkodliwości na pszenicy ozimej 

rozpoczęto w roku 2008, odnotowując średnio dla Polski 2,2% porażonych 

kłosów, 5,4% w 2009 i 3,5% w 2010. Natomiast fuzariozy występujące na kukurydzy 

w roku 2008 i 2009 spowodowały porażenie średnio w kraju 2,1% 

kolb, a w roku 2010 znaczne zwiększenie się szkodliwości do 4,1%. 

Analizując rejonizację występowania monitorowanych chorób zbóż można 

stwierdzić, że stałymi rejonami, w których odnotowywano największą ich 

szkodliwość w latach 2006-2010 były rejony województw: położonych na północy 

i częściowo w południowo-wschodniej i południowo-zachodniej Polsce. 

W przypadku fuzarioz kolb kukurydzy najwięcej porażonych kolb odnotowywano 

w południowo-wschodniej i zachodniej części kraju. 

Uzyskana wiedza, dotycząca znaczenia gospodarczego poszczególnych 

agrofagów, rejonizacji ich występowania, zmian w nasileniu szkodliwości jest 

wykorzystywana przy prognozowaniu długoterminowym i podejmowaniu decyzji 

o zwalczaniu agrofagów.

Summary 

OCCURENCE AND HARMFULNESS OF IMPORTANT CEREALS’ 

AND MAY’S DISEASES IN POLAND IN 2006-2010 

Collecting information concerning agrophages harmfulness is strictly 

connected with agriculture needs and have important meaning in the area of 

chemical control planning. Thanks to agrophages monitoring understood as a 

common and systematic observations provided at fields, orchards, vegetable 

gardens and other places where agriculture production and storage is provided, 

knowledge about occurrence and diseases harmfulness is possible. 

In Poland every year Plant Protection and Seed Health Inspection Service 

provide detailed field observations in order to get the information about 

phytosanitary state of agricultural plants. Obtained results from pests/diseases 

monitoring in connection with observations provide at the Plant Protection 

Institute at the Department of Forecasting and Registration Pest and Diseases, 

are the base of “Phytosanitary state of agricultural plants in Poland with 

prognosis to the next year” which is issued every year. 

In 2006-2010, in Poland more important diseases observed on cereals and mays 

were: powdery mildew – Blumeria graminis, brown rust – Puccinia recondita, 

septoria leaf spot – Septoria nodorum, take-all diseases - Pseudocercosporella 

herpotrichoides and Gaeumannomyces graminis (on winter wheat) and fusarium 

diseases on winter wheat ears and mays. 

Cereal’s diseases were observed in higher intensity at 2006-2010 at 

voivodeships located at north and partly south-west and south-east parts of 

Poland. 

Fusarium diseases on mays where observed in higher intensity at south-east 

and west part of Poland. 

Obtained results concerned agrophages economic value, regionalization, 

changes in harmfulness intensity is very useful for long-term prognosis and 

taking a decision about chemical control. 

401

402 

ZRÓŻNICOWANIE GENOMOWE I PATOGENICZNOŚĆ 

IZOLATÓW PHYTOPHTHORA PLURIVORA 

Z RÓŻNYCH ŹRÓDEŁ WODY 

Aleksandra Trzewik, Magdalena Ptaszek, Leszek B. Orlikowski 

i Teresa Orlikowska 


Aleksandra.Trzewik@insad.pl 

Phytophthora plurivora Jung & Burgess to glebowy patogen charakteryzujący 

się szerokim spektrum roślin żywicielskich. Obok materiału roślinnego 

oraz skażonej gleby lub podłoża istotnym jego źródłem w środowisku uprawowym 

jak i naturalnym jest woda. Zdaniem Honga i Moormana (2005) zakażona 

woda jest głównym jeśli nie jedynym źródłem chorób powodowanych przez 

Phytophthora spp. w szkółkach, sadach i warzywnikach. Stosowanie do podlewania 

roślin w szkółkach wody pobieranej z rzek, strumieni czy też lokalnych 

zbiorników wodnych, skażonej zarodnikami Phytophthora spp., może stanowić 

realne zagrożenie upraw i doprowadzić do znacznych strat w produkcji. 

Celem przeprowadzonych doświadczeń było zbadanie zmienności genomowej 

95 izolatów P. plurivora uzyskanych z rzek przepływających obok gospodarstw 

szkółkarskich i szklarniowych oraz ze zbiorników wodnych i kanałów, 

zlokalizowanych na terenie szkółek lub w ich pobliżu, przy pomocy markerów 

molekularnych uzyskanych techniką PCR-ISSR. Do analizy wytypowano 

8 rzek, 5 stawów i 2 kanały. Badano również zróżnicowanie chorobotwórczości 

izolatów względem różaneczników odm. ‘Nova Zembla’. Blaszki liściowe testowych 

roślin inokulowano fragmentami pożywki przerośniętej P. plurivora, po 

4 i 6 dniach inkubacji mierzono średnicę nekrozy. 

Uzyskane wyniki wskazują na dużą zmienność genomową badanych kultur. 

Dendrogram wygenerowany na podstawie analizy produktów reakcji PCR 

dzieli w/w izolaty na 2 główne grupy, wśród których można wyróżnić kilka 

podgrup. W jednej głównej grupie znalazły się izolaty uzyskane w miesiącach 

wczesno-wiosennych i późno-jesiennych. Izolaty o najsilniejszej i najsłabszej 

zdolności kolonizacji liści skupiły się w oddzielnych podgrupach drugiej grupy. 

Najbardziej chorobotwórczymi okazały się kultury uzyskane z kanałów odprowadzających 

nadmiar wody z kontenerowni na terenie szkółek ozdobnych. 

Kolonizowały one tkanki różaneczników istotnie szybciej aniżeli izolaty z rzek. 



ISBN 978-83-60775-31-8

Summary 

GENOMIC POLYMORPHISM AND PATHOGENICITY OF ISOLATES 

PHYTOPHTHORA PLURIVORA FROM DIFFERENT WATER SOURCES 

Phytophthora plurivora is the soil-borne pathogen with a wide range of host 

plants. Diseased plant material, contaminated soil and water are the sources 

of Phytophthora species in natural as well as cultivated environmental. In the 

opinion Hong and Moorman (2005) contaminated water, used for irrigation, is a 

primary, if not a sole, source of inoculum for Phytophthora disease of numerous 

nursery, fruit and vegetable crops. Used of water from rivers, streams or 

local reservoirs, contaminated with Phytophthora spp. for plant irrigation in 

nurseries, may cause high losses in the plant production. 

Genomic polymorphism and pathogenicity of P. plurivora was the purpose 

of this study. 95 isolates of P. plurivora were obtained from 8 rivers which are 

running near hardy ornamental nursery stocks and from 5 ponds and 2 canals, 

which are situated nearly or in nurseries. All isolates were used for inoculation 

of rhododendron leaf blades cv. ‘Nova Zembla’ by transferred of inocula on the 

middle point of leaves. After 4 and 6 days of incubation diameter of necrosis 

were measured. 

Obtained results indicated on high genomic diversity within this species. 

Dendrogram generated on the basis of an analysis of products of the PCR 

reaction is dividing isolates of P. plurivora into 2 major groups, amongst which 

a few subgroups are distinguish. In one major group were isolates obtained in 

early-spring and late-autumn months. Isolates with the strongest and weakest 

ability of the colonization of rhododendron tissues focussed in the separate 

subgroups. Isolates from canals colonized rhododendron leaves significantly 

faster than other cultures. 

403

404 

MIKROORGANIZMY ZASIEDLAJĄCE ZIARNO 

PSZENICY ORKISZ (TRITICUM SPELTA) UPRAWIANEJ 

W SYSTEMIE KONWENCJONALNYM I EKOLOGICZNYM 

Urszula Wachowska 1 , Bogumił Rychcik 2 , Wioletta Mikołajczyk 1 

i Katarzyna Kurek 1 



2 Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Katedra Systemów Rolniczych, 

pl. Łódzki 3, Olsztyn 

urszula.wachowska@uwm.edu.pl 

Wstęp 

Pszenica orkisz (Triticum spelta) posiada niewielkie wymagania pielęgnacyjno-ochronne. 

W porównaniu do innych gatunków pszenic charakteryzuje 

się lepszą wartością odżywczą oraz mniejszą podatnością na niektóre choroby. 

Cechy te predysponują ją do uprawy w rolnictwie ekologicznym. Pomimo braku 

chemicznej ochrony w tym systemie, czasami obserwuje się mały stopień 

zasiedlenie ziarna przez grzyby z rodzaju Fusarium, co ogranicza ryzyko jego 

zanieczyszczenia mikotoksynami. Wpływ ekologicznego systemu uprawy na 

równowagę między innymi grupami epifitów zasiedlających ziarno pszenicy 

orkisz jest słabo poznany. Wcześniejsze badania dowodzą, że ziarno licznie 

zasiedlone przez saprotroficzne bakterie i grzyby lepiej się przechowuje, stanowi 

także dobry materiał siewny do uprawy w rolnictwie ekologicznym. Celem 

badań była analiza liczebności zbiorowisk epifitycznych bakterii rodzaju 

Pseudomonas i Azotobacter oraz grzybów drożdżopodobnych i strzępkowych 

zasiedlających ziarniaki pszenicy orkisz uprawianej w systemie ekologicznym 

i konwencjonalnym. 

Materiały i metody 

Doświadczenie poletkowe zlokalizowano w Bałcynach w północno-wschodnim 

rejonie Polski. Przedmiotem badań była pszenica orkisz odmiany Schwabenkorn. 

Czynnikami doświadczenia były cztery płodozmiany 6-polowe (po 

dwa w systemie ekologicznym A i B oraz konwencjonalnym C i D) i obiekty 

z biopreparatem EM-A. Eksperyment założono metodą losowanych bloków 

w trzech powtórzeniach. W systemie konwencjonalnym oznaczonym symbolem 

C rośliny chroniono fungicydem Alert 375 SC zastosowanym w fazie pierwsze- 



ISBN 978-83-60775-31-8

go kolanka (BBCH 31) oraz preparatem Fandango 200 EC w okresie kłoszenia 

(BBCH 55). W płodozmianie D (konwencjonalnym intensywnym) w późniejszych 

fazach rozwojowych pszenicy orkisz dodatkowo wykonano zabieg preparatem 

Opera Max 147,5 SE (BBCH 75). W płodozmianie ekologicznym (B) 

oraz konwencjonalnym (D) na poletkach wprowadzono komercyjny biopreparat 

Efektywne Mikroorganizmy EM-A (Greenland Technologia EM Sp. z o.o.). Biopreparat 

aplikowano trzykrotnie zgodnie z zaleceniami producenta: doglebowo 

przed siewem oraz nalistnie wiosną (BBCH 22) i w okresie kłoszenia pszenicy 

ozimej (BBCH 55) w dawce po 20 l/ha. 

Ziarno do analiz mikrobiologicznych przeznaczono bezpośrednio po jego 

wymłóceniu. Zastosowano dwie techniki izolacji drobnoustrojów. Metoda posiewu 

zawiesin drobnoustrojów zmytych z powierzchni ziarniaków posłużyła 

do oceny liczebności bakterii rodzaju Pseudomonas i Azotobacter oraz grzybów 

drożdżoidalnych i strzępkowych. W celu uzyskania zawiesin drobnoustrojów 

10 gramowe próby ziarna wprowadzono do 250 ml kolb wypełnionych 90 ml 

sterylnej wody. Kolby wytrząsano, a następnie uzyskane zawiesiny wysiewano 

wgłębnie na odpowiednie podłoża. Do analizy struktury zbiorowisk grzybów 

strzępkowych zastosowano technikę wykładania ziarniaków na płytki Petriego 

wypełnione podłożem glukozowo-ziemniaczanym. Do przeprowadzenia analizy 

wariancji zastosowano program Statistica 9.0 (ANOVA). Do oceny istotności 

różnic między średnimi zastosowano test Newmana-Keulsa (P=0,01). 

Wyniki 

W latach 2008–2010 z ziarniaków pszenicy orkisz uprawianej w płodozmianach 

konwencjonalnych wyosobniono przeciętnie liczniejsze zbiorowiska analizowanych 

mikroorganizmów (bakterii rodzaju Azotobacter i Pseudomonas 

oraz grzybów drożdżoidalnych i strzępkowych) niż z ziarniaków roślin rosnących 

w płodozmianach ekologicznych. W zbiorowiskach drobnoustrojów pochodzących 

z płodozmianów ekologicznych bakterie rodzaju Azotobacter stanowiły 

od 57 do 60%. ogółu uzyskanych kolonii. Obecność znacznej liczby diazotrofów 

na powierzchni ziarniaków w okresie wschodów roślin sprzyja ich rozwojowi 

i podnosi wartość siewną ziarna. Liczebność zbiorowisk grzybów drożdżoidalnych 

i strzępkowych zmytych z powierzchni ziarniaków roślin uprawianych 

w ekologicznych była zróżnicowana, zdecydowanie większa na poletkach, na 

których pszenicę orkisz uprawiano po koniczynie z lucerną. Zbiorowiska grzybów 

strzępkowych pochodzących z tych płodozmianów były bardzo urozmaicone. 

Dominowały w nim kolonie saprotroficzne, patogeny rodzaju Fusarium 

izolowano rzadziej lub częściej niż z płodozmianów konwencjonalnych, w zależności 

od przedplonu. We wcześniejszych badaniach udowodniono, że w zależności 

od rejonu uprawy patogeny te rozwijają się gorzej lub lepiej na ziarnie 

zbóż uprawianych w systemie ekologicznym. 

Z ziarniaków pszenicy orkisz uprawianej po koniczynie czerwonej w płodozmianie 

konwencjonalnym C średnio z trzech lat badań uzyskano najliczniej- 

405

406 

sze zbiorowisko analizowanych diazotrofów. Grzyby strzępkowe pojawiały się 

tu dość często, gatunki rodzaju Fusarium stanowiły nawet 31,1 % wyosobnień. 

Zbiorowisko drobnoustrojów uzyskane z ziarniaków roślin rosnących w płodozmianie 

C po ziemniaku wyróżniło się najmniejszą liczebnością grzybów 

drożdżopodobnych. 

Intensywne zabiegi ochronne zastosowane w płodozmianie D wpływały 

znacząco na zachwianie homeostazy między drobnoustrojami. W zbiorowiskach 

tych dominowały bakterie rodzaju Pseudomonas, stanowiące od 49,7% 

do 64,1% ogółu kolonii epifitów ziarniaków w zależności od przedplonu. Dodatkowo 

z ziarniaków pszenicy orkisz uprawianej po ziemniaku traktowanej 

biopreparatem EM-A uzyskano najmniej liczne zbiorowisko analizowanych 

diazotrofów. Należy przypuszczać, że zmiany te obniżały mikrobiologiczną 

wartość siewną ziarna. W systemie tym na pozyskanym ziarnie roślin odnotowano 

także znaczny odsetek grzybów rodzaju Fusarium. 

Reasumując należy podkreślić, że w płodozmianach ekologicznych, na ziarnie 

orkiszu ozimego, zbiorowiska bakterii rodzaju Azotobacter stanowiły większy 

odsetek ogółu mikroorganizmów niż w płodozmianach konwencjonalnych. 

W systemie ekologicznym liczebność zbiorowisk grzybów strzępkowych oraz 

odsetek kolonii patogenów rodzaju Fusarium uzależnione były od przedplonu 

i aplikacji preparatu EM-A. Intensyfikacja uprawy w płodozmianach konwencjonalnych 

prowadziła do zwiększenia liczebności zbiorowisk bakterii rodzaju 

Pseudomonas na ziarniakach i ograniczenia liczby epifitycznych diazotrofów. 

Intensywne zabiegi ochronne nie eliminowały występowania grzybów rodzaju 

Fusarium. 

Summary 

MICROORGANISMS COLONIZING THE KERNELS OF SPELT 

(TRITICUM SPELTA) GROWN IN THE CONVENTIONAL 

AND ORGANIC FARMING SYSTEMS 

The effects of organic and conventional farming systems, forecrops and 

the Effective Microorganisms (EM-A) biofertilizer on the composition of 

microbial communities colonizing the kernels of spelt cv. Schwabenkorn were 

determined in a field experiment conducted in 2008 – 2010. Bacteria of the 

genus Azotobacter had a higher share of the microbial community in the organic 

system than in the conventional system. In the organic system, the abundance 

of filamentous fungi was affected by the forecrop and EM-A application. The 

occurrence frequency of Fusarium pathogens was also determined by the above 

factors. Intensive farming systems contributed to an increase in the population 

size of Pseudomonas bacteria isolated from spelt kernels, and to a decrease in 

the number of epiphytic diazotrophs. The applied protective treatment did not 

eliminate fungi of the genus Fusarium.

REAKCJA EPIFITÓW I ENDOFITÓW ZIARNA PSZENICY 

OZIMEJ NA ZABIEGI BIOLOGICZNE I CHEMICZNE 

Urszula Wachowska, Anna Daria Stasiulewicz-Paluch, 

Katarzyna Kurek i Wioletta Mikołajczyk 

Uniwersytet - Warmińsko Mazurski , Katedra Fitopatologii i Entomologii, 



Wstęp 

W uprawie pszenicy ozimej zastosowanie chemicznych środków ochrony 

roślin jest nieodzownym elementem uprawy, który ogranicza występowanie 

agrofagów i pozwala uzyskać jego zadowalającą jakość. W systemie integrowanym 

dąży się do ograniczania stosowania chemicznych środków ochrony 

roślin, między innymi poprzez wprowadzanie zabiegów biologicznych. Stosowane 

są również substancje skracające źdźbło zbóż poprzez hamowanie biosyntezy 

gibereliny (GA), preparaty stymulujące rozwój roślin lub stymulatory 

odporności roślin. Oddziaływanie tych preparatów na mikroorganizmy 

związane z rośliną uprawną jest słabo poznane. Niekorzystne zmiany w ich 

strukturze mogą prowadzić do pogorszenia mikrobiologicznej wartości siewnej 

ziarna lub nagromadzenia toksynotwórczych grzybów rodzaju Fusarium. 

Celem badań była analiza liczebności zbiorowisk epifitycznych i endofitycznych 

bakterii rodzaju Azotobacter i Pseudomonas oraz grzybów strzępkowych 

i drożdżoidalnych zasiedlających ziarniaki pszenicy ozimej traktowanej fungicydami, 

regulatorem wzrostu, stymulatorem wzrostu, induktorem odporności 

roślin oraz zawiesiną bakterii rodzaju Pseudomonas. 

Materiały i metody 

Ziarno do badań mikrobiologicznych pobierano z kłosów pszenicy ozimej 

odmiany Bogatka rosnącej w hali wegetacyjnej. Doświadczenie wazonowe założono 

w trzech powtórzeniach. Do wazonów wypełnionych ziemią wprowadzono 

powierzchniowo odkażone ziarniaki, lub ziarniaki pokryte zawiesiną 

bakterii rodzaju Pseudomonas w kombinacji z ochroną biologiczną. W okresie 

wegetacji w każdej kombinacji zastosowano dwa zabiegi, w fazie strzelania 

w źdźbło (BBCH 31) i kłoszenia (BBCH 53). Zastosowano następujące zesta- 



ISBN 978-83-60775-31-8 

407

408 

wienia preparatów: Corbel 750 EC (fenpropimorf) i Opera Max 147,5 SE (piraklostrobina, 

epoksykonazol), Moddus 250 EC (trineksapak etylu) i Amistar 

250 SC (azoksystrobina) oraz Asahi SL (orto-nitrofenol, para-nitrofenol, 5-nitroguajakol) 

i Biochikol 020 PC (chitozan). Wszystkie preparaty zastosowano 

w dawkach zalecanych przez producentów. W ochronie biologicznej dwukrotnie 

zastosowano zawiesinę komórek bakterii rodzaju Pseudomonas w koncentracji 

10 8 ml -1 . Kontrolę stanowiły rośliny dwukrotnie opryskiwane wodą. 

W okresie kwitnienia kłosy roślin z kombinacji kontrolnej oznaczonej symbolem 

F oraz we wszystkich kombinacjach z ochroną chemiczną i biologiczną 

inokulowano zawiesiną komórek patogenu Fusarium culmorum. Analizy 

mikrobiologiczne ziarna przeprowadzono bezpośrednio po jego zbiorze. Epifity 

zmywano z 10 gramowych prób ziarna sterylną wodą poprzez wytrząsanie ziarniaków 

w kolbach. Endofity pochodziły z roztartych, odkażonych powierzchniowo 

ziarniaków. Liczebność mikroorganizmów analizowano na płytkach 

Petriego wypełnionych selektywnymi podłożami. Ich liczbę określono według 

wzoru zawartego w normie PN-ISO 7954. Analizę wariancji przeprowadzono 

z wykorzystaniem programu Statistica 9.0, istotność różnic określono testem 

Newmana-Keulsa (p=0,01). 

Wyniki 

Liczebność epifitycznych grzybów strzępkowych i drożdżoidalnych oraz 

bakterii rodzaju Pseudomonas była na ogół większa niż liczebność analizowanych 

organizmów endofitycznych. Jedynie z roślin traktowanych dwukrotnie 

zawiesiną bakterii rodzaju Pseudomonas liczebność kolonii epifitów należących 

do tego rodzaju wzrosła ponad 30-krotnie w porównaniu z kontrolą i była 

większa niż liczebność endofitycznych bakterii rodzaju Pseudomonas. Zabiegi 

biologiczne jako jedyne przyczyniły się do ograniczanie liczebności zbiorowiska 

grzybów strzępkowych. Wykazywały także tendencję do ograniczania rozwoju 

epifitycznego zbiorowiska bakterii rodzaju Azotobacter. 

Duża siła antagonistycznego i konkurencyjnego oddziaływania bakterii rodzaju 

Pseudomonas jest często opisywana w literaturze. Wydaje się, że podobny 

mechanizm oddziaływania wykazywał patogen F. culmorum. Naniesienie 

zawiesiny jego zarodników na rośliny w okresie ich kwitnienia przyczyniło 

się do istotnego wzrostu liczebności epifitycznych grzybów strzępkowych. Pozostałe 

analizowane zbiorowiska drobnoustrojów uzyskane z tej kombinacji 

okazały się dwu a nawet 28-krotnie mniej liczne niż zbiorowiska pochodzące 

z kombinacji kontrolnej. 

Z ziarniaków pszenicy ozimej opryskiwanej preparatami Moddus 250 SC 

i Amistar 250 SC uzyskano istotnie większe zbiorowiska epifitycznych grzybów 

drożdżoidalnych, strzępkowych oraz bakterii rodzaju Pseudomonas. 

Wśród grzybów strzępkowych dominowały grzyby rodzaju Fusarium. W kom-

inacji tej odnotowano także istotny, w porównaniu z kontrolą, wzrost liczebności 

zbiorowiska endofitycznych bakterii rodzaju Pseudomonas. Zastosowane 

preparaty wykazywały dużą siłę oddziaływania na fizjologię roślin, co prawdopodobnie 

skutkowało znaczącym wzrostem liczebności większości analizowanych 

mikroorganizmów. 

Z ziarna pszenicy ozimej chronionej fungicydami Corbel 750 EC i Opera 

Max 147,5 SE uzyskano prawie pięciokrotnie liczniejsze zbiorowisko endofitycznych 

bakterii rodzaju Pseudomonas i ponad trzykrotnie liczniejsze 

zbiorowisko endofitycznych grzybów drożdżoidalnych niż z ziarna roślin 

niechronionych. Zabiegi te nie ograniczały liczebności zbiorowiska grzybów 

strzępkowych. Zastosowanie biostymulatora Asahi SL oraz stymulatora odporności 

roślin Biochikol prowadziło do istotnego wzrostu liczebności endofitycznych 

bakterii rodzaju Azotobacter w porównaniu z kombinacją kontrolną. 

Reasumując należy odnotować, że z ziarna pszenicy ozimej traktowanej zawiesiną 

bakterii rodzaju Pseudomonas otrzymano najliczniejsze zbiorowisko 

epifitycznych bakterii tego rodzaju, które wykazywały inhibicyjne oddziaływanie 

w stosunku do pozostałych grup mikroorganizmów. Inokulacja kłosów 

patogenem F. culmorum przyczyniła się do redukcji liczebności wszystkich 

analizowanych endofitów oraz epifitycznych bakterii. Zastosowanie preparatów 

Moddus 250 EC i Amistar 250 SC spowodowało wzrost liczebności większości 

analizowanych mikroorganizmów. Siła oddziaływania tych preparatów 

na epifity była większa niż na endofity. Fungicydy wykazywały oddziaływanie 

stymulujące szczególnie w stosunku do endofitycznych bakterii rodzaju Pseudomonas 

i grzybów drożdżopodobnych. Biostymulator i stymulator odporności 

roślin stymulowały rozwój endofitycznych bakterii rodzaju Azotobacter. 

Summary 

THE RESPONSE OF EPIPHYTIC AND ENDOPHYTIC MICROBIAL 

COMMUNITIES COLONIZING WINTER WHEAT GRAIN 

TO BIOLOGICAL AND CHEMICAL CONTROL 

The aim of this study was to determine the response of endophytic and 

epiphytic bacteria of the genera Azotobacter and Pseudomonas, and filamentous 

and yeast-like fungi colonizing the kernels of winter wheat cv. Bogatka 

to the application of Corbel 750 EC (fenpropimorph), Opera Max 147.5 SE 

(pyraclostrobin, epoxiconazole), Amistar 250 SC (azoxystrobin), Moddus 250 

EC (trinexapac-ethyl), Asahi SL (ortho-nitrophenol, para-nitrophenol, 5-nitroguaiacol), 

Biochicol 020 PC (chitosan), and a cell suspension of Pseudomonas 

bacteria. The experiment was carried out in a greenhouse. The most 

abundant community of epiphytic Pseudomonas bacteria was isolated from 

the grain of winter wheat treated with the cell suspension of Pseudomonas. 

409

410 

The above bacteria had an inhibitory effect on the other microbial groups. The 

application of Moddus 250 EC and Amistar 250 SC led to an increase in the 

population size of the majority of microorganisms. Those fungicides exerted a 

stronger effect on epiphytes than on endophytes The most abundant community 

of endophytic Azotobacter bacteria was isolated from the grain of wheat 

plants spayed with the biostimulator and the plant defense activator.

WPŁYW WYBRANYCH ZAPRAW NA ZDROWOTNOŚĆ 

NASION ZINNIA ELEGANS L. I TAGETES ERECTA L. 

Anna Wagner i Ewelina Wrona 

Uniwersytet Przyrodniczy, Katedra Ochrony i Kwarantanny Roślin, 


wagnerania@gmail.com 

Nasiona Zinnia elegans i Tagetes erecta zaprawiano preparatami Bioczos, 

Grevit, Rovral Flo, Oxafun T oraz poddano działaniu olejku tymiankowego 

i ciepłej wody. Kontrolę stanowiły nasiona płukane w sterylnej wodzie destylowanej. 

Nasiona wykładano na pożywkę mineralną w płytkach Petriego. 

Po 7 dniach wyrosłe kolonie odszczepiano na skosy PDA. W zbiorowiskach 

grzybów zasiedlających nasiona cynii dominowały Fusarium avenaceum, Fusarium 

sporotrichioides i Alternaria alternata, natomiast z nasion aksamitki 

uzyskano najwięcej kolonii Botrytis cinerea, Fusarium oxysporum i Fusarium 

avenaceum. Najskuteczniejszymi zaprawami okazały się Oxafun T i olejek tymiankowy. 

Stosując Oxafun T uzyskano stuprocentową ochronę nasion cynii, 

a z nasion aksamitki otrzymano tylko 10 kolonii. Z nasion cynii zaprawianych 

olejkiem tymiankowym wyizolowano tylko 23 kolonii, natomiast z nasion aksamitki 

nie otrzymano żadnych grzybów. W pozostałych kombinacjach uzyskano 

liczne kolonie grzybów uznawanych za patogeniczne, przy czym zbiorowiska 

grzybów różniły się składem gatunkowym. 

Summary 

EFFECT OF SELECTED SEED DRESSINGS ON HEALTH STATUS 

OF ZINNIA ELEGANS L. AND TAGETES ERECTA L. SEEDS 

The seeds of Zinnia elegans and Tagetes erecta were treated with Bioczos, 

Grevit, Rovral Flo, Oxafun T, thyme oil and warm water. In the control 

combinations the deeds were only rinsed with sterilized distilled water. The 

seeds were placed on mineral medium in Petri dishes. After 7 days the fungal 

colonies were transplanted into PDA slants. Fusarium avenaceum, Fusarium 

sporotrichioides and Alternaria alternata predominated in the fungal 

communities colonizing the seeds of zinnia, while from the seeds of marigold 



ISBN 978-83-60775-31-8 

411

412 

Botrytis cinerea, Fusarium oxysporum and Fusarium avenaceum were isolated 

most frequently. Oxafun T and thyme oil proved to be the most effective. 

Oxafun T protected fully the seeds of zinnia and from the seeds of marigold 

only 10 colonies were isolated. From the seeds of zinnia treated with thyme oil 

only 23 colonies were obtained and from the seeds of marigold no colonies were 

isolated. Numerous colonies of fungi regarded as pathogenic were obtained in 

the other combinations, at the same time the fungal communities differed in 

the composition of species.

WYKORZYSTANIE TECHNIKI PODWOJONYCH 

HAPLOIDÓW DO PODNIESIENIA ODPORNOŚCI PSZENICY 

ORAZ PSZENŻYTA NA STAGONOSPORA NODORUM 

Jakub Walczewski i Edward Arseniak 


Zakład Fitopatologii Radzików, 05-870 Błonie 

j.walczewski@ihar.edu.pl 

W hodowli zbóż duży wpływ na skrócenie czasu oraz ułatwienie oceny cech 

agronomicznych ma praca nad materiałem homozygotycznym. Linie podwojonych 

haploidów pozwalają na ocenę fenotypu bez wpływu alleli recesywnych 

bądź niepełnej dominacji, co jest niezwykle przydatne podczas hodowli w celu 

uzyskania odmian o określonych cechach w tym również odporności na patogeny. 

W celu szybkiego wytworzenia homozygot można wykorzystać proces 

androgenezy poprzedzający spontaniczne lub indukowane podwojenie haploidalnego 

genomu. 

Celem doświadczeń było określenie stopnia odporności plew kłosów i liści 

otrzymanych linii DH oraz porównanie ich na tle obecnie uprawianych odmian 

pszenicy i pszenżyta. 

Zgodnie z założonym celem ziarniaki F1, pszenicy oraz pszenżyta wysiewano 

do podłoża w komorach fitotronowych. Kłosy zbierano w środkowej fazie 

jednojądrowego stadium mikrospor i przechowywano przez 7 do 10 dni w 

chłodni. Pylniki wykładano na pożywkę CLM bądź A i przenoszono do inkubatora 

do temp. 26 °C. Po około 6 tygodniach rozpoczynano sukcesywne przekładanie 

wytworzonego z mikrospor kalusa na pożywkę R1. Następnie, wytworzone 

z kalusa rośliny przenoszono do kolbek na pożywkę ukorzeniającą R4. 

Zregenerowane rośliny po ukorzenieniu poddawano wernalizacji, przesadzano 

do pojemników z ziemią. i pozostawiano do wytworzenia ziarniaków. 

Z uzyskanych linii DH jak i użytkowanych w Polsce odmian pszenicy i pszenżyta 

zostało założone doświadczenie polowe. Poletka 1m 2 o losowej kolejności 

w trzech powtórzeniach inokulowano mieszaniną zarodników pyknidialnych 

trzykrotnie w ciągu sezonu: w fazie wczesnej butonizacji GS 45 w fazie kłoszenia 

GS 59 oraz w fazie kwitnienia GS 65. 

Poletka kontrolne chroniono Tiltem 250 EC (0,1% propikonazol). Ocenę 

stopnia porażenia roślin prowadzono w równych odstępach czasu od chwili 



ISBN 978-83-60775-31-8 

413

414 

pojawienia się objawów do naturalnego zamierania roślin. W doświadczeniu 

mierzono: wysokość (cm), wczesność (liczba dni od 01.01 do kłoszenia), porażenie 

liści i plew kłosów (1 podatne - 9 odporne). 

Uzyskane wyniki pozwalają stwierdzić, że technika podwojonych haploidów 

ułatwia poszukiwania linii cechujących się wysoką odpornością, a niektóre 

z uzyskanych linii mogą być wykorzystywane jako źródła odporności na 

Stagonospora nodorum. 

Summary 

UTILIZATION OF DOUBLED HAPLOID TECHNIQUE TO ENHANCE 

STAGONOSPORA NODORUM BLOTCH RESISTANCE 

IN WINTER WHEAT AND TRITICALE 

In breeding of cereals an important factor is to shorten breeding cycle and 

simplify evaluation of agronomic traits. This currently is being achieved by 

working with homozygotic plant material. Doubled haploid lines allow for 

phenotyping without recessive alleles and co-domination influence. This is 

important in breeding oriented to specific trait like better pathogen resistance 

acquire. A homozygotic state it is possible to generate by androgenesis process, 

subsequently followed by spontaneous or induced doubling of haploid genome. 

The purpose of the present study was to develop DH lines of wheat and 

triticale and to compare their resistance to Stagonospora nodorum blotch with 

conventionally developed varieties of both crops under field conditions. 

In order to fulfill assumed purpose F1 kernels of winter wheat and winter 

triticale were sown to pots filled up with soil in a chamber with control environment 

conditions, such temperature, light, soil and air humidity. 

Spikes were collected in mid-uninucleate stage of microspores, and preserved 

for 7 to 10 days in a fridge. Cold treated anthers were placed on CLM or 

A medium, and incubated at 26 °C. 

After about 6 weeks emerged calluses were transferred on R1 medium. 

Callus derived plants were transferred to R4 rooting medium. The regenerated 

plants were vernalized, then transferred to a soil and left until grain 

production. Then the seed was harvested and used to establish a field trial to 

test newly developed DH lines for their resistance to Stagonospora nodorum. 

Concurrently with DH lines wheat and triticale varieties were tested for resistance 

to the pathogen. Random 1m 2 plots triplicate for etch variety, were 

inoculated three times with a water suspension mix of pycnidiospores. 

Inoculations of plants were done at decimal growth stages: GS 45, 59, 

65 (Zadoks 1974). The control plots were sprayed with Tilt 250 EC (0,1 % 

propikonazol). Scoring of plants on the plots was done at one week intervals 

from time of appearance of first symptoms to plant death. In addition to scor-

ing the disease symptoms developed on leaves and spikes (1 susceptible, 9 

resistant) also such parameters like height (cm), earliness (days from 01.01 to 

heading) in field trials were evaluated. 

The results of our field trials prove that doubled haploid technique make 

easier to gain resistant lines. Several of our DH lines can be used as resistant 

donor for breading. 

415

416 

OCENA PATOGENICZNOŚCI IZOLATÓW ASCOCHYTA 

FABAE SPEG. WOBEC BOBIKU (VICIA FABA L.) 

METODĄ ODCIĘTYCH LIŚCI 

Dorota Walentyn-Góral i Tomasz Góral 


Zakład Fitopatologii, Radzików, 05-870 Błonie 


Badano patogeniczność izolatów A. fabae wobec bobiku. Izolaty pochodziły 

ze zgromadzonej w latach 2008-2010 kolekcji. Zostały wyizolowane z porażonych 

liści bobiku. Jeden izolat pochodził z populacji stosowanej w badaniach 

nad odpornością bobiku na askochytozę w IHAR Radzików prowadzonych 

przed 2004r. 

Zastosowano metodę odciętych liści. Wysterylizowane powierzchniowo 

liście 7 odmian bobiku (Albus, Amulet Kasztelan, Leo, Granit, Olga, Titus) 

umieszczono na szalkach Petriego z bibułą zwilżoną sterylną wodą. Każdy liść 

inokulowano kroplą (50 mcl) zawiesiny zarodników A. fabae o stężeniu 1x 10 6 

zar/ml. Kroplę umieszczano na środku liścia w miejscu uszkodzonym igłą. Po 

pojawieniu się objawów wykonano pomiary wielkości plam nekrotycznych 

w 5 terminach. 

Najbardziej patogeniczny był izolat AF5 uzyskany z wieloletnich nasion 

pochodzących z badań nad odpornością bobiku na askochytozę przed rokiem 

2004. Izolaty z 2009r. nie różniły się istotnie. Najmniej patogeniczny był izolat 

AF3 z 2008 r. oraz izolat AF2-1 z 2009r. Na liściach inokulowanych wszystkimi 

izolatami z wyjątkiem AF2-1 zaobserwowano tworzenie się piknidiów 

A. fabae. Najmniej piknidiów tworzyło się na liściach inkulowanych izolatem 

AF2 z 2009r. 



ISBN 978-83-60775-31-8

Summary 

EVALUATION OF PATHOGENICITY OF ASCOCHYTA FABAE SPEG. 

ISOLATES TO FABA BEAN (VICIA FABA L.) 

USING DETACHED-LEAF TECHNIQUE 

Pathogenicity of Ascochyta fabae isolates to faba bean was assessed. Isolates 

were collected in the years 2008-2010 from infected leaves of faba bean. One 

isolate was derived from population used in research on faba bean resistance 

to Ascochyta blight in Radzików before 2004. 

Detached-leaf technique was used. Surface sterilized leaves of 7 varieties 

of faba bean (‘Albus’, ‘Amulet’, ‘Kasztelan’, ‘Leo’, ‘Granit’, ‘Olga’, ‘Titus’) were 

placed on the Petri dishes with a filter paper moistened with sterile water. 

Each leaf was inoculated with a drop (50 mcl) of A. fabae spore suspension 

at concentration of 10 6 spores/ml. Drop was placed in the centre of the leaf in 

a place damaged with a needle. Size of necrotic spots was measurements 5 times. 

The most pathogenic was isolate AF5 from population used in research 

on faba bean resistance. Isolates from 2009 did not differ significantly. The 

less pathogenic was isolate AF3 from 2008 and isolate AF2-1 from 2009. All 

isolates produced A. fabae picnidia on the leaves with the exception of AF2-1 

isolate. Least picnidia were produced by on the leaves incularted with isolate 

AF2 from 2009. 

417

418 

ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY OSPOWATOŚCIĄ SADZENIAKÓW 

I WYSTĘPOWANIEM RIZOKTONIOZY NA ZIEMNIAKU 

W OKRESIE WEGETACJI 

Zbigniew Weber 

Uniwersytet Przyrodniczy, Katedra Fitopatologii, ul. Dąbrowskiego 159, 


zweber@up.poznan.pl 

Rizoktonioza [Thanatephorus cucumeris (Frank) Donk.] jest chorobą powszechnie 

występującą na ziemniaku i na wielu innych gatunkach roślin. 

Celem pracy była ocena zależności między ospowatością sadzeniaków i występowaniem 

tej choroby na roślinach wyrastających z tych sadzeniaków. 

W ścisłym doświadczeniu polowym z trzema odmianami ziemniaka (Bila, Justa 

i Tajfun) oceniano występowanie zgnilizny kiełków, opilśni łodygowej oraz 

w czasie zbioru ospowatości plonu bulw. Uzyskane wyniki poddano ocenie 

statystycznej stosując jednoczynnikową analizę wariancji a dla porównania 

wartości średnich test t-Studenta. 

W warunkach prowadzonego doświadczenia występowanie zgnilizny kiełków, 

opilśni łodygowej i ospowatości plonu bulw zależało od ospowatości sadzeniaków, 

szybkości wschodów roślin i warunków pogodowych. 

Summary 

OCCURRENCE OF POTATO RHIZOCTONIOSIS IN DEPENDENCE 

ON SEED TUBER BLACK SCURF 

Rhizoctoniosis [Thanetephorus cucumeris (Frank) Donk.] is a common disease 

occurring on potato and many other plant species. Aim of the work was 

assessment of rhizoctoniosis occurrence during vegetation in dependence on 

seed tuber black scurf. In field plot experiment with three potato cultivars 

(Bila, Justa and Tahfun) occurrence of sprouts rot, pathogen teleomorph on 

stems and black scurf on tubers were evaluated. All results were subjected to 

analysis of variance. Test t Student was used for mean values comparison at 

the P ≤ 0.05 level. 



ISBN 978-83-60775-31-8

In conditions of the experiment occurrence of sprouts rot, pathogen teleomorph 

on stems and black scurf on potato tubers yield depended on seed 

tubers black scurf, rate of germination and the appearance of potato sprouts 

as well as weather conditions. 

419

420 

GENETYCZNE ZRÓŻNICOWANIE KASZTANOWCÓW ORAZ 

OCENA WYSTĘPOWANIA PATOGENÓW I SZKODNIKÓW 

Maria Werner, Lidia Irzykowska i Zbigniew Karolewski 



irzyk@up.poznan.pl 

Kasztanowce białe (Aesculus hippocastanum L.) i czerwone (Aesculus 

×carnea Hayne) stanowią łącznie 10% drzewostanu Poznania. Docenianie 

znaczenia zieleni dla mieszkańców miasta skłania do zwiększonej dbałości o 

zachowanie istniejących już nasadzeń w jak najlepszej formie. W ostatnich 

latach głównym zagrożeniem fitopatologicznym stało się występowanie nowej 

choroby - mączniaka prawdziwego kasztanowca powodowanego przez Erysiphe 

flexuosa (Peck) U. Braun et S. Takamatsu. Choroba zwykle rozwija się 

szybko. Biały, delikatny nalot grzybni i zarodnikowania konidialnego pokrywa 

stopniowo najpierw górną, a następnie dolną powierzchnię blaszki liściowej. 

W zależności od przebiegu pogody, owocniki grzyba powstają na przełomie 

lipca i sierpnia, niekiedy nieco wcześniej. Wzrastająca z roku na rok liczba 

drzew opanowanych przez E. flexuosa wynika z dużej zdolności reprodukcyjnej 

patogena. Ponadto kasztanowce są powszechnie atakowane przez szkodnika 

z rodziny Gracillariidae - szrotówka kasztanowcowiaczka (Cameraria ohridella 

Deschka & Dymić), uszkadzającego organy asymilacyjne drzew. Po wydostaniu 

się z kokonów znajdujących się w opadłych liściach motyle pojawiają się 

wiosną, zwykle w końcu kwietnia, ale w jednym sezonie mogą rozwijać się nawet 

3-4 pokolenia. Żerowanie gąsienic szrotówka prowadzi do żółknięcia, brunatnienia 

a w końcu zasychania i w skrajnych przypadkach przedwczesnego 

opadania liści, na ogól już w czerwcu/lipcu. Biorąc pod uwagę, że kasztanowce 

mogą być mnożone z nasion należy liczyć się z produkcją siewek o niewyrównanych 

cechach także związanych z odpornością. Istnieje zatem potrzeba 

monitorowania takiego materiału służąca efektywnym nasadzeniom w zieleni 

miejskiej. Celem badań jest opracowanie nie inwazyjnych dla środowiska metod, 

służących monitorowaniu genotypów kasztanowców odznaczających się 

mniejszą podatnością na mączniaka prawdziwego oraz w mniejszym stopniu 

niszczonych przez szrotówka kasztanowcowiaczka. Potomstwo roślin matecz- 



ISBN 978-83-60775-31-8

nych o tak pożądanych cechach, wyodrębnione w toku badań, wprowadzone do 

zieleni miejskiej np. poprzez szczepienia lub produkcję zdrowych siewek z nasion 

umożliwiłyby uniknięcie lub ograniczenie problemów fitopatologicznych i 

entomologicznych w przyszłości. Na podstawie dokonanej oceny zdrowotności 

poznańskich kasztanowców wykazano, że występuje zróżnicowanie wrażliwości 

poszczególnych drzew zarówno kasztanowca białego jak i czerwonego 

na mączniaka prawdziwego i szrotówka kasztanowcowiaczka. Dla wniesienia 

wkładu w zachowanie bioróżnorodności i ochronę kasztanowców w drzewostanie 

Poznania celowym było też zbadanie poziomu zróżnicowania genetycznego 

kasztanowca białego i czerwonego oraz podjęcie próby znalezienia korelacji 

pomiędzy zmiennością obserwowaną na poziomie DNA a odpornością drzew 

na atak C. ohridella i E. flexuosa. 

Badania prowadzone są w ramach projektu Zdrowe kasztanowce wizytówką 

„zielonego” Poznania finansowanego przez Urząd Miasta. 

Summary 

GENETIC VARIABILITY OF HORSE CHESTNUT AND 

ASSESSEMENT OF PATHOGENS AND PESTS OCCURRENCE 

About 10% of stand in Poznan is composed of Aesculus hippocastanum 

L and Aesculus ×carnea Hayne. Recently, the occurrence of new disease - 

chestnut powdery mildew caused by Erysiphe flexuosa (Peck) U. Braun & S. 

Takamatsu has become the main phytopathological problem. Moreover trees 

from Aesculus genus are commonly attack by Cameraria ohridella Deschka 

& Dymić, a pest from Gracillariidae family damaging leaves. Considering 

vegetative propagation and generative reproduction mode the screening 

of reproduction material is necessary. The main goal of study is to develop 

non invasive methods for the environment of monitoring chestnut genotypes 

characterized less susceptibility to powdery mildew and damages caused by 

horse-chestnut leafminer. The progeny of maternal plants with such desirable 

features introduced into urban greenery by e.g. vaccination or production of 

healthy seedlings from seeds would enable to avoid or to limit phytopathological 

and entomological problems in the future. The assessment of horse chestnuts 

in Poznan indicated the diversity of trees sensitivity to powdery mildew and 

C. ohridella. To contribute to biodiversity preservation and chestnuts protection 

in Poznan stand the estimation of genetic variation of white- and red-flowering 

trees was carried out and hypothetic correlation between DNA polymorphism 

and trees resistance to C. ohridella i E. flexuosa was verified. 

421

422 

AKTYWNOŚĆ PREPARATU ANTIFUNG 20 SL WOBEC 

WYOSOBNIONYCH Z WYPUSTEK SZPARAGA 

LEKARSKIEGO GRZYBÓW RODZAJU FUSARIUM 

Maria Werner 



mwerner@up.poznan.pl 

W badaniach in vitro, oceniano wpływ preparatu Antifung 20 SL (20% biohumusu) 

na wzrost grzybni wybranych izolatów rodzaju Fusarium: F. culmorum, 

F. equiseti, F. oxysporum, F. proliferatum, F. solani, F. verticilioides. Pożywkę 

PDA zawierającą odpowiednie stężenie badanego preparatu rozlewano do płytek 

Petriego, o średnicy 90 mm. Zastosowano stężenia 1, 10, 100, 1000, 10000 

ppm s.cz. W każdej płytce następnie umieszczano krążki, o średnicy 6 mm, przerośnięte 

odpowiednim izolatem grzyba. Przewidziano też kombinacje kontrolne 

dla każdego izolatu grzyba, w tym przypadku inokulum wykładano na pożywkę 

PDA bez dodatku środka biologicznego. Zastosowano po 4 powtórzenia w każdej 

kominacji. Płytki inkubowano w temperaturze 24°C. Ocenę wpływu Antifungu 

20 SL na wzrost patogenicznych wobec szparaga izolatów rodzaju Fusarium 

przeprowadzono po 3 i 6 dniach. Doświadczenie powtórzono dwukrotnie. 

W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że preparat Antifung 20 

SL zawierał propagule różnych mikroorganizmów, głównie grzybów. Stwierdzono, 

że w miarę wzrostu stężenia preparatu w pożywce liczba kolonii wyrastających 

z propagul grzybów różnych gatunków wzrastała, a na pożywce 

z najwyższym stężeniem Antifungu 20 SL wzrost patogena był silnie tłumiony. 



ISBN 978-83-60775-31-8

Summary 

THE ACTIVITY OF ANTIFUNG 20SL ON FUSARIUM ISOLATED 

FROM ASPARAGUS SPEARS 

In the in vitro conditions the effect of Antifung 20SL on the growth of 

mycelium of selected pathogenic towards Asparagus officinalis isolates of 

Fusarium (F.culmorum, F. equiseti, F. oxysporum, F. proliferatum, F. solani, 

F. verticilioides). In the research concentrations of 1, 10, 100, 1000, 10000 ppm 

were used. The pathogens were incubated in 24°C. The colony diameter were 

measured at the 3 rd and 6 th day of the experiment. The results of study showed 

that Antifung 20 SL contained propagules od different microorganisms, mainly 

fungi. In the combination with the highest concentration of Antifung 20 SL 

pathogen growth was substantially suppressed 

423

424 

ZRÓŻNICOWANIE SZCZEPÓW BAKTERII CLAVIBACTER 

MICHIGANENSIS W OBRĘBIE PODGATUNKU 

SEPEDONICUS ZA POMOCĄ TESTÓW BIOCHEMICZNYCH 

I MOLEKULARNYCH – VNTR I MP-PCR 

Agnieszka Węgierek 1 , Joanna Puławska 2 i Edward Arseniuk 1 


Zakład Fitopatologii, Pracownia Organizmów Kwarantannowych, Radzików, 

05-870 Błonie 

2 Instytut Ogrodnictwa, Oddział Sadownictwa, ul. Pomologiczna 18, 


a.wegierek@ihar.edu.pl 

Clavibacter michigenensis subs. sepedonicus wywołuje groźną chorobę 

bakteryjną tzw. bakteriozę pierścieniową ziemniaka. Choroba ta ze względu 

na straty, które powoduje i łatwość rozprzestrzeniania się ma status choroby 

kwarantannowej w Unii Europejskiej, co oznacza zwalczanie jej z urzędu i zerową 

tolerancję dla czynnika chorobotwórczego. Bakteria ta stwarza ogromne 

zagrożenie dla produkcji i hodowli nasiennej oraz utrudnia obrót ziemniaka 

w UE i poza nią. Problem wyeliminowania tej bakterii wynika z braku dostatecznie 

czułych metod jej wykrywania i identyfikacji. Stosownie rutynowych 

metod detekcji takich jak test immunofluorescencji (IF) oraz testu pośredniej 

immunofluorescencji (IFAS) przy zastosowaniu przeciwciał poli i monoklonalnych 

nie jest dostatecznie czułe, dlatego w dalszym ciągu poszukiwane są skuteczne 

metody szybkiej detekcji i identyfikacji bakterii Cms. Informacje dotyczące 

struktury i różnorodności populacji Cms są niezbędne w opracowaniu 

najefektywniejszej metody wykrywania i zwalczania tego patogena. Jednak 

jak dotąd, niewiele wiadomo na temat zróżnicowania szczepów izolowanych 

w naszym kraju. Zdobycie wiedzy na ten temat pomogłoby zdefiniować ryzyko 

kwarantanny stwarzane przez poszczególne izolaty, a co więcej, stałoby się 

cennym źródłem informacji, które pomogłyby w tworzeniu efektywnych strategii 

zwalczania bakteriozy pierścieniowej ziemniaka. 

W celu określenia zróżnicowania 30-stu szczepów bakterii Cms wyizolowanych 

z różnych odmian ziemniaka w różnych rejonach geograficznych Polski 

w latach 2005- 2010 użyto zestawu testów biochemicznych i dwóch metod 



ISBN 978-83-60775-31-8

genotypowania wykorzystujących techniki PCR: PCR MP oraz VNTR. Izolację 

bakteryjnego DNA przeprowadzono za pomocą zestawu Genomic Mini AX 

Bacteria (A&A Biotechnology), postępując zgodnie z zaleceniami producenta. 

Koncentracja i czystość uzyskanego DNA określono spektrofotometrycznie poprzez 

pomiar absorbancji przy 260 nm i 280 nm (Thermo Scientific NanoDrop 

1000 spektrofotometer). Uzyskane w ten sposób DNA stosowano w technikach 

PCR MP i VNTR. 

Technika PCR MP (ang. PCR Melting Profile) jest techniką opartą o metody 

ligacji adapterów LM PCR (ang. Ligation Mediated PCR). W trakcie przeprowadzonej 

analizy DNA genomowe poddawano reakcji trawienia przy zastosowaniu 

enzymu PstI. W dalszym etapie powstałe fragmenty restrykcyjne 

ligowane były z adapterem składającym się z dwóch nici PstI i PstII (Waugh 

i in. 1997). Powstała mieszanina ligacyjna zawierała fragmenty o różnej długości 

i zawartości par GC i stanowiła matrycę w reakcji PCR ze starterem Pst1. 

Różnicowanie szczepów bakteryjnych oparte jest na amplifikacji ograniczonej 

liczby fragmentów przy zastosowaniu obniżonej temperatury denaturacji 

w reakcji PCR. Analizę produktów uzyskano przeprowadzając elektroforezę 

w żelu agarozowym. Do detekcji wykorzystano bromek etydyny. 

Technika VNTR (variable number of tandem repeats) opiera się na analizie 

tandemowo powtarzających się sekwencjach par zasad o długości kilkunastu 

do kilkudziesięciu nukleotydów zwanych minisatelitarnym DNA. Amplifikacja 

tych regionów pozwala na uzyskanie specyficznych profili na podstawie 

których różnicuje się szczepy. Wyizolowane DNA bakteryjne amplifikowano 

przy zastosowaniu starterów VNTR I, VNTR II i VNTR III oraz kombinacji 

par starterów VNTR I+ VNTR II, VNTR I + VNTR III, VNTR II+ VNTR III. 

Uzyskane produkty rozdzielano w żelu agarozowym a ich liczbę i wielkość porównywano 

między badanymi szczepami Cms. 

Z analiz cech fenotypowych przeprowadzonych dla wykorzystanej w tych 

badaniach grupy szczepów Cms wynika, że stanowią one jednorodną grupę. 

Wszystkie analizowane szczepy Cms wykazują metabolizm typu oksydacyjnego 

oraz są katalazo i oksydazo pozytywne. Dla większości szczepów nie obserwowano 

również wzrostu w 7%NaCl i w 37 o C. Wybrane szczepy Cms hydrolizują 

również eskulinę i produkują kwas z mannozy, maltozy i mannitolu. 

Większość z nich nie hydrolizuje skrobi lub hydrolizuje ją w niewielkim stopniu. 

Nie obserwowano również wykorzystania L-mleczanu przez analizowane 

szczepy oraz aktywności ureazy. Również z badań innych autorów wynika, że 

wśród szczepów Cms obserwowano niewielkie zróżnicowanie (Leon i in. 2009). 

Nasze badania obejmujące analizę cech biochemicznych jak i genotypowych 

i potwierdzają wcześniejsze obserwacje. 

425

426 

Summary 

DIVERSITY OF CLAVIBACTER MICHIGANENSIS BACTERIAL 

STRAIN WITHIN SUBSPECIES SEPEDONICUS USING BIOCHEMICAL 

AND MOLECULAR TECHNIQUES – VNTR AND MP-PCR 

Clavibacter michiganensis subs. sepedonicus causes a dangerous bacterial 

disease called ring rot of potato. This disease is of quarantine status in the 

European Union as a result of losses it causes and easiness of its spread. It means, 

this disease is controlled by national regulations and there is zero tolerance for 

this pathogen in the potato crops. This bacterium generates a huge threat for 

seed material and breeding production and it hinders trading of potato in the 

EU and other countries. Lack of sufficiently sensitive methods of detection and 

identification is the reason for poor elimination of this pathogen. Up to now, 

the routine detection techniques, such as immunofluorescence test (IF) and 

immunofluorescence assay (IFAS) by using poly- and monoclonal antibodies 

are not enough sensitive. Therefore, still the rapid methods of detection and 

identification of Cms are searched. The information about diversity and 

structure of Cms populations are indispensable for the development of the most 

effective methods for detection and eradication of this pathogen. However, the 

present knowledge about the diversity of strains isolated in Poland is very 

poor. The differentiation of Cms strains would help to define the quarantine 

risk and devise effective methods for control of ring rot. 

For estimation of variability among 30 strains of Cms collected from different 

potato cultivars in different geographical regions of Poland in years 2005 – 

2010, analysis of biochemical tests and two genotyping methods based on PCR 

techniques: MP-PCR and VNTR were used. The isolation of bacterial DNA 

was done using Genomic Mini AX Bacteria (A & A Biotechnology) according 

to manufacturer’s recommendations. The concentration and purity of obtained 

DNA was determined spectrophotometrically by absorbance measurement at 

260 nm and 280 nm (Thermo Scientific NanoDrop 1000 spectrophotometer). 

Obtained DNA was used in the PCR MP techniques and VNTR. 

PCR MP (PCR Melting Profile) is a technique based on the method of LM 

adapter ligation PCR (called Ligation Mediated PCR). Total bacterial DNA was 

digested using PstI endonucleaze. In a further step, the resulting restriction 

fragments were ligated with the adapter consisted of two oligonucleotides PstI 

and PstII (Waugh et al. 1997). This mixture contained fragment of different 

length and GC pair content and constituted the template in the PCR reaction. 

Differentiation of bacterial strains was based on amplification of a limited 

number of fragments by using a reduced denaturation temperature in PCR 

reaction. Separation of products were obtained by carrying out electrophoresis 

on agarose gels. The ethidium bromide was used for detection VNTR technique

(variable number of tandem repeats) based on the analysis of tandem repeated 

sequences of base pairs in length of several nucleotides called DNA minisatelites. 

Amplification of these regions allows to use specific band profiles which allowed 

to differentiate the strains. Isolated bacterial DNA was amplified with primers 

VNTR I, VNTR II and VNTR III and the combination of primer pairs: VNTR 

I + VNTR II, VNTR I + VNTR III, VNTR II+ VNTR III. PCR products were 

separated on 1.5% agarose gel with TBE buffer and their number and size were 

compared between the investigated strains of Cms. 

The analysis of phenotypic traits of a selected group of Cms strains showed 

that they constitute a homogeneous group. All analyzed strains of Cms have 

oxidative type of metabolism and they are catalase and oxidase positive. Most 

strains are able to growth in 7% NaCl but not in the 37˚C. Some strains of 

Cms also hydrolyzed esculin and produced acid from mannose, maltose and 

mannitol. Most of them do not hydrolyzed starch or hydrolyzed it in a low 

amount. The utilization of L-lactate by the analyzed strains and the urease 

activity have been not observed. Also other authors show that among the 

strains of Cms small differences was observed (Leon et al. 2009). Our results 

which contain analysis of biochemical and genetic characteristics have also 

confirmed the earlier findings. 

Literatura 

de Leon L., Rodriguez A., Llop P., Lopez M.M., Siverio F., 2009: Comparative 

study of genetic diversity of Clavibacter michiganensis subsp. michiganensis 

isolates from the Canary Islands by RAPD-PCR, BOX-PCR and AFLP. 

Plant Pathology 58: 862-871. 

Waugh R., Bonar N., Baird E., Thomas B., Graner A.,Hayes P., 1997: Homology 

of AFLP products in three mapping populations of barley. Molecular 

and General Genetics, 255: 311–321. 

427

428 

MIKROORGANIZMY ZASIEDLAJĄCE NASIONA 

KOSTRZEWY CZERWONEJ (FESTUCA RUBRA L.) I ICH 

WPŁYW NA ZDOLNOŚĆ KIEŁKOWANIA 

Barbara Wiewióra 


Radzików, 05-870 Błonie 

b.wiewiora@ihar.edu.pl 

Kostrzewa czerwona (Festuca rubra L.) jest gatunkiem wieloletnim, który 

może być wykorzystywany zarówno do celów pastewnych jak i trawnikowych. 

Posiada niskie wymagania glebowe i wodne, dlatego stosowany jest jako podstawowy 

komponent mieszanek na gleby słabsze oraz okresowo suche. Ma 

również szerokie zastosowanie jako trawa darniotwórczą, więc doskonale nadaje 

się do zadarniania skarp, poboczy dróg, czy autostrad. 

W uprawie trawnikowej kostrzewy czerwonej najbardziej niebezpiecznymi 

patogenami nasion są Drechslera spp., Bipolaris spp. i grzyby rodzaju Fusarium. 

(Musiał 1996, Wiewióra i Prończuk 2000, Weber i Urbański 2009). 

Czynniki chorobotwórcze przenoszone z nasionami negatywnie wpływają nie 

tylko na wschody polowe, ale również aspekt estetyczny trawnika. W literaturze 

nie ma wystarczających informacji na temat roli grzybów przenoszonych 

przez nasiona na proces kiełkowania. Celem niniejszej pracy było zidentyfikowanie 

grzybów zasiedlających materiał siewny kostrzewy czerwonej i ich 

wpływ na zdolność kiełkowania. 

Materiał do badań stanowiły nasiona 7 odmian gazonowych Festuca rubra: 

Leo, Nimba, Nil, Areta, Dorosa, Gross i Raisa ze zbioru w 2006, 2007 i 200, 

które otrzymano od hodowców lub z firm nasiennych zlokalizowanych w czterech 

miejscach w Polsce. 

Z materiału siewnego każdej odmiany pobierano próbki o masie 2 g, z których 

wybierano do analizy po 100 ziarniaków w trzech powtórzeniach. Ziarniaki 

odkażano powierzchniowo w 2 % podchlorynie sodu przez 1 minutę, a następnie 

trzykrotnie płukano w wodzie sterylnej. Odkażone ziarniaki wykładano na 

płytki Petriego z podłożem maltozowo-agarowym z dodatkiem streptomycyny. 

Inkubację przeprowadzano w termostacie o stałej temperaturze 18°C i oświetleniu 

NUV 360 12/12 godzin. Pojawiające się kolonie przenoszono na płyt- 



ISBN 978-83-60775-31-8

ki z podłożem maltozowo-agarowym. Po 15–20 dniach inkubacji, w podanych 

wyżej warunkach - stymulujących zarodnikowanie, wyosobnione grzyby identyfikowano 

do gatunku posługując się opisami zawartymi w opracowaniach: 

Chidambaram i in. (1974), Malone i Muskett (1997) oraz Kwaśna i in. (1991). 

Przeprowadzona analiza wykazała zasiedlenie badanego ziarna przez 10- 

18 gatunków grzybów, należących do 26 rodzajów. Najwięcej grzybów wyizolowano 

z nasion odmiany Gross otrzymanych z firmy Graminex (średnio 79,8 

kolonii/nasion), zaś najmniej oznaczono dla nasion odmiany Dorosa z firmy 

Rolnas (średnio 14,2 kolonii/nasion). Najliczniejszą grupę stanowiły grzyby 

znane jako saprotrofy lub pasożyty okolicznościowe: Alternaria alternata, Epicoccum 

nigrum i Penicillium spp. Gatunek Alternaria alternata obserwowany 

był średnio na około 42% nasion (średnio od 21,1% dla nasion z firmy Rolnas 

do 63,9% dla nasion otrzymanych z firmy Graminex). Spośród grzybów patogenicznych 

obserwowano gatunki należące do rodzaju Drechslera i Fusarium, 

jednak stanowiły one niewielki udział wszystkich wyizolowanych grzybów 

(średnio 0,12% dla Fusarium spp. i 1,5% dla Drechslera spp.). 

Odmiany istotnie różniły się zdolnością kiełkowania, a zakres tej cechy 

u badanych odmian kostrzewy czerwonej zawierał się w przedziale od 70,7% 

u odmiany Nil ze Stacji Hodowli Roślin w Nieznanicach do 92,9% dla odmiany 

Areta z firmy Agronas. Na ziarniakach zakwalifikowanych, w trakcie oceny 

zdolności kiełkowania, jako nienormalnie kiełkujące, zdrowe - niekiełkujące, 

bądź martwe stwierdzono od 7,5 do 25,6% grzybów, wśród których najczęściej 

występowały Alternaria alternata, Epicoccum nigrum oraz grzyby rodzaju 

Fusarium i Penicillium. Stwierdzono, że grzyby zasiedlające nasiona mają 

istotny wpływ na ich zdolność kiełkowania i mogą stanowić dodatkowe źródło 

infekcji roślin w polu. Współczynnik korelacji dla liczby kolonii grzybów 

przypadających na 100 nasion i zdolności kiełkowania u badanych odmian 

kostrzewy czerwonej wyniósł r= – 0,87**. 

Summary 

SEEDBORNE MICROORGANISMS OF RED FESCUE (FESTUCA 

RUBRA L.) AND THEIR EFFECT ON GERMINATION CAPACITY 

Red fescue (Festuca rubra L.), perennial and long-living grass species, can 

be used both for fodder and lawn. It has low water and soil requirements, and 

therefore is used as a basic component of mixtures for poor and periodically dry 

soil. It has also been widely used for turf and is suitable on slopes, roadsides 

and highways. 

The most dangerous seedborne pathogens of red fescue in turf maintenance 

are Drechslera spp., Bipolaris spp. and Fusarium spp. (Musiał 1996, Wiewióra 

and Prończuk 2000, Weber and Urbański 2009). All these pathogens may 

affect field emergence and have negative effects on turf performance. There 

429

430 

is no enough information in literature about the role of seedborne fungi in 

germination process. The purpose of this work was to investigate seedborne 

fungi infecting red fescue and their importance for germination capacity. 

The mycological assays were carried out on 100 seeds in three replications 

taken from sample of 2 g seed of each cultivar. Seeds were disinfected with 2% 

sodium hypochlorite for 1 minute and then washed with sterile water three 

times. Disinfected seeds were placed on malt-agar medium with streptomycin. 

Fungal colonies were grown at 18 ° C in alternating cycle of 12 h NUV radiation 

(360 μm) and 12 h darkness. Developed colonies were transferred to malt-agar 

plates and incubated in above-mentioned conditions to stimulate sporulation. 

Fungi were identified after 15-20 days of incubation according to the 

descriptions of Chidambaram et al. (1974), Malone and Muskett (1997) and 

Kwaśna et al. (1991). 

Analysis revealed that red fescue seeds were infested by numerous fungi: 10- 

18 fungal species belonging to 26 genera were identified. The highest number of 

colonies were isolated from seeds of variety Gross from the Graminex company 

(an average of 79.8 colonies/100 seeds), and the lowest for seed of variety 

Dorosa from the Rolnas company (an average of 14.2 colonies/100 seed). Species 

found the most often were saprophytes and weak parasites, such as: Alternaria 

alternata, Epicoccum nigrum and Penicillium spp. Alternaria alternata was 

observed on 42% of seeds with range from 21.1% (seeds from Rolnas company) 

to 63.9% (seeds from Graminex company). Among the pathogenic fungi 

species belonging to the genus Drechslera and Fusarium were observed, but 

they constituted a small proportion of all isolated fungal (average 0.12% for 

Fusarium spp and 1.5% for Drechslera spp.). 

Germination of all tested red fescue varieties were statistically different and 

ranged from 70.7% for Nil variety (breeding station Nieznanice) to 92.9% for 

Areta variety (Agronas company). On abnormal seedlings and ungerminated 

seeds, fungi (mostly Alternaria alternata, Epicoccum nigrum, Fusarium spp. 

and Penicillium spp.) were found with range from 7.5 to 25.6%. The statistical 

analysis revealed high, statistically significant negative correlation (r = - 0.87**) 

between germination capacity and number of fungi that colonized tested seeds. 

Literatura 

Chidambaram S.B., Matur S.B., Neergaard P., 1974: Handbook on seed health 

testing. The International. Seed Testing Association As - NLH. Norway: 

165-207. 

Kwaśna H., Chełkowski J., Zajkowski P., 1991: Flora Polska. T. XXII. Grzyby 

niedoskonałe. Strzępczakowe. Gruzełkowate. Sierpik (Fusarium). PAN 

Warsaw – Kraków: 1-145. 

Malone J.P., Muskett, A.E., 1997: Seed - borne fungi. Descriptions of 77 fun-

gus species. 3 rd Edition. Sheppard J.W. (ed.). ISTA, Zurych: 1-191. 

Musiał S., 1996: Niektóre choroby pochodzenia grzybowego na nasionach 

traw. Biuletyn IHAR 199: 149-155. 

Wiewióra B., Prończuk M., 2000: Mikroorganizmy zasiedlające nasiona traw 

i ich wpływ na występowanie chorób w uprawie trawnikowej. Biuletyn 

IHAR 214: 269-284. 

Weber Z., Urbański P. 2009. Fungi occurring on turfgrasses in Poznań. Phytopatologia 

51: 7-12. 

431

LISTA UCZESTNIKÓW

LISTA UCZESTNIKÓW 

Dariusz Abramowski 

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, 

Katedra Fizjologii Roślin, 

ul.Wołyńska 35, 60-637 Poznań 

d.abram@up.poznan.pl 

Iwona Adamska 

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny, 

Zakład Ochrony Roślin, 


iwonaadamska@interia.pl 

Roman Andrzejak 


Katedra Fitopatologii, 


romstand@up.poznan.pl 

Edward Arseniuk 

Zakład Fitopatologii, Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin 

– Państwowy Instytut Badawczy w Radzikowie, 05-870 Błonie 

e.arseniuk@ihar.edu.pl 

Anna Baturo-Cieśniewska 

Uniwersystet Technologiczno-Przyrodniczy, 

Katedra Fitopatologii i Mikologii Molekularnej, 

ul. Ks. Kordeckiego 20, 85-225 Bydgoszcz 


Jolanta Behnke-Borowczyk 


Katedra Fitopatologii Leśnej, 


jbehnke@up.poznan.pl 

Marta Bełka 




marta.belka@up.poznan.pl 

Janusz Błaszkowski 

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny, 

Zakład Ochrony Roślin, 


janusz.blaszkowski@zut.edu.pl 

435

436 

Natasza Borodynko 

Instytut Ochrony Roślin–Państwowy Instytut Badawczy, 

ul. Wł. Węgorka 20, 60-318 Poznań 

nataszaborodynko@tlen.pl 

Mirosława Cieślińska 

Instytut Ogrodnictwa, Zakład Ochrony Roślin Sadowniczych, 


miroslawa.cieslinska@insad.pl 

Bożena Cwalina-Ambroziak 

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, 

Katedra Fitopatologii i Entomologii, 



Marta Damszel 




marta.damszel@uwm.edu.pl 

Jakub Danielewicz 


Zakład Mikologii, 


J.Danielewicz@iorpib.poznan.pl 

Adam Dawidziuk 

Instytut Genetyki Roślin PAN, 

ul. Strzeszyńska 34, 60-479 Poznań 

adaw@igr.poznan.pl 

Joanna Dłużniewska 

Uniwersytet Rolniczy, 

Katedra Ochrony Środowiska Rolniczego, 

al. Mickiewicza 21, 31-120 Kraków 

rrdluzni@cyf-kr.edu.pl 

Tatiana M. Dolińska 

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, 

Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, Katedra Fitopatologii, 



Katarzyna Gleń 

Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja, 

Katedra Ochrony Środowiska Rolniczego, 

Al. Mickiewicza 21, 31-120 Kraków 

rrglen@cyf-kr.edu.pl

Małgorzata Golanowska 

Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii UG – GUMed, 



m.golanowska@biotech.ug.gda.pl 

Katarzyna Golnik 

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, 

Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, Katedra Fitopatologii, 


katarzyna_golnik@sggw.pl 

Tomasz Góral 

Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Zakład 

Fitopatologii, Radzików, 05-870 Błonie 


Jan Grajewski 

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, I 

nstytut Biologii Eksperymentalnej, Zakład Fizjologii i Toksykologii, 

ul. Chodkiewicza 30, 85-064 Bydgoszcz 

jangra@ukw.edu.pl 

Andrzej Grzywacz 

Wydział Leśny SGGW w Warszawie, 

Zakład Mikologii i Fitopatologii Leśnej 


andrzej_grzywacz@sggw.pl 

Ewa Hanus-Fajerska 

Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, 

Katedra Botaniki i Fizjologii Roślin, 


e.hanus@ogr.ur.krakow.pl 

Beata Hasiów-Jaroszewska 

Instytut Ochrony Roślin-Państwowy Instytut Badawczy, 

Zakład Wirusologii i Bakteriologii, 


B.Hasiow@iorpib.poznan.pl 

Lidia Irzykowska 

Uniwersytet Przyrodniczy, 



irzyk@up.poznan.pl 

437

438 

Anna Jakubowska 

Instytut Ogrodnictwa, Oddział Sadownictwa, 

ul. Pomologiczna 18, Skierniewice 

anna.jakubowska@insad.pl 

Agnieszka Jamiołkowska 

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, 

Katedra Ochrony i Kwarantanny Roślin, 


aguto@wp.pl 

Regina Janas 

Instytut Ogrodnictwa, 








Jolanta Jaroszuk-Ściseł 

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, 

Zakład Mikrobiologii Środowiskowej, 


jolanta.jaroszuk-scisel@poczta.umcs.lublin.pl 

Małgorzata Jeske 

Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy, 

Katedra Fitopatatologii i Mikologii Molekularnej, 


jeske@utp.edu.pl 

Małgorzata Jędryczka 



wirz@igr.poznan.pl 

Joanna Kaczmarek 



jkac@igr.poznan.pl 

Elżbieta Kalinowska 

Szkoła główna Gospodarstwa Wiejskiego, 



elzbieta_kalinowska@sggw.pl

Monika Kałużna 


ul. Pomologiczna 18, Skierniewice 

monika.kaluzna@insad.pl 

Joanna Kamasa 


Zakład Wirusologii i Bakteriologii, 


jkamasa08@gmail.com 

Maria Kamińska 

Instytut Ogrodnictwa, Pracownia Wirusologii, 

Zakład Ochrony Roślin Sadowniczych, Oddział Sadownictwa 


maria.kaminska@insad.pl 

Zdzisław Kaniuczak 

Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Badawczy, 

Terenowa Stacja Doświadczalna, 

ul. Langiewicza 28, 35-101 Rzeszów 

z.kaniuczak@iorpib.poznan.pl 

Wiesława Kawczyńska 



W.kawczynska@iorpib.poznan.pl 

Irena Kiecana 


Katedra Fitopatologii i Mikologii, 


Irena.Kiecana@up.lublin.pl 

Barbara Kierpiec 


Katedra Ochrony Roślin, 

ul. Al. 29 Listopada 54, 31-425 Kraków 

barbara.kierpiec@wp.pl 

Włodzimierz Kita 

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, 

Katedra Ochrony Roślin, Zakład Fitopatologii i Mikologii, 

pl. Grunwaldzki 24A, 50-363 Wrocław 

wlodzimierz.kita@up.wroc.pl 

Katarzyna Koczwara 




katarzyna.koczwara1987@gmail.com 

439

440 

Tomasz Kosiada 


Katedra Fitopatatologii, 

ul. Dąbrowskiego 159, 60–594 Poznań 

kosiada@up.poznan.pl 

Maria Kowalik 




m.kowalik@ogr.ur.krakow.pl 

Beata Kowalska 

Instytut Ogrodnictwa, Oddział Warzywnictwa, 


beata.kowalska@iwarz.pl 

Krzysztof Krawczyk 



K.Krawczyk@iorpib.poznan.pl 

EwaKról 

University of Life Science, Department of Phytopathology and Mycology, 


zofia.machowicz@up.lublin.pl 

Dorota Krzyżanowska 

Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii UG-GUMed, 



dorota.krzyzanowska@biotech.ug.gda.pl 

Tomasz P. Kurowski 




kurowski@uwm.edu.pl 

Halina Kurzawińska 



Al. 29 Listopada, 31-425 Kraków 

h.kurzawinska@ogr.ur.krakow.pl 

Adam Kuzdraliński 


Katedra Biotechnologii, Żywienia Człowieka i Towaroznawstwa Żywności, 

ul. Skromna 8, 20-704 Lublin 

adamkuzdralinski@gmail.com

Hanna Kwaśna 




kwasna@up.poznan.pl 

Grzegorz Lemańczyk 


Katedra Fitopatatologii i Mikologii Molekularnej, 



Leszek Lenc 

Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, 



lenc@utp.edu.pl 

Maciej Łobczowski 


Katedra Ochrony Roślin - Zakład Fitopatologii i Mikologii, 


maciej.lobczowski@gmail.com 

Aleksander Łukanowski 




luk-al@utp.edu.pl 

Anna Maćkowiak- Sochacka 



a.sochacka@iorpib.poznan.pl 

Krzysztof Makowski 




kmatkowski@gmail.com.pl 



Wydział Leśny, Katedra Fitopatologii Leśnej, 


mmanka@au.poznan.pl 

Stefan Martyniuk 

IUNG-PIB, Zakład Mikrobiologii Rolniczej, 

ul. Czartoryskich 8, 24-100 Puławy 

sm@iung.pulawy.pl 

441

442 

Kinga Mazurkiewicz - Zapałowicz 

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, 

Pracownia Hydrobiologii, 

ul. Kazimierza Królewicza 4, 71-550 Szczecin 

kmazurkiewicz@zut.edu.pl 

Beata Meszka 


ul. Pomologiczna 18, 96-100 Skierniewice 

bmeszka@insad.pl 

Monika Michalecka 



monika.michalecka@insad.pl 

Elżbieta Mielniczuk 


Katedra Fitopatologii i Mikologii, 

ul. Leszczyńskiego 7, 20 - 069 Lublin 

elzbieta.mielniczuk@up.lublin.pl 

Artur Mikiciński 




Ewa B. Moliszewska 

Uniwersytet Opolski, 

Samodzielna Katedra Biotechnologii i Biologii Molekularnej, 

ul Kard. B. Kominka 6A, 45-035 Opole 

ewamoli@uni.opole.pl 

Ewa Moszczyńska 




ewa.moszczynska@up.wroc.pl 

Mirosław Nowakowski 

Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin - PIB, 

Zakład Technologii Produkcji Roślin Okopowych, 


m.nowakowski@ihar.bydgoszcz.pl 

Katarzyna Oberc 


Katedra Sadownictwa i Pszczelnictwa, 


kasia.oberc@gmail.com

Piotr Ochodzki 


Fitopatologii, Radzików, 05-870 Błonie 

p.ochodzki@ihar.edu.pl 

Rafał Ogórek 





Danuta Packa 


Katedra Hodowli Roślin i Nasiennictwa, 

Pl. Łódzki 3, 10-724 Olsztyn 

packa@uwm.edu.pl 

Dariusz Pańka 

Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy 

Katedra Fitopatatologii i Mikologii Molekularnej 


panka@utp.edu.pl 

Teresa Pastuszewska 

Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin 

Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Bydgoszcz, 


t.pastuszewska@ihar.bydgoszcz.pl 

Agnieszka Perek 

Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Badawczy, Zakład Mikologii, 


a.perek@iorpib.poznan.pl 

Jacek Piszczek 



ul. Pigwowa 16, 87-100 Toruń 

j.piszczek@iorpib.poznan.pl 

Elżbieta Pląskowska 




elzbieta.plaskowska@up.wroc.pl 

Henryk Pospieszny 

Instytut Ochrony Roślin – PIB, Zakład Wirusologii i Bakteriologii, 


H.Pospieszny@iorpib.poznan.pl 

443

444 

Eliza Potocka 




eliza.potocka@up.lublin.pl 

Marta Potrykus 

Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskiego 

i Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, 

Katedra Biotechnologii, 


marta.potrykus@biotech.ug.gda.pl 

Wioletta Poznań 

Zakład Fitopatologii, Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie 

– Państwowy Instytut Badawczy, Radzików, 05-870 Błonie 

w.poznan@ihar.edu.pl 

Magdalena Ptaszek 



magdalena.ptaszek@insad.pl 

Joanna Puławska 




Wojciech Pusz 




agrostrona@gmail.com 

Maria Rataj-Guranowska 

Instytut Ochrony Roślin- Państwowy Instytut Badawczy, 

Bank Patogenów Roślin i Badania ich Bioróżnorodności, 


m.guranowska@iorpib.poznan.pl 

Czesław Sadowski 

Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy im. J.J. Śniadeckich, 

Wydział Rolnictwa i Biotechnologii, Katedra Fitopatologii i Mikologii Molekularnej, 


sadowski@utp.edu.pl

Katarzyna Sadowska 

Instytut Ochrony Roślin-Państwowy Instytut Badawczy, 

Bank Patogenów Roślin i Badania ich Bioróżnorodności, 


K.Sadowska@iorpib.poznan.pl 

Małgorzata Schollenberger 




malgorzata_schollenberger@sggw.pl 

Magdalena Słowik-Borowiec 

Instytut Ochrony Roślin - Państwowy Instytut Badawczy, 



m.borowiec@iorpib.poznan.pl 

Urszula Smolińska 



Urszula.Smolinska@iwarz.pl 

Joanna Sobczak 



E.Matyjaszczyk@iorpib.poznan.pl 

Piotr Sobiczewski 




Sylwester Sobkowiak 

Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Oddział w 

Młochowie 

s.sobkowiak@ihar.edu.pl 

Ewa Solarska 




ewa.solarska@up.lublin.pl 

Elżbieta Starzycka 

Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin - Państwowy Instytut Badawczy, Oddział w 

Poznaniu, 


michals@nico.ihar.poznan.pl 

445

446 

Łukasz Stępień 

Instytut Genetyki Roślin, Pracownia Metabolomiki, 


lste@igr.poznan.pl 

Hanna Stępniewska 



al. 29 listopada 46, 31-425 Kraków 

rlstepni@cyf-kr.edu.pl 

Sylwia Stępniewska-Jarosz 


Bank Patogenów Roślin i Badania Ich Bioróżnorodności, 


sylstep@poczta.onet.pl 

Judyta Strakowska 



jstr@igr.poznan.pl 

Ewa Sucharzewska 

Uniwersytet Warmińsko Mazurski, 

Wydział Biologii, Katedra Mikologii, 

ul. Oczapowskiego 1A, 10-719 Olsztyn-Kortowo 

ewko@uwm.edu.pl 

Magdalena Szczech 


Oddział Warzywnictwa, 



Wojciech Szewczyk 




wszew@up.poznan.pl 

Dorota Szopińska 


Katedra Nasiennictwa Ogrodniczego, 

ul. Szamotulska 28, Baranowo, 62-081 Przeźmierowo 

dorota.szopinska@up.poznan.pl

Ewa Szpyrka 




e.szpyrka@iorpib.poznan.pl 

Justyna Szwejda-Grzybowska 


Pracownia Przetwórstwa i Oceny Jakości Warzyw, 


justyna.grzybowska@iwarz.pl 

Jerzy Szymona 


Katedra Ekologii Rolniczej, 


jerzy.szymona@up.lublin.pl 

Anna Tratwal 



A.Tratwal@iorpib.poznan.pl 

Aleksandra Trzewik 



Aleksandra.Trzewik@insad.pl 

Urszula Wachowska 





Anna Wagner 


Katedra Ochrony i Kwarantanny Roślin, 


wagnerania@gmail.com 

Jakub Walczewski 


Zakład Fitopatologii Radzików, 05-870 Błonie 

j.walczewski@ihar.edu.pl 

Zbigniew Weber 

Uniwersytet Przyrodniczy, Katedra Fitopatologii, 


zweber@up.poznan.pl 

447

448 

Maria Werner 




mwerner@up.poznan.pl 

Agnieszka Węgierek 


Fitopatologii, Pracownia Organizmów Kwarantannowych, 

Radzików, 05-870 Błonie 

a.wegierek@ihar.edu.pl 

Barbara Wiewióra 

Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Radzików, 

05-870 Błonie 

b.wiewiora@ihar.edu.pl 

Halina Wiśniewska 

Instytut Genetyki Roślin, Polska Akademia Nauk, 


hwis@igr.poznan.pl 

Marcin Wit 




marcin_wit@sggw.pl 

Ewa Zalewska 

University of Life Sciences, Department of Phytopathology and Mycology, 


ewa.zalewska@up.lublin.pl 

Małgorzata Ziemichód 

Zakład Fitopatologii, Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie – Państwowy 

Instytut Badawczy, Radzików, 05-870 Błonie 

m.ziemichod@ihar.edu.pl 

Beata Zimowska 



beata.zimowska@up.lublin.pl

Fitopatologia: zdrowe rośliny - zdrowi ludzie Phytopathology ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?