vol 95.indd - Instytut Botaniki PAN

vol 95.indd 1 2006-01-30 14:36:33


SPIS TREŚCI 

1. Wstęp ................................................................................................................................................... 5 

2. Zarys historii badań nad rodzajem Ramularia ................................................................................ 6 

3. Materiał i metody badań .................................................................................................................... 7 

4. Budowa i biologia ............................................................................................................................. 10 

5. Występowanie w Polsce ................................................................................................................... 12 

6. Znaczenie gospodarcze i zwalczanie .............................................................................................. 14 

7. Grzyby z rodzaju Ramularia wśród innych podobnych rodzajów. Klucz do oznaczania ........... 15 

8. Charakterystyka rodzaju Ramularia ............................................................................................... 17 

9. Przegląd gatunków występujących w Polsce i klucze do ich oznaczania ..................................... 17 

10. Gatunki wyłączone z rodzaju Ramularia ...................................................................................... 128 

11. Wykaz taksonów roślin żywicielskich oraz stwierdzonych na nich grzybów z rodzaju 

Ramularia ........................................................................................................................................ 131 

12. Wykaz taksonów grzybów mikroskopijnych będących żywicielami nadpasożytniczych 

gatunków z rodzaju Ramularia ..................................................................................................... 137 

13. Literatura ........................................................................................................................................ 137 

14. The Ramularia species in Poland (summary) .............................................................................. 143 

Index nazw grzybów ............................................................................................................................. 145 

Index rodzajów i rodzin roślin ............................................................................................................. 153 


ABSTRACT 

Agata WOŁCZAŃSKA. The Ramularia species in Poland. Monogr. Bot., Vol. 95, 154 pp., 2005. 

The Ramularia species represent a big and interesting group among parasitic Hyphomycetes. In 

Poland have been collected so far 115 species: one on fern, three on 5 species of rust fungi and the 

remaining ones on angiosperms (on 301 species belonging to 38 families). The most common are: 

R. geranii var. geranii, R. grevilleana var. grevilleana, R. inaequale and R. urticae. But more than 40% 

of all the species occur very seldom (they are known from 1-5 stands). The following examples belong 

to this group: R. asplenii, R. asteris, R. keithii, R. minutissima and R. rhaetica. 

The biggest number of parasitic species are noted on the representatives of Asteraceae (17 species), 

Scrophulariaceae (9), Rosaceae (7) and Polygonaceae (7). 

The best explored regions in Poland are situated in the south and south-east part of the country: 

Kraina Karpat Zachodnich, Kraina Południowomazowiecko-Podlaska and Kraina Dolnośląska. 

The Ramularia species are facultative saprotrophs. Anamorphs parasite on host plants and fungi, 

but known teleomorphs, belonging to Mycosphaerella genus, develop on plants remains. The vegetative 

season indicates their occurrence limits. They start to grow in April, the biggest number of species 

are collected in summer and the end of vegetation in November, is the signal to stop producing 

spores. At that time they form sclerotia, perithecia or pass the winter as mycelium and conidia. 

Key words: anamorphic fungi; Hyphomycetes; Ramularia; distribution; Poland 


1. WSTĘP 

Badania wielu polskich mykologów w ostatnim czterdziestoleciu koncentrowały 

się nad monograficznymi opracowaniami gatunków grzybów występujących w naszym 

kraju. Ich wynikiem są 24 tomy Flory Roślin Zarodnikowych Polski i Ziem 

Ościennych opublikowane w serii poświęconej grzybom. Opracowanych zostało 

wiele grup grzybów wielkoowocnikowych (macromycetes), np. przedstawiciele 

Boletales (SKIRGIEŁŁO 1960), rzędy Tremellales, Auriculariales i Septobasidiales 

(WOJEWODA 1977), workowce z rzędów Elaphomycetales i Tuberales (ŁAWRYNO- 

WICZ 1988), liczne rodziny z dawnego rzędu Aphyllophorales (DOMAŃSKI 1965; DO- 

MAŃSKI et al. 1967), rodzaje: Cortinarius (NESPIAK 1975, 1981), Mycena (LISIEWSKA 

1987), Inocybe (NESPIAK 1990), Russula (SKIRGIEŁŁO 1991) i grupa Gasteromycetes 

(RUDNICKA-JEZIERSKA 1991). 

Sporo uwagi poświęcono również grzybom mikroskopowym, u których znane 

są stadia doskonałe (teleomorfy). Opracowano m.in. rzędy Peronosporales (KOCH- 

MAN, MAJEWSKI 1970), Ustilaginales (KOCHMAN, MAJEWSKI 1973), Taphrinales (SA- 

ŁATA 1974), Uredinales (MAJEWSKI 1977, 1979), Protomycetales i Chaetomiales 

(SAŁATA, RUDNICKA-JEZIERSKA 1979), Mucorales i Endogonales (SKIRGIEŁŁO et al. 

1979), Erysiphales (SAŁATA 1985) oraz Entomophthorales (BAŁAZY 1993). Podobny 

charakter ma także monografia Laboulbeniales (MAJEWSKI 1994). 

Znacznie mniejszym zainteresowaniem cieszyły się grzyby niedoskonałe (mitosporowe, 

anamorficzne), do których należy m.in. rodzaj Ramularia. Dotychczas 

ukazało się tylko opracowanie gatunków z rodzaju Ascochyta (SAŁATA 2002) oraz 

dwa tomy wspomnianej wyżej flory – tom XVI, dotyczący fialokonidiowych Dematiaceae 

(BOROWSKA 1986) i tom XXII – zawierający charakterystykę rodzaju Fusarium 

(KWAŚNA et al. 1991). 

Celem pracy jest krytyczne opracowanie gatunków z rodzaju Ramularia występujących 

w Polsce oraz usystematyzowanie i poszerzenie dotychczasowej wiedzy 

o tej grupie grzybów. Podstawą do osiągnięcia postawionych celów były studia 

zbiorów zielnikowych, zarówno własnych jak i znajdujących się w zielnikach krajowych. 

Wykorzystano także dane znajdujące się w literaturze fizjograficznej. 

Opracowanie składa się z dwóch części. Część ogólna zawiera wiadomości na 

temat morfologii, biologii i taksonomii tej grupy organizmów, a część szczegółowa 

– opisy poszczególnych gatunków występujących w Polsce, klucze do ich oznaczania, 

rysunki zarodników konidialnych oraz wykaz stanowisk. 

5 


2. ZARYS HISTORII BADAŃ NAD RODZAJEM RAMULARIA 

Rodzaj Ramularia został opisany przez UNGERA w roku 1833. Autor podał dwa gatunki: 

Ramularia pusilla Unger na Poa nemoralis L. i R. didyma Unger na Ranunculus 

polyanthemos L., lecz dopiero w 1836 r. uznał R. pusilla za gatunek typowy 

opisanego przez siebie rodzaju (HUGHES 1949). Natomiast CORDA w 1842 r. wyłączył 

Ramularia didyma z rodzaju Ramularia, uznając go za typ nowego rodzaju 

Didymaria (BRAUN 1998). 

SACCARDO w roku 1880 poprawił opis rodzaju Ramularia i jako przykłady podał 

R. urticae Cesati i R. cynarae Saccardo. Opisał również nowy rodzaj Ovularia 

z dwoma gatunkami: O. obovata (Fuckel) Saccardo i O. sphaeroidea (Saccardo) 

Saccardo. Natomiast w 1886 r. utworzył nową kombinację Ovularia pusilla (Unger) 

Saccardo, podając zresztą jako żywiciela tego taksonu Alchemilla vulgaris (SUTTON, 

WALLER 1988). 

Długa i skomplikowana historia rodzaju Ramularia została szczegółowo przedstawiona 

w pracach HUGHESA (1949), SUTTONA i WALLERA (1988) oraz BRAUNA 

(1988a, 1995, 1998). 

Mykolodzy różnie ustosunkowywali się do problemu Ramularia-Ovularia. CLE- 

MENTS i SHEAR (1931), ARX (1970, 1983), VIMBA (1970), INGHAM (1986) i BRANDEN- 

BURGER (1985) rozdzielali je. Natomiast HUGHES (1949, 1958), NANNFELDT (1950), 

SAVILE (1957), SUTTON i PIROZYNSKI (1963), GUNNERBECK (1967), DEIGHTON (1972, 

1973), OSIPJAN (1975), HAWKSWORTH (1980), POELT (1983), SUTTON i WALLER 

(1988) oraz BRAUN (1988a, 1995, 1998) uważali, że należy je połączyć (wg SUTTON, 

WALLER 1988; BRAUN 1995, 1998). 

Przyjęto trzy kryteria pozwalające odróżnić grzyby z rodzajów Ovularia i Ramularia 

(BRAUN 1998): sposób tworzenia konidiów (pojedynczo lub w łańcuszkach), 

kształt zarodników i liczbę budujących je komórek. Nazwa Ovularia obejmuje gatunki 

o zarodnikach konidialnych 1-komórkowych, jajowatych lub elipsoidalnych 

i powstających pojedynczo. Natomiast Ramularia sensu auct. to grzyby wytwarzające 

konidia mniej lub bardziej cylindryczne, podzielone i produkowane w łańcuszkach. 

Jest jednak wiele gatunków, których opis łączy w sobie cechy obu rodzajów. 

Na przykład Ramularia oreophila Saccardo tworzy zarodniki pojedynczo, a są one 

cylindryczne i 2-komórkowe. Konidia Ramularia urticae Cesati mogą być 1- lub 2- 

-komórkowe, cylindryczne i powstają zwykle w łańcuszkach. W związku z tym rozdzielanie 

tych dwóch rodzajów wydaje się niepotrzebne. 

Pierwsze wzmianki o grzybach z rodzaju Ramularia zbieranych na terenie Polski 

znajdują się w pracach HENNINGSA (1892), HELLWIGA (1897) i SCHROETERA (1897). 

Autorzy ci publikowali wykazy gatunków znalezionych w okolicach Świecka, Poznania, 

na Dolnym Śląsku i w Sudetach. Wiele danych dostarcza zwłaszcza publikacja 

SCHROETERA (1897), która jest do tej pory najlepszym źródłem informacji 

o grzybach tego regionu. Polscy mykolodzy zaczęli interesować się grzybami 

niedoskonałymi na przełomie wieków XIX i XX. W Pamiętniku Fizjograficznym 

6 


i Sprawozdaniach Komisji Fizjograficznej ukazywały się spisy grzybów zbieranych 

w różnych regionach kraju, m.in. przez WRÓBLEWSKIEGO (1915, 1918), NAMYSŁOW- 

SKIEGO (1906, 1909, 1914), ROUPPERTA (1909, 1912), WODZICZKO (1911) i TRZEBIŃ- 

SKIEGO (1916). W Sprawozdaniach Komisji Fizjograficznej ukazała się również charakterystyka 

Ramularia sonchi, nowego gatunku przedstawionego przez DOMINIKA 

(1936); obecnie jest to synonim R. inaequale. 

Z terenu Polski pochodzą także materiały, które posłużyły do opisu Ramularia 

absinthii (LAUBERT 1921). W świetle nowszych badań gatunek ten jednak został 

zaliczony do rodzaju Passalora (P. ferruginea (Fuckel) U. Braun et Crous). 

Wiele informacji, zwłaszcza o pasożytach roślin uprawnych i ozdobnych dostarczyły 

prace GARBOWSKIEGO i JURASZKÓWNY (1933), LESZCZENKO (1937) i innych, 

które powstały jako zestawienia notowań Zakładów Ochrony Roślin. 

W późniejszych latach charakter publikacji niewiele się zmienił. Autorzy zamieszczali 

w nich zwykle tylko dane florystyczne. Najwięcej gatunków z rodzaju 

Ramularia podawali: ADAMSKA (2001) ze Słowińskiego Parku Narodowego, KUĆ- 

MIERZ (1973, 1977) – z Ojcowskiego Parku Narodowego i Pienińskiego Parku 

Narodowego, MADEJ (1974) – z okolic Szczecina, MUŁENKO (1988/1989, 1996) – 

z Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego i Białowieskiego Parku Narodowego oraz 

STARMACHOWA (1963) – z Tatr. 

3. MATERIAŁ I METODY BADAŃ 

W trakcie wykonywania niniejszej pracy zrewidowano ponad 1500 torebek zielnikowych 

pochodzących ze zbiorów własnych i zgromadzonych w dostępnych zielnikach 

krajowych. 

Wykorzystano następujące zbiory zielnikowe: 

KRA-AR – zielnik Katedry Ochrony Roślin AR w Krakowie (przeważnie zbiory 

J. Kućmierza), 

KRA-F – zielnik Instytutu Botaniki UJ w Krakowie (przeważnie zbiory H. Sydowa, W. 

Stec- Rouppertowej i T. Săvulescu), 

KRAM-F – zielnik Instytutu Botaniki im. W. Szafera PAN w Krakowie (przeważnie 

zbiory K. Roupperta, B. Starmachowej i A. Wróblewskiego), 

LBLM – zielnik Zakładu Botaniki Ogónej Instytutu Biologii UMCS w Lublinie 

(przeważnie zbiory W. Mułenko, J. Romaszewskiej-Sałata, B. Sałaty i A. Wołczańskiej), 

WA – zielnik Zakładu Systematyki i Geografii Roślin Instytutu Botaniki UW 

w Warszawie (przeważnie zbiory B. Durskiej), 

WAUF – zielnik Katedry Fitopatologii Wydziału Ogrodniczego SGGW w Warszawie 

(przeważnie zbiory W. Siemaszko i Z. Zweigbaumówny), 

7 


WRSL – zielnik Muzeum Przyrodniczego Uniwersytetu Wrocławskiego we Wrocławiu 

(przeważnie zbiory W. Kriegera), 

hb. Grz. – prywatny zielnik Piotra Grzegorzka (Chrzanów). 

Przy opisie większości gatunków podano wykaz wykorzystanych wydawnictw 

zielnikowych. Są to jednak dane fragmentaryczne, przedstawione na podstawie 

materiałów zachowanych w zielnikach krajowych. Okazy te pochodzą głównie ze 

zbiorów obcych mykologów i tylko nieliczne zbierane były na obszarze naszego 

kraju. Przestudiowano następujące wydawnictwa zielnikowe: 

Allescher A. et Schnabl J.N., Fungi bavarici; 

Flora exsiccata Austro-Hungarica; 

Flora Moldawiae et Dobrogeae exsiccata; 

Flora Romaniae Exsiccata; 

Jaap O., Fungi selecti exsiccati; 

Krieger W., Fungi saxonici; 

Kryptogamae exsiccatae editae a Museo Palatino Vindobonesi; 

Rabenhorst L., Pazschke O., Fungi europaei et extraeuropaei; 

Săvulescu T., Herbarium mycologicum romanicum; 

Saccardo P. A., Mycotheca Veneta; 

Siemaszko W., Fungi bialowiezenses exsiccati; 

Sydow H., Mycotheca germanica; 

Thümen F., Mycotheca universalis. 

Zewnętrzne objawy porażenia roślin oraz dane dotyczące wymiarów trzonków 

i zarodników konidialnych opisano w większości na podstawie badanych okazów. 

W przypadku braku materiałów zielnikowych wykorzystano dane z literatury. 

Preparaty mikroskopowe do identyfikacji gatunków sporządzano wykonując 

skrawki powierzchniowe lub przekroje poprzeczne liścia w miejscu porażenia 

i umieszczając je w 50% wodnym roztworze błękitu mlekowego lub w 50% wodnym 

roztworze kwasu mlekowego. Po podgrzaniu nad palnikiem dokonywano obserwacji 

mikroskopowych. Użycie czystego kwasu mlekowego pozwalało stwierdzić 

czy zarodniki i trzonki są hialinowe, czy zabarwione. Preparaty wykonywano 

z okazów zebranych na obszarze Polski, a w przypadku ich braku korzystano z materiałów 

znajdujących się w obcych wydawnictwach zielnikowych. Dodatkowych 

informacji dostarczyły obserwacje zarodników i trzonków konidialnych w mikroskopie 

skaningowym. 

Rysunki konidiów wykonano przy użyciu aparatu rysunkowego i mikroskopu 

świetlnego. 

Informacje o rozmieszczeniu geograficznym poszczególnych gatunków w Polsce 

uzyskano po krytycznym zestawieniu danych z literatury fizjograficznej i na podstawie 

materiałów zielnikowych. Podano wszystkie znane stanowiska grupując je 

według krain geobotanicznych, oznaczonych w tekście odpowiednimi symbolami 

(MATUSZKIEWICZ 1993). Ich wykaz znajduje się pod ryciną 1. 

Nomenklaturę roślin żywicielskich ujednolicono wg MIRKA et al. (2002), a układ 

rodzin wg MELCHIORA (1964). 

8 


Ryc. 1. Liczby gatunków z rodzaju Ramularia na tle krain geobotanicznych Polski 

Fig. 1. The number of Ramularia species collected in geobotanical regions in Poland 

Krainy geobotaniczne (Geobotanical regions) wg (acc. to) MATUSZKIEWICZA (1993): A1 – Kraina 

Brzegu Bałtyku, A2 – Kraina Pobrzeża Południowobałtyckiego, A3 – Kraina Szczecińska, A4 

– Kraina Pojezierzy Środkowopomorskich, A5 – Kraina Sandrowych Przedpoli Pojezierzy Środkowopomorskich, 

A6 – Kraina Wschodniopomorska, B1 – Kraina Notecko-Lubuska, B2 – Kraina 

Środkowowielkopolska, B3 – Kraina Kujawska, B4 – Kraina Południowowielkopolsko-Łużycka, B5 

– Kraina Dolnośląska, C1 – Kraina Wysoczyzn Łódzko-Wieluńskich, C2 – Kraina Wyżyn Środkowomałopolskich, 

C3 – Kraina Górnośląska, C4 – Kraina Jury Krakowsko-Częstochowskiej, C5 – Kraina 

Wyżyn Miechowsko-Sandomierskich, C6 – Kraina Gór Świętokrzyskich, C7 – Kraina Kotliny Oświęcimskiej, 

C8 – Kraina Kotliny Sandomierskiej, C9 – Kraina Roztoczańska, C10 – Kraina Opola Zachodniego, 

D1 – Kraina Zachodniowołyńska, E1 – Kraina Chełmińsko-Dobrzyńska, E2 – Kraina 

Północnomazowiecko-Kurpiowska, E3 – Kraina Południowomazowiecko-Podlaska, E4 – Kraina 

Wyżyny Lubelskiej, E5 – Kraina Polesia Południowego, F1 – Kraina Mazurska, F2 – Kraina Augustowsko-Suwalska, 

F3 – Kraina Północnopodlaska, G1 – Kraina Sudetów, G2 – Kraina Przedgórza 

Sudeckiego, H1 – Kraina Karpat Zachodnich, I1 – Kraina Karpat Wschodnich; 1 – brak danych (no 

data), 2 – 1-15 gatunków (species), 3 – 16-30, 4 – 31-45, 5 – 46-60, 6 – powyżej (above) 60 

9 


Przyjęte skróty: auct. = auctorum – różnych autorów; BPN – Białowieski Park Narodowy; cf. = 

confer – porównaj; cult. = cultus – uprawiany; D., d. – dolina; em. = emendavit – poprawił; exs. = 

exsiccatae – wydawnictwa zielnikowe; f. – forma; fasc. – fasciculus; g. – góra; GPN – Gorczański Park 

Narodowy; incl. = includitur – włączono; J. j. – jezioro; k. – koło; leg. = legit – zebrał; nom. invalid. 

– nomen invalidum; nom. nud. – nomen nudum; nom. illeg. – nomen illegitimum; ok. – okolice; OPN 

– Ojcowski Park Narodowy; p. = pagina – strona; p.p. = pro parte – częściowo; PK – Park Krajobrazowy; 

pow. – powiększenie; PPN – Pieniński Park Narodowy; rez. – rezerwat; RPN – Roztoczański 

Park Narodowy; sp. – species – gatunek; spp. – species – gatunki; ss. = sensu – w ujęciu; subsp. – subspecies 

– podgatunek; TPN – Tatrzański Park Narodowy; ur. – uroczysko; var. = varietas – odmiana; 

! – okaz (cytowany w literaturze) sprawdzony. 

4. BUDOWA I BIOLOGIA 

Porażenie przez grzyby z rodzaju Ramularia objawia się w postaci plam widocznych 

zwykle na liściach. Ich charakter (wielkość, barwa) zależy w dużej mierze od 

środowiska i od indywidualnych właściwości porażonej rośliny. Białawy (rzadziej 

czerwonawy) nalot znajduje się przeważnie na spodniej stronie zainfekowanych liści, 

ale może też występować na stronie górnej lub być widoczny na obu. Nalot ten 

składa się z trzonków i zarodników konidialnych, rzadziej na powierzchni plam 

mogą znajdować się strzępki grzybni wegetatywnej (Tablica Ib). 

Grzybnia jest wewnętrzna (niekiedy tylko widoczne są strzępki grzybni powierzchniowej). 

Strzępki tworzą często stromata, zwykle w komorach przeddechowych 

pod szparkami. 

Konidiofory są hialinowe 1- lub wielokomórkowe, pojedyncze, rzadziej rozgałęzione. 

Zazwyczaj zebrane w pęczki wystają na powierzchnię przez rozerwaną 

epidermę bądź przez szparki (Tablica Ia, d). Na szczycie trzonków znajdują się 

komórki konidiotwórcze. 

Konidium różnicuje się z części komórki macierzystej, której ściana uwypukla 

się na zewnątrz, po czym zostaje odgraniczona przegrodą (holoblastyczny typ konidiogenezy). 

Oddzielanie zarodników od komórki macierzystej następuje schizolitycznie, 

tj. przez rozszczepienie ściany odgraniczającej tak, że połowa przechodzi 

do zarodnika a druga – pozostaje na szczycie komórki konidiotwórczej. Po oderwaniu 

się konidiów na trzonkach widać wyraźne lekko zgrubiałe i ciemne blizny 

[conidial scar]. W mikroskopie świetlnym dają się one zauważyć jako małe czarne 

kropki. Po wytworzeniu zarodnika nowa oś konidioforu wyrasta bocznie (proliferacja 

sympodialna) (Ryc. 2). 

Zarodniki konidialne są hialinowe, 1- lub wielokomórkowe, najczęściej 1-4- 

-komórkowe, różnego kształtu: cylindryczne, elipsoidalne, wrzecionowate lub 

jajowate. Ich powierzchnia może być brodawkowana (Tablice Ic, IIa, b, c, d, f), 

kolczasta lub gładka (Tablica IIe), powstają w łańcuszkach albo pojedynczo – znaczek 

[hilum] znajduje się na obu lub tylko na jednym końcu zarodników. Jest on, 

10 


Ryc. 2. Powstawanie zarodników 

konidialnych 

a – holoblastyczny typ konidiogenezy; 

b – schizolityczne 

oddzielanie się konidiów od 

komórki macierzystej; c – proliferacja 

sympodialna 

Fig. 2. Conidium development 

a – holoblastic conidiogenesis; 

b – schizolytic conidial secession; 

c – sympodial proliferation 

podobnie jak blizna, na trzonkach wyraźnie widoczny, ciemny i lekko zgrubiały 

(Tablica Ic). 

Grzyby z rodzaju Ramularia porażają najczęściej rośliny okrytozalążkowe, ale 

pasożytują również na paprociach i grzybach należących do rzędu Uredinales (nadpasożyty). 

Optymalne warunki do swojego rozwoju znajdują w miejscach wilgotnych 

i cienistych. Mogą to być brzegi rzek i potoków, wąwozy i obszary o bujnej 

roślinności. Wysoka względna wilgotność powietrza i umiarkowana temperatura 

sprzyjają tworzeniu zarodników konidialnych (OSIPJAN 1970). Ramularia beticola 

porażająca liście buraka cukrowego najlepiej rozwija się w temperaturze 18-20 o C; 

powstaje wówczas na liściach najwięcej plam i wzrost strzępek grzybni jest najszybszy. 

Wzrostu strzępek powyżej 26 o C nie zanotowano (HESTBJERG et al. 1993). 

Pierwsze silne przymrozki lub zakończenie wegetacji przez roślinę żywicielską 

są sygnałem do zaprzestania produkcji zarodników konidialnych. Grzyby te tworzą 

wówczas sklerocja, perytecja lub zimują w postaci grzybni. Daje to podstawę do 

ich podziału na trzy grupy (VIMBA 1970): 

1. Asco-Ramularia – gatunki tworzące jesienią perytecja. 

2. Sclerotio-Ramularia – gatunki zimujące w postaci sklerocjów, na których wiosną 

rozwijają się zarodniki i trzonki konidialne. Do tej grupy zalicza się m.in. R. 

beticola, R. glechomatis i R. major. 

3. Deutero-Ramularia – gatunki zimujące w postaci grzybni i zarodników konidialnych. 

Należy tu m.in. R. lamii var. lamii. 

Wiosną na obumarłych częściach roślin mogą tworzyć się stadia workowe. Znane 

dotychczas teleomorfy należą do rodzaju Mycosphaerella. 

Biorąc pod uwagę cały rozwojowy tych grzybów należy je zaliczyć do grupy fakultatywnych 

saprotrofów, czyli pasożytów które mogą również rosnąć na resztkach 

organicznych (KOCHMAN 1986; MUŁENKO, MAJEWSKI 1996). Stadia niedosko- 

11 


nałe są obligatoryjnymi pasożytami. Próby hodowli na pożywkach nie powiodły się. 

Zanotowano, co prawda, wzrost strzępek grzybni R. beticola na pożywce agarowej 

PDA zawierającej penicylinę, streptomycynę i wyciąg z liści buraka cukrowego, 

ale mimo stosowania różnych metod nie udało się doprowadzić do wytworzenia 

zarodników konidialnych (HESTBJERG et al. 1993). 

5. WYSTĘPOWANIE W POLSCE 

Jak dotychczas znaleziono w Polsce 115 gatunków należących do rodzaju Ramularia. 

Porażają one 301 gatunków roślin okrytozalążkowych z 38 rodzin, jeden gatunek 

paproci i pięć gatunków grzybów z rzędu Uredinales. Najwięcej pasożytów 

atakuje przedstawicieli należących do rodziny Asteraceae (17 gatunków grzybów), 

Scrophulariaceae (9), Polygonaceae (7) i Rosaceae (7) (Ryc. 3). 

Występowanie grzybów z rodzaju Ramularia na terenie Polski, na podstawie 

dotychczasowych danych przedstawia rycina 1. „Białe plamy” na mapie, czyli miejsca 

skąd jest brak danych, to Krainy Wyżyn Środkowomałopolskich (C2), Kotliny 

Oświęcimskiej (C7) i Opola Zachodniego (C10). Najlepiej zbadane są tereny 

południowej i południowo-wschodniej Polski. Z Krain Karpat Zachodnich (H1), 

Południowomazowiecko-Podlaskiej (E3), Dolnośląskiej (B5) i Polesia Południowego 

(E5) podawanych jest najwięcej gatunków. 

Ze względu na niedostateczny jeszcze stopień zbadania występowania omawianych 

grzybów na obszarze Polski wynikają trudności w określeniu gatunków rzadkich 

i pospolitych. Według skali PAWŁOWSKIEGO (1956) mianem bardzo rzadkich 

określa się taksony znane z 1-5 stanowisk. Do tej grupy należałoby zaliczyć ponad 

40% gatunków z rodzaju Ramularia. Porażają one zwykle rośliny pospolite lub 

występujące często, żywiciel nie jest więc czynnikiem ograniczającym ich zasięg. 

Należą tu m.in. R. gnaphalii rosnący na Gnaphalium spp., R. marticariae – na Matricaria 

maritima subsp. inodora, R. linariae – na Linaria vulgaris, R. minutissima 

– na Hypericum maculatum, R. rhaetica – na Peucedanum palustre i R. silvestris – na 

Dipsacus spp. Gatunkami najbardziej rozpowszechnionymi w świetle dotychczasowych 

badań są: R. grevilleana var. grevilleana pasożyt roślin z rodzajów Fragaria 

i Potentilla, R. geranii var. geranii zbierana na przedstawicielach rodzaju Geranium, 

R. inaequale występująca na różnych gatunkach z rodziny Asteraceae i R. urticae 

atakujący przedstawicieli rodzaju Urtica. 

12 


Ryc. 3. Liczby gatunków z rodzaju Ramularia w Polsce i na świecie w porównaniu do liczby żywicieli 

z różnych rodzin zebranych w Polsce 

Fig. 3. The number of Ramularia species in Poland and in the world in comparison with the number 

of host plants collected in Poland 

13 


6. ZNACZENIE GOSPODARCZE I ZWALCZANIE 

Wśród wszystkich żywicieli grzybów z rodzaju Ramularia występujących w Polsce, 

prawie 21% stanowią rośliny użytkowe, tj. dziko rosnące, ale wykorzystywane przez 

człowieka oraz uprawiane (por. PODBIELKOWSKI 1964). Są one atakowane przez 42 

gatunki grzybów. Natomiast na roślinach uprawianych (także jako ozdobne) liczba 

pasożytów jest mniejsza i wynosi 23 gatunki: 

R. agrestis na Viola tricolor, R. armoraciae na Armoracia rusticana, R. asteris na 

Aster amellus, R. atropae na Atropa belladonna, R. bellunensis na Chrysanthemum 

sp., R. beticola na Beta vulgaris, R. curvula na Fagopyrum esculentum, R. deusta var. 

alba na Lathyrus odoratus, R. deusta var. deusta na Lathyrus odoratus, R. didymarioides 

na Lychnis chalcedonica, R. fagopyri na Fagopyrum esculentum, R. grevilleana 

var. grevilleana na Fragaria moschata, F. vesca, F. vesca var. chiloensis, F. virginica, 

F. viridis i F. x ananassa, R. heraclei na Coriandrum sativum, Levisticum officinale, 

Pastinaca sativa, R. jaapiana na Limonium gmelinii, R. lactea na Viola odorata, R. 

macrospora na Campanula medium, R. mulgedii na Lactuca sativa, R. pratensis 

na Beta vulgaris, Rheum officinale, R. rhabarbarum i R. rhaponticum, R. pusilla na 

Dactylis glomerata, Festuca rubra i Lolium perenne, R. silvestris na Dipsacus sativus, 

R. sphaeroidea na Vicia faba, V. sativa i V. villosa, R. spiraeae na Spiraea salicifolia 

oraz R. variablis na Digitalis purpurea i Verbascum thapsus. 

Wydaje się, że najbardziej ważna gospodarczo jest R. beticola, gdyż może być 

ona przyczyną obniżenia plonów, zwłaszcza na plantacjach buraków cukrowych. 

Widocznym skutkiem choroby są plamy, początkowo na blaszkach liściowych, potem 

obejmujące również ogonki i w końcu prowadzące do obumierania liści. Przy 

silnym porażeniu objawy te mogą powodować zmniejszenie intensywności fotosyntezy 

i zmiany w przemianie materii rośliny. Bardzo rzadko patogen doprowadza do 

śmierci żywiciela, zawsze jednak obniża plony i wartość użytkową surowca roślinnego. 

Optymalne warunki do swojego rozwoju R. beticola znajduje w temperaturze 

18-20 0 C, powyżej 26 0 C nie zanotowano wzrostu strzępek grzybni (HESTBJERG et al. 

1993). Dane te pozwalają przewidywać rozprzestrzenianie się pasożyta w zależności 

od warunków pogody. R. beticola została umieszczona na liście organizmów patogennych 

dla roślin z adnotacją, że może wywoływać epidemie wśród roślin uprawnych 

(Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002 r., Dziennik 

Ustaw z dnia 16 grudnia 2002 roku, nr 212, poz. 1798, załącznik nr 1). 

Szkody gospodarcze w uprawach truskawek i poziomek wywołuje Ramularia 

grevilleana var. grevilleana. Pasożytnicze działanie tego grzyba na rośliny jest podobne 

jak u Ramularia beticola. Tu również ma miejsce zaburzenie prawidłowego 

funkcjonowania procesów fotosyntezy, oddychania, transpiracji i pobierania wody 

przez żywiciela, a obecność patogena uwidacznia się w postaci plamistości liści. 

Bezpośrednie zwalczanie choroby jest możliwe przez opryskiwanie fungicydami 

miedziowymi, tiokarbaminowymi (KOCHMAN 1973) lub przez stosowanie flusiliazolu 

i carbendazimu (HESTBJERG et al. 1993). Ponieważ źródłem zakażenia mogą 

14 


yć też zarodniki workowe tworzące się po przezimowaniu, ważne jest niszczenie 

resztek zarażonych roślin po zakończeniu wegetacji. 

7. GRZYBY Z RODZAJU RAMULARIA WŚRÓD INNYCH PODOBNYCH 

RODZAJÓW. 

KLUCZ DO OZNACZANIA 

(wg opisów rodzajów podanych w pracach: BRAUN 1998 oraz CROUS, 

BRAUN 1996, 2003) 

1. Trzonki konidialne bezbarwne (hialinowe) ......................................................... 2 

1* Trzonki konidialne zabarwione ......................................................................... 19 

2. Trzonki konidialne (przynajmniej ich szczytowe części) mocno kolankowato 

faliste ....................................................................................................................... 3 

2* Trzonki konidialne nigdy nie faliste .................................................................... 4 

3. Zarodniki 1-komórkowe, powstają pojedynczo (na Vicia cassubica) ................... 

................................................................................................................. Tretovularia 

3* Zarodniki zwykle 2-, rzadziej 1-komórkowe, na innych żywicielach ................... 

.......................................................................................................... Bostrichonema 

4. Blizny na trzonkach wyraźnie widoczne, zgrubiałe i ciemne .............................. 5 

4* Blizny na trzonkach widoczne, wypukłe, lekko zgrubiałe lub nie zgrubiałe, 

nie ciemne .............................................................................................................. 8 

4** Blizny niewidoczne, nie zgrubiałe i nie ciemne .............................................. 10 

5. Trzonki konidialne tworzą wyraźne synnemata, zarodniki hialinowe .................. 

................................................................................................................. Phacellium 

5* Trzonki konidialne inaczej uorganizowane ........................................................ 6 

6. Zarodniki odwrotnie maczugowate, nitkowate, wielokomórkowe, powstają 

pojedynczo .................................................. Cercospora subgen. Hyalocercospora 

6* Zarodniki cylindryczne, jajowate, elipsoidalne, 1-2-, rzadziej 3-4-komórkowe, 

powstają pojedynczo lub w łańcuszkach .............................................................. 7 

7. Komórki konidiotwórcze tylko na szczycie trzonków ......................... Ramularia 

7* Komórki konidiotwórcze ułożone interkalarnie i na szczycie trzonków ............. 

........................................................................................................... Ramulariopsis 

8 (4*) Zarodniki najczęściej odwrotnie maczugowate, wielokomórkowe 

(więcej niż 2-komórkowe) ......................................................... Cercosporella 

8* Zarodniki o innych cechach ................................................................................. 9 

9. Zarodniki wyłącznie 1-komórkowe, odwrotnie jajowate, szeroko elipsoidalne 

lub prawie okrągławe .......................................................................... Neoovularia 

9* Zarodniki najczęściej 2-, rzadziej 1-, 3-komórkowe, elipsoidalno-jajowate lub 

szeroko cylindryczne .................................................................. Pseudodidymaria 

15 


10 (4**) Trzonki konidialne bardzo krótkie, zredukowane do komórki 

konidiotwórczej ......................................................................................... 15 

10* Trzonki konidialne dłuższe ............................................................................... 11 

11. Zarodniki powstają w rozpadających się łańcuszkach ...................... Thedgonia 

11* Zarodniki powstają pojedynczo lub w łańcuszkach [catenate] ..................... 12 

12. Zarodniki cylindryczne, elipsoidalne, jajowate, najczęściej 1-, 2-, rzadziej 

3-4-komórkowe ................................................................................................... 13 

12* Zarodniki wielokomórkowe ............................................................................. 14 

13. Trzonki konidialne pojedyncze lub w bardzo luźnych grupach, zarodniki 

powstają tylko pojedynczo .......................................................... Monodidymaria 

13* Trzonki konidialne w pęczkach, zarodniki powstają pojedynczo lub w łań cuszkach 

.................................................................................................. Neoramularia 

14. Szczyt zarodnika bardzo wyraźnie zwężający się [rostrate], zarodniki 

odwrotnie maczugowate, niekiedy z wyrostkami u podstawy Mycocentrospora 

14* Zarodniki nitkowate, igiełkowate .......................................... Pseudocercospora 

15 (10) Zarodniki 1-2-komórkowe ......................................................................... 16 

15* Zarodniki wielokomórkowe ............................................................................. 18 

16. Komórki konidiotwórcze stanowią integralną część poziomo rosnących 

strzępek ............................................................................................................... 17 

16* Komórki konidiotwórcze odwrotnie gruszkowate lub ampułowate .................. 

........................................................................................................ Spermosporina 

17. Zarodniki 1-komórkowe ............................................................. Rhynchosporina 

17* Zarodniki 1-2 (3)-komórkowe ................................................. Rhynchosporium 

18. Komórki konidiotwórcze ampułowate lub odwrotnie gruszkowate (na trawach) 

................................................................................................. Spermospora 

18* Komórki konidiotwórcze nigdy nie ampułowate, na roślinach z różnych 

rodzin ......................................................................................... Mycocentrospora 

19 (1*) Blizna konidialna niewidoczna ........................................ Pseudocercospora 

19* Blizna konidialna widoczna, ciemna ................................................................ 20 

20. Trzonki konidialne tworzą zbite, gęste synnemata, zarodniki hialinowe 

............................................................................................................... Phacellium 

20* Trzonki konidialne inaczej uorganizowane .................................................... 21 

21. Powierzchniowe strzępki grzybni wtórnej brodawkowane .................... Stenella 

21* Powierzchniowe strzępki grzybni wtórnej (jeśli występuje) gładkie ............. 22 

22. Zarodniki hialinowe, powstają pojedynczo, bardzo rzadko w łańcuszkach, są 

odwrotnie maczugowate, nitkowate i zwykle wielokomórkowe ...... Cercospora 

22* Zarodniki zabarwione (jeśli prawie hialinowe, to nie nitkowate) 

elipsoidalno-jajowate, wrzecionowate, cylindryczne i tylko kilku komórkowe 

................................................................................................................. Passalora 

16 


8. CHARAKTERYSTYKA RODZAJU RAMULARIA 

Ramularia Unger em. U. Braun 

Exanth. Pfanzen, p.169.1833, em. U. Braun, Internat. J. Mycol. Lichenol. 3, 2/3: 277.1988 

Syn.: Didymaria Corda, Anleit. Stud. Myc., p.32.1842 (gatunek typowy: Didymaria ungeri Corda = 

Ramularia didyma Unger); Septocylindrium Bonorden, Handb. Allg. Myk. p.35.1851 (gatunek typowy: 

Cylindrium septatum Bonorden = Ramularia septata (Bonorden) Bubák; Acrotheca Fuckel, 

Jahrb. Nassau. Ver. Naturk. 15: 43.1860 (gatunek typowy: Acrotheca gei Fuckel = Ramularia gei (Fuckel) 

Lindau); Ovularia Saccardo, Michelia 2: 17.1882 (gatunek typowy Ovularia obovata (Fuckel) 

Saccardo = Ramularia obovata Fuckel); Ophiocladium Cavara, Z. Pflanzenkr. 3: 26.1893 (gatunek 

typowy: Ophiocladium hordei Cavara = Ramularia hordeicola Braun); Pseudoovularia Spegazzini, 

An. Mus. Nac. Buenos Aires 20: 418,1910 (gatunek typowy: Pseudoovularia trifolii Spegazzini = 

Ramularia argentinensis Deighton). 

Gatunek typowy – Ramularia pusilla Unger (wg UNGER 1936; HUGHES 1949; BRAUN 1988a, 1998). 

Grzybnia wegetatywna intramatrykalna (na powierzchni zainfekowanych organów 

bardzo rzadko daje się zauważyć strzępki). W komorach przeddechowych pod szparkami 

często widoczne stromata utworzone przez strzępki grzybni. Trzonki konidialne 

hialinowe, zebrane w pęczki, wystają na zewnątrz przez rozerwaną epidermę lub 

przez szparki. Komórki konidiotwórcze na szczycie konidioforów – po oderwaniu 

się zarodników pozostają na nich lekko zgrubiałe i ciemne blizny [conidial scar]. 

Zarodniki konidialne – sympodulospory są hialinowe, 1- lub wielokomórkowe, cylindryczne, 

elipsoidalne, jajowate lub wrzecionowate, powstają w łańcuszkach lub 

pojedynczo. Znaczek [hilum] wyraźnie widoczny, ciemny i lekko zgrubiały. 

Grzyby te porażają najczęściej rośliny okrytozalążkowe, ale pasożytują również 

na paprociach i jako nadpasożyty na grzybach z rzędu Uredinales. 

9. PRZEGLĄD GATUNKÓW WYSTĘPUJĄCYCH W POLSCE I KLUCZE 

DO ICH OZNACZANIA 

NA ASPLENIACEAE 

Na przedstawicielach tej rodziny występuje w Polsce tylko jeden gatunek z rodzaju 

Ramularia. 

Ramularia asplenii Jaap 

Ver. Bot. Prov. Brandenb. 67: 24.1915 

Syn.: Ramularia asplenii Bresadola, Ann. mycol. 18: 57.1920. 

17 

Zainfekowane fragmenty liści brązowieją i usychają. Nalot słabo widoczny na dolnej 

stronie. Wymiary trzonków konidialnych wynoszą 22,1-27 x 3,2-3,7 μm. Za- 


odniki konidialne 1-2-komórkowe, cylindryczne lub wrzecionowate, o wymiarach 

8,6-13,5 x 2,4-2,7 μm, powstają w łańcuszkach (RUSZKIEWICZ 2000). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Asplenium trichomanes L.: C4 – rez. Parkowe w projektowanym 

Jurajskim Parku Narodowym (RUSZKIEWICZ 2000). 

NA SALICACEAE 


Ramularia. 

Ramularia rosea (Fuckel) Saccardo 

Fungi ital., Tab. 1001.1881 i Michelia 2: 550.1882 

Syn.: Fusidium roseum Fuckel, Fungi rhen., fasc.III. No 219.1863 i Jahrb. Nassau.Ver. Naturk. 23-24: 

370.1870; Ovularia rosea (Fuckel) Massee, Brit. Fung.-fl. 3: 323.1893; Cylindrospora rosea (Fuckel) 

Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 493.1897; Ramularia lucidae Davis, Trans. Wis. Acad. Sci. Art. 

Lett. 19, 2: 687.1919. 

Exs. na Salix fragilis: Krieger, F. saxon. 2089; Krypt. exs. 1187; na S. triandra: Sydow, Myc. germ. 

3393. 

Plamy na liściach bardzo małe, w zarysie okrągławe, o średnicy: 1-2(-4) mm, brązowawe 

lub brązowoczarne, pokrywają powierzchnie ograniczone nerwami. Nalot 

widoczny na dolnej stronie liści. Trzonki konidialne 1-3-komórkowe, o wymiarach 

29-49 x 3,4 μm. Zarodniki konidialne cylindryczne lub elipsoidalne, 1-4-komórkowe, 

o wymiarach 11-23 x 2,3-2,5(-3,5) μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 4a). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Salix L. 

na S. fragilis L.: B4 – Żagań (SCHROETER 1897); E1 – Karnkowo k. Lipna (WRÓ- 

BLEWSKI 1915); E3 – Derło (DANILKIEWICZ 1987/1990b!, LBLM); 

na S. triandra L. [= S. amygdalina L.]: B4 – ok. Trzebnicy (SCHROETER 1897); E3 

– Puławy (GARBOWSKI, JURASZKÓWNA 1933), Lubartów i ok. (MOESZ 1920, 1926); 

E4 – Pożóg k. Puław (JANKOWSKA-BARBACKA 1931); G1 – Nowe Bogaczowice k. 

Bolkowa (SCHROETER 1897). 

Uwagi: Ramularia rosea (Fuckel) Saccardo była podana błędnie na Salix viminalis 

L. z okolic Jeziora Wytyckiego (MUŁENKO 1988/1989), jest to Phacellium salicinum 

(Vestergren) U. Braun. 

NA BETULACEAE 


Ramularia. 

18 


Ryc. 4. Zarodniki konidialne wybranych gatunków z rodzaju Ramularia 

Fig. 4. Conidia of selected species of Ramularia 

a – R. rosea na (on) Salix fragilis; b – R. alnicola na (on) Alnus glutinosa; c – R. parietariae na (on) 

Parietaria officinalis; d – R. urticae na (on) Urtica dioica; e – R. pratensis na (on) Rumex acetosa; f – R. 

pratensis na (on) Rheum rhabarbarum; g – R. rubella na (on) Rumex obtusifolius; h – R. bistortae na 

(on) Polygonum bistorta 

19 


Ramularia alnicola Cooke 

Grevillea 14: 40.1885 

Syn.: Ovularia alnicola (Cooke) Massee, Brit. Fung.-fl. 3: 322.1893; Ramularia lindawiana Bubák, in 

herb. 

Plamy na liściach okrągławe, o średnicy 2-8 mm, brązowoszare, później brązowoczarne. 

Nalot widoczny na obu stronach liści. Trzonki konidialne 1-2-komórkowe, 

rzadziej 3-komórkowe, o wymiarach 13-27 x 2,3-2,5 μm. Zarodniki konidialne 

elipsoidalne lub cylindryczne, 1-2-komórkowe, o wymiarach 6-18(-20) x 2-2,3(-2,5) 

μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 4b). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Alnus glutinosa (L.) Gaertn.: E3 – Zwierzyniec 

k. Skierniewic (ZWEIGBAUMÓWNA 1925!, WAUF); H1 – Krościenko (KUĆMIERZ 

1976b!, 1977, KRA-AR). 

NA URTICACEAE 

Klucz do oznaczania gatunków 

1. Zarodniki o szerokości (2,3-)3,4-5(-7) μm; na Urtica ........................... R. urticae 

1* Zarodniki o szerokości 2,3-3,5 μm; na Parietaria ........................... R. parietariae 

Ramularia parietariae Passerini 

Rabenh., F. eur. 2066.1876 

Syn.: Cylindrospora parietariae (Passerini) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 493.1897; Ramularia 

parietariae Passerini var. minor Bubák, Bull. Herb. Boiss. 2, Ser. 6: 486.1906; Peronospora parietariae 

Roumeguère, Rev. Mycol. 5:180.1883, nom. inval. 

Exs. na Parietaria judaica: Jaap, F. selec. exs. 597; na Parietaria officinalis: Krypt. exs. 1189; Săvulescu, 

Herb. mycol. roman., fasc. 6, No 281; Saccardo, Myc. Veneta 1044. 

Plamy na liściach niewielkie, w zarysie okrągławe, o średnicy 1-3 mm, początkowo 

brązowe, później białawe, zajmują powierzchnie ograniczone nerwami. Nalot 

widoczny na dolnej stronie liści. Trzonki konidialne proste 1-3-komórkowe, o wymiarach 

(40-)50-70 x 2,5 μm. Zarodniki konidialne cylindryczne, elipsoidalne lub 

podłużnie jajowate, zwykle 1-komórkowe, rzadziej 2-komórkowe, o wymiarach 

9-28 x 2,3-3,5 μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 4c). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Parietaria L. 

na P. officinalis L.: B5 – Szczepanów k. Środy Śląskiej (SCHROETER 1897). 

20 


Ramularia urticae Cesati 

in Rabenh., Herb. viv. mycol., Cent. 17, no. 1680. 1852 

Syn.: Oidium fusisporioides Fresenius, Syst. mycol. 3: 431.1832 p.p.; Cylindrospora concentrica Greville, 

in Unger, Einfl. Bodens etc. p. 223.1836 p.p.; Cylindrospora urticae (Cesati) Schroeter, Krypt. Fl. 

Schles., Pilze 2: 492.1897; Septocylindrium urticae (Cesati) Subramanian, Hyphomycetes: 310, 1971. 

Exs. na Urtica dioica: Fl. Roman. exs. 3328; Krypt. exs.1494; Saccardo, Myc. Veneta 294; Săvulescu, 

Herb. mycol. roman., fasc. 6, No 280; Siemaszko, F. bialow. exs. 93; Sydow, Myc. germ. 2990, 3197. 

Plamy na liściach okrągławe, o średnicy 3-5(-10) mm, szarobrązowawe, brązowozielonkawe 

lub szaroczarne, niekiedy zlewają się ze sobą i zajmują znaczną część 

powierzchni liścia. Nalot widoczny na dolnej stronie plam, przeważnie obfity i wyraźny. 

Trzonki konidialne 1-3-komórkowe, o wymiarach 16-106 x 2,3-2,5 μm. Zarodniki 

konidialne cylindryczne, elipsoidalne lub podłużnie jajowate, 1-2-komórkowe, 

o wymiarach 13-33 x (2,3-)3,4-5(-7) μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 4d, 

Tablica IVa). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Urtica L. 

na U. dioica L.: A3 – Przelewice k. Szczecina, Szczecin (MADEJ 1969, 1972, 1974); B1 

– Białośliwie (MICHALSKI 1982/1986); B3 – Ciechocinek, leg. B. Sałata (LBLM); B4 

– ok. Zielonej Góry, Pleśno k. Gubina, Żagań, Oborniki Śląskie, Skarszyn, Raszów, 

Lubiąż k. Wołowa (SCHROETER 1897); B5 – Milicz, Mydlice i Raków k. Oleśnicy, 

Wojnowice k. Środy Śląskiej, Wrocław, Szydłowice k. Brzegu, ok. Opola, Dobra 

k. Prudnika, Gogolin (SCHROETER 1897); C3 – Jankowice k. Rybnika (SCHROETER 

1897); C4 – Ojców (KUĆMIERZ 1971!,1973, KRA-AR); C5 – rez. Skorocice k. Buska 

Zdroju (ROMASZEWSKA-SAŁATA 1981!, LBLM); C8 – Szewce, Porytowe Wzgórze 

i Szklarnia w PK Lasy Janowskie, leg. J. Romaszewska-Sałata, LBLM; C9 – rez. 

Bukowa Góra i Czerkies w RPN, leg. J. Romaszewska-Sałata, LBLM; D1 – Kryłów, 

leg. A. Zając, LBLM, Lipowiec k. Tyszowiec, leg. Z. Mróz, LBLM; E1 – Zakurzewo 

k. Grudziądza (KOSSOBUDZKA 1936); E2 – Przasnysz (LAUBERT 1921), Kleszewo 

k. Pułtuska, leg. T. Eksztein (LBLM); E3 – Warszawa (GARBOWSKI, JURASZKÓWNA 

1933), Skierniewice (ZWEIGBAUMÓWNA 1925), Radom, leg. E. Kasińska (LBLM), 

Puławy (KONOPACKA 1924), Lubartów i ok. (MOESZ 1920, 1926), rez. Chmielinne 

k. Białej Podlaskiej (DANILKIEWICZ 1982/1986b), rez. Omelno k. Radzynia Podlaskiego 

(DANILKIEWICZ 1982/1984a), Woskrzenice (DANILKIEWICZ 1987a), Neple, 

Gnojno, Janów Podlaski (DANILKIEWICZ 1987/1990b!, LBLM); E4 – rez. Marynopole 

k. Gościeradowa, leg. A. Wołczańska (LBLM), Wólka Lubelska, leg. A. Bronisz 

(LBLM); E5 – J. Brudzieniec (MUŁENKO 1988/1989), Sobibór, leg. W. Mułenko 

(LBLM); F3 – BPN (SIEMASZKO 1923!, UW); MUŁENKO, CHLEBICKI 1992!, LBLM; 

MUŁENKO 1994, 1996); G1 – Szklarska Poręba, Wambierzyce, Wojciechowice 

i Bardo k. Kłodzka, Międzygórze i Łomnica k. Bystrzycy Kłodzkiej (SCHROETER 

1897); H1 – Mszana Dolna (KUĆMIERZ 1969!, KRA-AR), Czorsztyn (KUĆMIERZ 

1976b!, 1977, KRA-AR), D. ku Dziurze w TPN (ROUPPERT 1912!, KRAM-F; NA- 

MYSŁOWSKI 1914; STARMACHOWA 1963); 

21 


na U. urens L.: A3 – Szczecin i ok. (MADEJ 1963, 1974); B4 – ok. Konotop (HELLWIG 

1900). 

NA SANTALACEAE 


Ramularia. 

Ramularia thesii (Sydow ex Schroeter) Saccardo 

Syll. Fung. XIV: 1064.1899 

Syn.: Ramularia thesii Sydow, Myc. March. 2991.1890, nom nud.; Cylindrospora thesii Schroeter, 

Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 492.1897. 

Plamy zajmują prawie całe blaszki liściowe. Nalot widoczny na dolnej stronie liści. 

Trzonki konidialne o wymiarach 15-85 x 2-5 μm. Zarodniki konidialne jajowate, 

elipsoidalne lub krótko cylindryczne, 1-2-komórkowe, o wymiarach 12-30 x 4-6 

μm, powstają w łańcuszkach (BRAUN 1998). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Thesium L. 

na T. alpinum L.: G2 – Sulistrowiczki k. Świdnicy (SCHROETER 1897); 

na T. ebracteatum Hayne: B4 – Wilkanowo k. Zielonej Góry (SCHROETER 1897); 

na T. linophyllon L. [=T. intermedium Schrad.]: B5 – Pątnów Legnicki (SCHROETER 

1897). 

NA POLYGONACEAE 


1. Zarodniki konidialne o szerokości 1,5-2,5 μm ..................................................... 2 

1* Zarodniki konidialne o szerokości 3-10 μm ........................................................ 3 

2. Na Fagopyrum ......................................................................................... R. fagopyri 

2* Na Rumex i Rheum .............................................................................. R. pratensis 

3. Zarodniki konidialne powstają tylko pojedynczo ................................................ 4 

3* Zarodniki konidialne powstają w łańcuszkach lub pojedynczo ........................ 5 

4. Szerokość zarodników wynosi 6-10 μm; na Rumex .............................. R. rubella 

4* Szerokość zarodników wynosi 4-6 μm; na Polygonum ....................... R. rigidula 

5. Zarodniki 1-komórkowe na Polygonum bistorta .................................. R.bistortae 

5* Zarodniki 1-4-komórkowe, na innych żywicielach ............................................. 6 

6. Na Rumex ................................................................................................. R. rumicis 

6* Na Fagopyrum ......................................................................................... R. curvula 

22 


Ramularia fagopyri Abramov ex U. Braun 

Nova Hedwigia 53, 3-4: 300.1991 

Syn.: Ramularia fagopyri Abramov, in Lavrov, Opred. paraz. rast. Sibiri 5, p. 22.1932 nom. nud.; R. 

fagopyri Abramov, Bol. selskochoz. rast. Dal. Vostok., p. 212-213.1938 nom. invalid. 

Na liściach brak wyraźnych plam, tworzą się jedynie rozproszone, nieregularne, 

żółtawe przebarwienia. Trzonki konidialne o wymiarach 5-30 x 1,5-3,5 μm. Zarodniki 

konidialne 1-komórkowe, podłużnie cylindryczne lub elipsoidalne, niekiedy 

lekko wygięte o wymiarach 6-25(-30) x 1,5-2 μm, powstają w łańcuszkach lub rzadziej 

pojedynczo (BRAUN 1991). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach Fagopyrum esculentum Moench: 

A2 – Koszalin, Słupsk (ZGÓRKIEWICZ 1991); A3 – Szczecin (ZGÓRKIEWICZ 1991); 

A4 – Gdańsk (ZGÓRKIEWICZ 1991); A6 – Elbląg (ZGÓRKIEWICZ 1991); C6 – Kielce 

(ZGÓRKIEWICZ 1991); C8 – Tarnów, Rzeszów, Przemyśl, Tarnobrzeg (ZGÓRKIEWICZ 

1991); C9 – Zamość (ZGÓRKIEWICZ 1991); E2 – Łomża (ZGÓRKIEWICZ 1991); E3 

– Radom (ZGÓRKIEWICZ 1991); E4 – Lublin (ZGÓRKIEWICZ 1991); F3 – Białystok 

(ZGÓRKIEWICZ 1991); G1 – Jelenia Góra, Wałbrzych (ZGÓRKIEWICZ 1991). 

Ramularia pratensis Saccardo 

Fungi ital., Tab. 998.1881 

Syn.: Ramularia rhei Allescher, Hedwigia 35: 34.1886; Ovularia rumicis A.G. Eliasson, Bih. k. sv. 

Vet.-Akad., Handl. 22, Afd. 3, 12: 18.1897; Ramularia rumicis-crispi Sawada, Bull. Govt. Agric. Exp. 

Stat. Formosa 85: 89.1943; Ramularia oxyriae-digynae Gjaerum, Norw. J. Bot. 19, 2: 110.1971. 

Exs. na Rheum sp. cult.: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 13, No. 625. 

Plamy na liściach okrągławe, o średnicy 2-5(-8) mm, żółtawe, żółtobrązowawe lub 

zielonożółtawe, otoczone ciemniejszą brązowofioletową obwódką. Nalot widoczny 

na obu stronach liści. Trzonki konidialne 1-, ale również 3-4(-5)-komórkowe, 

o wymiarach 6-70 x 2,3-3 μm. Zarodniki konidialne 1-2-komórkowe, cylindryczne, 

o wymiarach (6-)9-26(-28) x 2-2,5 μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 4e, f). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzajów Rumex L. i Rheum L. 

na Rheum officinale Baill.: A6 – Szembruczek k. Grudziądza (KOSSOBUDZKA 

1936); 

na R. rhabarbarum L.: B1 – Poznań (GARBOWSKI 1935); B2 – powiat Gniezno, 

Gniezno, Krotoszyn (GARBOWSKI 1935); B3 – Mieczysławów (GARBOWSKI 1935); B4 

– Leszno (GARBOWSKI 1935); Miłosna, Brunów, Stara Rudna (KAGAN et al. 1963); 

B5 – Radziechów k. Legnicy (LESZCZENKO 1937); Raków (KAGAN et al. 1963); C4 

– ok. Krakowa (GARBOWSKI, JURASZKÓWNA 1933); E1 – Długie k. Rypina (GAR- 

BOWSKI 1935), Bydgoszcz, leg. H. Juraszkówna (WA); MICHALSKI 1965), Karnkowo 

k. Lipna (GARBOWSKI 1935); E2 – Bratne, Gołotczyzna k. Ciechanowa, Kazuń k. 

Warszawy (GARBOWSKI 1935), Ciechanów, (LESZCZENKO 1937; GARBOWSKI 1935), 

23 


24 

Łomża (LESZCZENKO 1937); E3 – Mory, Wilanów, Zawady, Milin, Skierniewice 

k. Kutna, Sinołęka k. Węgrowa, Sufczyn k. Mińska Mazowieckiego (GARBOWSKI 

1935), Warszawa (GARBOWSKI, JURASZKÓWNA 1933; GARBOWSKI 1935), Sochaczew, 

ok. Warszawy (GARBOWSKI, JURASZKÓWNA 1933) Puławy, leg. O. Kędzierska (WA); 

GARBOWSKI, JURASZKÓWNA 1933; GARBOWSKI 1935), E4 – Lublin (GARBOWSKI, JU- 

RASZKÓWNA 1933; GARBOWSKI 1935), lubelskie (LESZCZENKO 1937); F3 – Pobikry 

k. Bielska Podlaskiego (GARBOWSKI 1935), Białystok (GARBOWSKI, JURASZKÓWNA 

1933); H1 – Nowy Sącz, leg. L. Garbowski (WA), Przetakówka k. Nowego Sącza 

(GARBOWSKI 1935); 

na R. rhaponticum L.: A3 – Przelewice k. Szczecina (MADEJ 1974); 

na Rheum sp.: E2 – Myszyniec (LAUBERT 1921); E3 – Mory k. Warszawy (GARBOW- 

SKI, JURASZKÓWNA 1933!, UW); B5 – Prószków k. Opola (LINDAU 1907); 

na Rumex acetosa L.: A1 – Dołgie Małe, Kluki w SPN (ADAMSKA 2001); A3 – ok. 

Szczecina (MADEJ 1969, 1974); B3 – Wojnowo k. Włocławka, leg. H. Mikołajczyk 

(WA); C5 – Obrazów k. Sandomierza, leg. H. Śledzińska (LBLM); D1 – Prehoryłe 

k. Hrubieszowa, leg. A. Zając (LBLM); E1 – Owczarki k. Grudziądza (KOS- 

SOBUDZKA 1934), Bydgoszcz (MICHALSKI 1965); E3 – ok. Skierniewic (ZWEIGBAU- 

MÓWNA 1925), Tworki k. Warszawy, leg. H. Mikołajczyk (WA), Drohiczyn, leg. J. 

Romaszewska-Sałata (LBLM); E4 – Rudnik k. Lublina, leg. J. Romaszewska-Sałata 

(LBLM); Lublin (KAGAN et al. 1963); E5 – rez. Durne Bagno, J. Długie (MUŁENKO 

1988/1989!, LBLM), J. Bikcze, J. Moszne, leg. W. Mułenko (LBLM); I1 – Barwinek, 

Nowa Wieś k. Dukli, Rymanów, Zmysłówka, leg. A. Wołczańska (LBLM); 

na R. acetosella L.: A1 – Dołgie Małe w SPN (ADAMSKA 2001); A3 – Szczecin (MA- 

DEJ 1972, 1974); E3 – Trzcianka k. Garwolina, leg. H. Maszkiewicz (LBLM); E4 

– Grabówka k. Annopola, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); E5 – J. Moszne, 

leg. W. Mułenko (LBLM); 

na R. alpestris Jacq. [= R. arifolius All.]: H1 – Polana Starorobociańska, Polana 

Chochołowska i D. Roztoki w TPN (KUĆMIERZ 1968; leg. A. Wołczańska (LBLM); 

na Rumex crispus L.: C3 – Libiąż, leg. P. Grzegorzek (hb.Grz.); 

na R. hydrolapathum Huds.: E3 – Gnojno n. Bugiem, leg. M. Danilkiewicz 

(LBLM); 

na R. hydrolapathum Huds. x aquaticus L.: E3 – Zwierzyniec k. Skierniewic, leg. W. 

Siemaszko (WAUF); 

na R. obtusifolius L.: C8 – Góry Pieprzowe k. Sandomierza, leg. W. Mułenko 

(LBLM); C9 – rez. Bukowa Góra w RPN, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); E4 

– rez. Marynopole k. Gościeradowa, leg. A. Wołczańska (LBLM); E5 – J. Czarne 

Sosnowickie, leg. W. Mułenko (LBLM); H1 – Zakopane, leg. W. Mułenko (LBLM); 

I1 – Rymanów, Zmysłówka, Nowa Wieś k. Dukli, leg. A. Wołczańska (LBLM); 

na Rumex sp.: E5 – rez. Durne Bagno (MUŁENKO 1988/1989!, LBLM, żywiciel 

oznaczony błędnie jako R. crispus L.); F3 – BPN, leg. W. Siemaszko (WAUF); H1 

– D. Strążyska w TPN, leg. K. Rouppert (KRAM-F). 

Uwagi: ADAMSKA (2001) podaje R. pratensis Saccardo na Polygonum hydropiper L. 

z Gaci w SPN. Okaz nie był sprawdzany, ale ze względu na żywiciela jest to naj- 


prawdopodobniej R. rubella (Bonorden) Nannfeldt. KAGAN et al. (1963) podają 

jeszcze R. pratensis z Barczowa (były powiat Lubin), ale nie ma takiej nazwy w spisie 

miejscowości w Polsce. 

Ramularia rubella (Bonorden) Nannfeldt 

in Lundell et Nannfeldt, F exs. suec., fasc. 39-40, Sched.: 33.1950 

Syn.: Crocysporium rubellum Bonorden, Bot. Z. 19: 201.1861; Oidium monosporium Westendorp, 

Bull. Soc. Roy. Bot. Belg. 2: 252.1863; Peronospora obliqua Cooke, Rust, smut, mildew et mould, Ed 

1: 160.1865; Torula monosporia (Westendorp) J.J. Kickx, Fl. Crypt. Fland. 2: 301.1867; Ramularia 

obovata Fuckel, F. rhen., suppl., fasc. 2, No 1635.1866 and Jahrb. Nass. Ver. Naturk. 23-24: 103 

„1869” 1870; Ramularia obliqua (Cooke) Oudemans, Nederl. kruitk. Arch.2, Ser 1: 262.1872; Ovularia 

obovata (Fuckel) Saccardo, F. ital. del., Tab. 972.1881; Ovularia obliqua (Cooke) Oudemans, 

Hedwigia 22: 85.1883; Ovularia rubella (Bonorden) Saccardo, Syll. Fung. 4: 145.1886; Ramularia 

circumfusa Ellis et Everhart, Proc. Acad. nat. Sci. Phil.1895: 437.1895; Ovularia monosporia (Westendorp) 

Pound et Clements, Minn. bot. Stud.1 (Bull.9): 653.1896; Ovularia obliqua var. canaegricola 

Hennings, Notizbl. königl. bot. Garten 1: 238.1897; Ovularia canaegricola Hennings, in. Saccardo, 

Syll. Fung. 14: 1055.1899; Ovularia monosporia (Westendorp) Saccardo, Syll. Fung. 22: 1296.1913; 

Ovularia monosporia Keissler, in Zahlbr., Ann. k. k. naturhist. Hofmus. Wien 29: 462.1916. 

Exs. na Rumex crispus: Thümen, F. austriaci 284; na R. maritimus: Krieger, F. saxon. 1792; na R. 

obtusifolius: Thümen, F. austriaci 545. 

Plamy na liściach okrągławe lub eliptyczne, o średnicy 2-15 mm, brązowawe z ciemniejszą 

obwódką, później środek jasny (żółtawy). Często zlewają się ze sobą i pokrywają 

znaczną część powierzchni liścia. Nalot wyraźnie widoczny po obu stronach 

blaszki liściowej. Trzonki konidialne 1-3-komórkowe lub wielokomórkowe 

o wymiarach (28-)30-124 x 3-5 μm. Zarodniki konidialne 1-komórkowe, odwrotnie 

jajowate lub maczugowate, o wymiarach 12-25 x 6-10 μm, powstają pojedynczo 

(Ryc. 4g). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzajów Polygonum L. i Rumex 

L. 

na P. hydropiper L.: A1 – Gać w SPN (ADAMSKA 2001 jako R. pratensis Saccardo 

– okaz nie sprawdzony); F3 – BPN (MUŁENKO, CHLEBICKI 1992; MUŁENKO 1996); 

na Rumex acetosa L.: B4 – ok. Konotop (HELLWIG 1899); 

na R. alpinus L.: H1 – Polana Chochołowska w TPN (ROUPPERT 1912 jako Ovularia 

obliqua Lindau; NAMYSŁOWSKI 1914; STARMACHOWA 1963); 

na R. conglomeratus Murray: A1 – Dołgie Duże, Gać (ADAMSKA et al. 1999; ADAM- 

SKA 2001); B1 – Anieliny, Samostrzel (MICHALSKI 1982/1986); H1 – Mszana Dolna, 

leg. J. Kućmierz (KRA-AR); 

na R. crispus L.: A1 – Czołpino w SPN (ADAMSKA 2001); A3 – Szczecin i okolice, 

woj. szczecińskie (MADEJ 1963, 1974); B1 – Ujście, Białośliwie (MICHALSKI 1982/ 

1986); B4 – Grębocice k. Głogowa (SCHROETER 1897); B5 – Domaszczyn k. Oleśnicy, 

Wrocław, Brzeg (SCHROETER 1897); C3 – Gliwice (SCHROETER 1897); C4 – brzeg 

Sąspówki w OPN (KUĆMIERZ 1971!, KRA-AR, 1973); E1 – Powiśle dobrzyńskie 

25 


(WRÓBLEWSKI 1915), Łęgnowo (MICHALSKI 1965); E3 – Drohiczyn (ROMASZEW- 

SKA-SAŁATA, MUŁENKO 1983); G1 – Złotoryja, Krzaczyna k. Jeleniej Góry (SCHRO- 

ETER 1897); H1 – Mszana Dolna (KUĆMIERZ 1969!, KRA-AR), Pieniny (KUĆMIERZ 

1976b!, KRA-AR, 1977); 

na R. hydrolapathum Huds.: B1 – Malta-Poznań (DOMINIK 1936); B5 – Szydłowice 

k. Brzegu (SCHROETER 1897); E3 – rez. Chmielinne, leg. M. Danilkiewicz (LBLM); 

na R. obtusifolius L.: A1 – Gać w SPN (ADAMSKA 2001), Kluki w SPN (ADAMSKA et 

al. 1999; ADAMSKA 2001 - żywiciel błędnie oznaczony jako R. conglomeratus Murray), 

Półwysep Helski między Jastarnią a Juratą, leg. A. Wołczańska (LBLM); A3 

– Przelewice k. Szczecina, Szczecin i okolice, woj. szczecińskie (MADEJ 1963, 1969, 

1972, 1974); B1 – Nakło (MICHALSKI 1982/1986); B2 – Węgierki k. Wrześni (HEL- 

LWIG 1897; DOMINIK 1936); B4 – Zielona Góra, Lubin, Wodniki k. Góry, Brzeg 

Dolny k. Wołowa, ok. Sycowa, Oborniki Śląskie (SCHROETER 1897); B5 – Legnica, 

Ścinawa, Domaszczyn k. Oleśnicy, Wrocław, ok. Oławy, Pęcz i Borów k. Strzelina, 

ok. Opola, Dzierżysław k. Głubczyc (SCHROETER 1897); C3 – Katowice (SCHROETER 

1897); C4 – Kraków (Zwierzyniec) (NAMYSŁOWSKI 1906, 1914), OPN (KUĆMIERZ 

1971! KRA-AR, 1973), nad Prądnikiem w OPN (SCHEUER, CHLEBICKI 1997); E1 

– Laskowice, Buśnia (HENNINGS 1892; DOMINIK 1936 – autor ten wymienia Buszyn, 

jako miejsce występowania tego grzyba, ale nie nie ma takiej nazwy w urzędowym 

spisie miejscowości w Polsce, jest to błąd w tłumaczeniu niemieckiego słowa 

Buschin), Koniczynka k. Torunia, leg. J. Mikołajska (WA); E3 – Porosiuki (DA- 

NILKIEWICZ 1987/1990a), Sławatycze, Janów Podlaski (DANILKIEWICZ 1987/1990b!, 

LBLM); E4 – Marynopole k. Gościeradowa, leg. A. Wołczańska (LBLM); E5 – J. 

Czarne-Sosnowickie (MUŁENKO 1988/1989); G1 – Czermna k. Kłodzka (STARMA- 

CHOWA, KUĆMIERZ 1967), Lubomin k. Kamiennej Góry, Bolesławiec, Lwówek Śląski, 

Lubań, Sobieszów i Jagniątków k. Jeleniej Góry, ok. Wałbrzycha, Dzierżoniów, 

Wambierzyce k. Nowej Rudy, Krosnowice k. Kłodzka (SCHROETER 1897), 

Idzików k. Bystrzycy Kłodzkiej, leg. B. Starmachowa (KRAM-F); G2 – Ząbkowice 

Śląskie, Myślibórz k. Jawora, Świdnica (SCHROETER 1897); H1 – Żegiestów Zdrój 

(MICHALSKI 1959); Mszana Dolna i okolice (KUĆMIERZ 1969!, KRA-AR); Krynica 

(Cichy Kącik) (STARMACHOWA 1966!, KRAM-F); Pieniny (KUĆMIERZ 1976b!, 

KRA-AR, 1977); Kotlina Zakopiańska (SAŁATA et al. 1993); D. Białego, Polana 

Pisana w TPN (SAŁATA et al. 1984); I1 – Rymanów, Ladzin k. Rymanowa, Lipowica 

k. Dukli, Cergowa Góra k. Dukli, leg. A. Wołczańska (LBLM); 

na R. palustris Sm.: E5 – J. Piaseczno (MUŁENKO 1988/1989!, LBLM, żywiciel błędnie 

oznaczony jako R. obtusifolius L.); 

na R. sanguineus L.: B5 – Sikorzyce k. Środy Śląskiej (SCHROETER 1897); G2 – ok. 

Świdnicy, Kalwaria k. Ząbkowic Śląskich (SCHROETER 1897); E3 – Lubartów i okolice 

(MOESZ 1920, 1926); 

na Rumex sp.: C4 – Kraków (Łobzów, Czarna Wieś, Bronowice Małe) (NAMY- 

SŁOWSKI 1906, 1914); E3 – Zwierzyniec k. Skierniewic (ZWEIGBAUMÓWNA 1925!, 

WAUF); H1 – D. Strążyska w TPN (ROUPPERT 1912; NAMYSLOWSKI 1914; STARMA- 

CHOWA 1963). 

26 


Uwagi: Grzyb ten był jeszcze podawany na: R. obtusifolius L. z J. Piaseczno (MU- 

ŁENKO 1988/1989) – żywicielem jest R. palustris Sm.; R. conglomeratus Murray 

z Kluk w SPN (ADAMSKA et al. 1999; ADAMSKA 2001) – żywicielem jest R. obtusifolius 

L.; R. acetosella L. z J. Czarnego-Sosnowickiego (MUŁENKO 1988/1989) – jest 

to ??R. pseudorubella U. Braun; R. alpestris Jacq. [= R. arifolius All.] z D. Roztoki 

w TPN (MUŁENKO et al. 1995) – jest to Ramularia pratensis Saccardo. 

Patrz także uwagi przy Ramularia pratensis Saccardo. 

Ramularia rigidula (Delacroix) Nannfeldt 

in Lundell et Nannfeldt, F.exs. suec., fasc.39-40, Sched.: 33.1950 

Syn.: Ovularia rigidula Delacroix, Bull. Soc. Mycol. Fr. 6: 189.1890; Ovularia avicularis Peck, N.Y. 

State Mus. Bull. 157: 51.1911; Ovularia corsica Mayor et Viennot - Bourgin, Rev. Mycol., N.S., 15: 

86.1950. 

Plamy na liściach nieregulane lub eliptyczne, o średnicy 2-10 mm, żółtobrązowawe. 

Nalot widoczny po obu stronach liści. Trzonki konidialne 1-2-komórkowe, 

o wymiarach 32-38 x 2-3 μm. Zarodniki konidialne 1-komórkowe, elipsoidalne, 

szerokoelipsoidalne lub odwrotnie jajowate, o wymiarach 10-16 x 4-6 μm, powstają 

pojedynczo (Ryc. 5a). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Polygonum aviculare L.: E3 – Biała Podlaska 

(DANILKIEWICZ 1987a!, LBLM); H1 – Słotwiny k. Krynicy (STARMACHOWA 1966!, 

KRAM-F). 

Ramularia bistortae Fuckel 

Jahrb. Nass. Ver. naturk. 23-24: 361 „1869”. 1870 

Syn.: Ovularia bistortae (Fuckel) Saccardo, Syll. Fung. 4: 145.1886; Ovularia bistortae Lindroth, Acta 

Soc. Fauna Fl. Fenn. 20: 6.1902; Ovularia bistortae var. angustana Ferraris, in Ferraris and C. Massalongo, 

Ann. mycol. 10: 295.1912. 

Exs. na Polygonum bistorta: Krieger, F. saxon. 936; Rabenhorst-Winter- Pazschke, F. europaei 3898. 

Plamy na liściach okragławe lub eliptyczne, o średnicy 2-6 mm, brazowawe, otoczone 

ciemniejszą brązowofioletową obwódką. Nalot wyraźnie widoczny po obu stronach. 

Trzonki konidialne 1-4-komórkowe, o wymiarach 22-42 x 2-3 μm. Zarodniki 

konidialne 1-komórkowe, odwrotnie jajowate lub gruszkowate, o wymiarach 8-13 

x 3-4 μm, powstają pojedynczo lub rzadziej w łańcuszkach (Ryc. 4h). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Polygonum bistorta L.: B5 – Pęcz k. Strzelina 

(SCHROETER 1897); E5 – J. Długie (MUŁENKO 1988/1989); G1 – Kocioł pod Śnieżką, 

Duży Kocioł Śnieżny, Grupa Śnieżnika k. Bystrzycy Kłodzkiej (SCHROETER 1897); 

I1 – Rymanów, leg. A. Wołczańska (LBLM). 

27 




a – R. rigidula na (on) Polygonum aviculare; b – R. didymarioides na (on) Lychnis chalcedonica; c – R. 

moehringiae na (on) Moehringia trinervia; d – R. beticola na (on) Beta vulgaris; e – R. macularis na 

(on) Chenopodium bonus-henricus; f – R. calthae na (on) Caltha palustris; g – R. acris na (on) Ranunculus 

lanuginosus; h – R. didyma var. didyma na (on) Ranunculus repens 

28 


Uwagi: Grzyb ten był jeszcze podawany przez NAMYSŁOWSKIEGO (1906, 1914) 

z Czarnej Wsi k. Krakowa. Po sprawdzeniu okazało się, że jest to Bostrichonema 

polygoni (Ung.) Schroeter. 

Ramularia rumicis Kalchrbrenner et Cooke 


Syn.: Ramularia decipiens Ellis et Everhart, J. Mycol. 1: 70.1885; Didymaria rumicis Baudyš, Lotos 

63: 61.1916. 

Plamy na lisciach okrągławo-eliptyczne, trochę nieregularne, często duże, o wymiarach 

2-20 mm, jasnozielonkawe, żółtoochrowe, jasnobrązowe lub szare. Otoczka 

niewyraźna lub widoczna jako wąska, wypukła, ciemna, zewnętrzna linia. Nalot 

po obu stronach liści. Trzonki konidialne 1- lub wielokomórkowe, o wymiarach 

(10-) 15-80 (-130) x 2-6 μm. Zarodniki konidialne 1-4-komórkowe, cylindryczne 

lub prawie cylindryczne, o wymiarach (10-)12-40 (-50) x (3-) 5-8 (-10) μm, powstają 

pojedynczo lub w krótkich łańcuszkach (BRAUN 1998). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na różnych gatunkach z rodzaju Rumex L. 

na Rumex hydrolapathum Huds.: A1 – Gardno w SPN (ADAMSKA 2001 – okaz nie 

sprawdzony). 

Uwagi: Ramularia rumicis Kalchrb. et Cooke [= Ramularia decipiens Ellis et Everhart] 

była jeszcze podawana z wielu stanowisk, jednak wszystkie sprawdzone materiały 

zielnikowe okazały się błędnie oznaczone: 

na Rumex acetosella L.: rez. Durne Bagno (MUŁENKO 1988/1989) – w zachowanym 

materiale zielnikowym nie stwierdzono zarodników z rodzaju Ramularia; J. Moszne 

(MUŁENKO 1988/1989) – jest to Ramularia pratensis Saccardo; 

na Rumex conglomeratus Murray: Mszana Dolna (KUĆMIERZ 1969) – jest to Ramularia 

rubella (Bonorden) Nannfeldt; 

na Rumex hydrolapathum Huds.: Gnojno (DANILKIEWICZ 1987/1990b) – jest to Ramularia 

pratensis Saccardo; rez. Chmielinne (DANILKIEWICZ 1982/1986B) – jest 

to Ramularia rubella (Bonorden) Nannfeldt; 

na Rumex hydrolapathum Huds. x aquaticus L.: Zwierzyniec k. Skierniewic (ZWEIG- 

BAUMÓWNA 1925) – jest to Ramularia pratensis Saccardo; 

na Rumex obtusifolius L.: BPN (MUŁENKO, CHLEBICKI 1992) – w zachowanym materiale 

nie stwierdzono zarodników z rodzaju Ramularia; Idzików (STARMACHOWA 

1964) – jest to Ramularia rubella (Bonorden) Nannfeldt. 

29 


Ramularia curvula Fautrey 

Rev. myc. 17: 71.1895 

Plamy na liściach lub łodygach brunatnawe, słabo widoczne, pokryte białawym nalotem. 

Zarodniki konidialne cylindryczne, lekko zgięte, 2-3-komórkowe, o wymiarach 

13-25 x 4-5 μm, powstają w łańcuszkach (CHOCHRJAKOV et al. 1973). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Fagopyrum esculentum Moench: A2 – Koszalin, 

Słupsk (ZGÓRKIEWICZ 1991); A3 – Szczecin (ZGÓRKIEWICZ 1991); A4 – Gdańsk 

(ZGÓRKIEWICZ 1991); C8 – Tarnów, Rzeszów (ZGÓRKIEWICZ 1991); E4 – Lublin 

(ZGÓRKIEWICZ 1991); F1 – Olsztyn (ZGÓRKIEWICZ 1991); F3 – Białystok (ZGÓRKIE- 

WICZ 1991); G1 – Jelenia Góra, Wałbrzych (ZGÓRKIEWICZ 1991). 

Uwagi: Według BRAUNA (1998) jest to gatunek wątpliwy. Sprawdzone przez niego 

syntypy były sterylne. Polskie okazy tego gatunku nie zachowały się, nie ma więc 

możliwości ich sprawdzenia. 

Na Rumex obtusifolius należącym do tej rodziny była jeszcze podawana Ramularia 

sterata (HELLWIG 1899). W dostępnej literaturze brak takiej nazwy, a ponieważ na 

tym żywicielu może występować kilka gatunków z rodzaju Ramularia, dane Hellwiga 

nie zostały uwzględnione. 

NA CARYOPHYLLACEAE 


1. Zarodniki powstają pojedynczo ............................................................................ 2 

1* Zarodniki powstają w łańcuszkach; na Moehringia ..................... R. moehringiae 

2. Zarodniki zwykle 1-komórkowe, o wymiarach 8-20(-27) x 2-5 μm .... R. lychnicola 

2* Zarodniki zwykle 2-, rzadziej 1-, 3-4-komórkowe, większe, o wymiarach 16-37 

x 3-7 μm ........................................................................................ R. didymarioides 

Ramularia moehringiae Lindroth 

Acta Soc. Fauna Fl. Fenn. 23, 3: 13.1902 

Syn.: Ramularia arenariae A.L. Smith et Ramsbottom, Trans. Br. Mycol. Soc. 4, 2: 327.1914. 

Exs. na Moehringia trinervia: Krieger, F. saxon. 2035. 

Plamy na liściach okrągławe, niewielkie, o średnicy 3-5 mm, żółtawe, brązowawe 

lub zielonobrązowawe z brązową obwódką. Niekiedy zlewają się ze sobą. Nalot 

widoczny na obu stronach liści, obfitszy na stronie dolnej. Trzonki 1-2-komórkowe, 

o wymiarach 20-46 x 2,3-2,5 μm. Zarodniki konidialne cylindryczne, zwykle 2- 

-komórkowe, rzadziej 1-, 3-4-komórkowe, o wymiarach 11-28 x 2-2,5 μm, powstają 

w łańcuszkach (Ryc. 5c). 

30 


Żywiciele i rozmieszczenie: na Moehringia trinervia (L.) Clairv.: C9 – rez. Czerkies, 

uroczysko Florianka, nad Świerszczem w RPN, leg. J. Romaszewska-Sałata 

(LBLM); D1 – Bożydar k. Zamościa, leg. G. Górska (LBLM); E3 – Bohukały (DA- 

NILKIEWICZ 1987/1990b!, LBLM); E5 – J. Brzeziczno, rez. Durne Bagno (MUŁEN- 

KO 1988/1989!, LBLM); F3 – BPN (MUŁENKO, CHLEBICKI 1992!, LBLM; MUŁENKO 

1994, 1996); H1 – Sokolica w PPN, Czorsztyn (KUĆMIERZ 1976a!, b, 1977, KRA- 

-AR). 

Ramularia lychnicola Cooke 


Syn.: Ovularia lychnicola (Cooke) Massee, Brit. fung.-fl. 3: 320.1883. 

Plamy na liściach okrągławe, o średnicy 1-10 mm, ochrowe, zielonkawe lub brązowawe, 

niekiedy z fioletową obwódką. Nalot na dolnej stronie liści. Trzonki konidialne 

o wymiarach 30-120 x 1,5-4,5 μm. Zarodniki podłużnie wrzecionowate, 

elipsoidalno-jajowate lub elipsoidalne, 1- lub rzadziej 2-komórkowe, o wymiarach 

8-20 x 2-5 μm, powstają pojedynczo (BRANDENBURGER 1985; BRAUN 1998). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Melandrium album (Mill.) Garcke [= Silene alba 

(Mill.) E.H.L. Krause]: E3 – Międzyrzec (DANILKIEWICZ 1987a). 

Uwagi: Ramularia lychnicola była jeszcze podawana na Melandrium album z Czorsztyna 

(KUĆMIERZ 1976a, 1977) – jest to Diplosporonema delastrei (Lacroix) Petrak. 

Ramularia didymarioides Briosi et Saccardo 

Syll. Fung. 10: 556.1892 

Syn.: Ramularia silenes Allescher, Ber. Bayr. Bot. Ges. 2: 18.1892; Ramularia lychnicola Cooke var. 

chalcedonica Voss, Myc. Carn. 278.1892; Didymaria kriegeriana Bresadola, Hedwigia 32: 33.1893; 

Cylindrospora kriegeriana (Bresadola) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 486.1897; Ramularia 

chalcedonica Allescher, Hedwigia 33: 74.1894; Ramularia viscariae Kabát et Bubák., Hedwigia 50: 

46.1909. 

Exs. na Lychnis diurna: Krieger, F. saxon. 889, 937; Rabenhorst-Pazschke, F. eur. extraeur. 4195; na 

Melandrium rubrum: Sydow, Myc. germ. 2991. 

Plamy na liściach nieregularne lub okrągławe, o średnicy 3-15(-20) mm, żółtawe, 

brązowożółtawe, niekiedy z cieniutką brązową obwódką lub rzadziej ciemnobrązowe 

do czarno-fioletowo-brązowych. Nalot widoczny na obu stronach liści. Trzonki 

konidialne 1-3-komórkowe, o wymiarach 41-85(-92) x 2,5-3,4 μm. Zarodniki konidialne 

2-, rzadziej 1- lub 3-komórkowe, cylindryczne, elipsoidalne lub podłużnie 

jajowate, o wymiarach 16-37 x 3-7 μm, powstają pojedynczo (Ryc. 5b). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach następujących rodzajów: Lychnis 

L., Melandrium Röhl., Silene L. i Viscaria Röhl.: 

31 


na Lychnis chalcedonica L.: E4 – Ogród Botaniczny w Lublinie, leg. I. Bobrowska 

(LBLM); 

na Melandrium album (Mill.) Garcke [= Silene alba (Mill.) E.H.L. Krause]: A3 

– Szczecin (MADEJ 1972, 1974); B5 – Wrocław (SCHROETER 1897); C3 – ok. Plazy 

Dolnej, leg. P. Grzegorzek (hb. Grz.); E3 – Biała Podlaska (DANILKIEWICZ 1987a), 

Trzcianka k. Garwolina, leg. H. Maszkiewicz (LBLM); E4 – Jankowa k. Opola Lubelskiego, 

leg. G. Szychowska (LBLM); 

na Melandrium rubrum (Weigel) Garcke [= Silene dioica (L.) Clairv.]: H1 – D. 

Olczyska w TPN (MUŁENKO et al. 1995!, LBLM); 

na Silene lituanica Zapał.: E5 – Sobibór, leg. B. Sałata (LBLM); 

na Viscaria vulgaris Röhl. [= Lychnis viscaria L.]: E5 – J. Długie (MUŁENKO 1988/ 

1989!, LBLM). 

Uwagi: Ramularia didymarioides była jeszcze podawana z następujących stanowisk: 

na Melandrium album: Neple (DANILKIEWICZ 1987a) – jest to Diplosporonema delastrei 

(Lacroix) Petrak; 

na Melandrium rubrum: TPN (MUŁENKO et al. 1995) – jest to Diplosporonema delastrei 

(Lacroix) Petrak. 

NA CHENOPODIACEAE 


1. Zarodniki konidialne 1-2-komórkowe, o długości: 9-30 μm; na Beta ... R. beticola 

1* Zarodniki konidialne 2-4-komórkowe, o długości: 32-76 μm; na Chenopodium 

................................................................................................................... R. macularis 

Ramularia beticola Fautrey et Lambotte 

Rev. mycol. 19: 54.1897 

Syn.: Ramularia betae Rostrup, Bot. Tidskr. 22: 272.1899. 

Exs. na Beta trigyna: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 6, No 283; na Beta vulgaris: Sydow, Myc. 

germ. 1193. 

Plamy na liściach okrągławe, o średnicy 2-10(-15) mm, zielonkawe, 

zielonobrązowawe, później środek żółtawy, otoczony brązową obwódką. Nalot widoczny 

na obu stronach liści. Trzonki konidialne 1-2-komórkowe, o wymiarach 

13-28(-75) x 2,3-3,4 μm. Zarodniki konidialne 1-2-komórkowe, cylindryczne lub 

elipsoidalne, o wymiarac: 9-30 x 2,3-4,5 μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 5d). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Beta vulgaris L.: A3 – ok. Szczecina (MADEJ 1974); 

B1 – Białośliwie k. Nakła (MICHALSKI 1982/1986); C1 – Folwarki k. Radomska, 

leg. B. Bednarczyk (LBLM); C4 – Ojców (KUĆMIERZ 1971,1973); D1 – Kosmów 

32 


k. Hrubieszowa (DANILKIEWICZ 1987/1990b!, LBLM), Komarów k. Zamościa, leg. 

B. Dziura (LBLM); E1 – Bydgoszcz (MICHALSKI 1965), Koniczynka k. Torunia, 

leg. J. Mikołajska (WA); E2 – Gołotczyzna k. Ciechanowa (GARBOWSKI 1935); E3 

– zachodnia część byłego powiatu łowickiego (KAGAN et al. 1963); E4 – Nałęczów, 

leg. A. Kolibska (LBLM), Lublin, leg. A. Ponieważ (LBLM); H1 – Czorsztyn, Krościenko, 

Sromowce Wyżnie (KUĆMIERZ, 1976b!, 1977, KRA-AR); I1 – Rymanów, 

leg. A. Wołczańska (LBLM). 

Uwagi: Prawdopodobnie gatunek ten występuje w całym kraju w miejscach uprawy 

buraków. 

Ramularia macularis (Schroeter) Saccardo et P. Sydow 

Syll. Fung. 14: 1064.1899 

Syn.: Cylindrospora macularis Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 492.1897; Cercosporella macularis 

(Schroeter) Magnus, Abh. naturh. Ges. Nürnberg 16: 267.1906. 

Exs. na Chenopodium bonus-henricus: Krieger, F. saxon. 1495; Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 

6, No 282; Sydow, Myc. germ. 2792. 

Plamy na liściach okrągławe, o średnicy 2-7(-10) mm, bladozielonkawe, potem zielonobrązowawe 

do żółtobrązowych, otoczone wąską, brązową obwódką. Niekiedy 

zlewają się ze sobą i pokrywają znaczną część powierzchni liścia. Nalot widoczny 

na obu stronach plam. Trzonki konidialne 1-4-komórkowe, o wymiarach 11-28(- 

-46) x 2,3-4,6 μm. Zarodniki konidialne 2-4-komórkowe, cylindryczne, o wymiarach 

32-76 x 2,5-3,5(-4,5) μm, powstają w łańcuszkach lub pojedynczo (Ryc. 5e). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Chenopodium bonus-henricus L.: B1 – ok. Rzepina, 

leg. H. Sydow (KRA-F); B4 – Bojadła k. Zielonej Góry, Kromolin k. Głogowa 

(SCHROETER 1897); H1 – D. Kondratowa, Polana Strążyska, Stare Kościeliska 

w TPN (SAŁATA et al. 1984), D. Tomanowa w TPN (MUŁENKO et al. 1995!, LBLM); 

G1 – Stara Łomnica k. Bystrzycy Kłodzkiej (SCHROETER 1897), Czermna k. Kłodzka 

(STARMACHOWA, KUĆMIERZ 1967!, KRA-AR); G2 – Oleszna k. Niemczy (SCHRO- 

ETER 1897). 

Uwagi: Na Atriplex patula L. [= A. patulum L.] i Chenopodium album L. była podawana 

Ramularia dubia Riess. z Kudowy (STARMACHOWA, KUĆMIERZ 1967) i SPN 

(Kluki, Gać) (ADAMSKA et al. 1999; ADAMSKA 2001) – jest to Passalora dubia (Riess) 

U. Braun [= Cercospora chenopodii Fresenius]. Na Chenopodium bonus-henricus 

była jeszcze podawana Ramularia boni-henrici (HELLWIG 1900). W dostępnej literaturze 

brak takiej nazwy – może to być Passalora dubia lub Ramularia macularis. 

33 


NA RANUNCULACEAE 


1. Szerokość zarodników konidialnych waha się w granicach 3,4-10,5 μm ........... 2 

1* Szerokość zarodników konidialnych waha się w granicach (1,5-) 2-5 μm ........ 4 

2. Zarodniki zwykle 1-, rzadziej 2-komórkowe; ....................................................... 3 

2* Zarodniki najczęściej 2-4-komórkowe ................................................................ 5 

3. Zarodniki powstają pojedynczo; na różnych gatunkach z rodzaju Ranunculus 

................................................................................................................... R. simplex 

3* Zarodniki powstają w łańcuszkach; na Delphinium .................... R. crassiuscula 

4. Na Ranunculus lingua .......................................................... R. didyma var. exigua 

4* Na różnych gatunkach z rodzaju Ranunculus .......................................... R. acris 

5. Na Caltha ................................................................................................. R. calthae 

5* Na Ranunculus ....................................................................................................... 6 

6. Zarodniki konidialne o wymiarach11-35 x 2,3-3,4μm; na różnych gatunkach 

z rodzaju Ranunculus ......................................................... R. didyma var. didyma 

6* Zarodniki konidialne o wymiarach 16-35 x 2,5-4(-4,6) μm; na Ranunculus 

lingua .................................................................................... R. didyma var. exigua 

Ramularia simplex Passerini 

Erb. Critt. Ital. II, No 1181.1882 

Syn.: Ovularia decipiens Saccardo, F. ital. del., Tab. 873. 1881, non Ramularia decipiens Ellis et Everhart; 

Ramularia didyma f. ranunculi repentis Thümen, Mycoth. univ. 2976.1881; Ramularia ranunculi 

Peck, Ann. Rep. N.Y. State Mus. Nat. Hist. 35: 141.1883; Ovularia simplex (Passerini) Saccardo, Syll. 

Fung. 10: 541.1892; Ramularia didyma f. anemones Holway in herb.; Didymaria didyma auct. 

Plamy na liściach nieregularne, wydłużone, zwykle ograniczone nerwami, rzadziej 

okrągławe, o wymiarach 4-20 x 3-6 mm, zielonobrązowe lub brązowoczarne, później 

środek staje się żółtawy. Niekiedy zlewają się ze sobą i pokrywają znaczną 

część powierzchni liścia. Nalot widoczny na dolnej stronie. Trzonki konidialne 

1- lub wielokomórkowe, o wymiarach 42-70 x 3-4 μm. Zarodniki 1-, rzadziej 2- 

-komórkowe, szeroko odwrotnie jajowate lub maczugowate o wymiarach 14-38 x 

6-10,5 μm, powstają pojedynczo (Ryc. 6b). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na różnych gatunkach z rodzaju Ranunculus L. 

na R. acris L. [= R. acer L.]: H1 – Kotlina Zakopiańska (SAŁATA et al. 1993!, 

LBLM); I1 – Rymanów, leg. A. Wołczańska (LBLM); 

na R. lanuginosus L.: bez stanowiska i daty (WRÓBLEWSKI 1915); C4 – podnóże 

Góry Zamkowej w Ojcowie i Pieskowej Skale w OPN (KUĆMIERZ 1971, 1973); E3 

– rez. Chmielinne k. Białej Podlaskiej (DANILKIEWICZ 1982/1986b!, LBLM), rez. 

Omelno k. Radzynia Podlaskiego (DANILKIEWICZ 1982/1984a); E4 – Wzgórza Kazimierskie 

(JANKOWSKA-BARBACKA 1931), Kazimierz (KONOPACKA 1924); F3 – BPN 

34 




a – R. didyma var. exigua na (on) Ranunculus lingua; b – R. simplex na (on) Ranunculus repens; c – R. 

crassiuscula na (on) Delphinium oxysepalum; d – R. armoraciae na (on) Armoracia rusticana; e – R. 

armoraciae na (on) Bunias orientalis; f – R. cardamines na (on) Cardamine amara subsp. amara; g – R. 

saxifragae na (on) Saxifraga granulata; h – R. aplospora na (on) Alchemilla sp. 

35 


(MUŁENKO, CHLEBICKI 1992; MUŁENKO 1996); H1 – Mszana Dolna (KUĆMIERZ 

1969), Pieniny (KUĆMIERZ 1976b, 1977); 

na R. polyanthemos L.: E3 – Mielnik (ROMASZEWSKA-SAŁATA, MUŁENKO 1983); 

na R. repens L.: A1 – Kluki w SPN (ADAMSKA 2001), Jastarnia, leg. A. Wołczańska 

(LBLM); B1 – Samostrzel (MICHALSKI 1982/1986); B4 – ok. Zielonej Góry, Oborniki 

i Skarszyn k. Trzebnicy, Żagań, Głogów, Rościsławice k. Wołowa (SCHROETER 

1897); B5 – Wrocław, Domaszczyn k. Oleśnicy, Obora k. Raciborza (SCHROETER 

1897); C4 – Pieskowa Skała, Ojców w OPN (KUĆMIERZ 1971, 1973); C8 – Porytowe 

Wzgórze w PK Lasy Janowskie, leg. W. Mułenko (LBLM), rez. Jastkowice w PK 

Lasy Janowskie, leg. A. Wołczańska (LBLM); C9 – rez. Bukowa Góra w RPN, leg. 

J. Romaszewska-Sałata (LBLM); E3 – Międzyrzec, Wysokie, Rogoźnica, Porosiuki, 

Biała Podlaska, Woskrzenice, Horbów, Kijowiec, Nowosiółki, Berezówka, Neple 

(DANILKIEWICZ 1987a), rez. Omelno k. Radzynia Podlaskiego (DANILKIEWICZ 

1982/1984a), dolina środkowego Bugu (DANILKIEWICZ 1989); E4 – Chodel, leg. G. 

Szychowska (LBLM); E5 – rez. Durne Bagno, J. Długie, J. Brzeziczno, J. Brudzieniec, 

J. Bikcze, J. Piaseczno (MUŁENKO 1988/1989); F3 – BPN (SIEMASZKO 1925! 

WAUF– żywiciel błędnie oznaczony jako R. nemorosus DC.; MUŁENKO, CHLEBICKI 

1992! LBLM; MUŁENKO 1996); G1 – Duszniki Zdrój, ok. Krosnowic, Międzygórze, 

Grupa Śnieżnika k. Bystrzycy Kłodzkiej (SCHROETER 1897); H1 – Góra Krzyżowa 

k. Krynicy (STARMACHOWA 1966), przy drodze na Lubogoszcz, Mszana Dolna 

(KUĆMIERZ 1969), Pieniny (KUĆMIERZ 1976b, 1977), Kotlina Zakopiańska (SAŁATA 

et al. 1993!, LBLM); I1 – Rymanów, Zmysłówka k. Rymanowa, leg. A. Wołczańska 

(LBLM) 

na R. sardous Crantz: E5 – rez. Durne Bagno (MUŁENKO 1988/1989); 

na Ranunculus sp.: E1 – Skarzewy k. Grudziądza (KOSSOBUDZKA 1936). 

Uwagi: Ramularia simplex [= R. ranunculi Peck, Ovularia decipiens Saccardo] była 

jeszcze podawana na: 

Ranunculus repens L.: (KUĆMIERZ 1969) – jest to Ramularia didyma Unger var. 

didyma; 

Ranunculus acris L.: (KUĆMIERZ 1971, 1973) – jest to Ramularia acris Lindr. 

Ranunculus lanuginosus L.: (NAMYSŁOWSKI 1906, 1914; SIEMASZKO 1923; KUĆMIERZ 

1971, 1973, 1976b, 1977) – jest to Ramularia acris Lindr. 

Patrz także uwagi przy R. acris i R. didyma var. didyma. 

Didymaria didyma (Unger) Schroeter jest synonimem R. didyma Unger var. didyma 

(BRAUN 1998). Wcześniej jednak była uznawana za synonim O. decipiens Saccardo 

(BRANDENBURGER 1985), stad w synonimach Didymaria didyma auct. 

Ramularia crassiuscula (Unger) U. Braun 

36 

Nowa Hedwigia 47: 340.1988 

Syn.: Cercospora delphinii Thümen, Bull. Soc. imp. nat. Mosc. 55: 75.1880; Ramularia monticola 

Spegazzini, Atti Soc. critt. Ital., 2 Ser 3: 63.1881; Cylindrospora crassiuscula Unger, Exanth. Pfl.: 

168.1833; Ramularia delphinii Jaap, Verh. Bot. Ver. Prov. Brandenburg 54: 29.1913; Ramularia bre- 


vipes Saccardo, N. Giorn. Bot. Ital., N.S., 22: 70.1915; Ramularia albowiana Siemaszko, Izvestija 

Kavkaz. Mus. Tiflis. 12: 7.1919; Ramularia monticola f. maculicola Gonzalez Fragoso, Broteria, Ser. 

Bot., 21: 126.1924; Cercospora aconiti Petrak, Ann. mycol. 23: 75.1925; Ramularia aconiti (Petrak) 

Pénzes, Z. Erforsch. Krypt.-Fl. 1, 5: 288.1927; Ramularia delphinii Unamuno, Boll. Soc. Espa . Hist. 

nat. 31, 5: 340.1931; Ramularia napelli Spegazzini, in herb. 

Plamy na liściach okrągławe lub elipsoidalne, o średnicy 3-6 mm, jasnobrązowe, 

z ciemną, prawie czarna obwódką, z czasem środek staje się jaśniejszy. Nalot widoczny 

na dolnej stronie liści. Trzonki konidialne 1-2-komórkowe, o wymiarach 

16-45 x 3-5 μm. Zarodniki konidialne zwykle 1-, rzadziej 2-komórkowe, elipsoidalne, 

wąsko-jajowate lub cylindryczne, o wymiarach 14-35(-40) x 4-8 μm, powstają 

pojedynczo lub w łańcuszkach (Ryc. 6c). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Delphinium oxysepalum Borbás et Pax: H1 – Ciemniak 

w TPN (MUŁENKO, WOŁCZAŃSKA 2004). 

Ramularia didyma Unger var. didyma 

Exanth. Pflanzen p.169.1833 

Syn.: Didymaria ungeri Corda, Anleitung Stud. Mykol.: 58, Prag 1842; Fusisporium aequicocum Cesati, 

Bot. Zeitschr. 15: 43.1857; Ramularia gibba Fuckel Jahrb. Nassau. Ver. Naturk. 23: 362.1870; 

Ramularia aequivoca (Cesati) Saccardo, Fungi ital., Tab. 994.1881; Ramularia gibba Fuckel var. ranunculi-auricomi 

Saccardo, Syll. Fung. 4: 206.1886; Didymaria didyma (Unger) Pound, Am. Nat. 23: 

163.1889; Cylindrospora aequivoca (Cesati) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 485.1897; Didymaria 

didyma (Unger) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 484.1897; Ramularia aequivoca var. bulbosa 

Maublanc, Bull. Soc. mycol. Fr. 22: 70.1906; Ramularia ranunculi-oxyspermi Lobik, Bolez. Rast. 17: 

191.1928; Ramularia ovularioides H. C. Greene, Trans. Wis. Acha. Sci Art. Lett. 38: 246.1947; Ramularia 

flammulae Roivainen, in Liro, Mycoth. fenn., Sched.: 98 [fasc. 18, No.888]. 1953, nom. inval. 

Plamy na liściach nieregularne, w zarysie eliptyczne, o wymiarach 2-7 x 5-10 mm, 

brązowawe, otoczone ciemniejszą obwódką. Nalot widoczny na obu stronach liści. 

Trzonki konidialne 1-3(-4)-komórkowe, o wymiarach 6-92 x 2,3-2,5 μm, wydostają 

się na zewnątrz przez szparki (bardzo rzadko przez rozerwana epidermę). Zarodniki 

konidialne cylindryczne, zwykle 2-, rzadziej 1- lub 4-komórkowe, o wymiarach 

11-35 x 2,3-3,4 μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 5h). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Ranunculus L. 

na R. auricomus L. S. L.: B4 – Olszyniec k. Zielonej Góry, Oborniki Śląskie k. 

Trzebnicy (SCHROETER 1897); B5 – Kochlice k. Legnicy (SCHROETER 1897); 

na R. bulbosus L.: A1 – Dołgie Małe w SPN (ADAMSKA 2001); C5 – Pętkowice k. 

Ćmielowa, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); 

na R. repens L.: E1 – Świecie (HENNINGS 1892, DOMINIK 1936); E3 – Neple (DA- 

NILKIEWICZ 1987a); E5 – Durne Bagno (MUŁENKO 1988/1989!, LBLM); F1 – J. Lisunie, 

J. Ukiel-Gutowskie (DURSKA 1974); F3 – BPN (MUŁENKO, CHLEBICKI 1992!, 

LBLM; MUŁENKO 1996); H1 – ok. Krynicy (STARMACHOWA 1966), Poręba Wielka 

k. Mszany Dolnej (KUĆMIERZ 1969! jako Ramularia ranunculi Peck, KRA-AR); I1 

– Rymanów, leg. A. Wołczańska (LBLM). 

37 


Uwagi: Ramularia didyma var. didyma była jeszcze podawana z następujących stanowisk: 

na Ranunculus sceleratus L. – Łęgi k. Terespola (DANILKIEWICZ 1987/1990b), J. 

Skonał (DURSKA 1974) – w zachowanym materiale nie stwierdzono zarodników 

z rodzaju Ramularia; 

na Ranunculus lanuginosus L. – BPN (MUŁENKO, CHLEBICKI 1992; MUŁENKO 1996) 

– jest to Ramularia acris Lindr. 

Wśród synonimów wymienianych dla tego gatunku jest też Didymaria didyma 

(Unger) Schroeter, jednak opis SCHROETERA (1897) wskazuje, że chodzi o Ramularia 

simplex Passerini [= Ovularia decipiens Saccardo], dlatego stanowiska ze Śląska 

nie zostały uwzględnione w powyższym zestawieniu – dołączono je do wykazu 

stanowisk R. simplex. Brak okazów uniemożliwia ostateczne rozstrzygnięcie tej 

kwestii. 

Na przedstawicielach rodzaju Ranunculus była jeszcze podawana Ramularia 

repentis Oudemans. Według BRAUNA (1998) jest to obecnie synonim Entylomella 

gibba (Fuckel) U. Braun. Sprawdzone okazy grzybów publikowane w Polsce jako 

R. repentis to R. didyma Unger var. didyma. 

Ramularia didyma Unger var. exigua (U. Braun) U. Braun 

A monograph of Cercosporella, Ramularia and allied genera, vol. 2: 240.1998 

Syn.: Ramularia exigua U. Braun, Mycotaxon, 51: 57.1994. 

Plamy na liściach duże, okrągławe lub eliptyczne, o średnicy 8-15 mm, brązowawe, 

później środek jaśniejszy. Nalot widoczny na obu stronach liści. Trzonki konidialne 

1-3-komórkowe, o wymiarach 13-52(-81) x 2,3-2,5 μm, wydostają się na zewnątrz 

przez rozerwaną epidermę (bardzo rzadko przez szparki). Zarodniki konidialne 

cylindryczne lub elipsoidalne 2-4-komórkowe, o wymiarach 16-35 x 2,5-4(-4,6) 

μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 6a). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Ranunculus lingua L.: E5 – J. Długie, J. Bikcze 

(MUŁENKO 1988/1989! jako Ramularia aequivoca (Cesati) Saccardo, LBLM); F1 

– J. Skonał, J. Uplik (DURSKA 1974! jako Ramularia aequivoca (Cesati) Saccardo, 

UW); F3 – BPN, leg. W. Mułenko (LBLM). 

Ramularia calthae Lindroth 


Syn.: Cylindrosporium niveum Berkeley et Broome, Ann. Mag. nat. Hist. 4. 15: 34.1875; Cercospora 

calthae Cooke, Grevillea 11: 72.1882; Cercospora calthae Eriksson, F. paras. exs., No 299.1888, nom. 

nud.; Ramularia calthae Gonzalez Fragoso, Trab. Mus. Cienc. Nat., ser. Bot. 9: 94.1916; Ramularia 

calthae (Cooke) Höhnel, Ann. mycol. 22: 194.1924; Ramularia calthicola Gonzalez Fragoso, Mem. 

Acad. Cienc. Exact. Fis. Nat. Madrid, 2. Ser., 6: 112.1927. 

38 


Plamy na liściach okrągławe, o średnicy 2-5 mm, brązowawe lub zielonkawoczarne, 

później środek białawy. Nalot słabo widoczny na obu stronach plam. Trzonki 

konidialne 1-2-komórkowe, o wymiarach 11-28(-48) x 2-2,5 μm. Zarodniki konidialne 

cylindryczne, zwykle 2-komórkowe, rzadziej 1-komórkowe, o wymiarach 

9-21 x 2-2,3 μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 5f). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Caltha L. 

na C. laeta Schott, Nyman et Kotschy [= C. palustris L. subsp. laeta (Schott, Nyman 

et Kotschy) Hegi]: H1 – D. Białego w TPN (SAŁATA et al. 1984!); 

na C. palustris L.: A5 – Marwice k. Gorzowa Wielkopolskiego (DIEDICKE 1915); B1 

– Nakło, Białośliwie (MICHALSKI 1982/1986); B5 – Legnica (SCHROETER 1897 jako 

Cylindrospora aequivoca (Cesati) Schroeter); C6 – Kielce (MOESZ 1926); D1 – Kosmów 

(DANILKIEWICZ 1987/1990b!, LBLM); E4 – wąwozy k. Puław (KONOPACKA 

1924); E5 – J. Bikcze (MUŁENKO 1988/1989); H1 – D. Strążyska w TPN (ROUPPERT 

1912!, KRAM-F; NAMYSŁOWSKI 1914; STARMACHOWA 1966). 

Ramularia acris Lindroth 


Syn.: Septocylindrium ranunculi Peck, Ann. Rep. N. Y. State Mus. nat. Hist. 34: 46.1881; Ramularia 

aequivoca (Cesati) Saccardo f. ranunculi-acris Massalongo, Atti Acc. Agric., Art. Comm. Verona 

3: 156.1902; Ramularia aequivoca var. andrei M. Morelet, Bull. Soc. Sci. nat. Archéol. Toulon 169: 

9.1967. 

Exs. na Ranunculus carpathicus:, Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 6, No 284; na Ranunculus 

lanuginosus: Krypt. exs. 1489 (jako Ramularia actaeae Ell. et Holw.); Siemaszko, F. bial. exs. 92 jako 

Ramularia ranunculi Peck. 

Plamy na liściach duże, nieregularne, w zarysie okrągławe, o średnicy 10-15 mm, 

ciemnobrązowe lub brązowoczarne, zajmują powierzchnie ograniczone nerwami 

i niekiedy zlewają się ze sobą. Nalot widoczny na dolnej stronie liści. Trzonki konidialne 

1-3(-4)-komórkowe, o wymiarach 11-62(-80) x 2,5-4,6 μm. Zarodnki konidialne 

cylindryczne, wąskojajowate lub elipsoidalne 2-4-komórkowe, o wymiarach 

13-35 x 3,4-7 μm, powstają w łańcuszkach lub pojedynczo (Ryc. 5g). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Ranunculus L. 

na R. acris L. [= R. acer L.]: C4 – Ojców (KUĆMIERZ 1971!, 1973 jako Ramularia 

ranunculi Peck, KRA-AR); D1 – Sitno k. Zamościa, leg. G. Górska (LBLM); 

E2 – Gucin k. Ostrołęki (LAUBERT 1921); E3 – Mielnik (ROMASZEWSKA-SAŁATA, 

MUŁENKO 1983!, LBLM), E4 – Wrotków k. Lublina, leg. J. Romaszewska-Sałata 

(LBLM); E5 – J. Długie (MUŁENKO 1988/1989!, LBLM); I1 – Rymanów, leg. A. 

Wołczańska (LBLM); 

na R. lanuginosus L.: C4 – Bielany, Skały Panieńskie k. Krakowa (NAMYSŁOWSKI 

1906!, 1914 jako O. decipiens Saccardo, KRAM-F), Ojców i Pieskowa Skała w OPN 

(KUĆMIERZ 1971!, 1973 jako Ramularia ranunculi Peck, KRA-AR); E3 – Derło, 

leg. M. Danilkiewicz (LBLM); F3 – BPN (SIEMASZKO 1923!, UW jako R. ranunculi 

39 


Peck); MUŁENKO, CHLEBICKI 1992!; MUŁENKO 1996 jako Ramularia didyma Unger, 

LBLM); H1 – Piekiełko w PPN (KUĆMIERZ 1976b!, 1977 jako Ramularia ranunculi 

Peck, KRA-AR). 

Uwagi: Ramularia acris Lindr. była jeszcze notowana na Ranunculus repens L. 

z BPN (MUŁENKO, CHLEBICKI 1992; MUŁENKO 1996) – jest to Ramularia didyma 

Unger var. didyma. 

SCHROETER (1897) opisuje jeszcze jeden gatunek należący do rodzaju Ramularia 

pod nazwą Cylindrospora ranunculi Schroeter. Biorąc pod uwagę charakterystykę 

tego gatunku i wymienionych żywicieli są tu połączone dwa grzyby: Ramularia acris 

Lindr. i R. simplex Passerini [= Ovularia decipiens Saccardo]. Materiał zielnikowy 

nie zachował się, nie ma więc możliwości weryfikacji.”Cylindrospora ranunculi „ 

została podana przez Schroetera z następujących miejscowości: 

na R. acris L.: Szczodre k. Oleśnicy, ok. Oławy; 

na R. lanuginosus L.: Kąty Wrocławskie k. Środy Ślaskiej, ok. Ząbkowic Śląskich, 

ok. Bystrzycy Kłodzkiej; 

na R. polyanthemos L.: ok. Zielonej Góry; 

na R. bulbosus L.: ok. Opola. 

Na Actaea spicata L., należącym do rodziny Ranunculaceae podawana jest Ramularia 

actaeae Ell. et Holw. W świetle nowszych badań (CROUS, BRAUN 2003) właściwą 

nazwą dla tego gatunku jest Passalora actaeae (Ellis et Holway) U. Braun et 

Crous [= Phaeoramularia actaeae (Ellis et Holway) U. Braun]. 

NA BRASSICACEAE (CRUCIFERAE) 


1. Zarodniki zwykle 2-, rzadziej 1, 3-komórkowe ; na Cardamine ... R. cardamines 

1* Zarodniki 1-2-komórkowe; na różnych gatunkach z rodziny Brassicaceae ......... 

............................................................................................................ R. armoraciae 

Ramularia cardamines Sydow 

Annales mycol. 1: 538.1903 

Exs. na Cardamine amara: Jaap, F. selec. exs. 548; Krieger, F. saxon. 2087. 

Plamy na liściach okrągławe o średnicy 3-5 mm, zielonobrązowawe, z ciemną, brązowoczarną 

obwódką, później środek brązowożółty. Nalot widoczny na obu stronach 

liści, obfitszy na stronie dolnej. Trzonki konidialne 1-2-komórkowe, o wymiarach 

6-56 x 2,3-3,5(-4,6) μm. Zarodniki konidialne cylindryczne lub elipsoidalne, 

2-, rzadziej 1- lub 3-komórkowe, o wymiarach 9-33 x 2,3-3,5 μm, powstają w łańcuszkach 

(Ryc. 6f). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Cardamine L. 

40 


na C. amara L. subsp. amara: B4 – Oborniki Śląskie (SCHROETER 1897 jako Cylindrospora 

armoraciae (Fuckel) Schroeter); E3 – Gnojno (DANILKIEWICZ 1987/ 

1990b!, LBLM); F3 – BPN (CHLEBICKI, MUŁENKO 1992!, LBLM; MUŁENKO 1994, 

1996); H1 – Zakopane (SAŁATA et al.1993!, LBLM); 

na C. amara L. subsp. opizii (J. Presl et C. Presl) Čelak.: H1 – Włosienica i Hala 

Ornak w TPN (MUŁENKO et al. 1995!, LBLM); 

na C. pratensis L.: H1 – Zakopane (SAŁATA et al. 1993!, LBLM). 

Ramularia armoraciae Fuckel em. U. Braun 

Jahrb. Nassau. Ver. Naturk. 23-24: 361.1870; em. A monograph of Cercosporella, Ramularia and 

allied genera vol. 2: 120.1998 

Syn.: Oidium fusisporioides f. armoraciae Fuckel, F. rhen., Fasc. 2, No. 133.1863, nom. nud.; Ramularia 

matronalis Saccardo, Michelia 2: 153.1880; Ramularia cochleariae Cook, Grevillea 11: 155.1883; 

Ramularia barbareae Peck, Ann. Rep. N.Y. State Mus. 40: 63.1883; Ovularia armoraciae (Fuckel) 

Massee, Brit. fung.-fl. 3: 321.1893; Ovularia cochleariae (Cooke) Massee, Brit. fung.-fl. 3: 322.1893; 

Cylindrospora armoraciae (Fuckel) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 485.1897; Ramularia buniadis 

Vestergren, Jahreskat. Krypt. Tauschanst., p.4.1897; Ascochyta buniadis P. Sydow, Hedwigia 38: 

137.1899; Ramularia barbareae House, Bull. N. Y. State Mus. 219/220: 61.1920; Ramularia buniadis 

Moesz, Bot. Közl. 23: 120.1926; Entylomella armoraciae (Fuckel) Ciferri, Ann. mycol. 26: 17.1928; 

Ramularia hesperidis Săvulescu et Sandu - Ville, Mem. Sect.Sci. Acad. Roum., Ser.3, 15: 477.1940; 

Ramularia brassicae Vasjagina, in Švarcman et al., Fl. Spor. Rast. Kazachstana 8, Fungi imperfecti, 

1. Moniliales: 380.1973; Didymaria nasturtii Pospelov, in N.P. Golovina, Nov. Sist. Niz. Rast. 1964: 

211.1964; Ramularia cochleariae f. barbareae P. Sydow, Myc. march. 3286, nom. nud. 

Exs. na Bunias orientalis: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 9, No 417; na Armoracia rusticana: 

Thümen, Myc. univers. 587; Sydow, Myc. germ. 733. 

Plamy na liściach okrągławe lub elipsoidalne o średnicy 1-8(-10) mm, zielonobrązowawe, 

szarawe lub jasnobrązowe, zwykle z ciemniejszą obwódką. Niekiedy zlewają 

się ze sobą i zajmują znaczną powierzchnię liścia. Nalot widoczny na obu stronach 


11-45(-60) x 2,5-3,4(-4,5) μm. Zarodniki konidialne 1-2-komórkowe, cylindryczne 

lub elipsoidalne, o wymiarach (5-)9-30 x 2,3-4(-4,6) μm, powstają w łańcuszkach 

(Ryc. 6d, e, Tablica Ve). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzajów: Armoracia Gaertn., 

Barbarea R. Br. i Bunias L.: 

na Armoracia rusticana P. Gaertn., B. Mey. et Scherb. [= A. lapathifolia Gilib., = 

Cochlearia armoracia L.]: A3 – Szczecin i okolice (MADEJ 1969, 1974); A5 – Dąbroszyn 

k. Gorzowa Wielkopolskiego, leg. P. Vogel (KRAM-F); B1 – Poznań (DOMINIK 

1936); B5 – Wrocław (SCHROETER 1897); E2 – Różan, Gucin, Myszyniec (LAU- 

BERT 1921); E3 – Wilanów (ZWEIGBAUMÓWNA 1916; TRZEBIŃSKI 1918), Żbików k. 

Warszawy (TRZEBIŃSKI 1916); F3 – Mień k. Rudki, leg. W. Zastocka (LBLM); H1 

– Czasław k. Krakowa (ROUPPERT 1912! KRAM-F; NAMYSŁOWSKI 1914), Krościenko 

(KUĆMIERZ 1976b!, 1977, KRA-AR); 

41 


na Barbarea vulgaris R. Br.: B1 – Nakło, Osiek (MICHALSKI 1982/1986); B5 – Wrocław 

(SCHROETER 1897); G1 – Świny k. Bolkowa (SCHROETER 1897); 

na Bunias orientalis L.: C5 – rez. Skorocice k. Buska Zdroju (SCHEUER, CHLEBICKI 

1997); H1 – Krościenko - Szczawnica (KUĆMIERZ 1976a!, 1976b, 1977, KRA-AR); 

Zakopane (SAŁATA et al. 1993!, LBLM). 

Uwagi: Ramularia armoraciae była jeszcze podawana z OPN (KUĆMIERZ 1971, 

1973) i ze Skryhiczyna (DANILKIEWICZ 1987/1990b) – w zachowanym materiale nie 

stwierdzono zarodników tego grzyba. 

SCHROETER (1897) podaje Cylindrospora armoraciae (Fuckel) Schroeter na Raphanus 

raphanistrum L. Materiał zielnikowy nie zachował się, lecz ze względu na żywiciela 

jest to najprawdopodobniej Pseudocercosporella capsellae (Ellis et Everhart) 

Deighton. 

NA SAXIFRAGACEAE 


Ramularia. 

Ramularia saxifragae (Schroeter) Saccardo 

Syll. Fung. 14: 1061.1899 

Syn.: Ramularia saxifragae Sydow, Myc. March.2596.1889, nom. nud.; Cylindrospora saxifragae 

Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 487.1897. 

Exs. na Saxifraga granulata: Krieger, F. saxon. 1936; Sydow, Myc. germ. 3588. 

Plamy na liściach eliptyczne lub okrągławe, o wymiarach 5 x 5-7(-10) mm, brązowe. 


o wymiarach 13-35(-100) x 1-2,3(-3) μm. Zarodniki konidialne zwykle 1-komórkowe, 

rzadziej 2-komórkowe, cylindryczne lub elipsoidalne, o wymiarach 6-21(-27) x 

(1-)2,3-2,5(-4) μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 6g). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Saxifraga granulata L.: B4 – Zielona Góra (SCHRO- 

ETER 1897); B5 – Wrocław (SCHROETER 1897). 

NA ROSACEAE 


1. Zarodniki zwykle 1-komórkowe, rzadziej 2-komórkowe, ich długość waha się 

w granicach 6-25 μm .............................................................................................. 2 

1* Zarodniki zwykle 2-komórkowe, rzadziej 3-4 lub 1-komórkowe, ich długość 

waha się w granicach 9-43(-46) μm ...................................................................... 6 

42 


2. Zarodniki elipsoidalne, jajowate lub kuliste, o szerokości 4,5-7 μm; na Alchemilla 

...................................................................................................... R. aplospora 

2* Zarodniki o innych cechach. ................................................................................ 3 

3. Zarodniki zwykle cylindryczne, o szerokości 2-2,5 μm ....................................... 4 

3* Zarodniki jajowate lub cylindryczne, o szerokości 2,5-5(-6) μm ....................... 5 

4. Na Aruncus .................................................................................. R. spiraeae-arunci 

4* Na Agrimonia ................................................................................... R. agrimoniae 

5* Na Geum ........................................................................................................ R. gei 

5** Na Spiraea ........................................................................................... R. spiraeae 

6 (1*) Na Fragaria i Potentilla ..................................... R. grevilleana var. grevilleana 

6* Na Filipendula ...................................................................................... R. ulmariae 

Ramularia aplospora Spegazzini 

Michelia 2:170.1880 

Syn.: Ramularia schroeteri Kühn, Hedwigia 20: 147.1881; Ovularia schroeteri (Kühn) Saccardo, Syll. Fung. 

4: 140.1886; Ovularia haplospora (Spegazzini) Magnus, Hedwigia 44: 17.1904; Ovularia pusilla auct. 

Exs. na Alchemilla sp. [= „Alchemilla vulgaris”]: Allescher et Schnabl, F. bavar. 588; Flora Roman. 

Exs. 3036; Krieger, F. saxon. 1400; Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 6, No 274; Siemaszko, F. 

bial. exs. 87; Sydow, Myc. germ. 2782. 

Plamy na liściach okrągławe, o średnicy 3-7 mm, zielonobrązowe, szarożółtawe, 

zielonożółtawe, bez obwódki lub z ciemną, brązowofioletową obwódką. Często 

zlewają się ze sobą. Nalot wyraźnie widoczny na dolnej stronie liści. Trzonki konidialne 

2-3-komórkowe, o wymiarach 23-78(-115) x 2,3-3,4 μm. Zarodniki konidialne 

1-komórkowe, bardzo rzadko 2-komórkowe, elipsoidalne, jajowate lub kuliste, 

o wymiarach 5-14(-16) x 4,6-7 μm, powstają pojedynczo, bardzo rzadko w łańcuszkach 

(Ryc. 6h, Tablica IIIc). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Alchemilla L. 

na A. acutiloba Opiz: C4 – Ojców (KUĆMIERZ 1971!, 1973, KRA-AR); G1 – Kudowa, 

Czermna, Jakubowice (STARMACHOWA, KUĆMIERZ 1967!, KRA-AR), Polanica, 

Wambierzyce (STARMACHOWA 1964!, KRAM-F); H1 – Jaworzyna i G. Krzyżowa k. 

Krynicy (STARMACHOWA 1966!, KRAM-F); 

na A. crinita Buser: C4 – Ojców (KUĆMIERZ 1971!, 1973, KRA-AR); H1 – Jaworzyna, 

G. Krzyżowa, G. Parkowa, Polana Bukowa, Słotwiny k. Krynicy (STARMA- 

CHOWA 1966!, KRAM-F), Kotlina Zakopiańska (SAŁATA et al. 1993!, LBLM), D. 

Białego, D. Jaworzynka, ok. Morskiego Oka w TPN (SAŁATA et al.1984!, LBLM); 

leg. B. Sałata, LBLM; leg. W. Mułenko (LBLM); 

na A. glaucescens Wallr.: I1 – Rzepedź, leg. K. Oklejewicz (LBLM); 

na A. gracilis Opiz [= A. micans Buser]: C4 – Ojców (KUĆMIERZ 1971!,1973, KRA- 

-AR); C9 – rez. Bukowa Góra w RPN, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); G1 

– Polanica-Kłodzko (STARMACHOWA 1964!, KRAM-F); H1 – Słotwiny k. Krynicy 

(STARMACHOWA 1963!, KRAM-F); 

43 


na A. monticola Opiz [= A. pastoralis Buser]: E3 – Rogoźnica (DANILKIEWICZ 

1987a); G1 – Polanica, Bystrzyca Dolna (STARMACHOWA 1964!, KRAM-F); H1 

– Kuźnice, Nosalowa Przełęcz w TPN (SAŁATA et al.1984!, LBLM); 

na A. subcrenata Buser: H1 – D. Białego w TPN (SAŁATA et al. 1984!, LBLM); 

na A. vulgaris L. subsp. palmata (Gilib.) Gams [= A. sylvestris L.] : E1 – Kobylanka 

k. Grudziądza (KOSSOBUDZKA 1936); H1 – D. Małej Łąki w TPN (STEC-ROUPPER- 

TOWA 1936!, KRAM-F; STARMACHOWA 1963); 

na A. walasii Pawł.: H1 – Nosal w TPN (SAŁATA et al. 1984!, LBLM); 

na A. xanthochlora Rothm.: H1 – Kotlina Zakopiańska (SAŁATA et al. 1993); 

na Alchemilla sp. [= A. vulgaris auct.]: B1 – Poznań (DOMINIK 1936); B4 – Zielona 

Góra (SCHROETER 1897); B5 – Kąty Wrocławskie k. Środy Śląskiej, Wrocław, 

Lipniki, Goszczowice (SCHROETER 1897); C4 Kraków - Bielany, Czarna Wieś (NA- 

MYSŁOWSKI 1906!, 1914, KRAM-F); nad Prądnikiem w OPN (SCHEUER, CHLEBICKI 

1997); C8 – Puszcza Niepołomicka (ROUPPERT 1909a!, KRAM-F; NAMYSŁOWSKI 

1914), Wojsław k. Mielca, leg. I. Świerczyńska (LBLM); E2 – Gucin k. Ostrołęki 

(LAUBERT 1921); E3 – Skierniewice (ZWEIGBAUMÓWNA 1925!, WAUF), rez. Chmielinne 

k. Białej Podlaskiej (DANILKIEWICZ 1982/1986b), Woskrzenice (DANILKIEWICZ 

1987a), Berezówka, leg. M. Danilkiewicz (LBLM); E4 – Kazimierz Dolny, leg. W. 

Konopacka (WAUF), Mięćmierz (KONOPACKA 1924), Pożóg k. Puław (JANKOWSKA- 

-BARBACKA 1931), Charlęż, leg. A. Bronisz (LBLM); E5 – Stulno (DANILKIEWICZ 

1987/1990b), F2 – ok. Krasnego, leg. A. Kirejczyk (LBLM); F3 – BPN (SIEMASZKO 

1923!, UW); G1 – Bolesławiec, Wilków, Mirsk, Olszyna, ok. Janowic Wielkich, 

Bogatynia, Kowary, Kocioł pod Śnieżką, Lubomin, Krzeszów, Rusinowa k. Wałbrzycha, 

ok. Kłodzka, Lądek Zdrój, Bystrzyca Kłodzka (SCHROETER 1897); G2 – 

Żółkiewka k. Strzegomia, G. Sobótka, ok. Nysy (SCHROETER 1897); H1 – Czasław 

k. Krakowa (ROUPPERT 1912!, KRAM-F), G. Krzyżowa k. Krynicy (STARMACHO- 

WA 1966!, KRAM-F), Mszana Dolna (KUĆMIERZ 1969!, KRA-AR), rez. Łabowiec 

i Falkowa k. Nowego Sącza, leg. D. Pancerz (LBLM), Zakopane, leg. W. Mułenko 

(LBLM), Kościelisko (NAMYSŁOWSKI 1914), D. Chochołowska, D. Kościeliska, D. 

Strążyska, D. Małej Łąki, D. Jaworzynka, Droga pod Reglami, Hala Kondratowa, 

Przełęcz Liliowe, Polana Olczyska, Warzecha i Kasprowy Wierch w TPN (ROUP- 

PERT 1912!, KRAM-F; NAMYSŁOWSKI 1914; STARMACHOWA 1963!, KRAM-F; KUĆ- 

MIERZ 1968!, KRA-AR; MUŁENKO et al. 1995!, LBLM; SCHEUER, CHLEBICKI 1997); 

I1 – Iwonicz Zdrój, Nowa Wieś k. Dukli, Milcza, Rymanów, leg. A. Wołczańska 

(LBLM). 

Ramularia spiraeae-arunci (Saccardo) Allescher 

Verzeichn. Südbayr. Beob. Pilze 3: 99.1892 

Syn.: Ramularia ulmariae Cooke var. spiraeae-arunci Saccardo, Michelia 2: 548.1882. 

Exs. na Aruncus sylvestris: Sydow, Myc. germ. 942. 

44 


Plamy na liściach niewielkie, okrągławe, o średnicy 2-3(-5) mm, rzadziej nieregularne, 

brązowawe, brązowozielonkawe lub brązowożółte, z ciemniejszą, cieniutką, 

brązową obwódką. Niekiedy zlewają się ze sobą. Nalot delikatny, widoczny na dolnej 

stronie liści. Trzonki 1-2-komórkowe, o wymiarach 13-21 x 2,3 μm. Zarodniki 

konidialne zwyke 1-, rzadziej 2-komórkowe, cylindryczne, o wymiarach 6-16(-21) 

x 2-2,3(-2,5) μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 7a). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Aruncus sylvestris Kostel.: G1 – Sokołówka, Polanica 

Zdrój (STARMACHOWA 1964!, KRAM-F); H1 – Biała Skała w PPN (KUĆMIERZ 

1976a!, b, 1977, KRA-AR). 

Ramularia agrimoniae Saccardo 

Malpighia 10: 277.1896 

Plamy na liściach okrągławe lub nieregularne, o średnicy 2-4 mm, rdzawe, niekiedy 

z ciemniejszą obwódką. Nalot delikatny, widoczny na górnej stronie liści. Trzonki 

konidialne 1-2 komórkowe, o wymiarach 11-34 x 2,3 μm. Zarodniki konidialne 

zwykle 1-, rzadziej 2-komórkowe, cylindryczne lub wrzecionowate, o wymiarach 

6-16(-21) x 2-2,3 μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 7b). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Agrimonia eupatoria L. E4 – Bochotnica k. Kazimierza 

Dolnego (WOŁCZAŃSKA, SAŁATA 1992!, LBLM); I1 – Nowa Wieś k. Dukli, 

Rymanów, Gniewoszówka, leg. A. Wołczańska (LBLM). 

Ramularia gei (Elliasson) Lindroth 


Syn.: Acrotheca gei Fuckel, Jahrb. Nassau. Ver. Naturk. 15: 43.1860, nom. invalid.; Ovularia gei 

Elliasson, Bih. K. Sv. Vet.-Akad. Handl. 22, Afd. 3, 12: 18.1897; Ramularia submodesta Höhnel, 

Sitzungsber. Akad. Wiss. Wien. Nat. Math. Cl. 61: 1040.1902. Ramularia trotteriana Saccardo, Atti 

Congr. Bot. Palermo, p. 57.1902; Ramularia vaccarii Ferraris, Malpighia 16: 473.1902; Cercospora 

gei Bubák., Sitzungsber. K. Böhm. Ges. Wiss. Math. Nat. Cl., 12: 21.1903; Ramularia gei (Elliasson) 

Höhnel, Ann. Mycol. 2, 1: 57.1904; Ramularia trotteriana Saccardo var. gei-urbani Massalongo, Ann. 

Mycol. 4: 274.1906; Cercospora gei (Fuckel) Jaap, Ann. Mycol. 6: 218.1908; Ramularia gei (Fuckel) 

Lindau, Rabenh. Krypt. Fl. 1, 9: 766.1910; Ramularia gei-allepici Săvulescu et Sandu - Ville, Hedwigia 

73: 112.1933; Pseudocercospora gei (Fuckel) Guo et Liu, Acta Mycol. Sinica Suppl. 1: 344.1986. 

Exs. na Geum allepicum: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 9, No 418; na Geum urbanum: 

Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 6, No 285; Sydow, Myc. germ. 3196. 

Plamy na liściach okrągławe lub podługowate, o wymiarach 2-5 x 2-7 mm, zielonobrązowawe 

z ciemniejszą, brązowoczarną, cieniutką obwódką. Nalot widoczny na 

obu stronach liści, wyraźniejszy na stronie dolnej. Trzonki konidialne 1-komórkowe, 

o wymiarach 13-37(-46) x 2,5-3,4 μm. Zarodniki konidialne zwykle 1-, rzadziej 

2-komórkowe, podłużnie jajowate lub cylindryczne, o wymiarach 9-19 x (2,3-)2,5- 

-3,4(-4) μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 7c). 

45 




a – R. spiraeae-arunci na (on) Aruncus sylvestris; b – R. agrimoniae na (on) Agrimonia eupatoria; c – R. 

gei na (on) Geum rivale; d – R. grevilleana var. grevilleana na (on) Fragaria x ananassa; e – R. grevilleana 

var. grevilleana na (on) Potentilla anserina; f – R. ulmariae na (on) Filipendula vulgaris; g – R. 

sphaeroidea na (on) Lotus uliginosus; h – R . deusta var. deusta na (on) Lathyrus sylvestris 

46 


Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Geum L. 

na G. rivale L.: B1 – Białośliwie k. Nakła (MICHALSKI 1982/1986); E5 – J. Brzeziczno 

(MUŁENKO 1988/1989!, LBLM); H1 – ok. Krakowa (WRÓBLEWSKI 1925); 

na G. urbanum L.: A1 – Dołgie Duże, Czołpino w SPN (ADAMSKA et al. 1999; 

ADAMSKA 2001); E1 – Koniczynka k. Torunia, leg. J. Mikołajska (WA); E3 – Zwierzyniec 

k. Skierniewic (ZWEIGBAUMÓWNA 1925), Janów Podlaski (DANILKIEWICZ 

1987/1990b); E5 – J. Brzeziczno (MUŁENKO 1988/1989!, LBLM); H1 – Czorsztyn 

(KUĆMIERZ 1976b!,1977, KRA-AR). 

Uwagi: Ramularia gei (Elliass.) Lindr. była jeszcze podawana z następujących stanowisk: 

na Geum montanum L. – Rakoń w TPN (ROUPPERT 1912; STARMACHOWA 

1963) – jest to Pseudocercospora geicola U. Braun; na Geum urbanum L. – Kosmów 

k. Hrubieszowa (DANILKIEWICZ 1987/1990b) – w zachowanym materiale nie 


Ramularia spiraeae Peck 

Ann. Rep. N.Y. State Mus. Nat. Hist. 34: 46.1882 

Syn.: Septocylindrium spireae (Peck) Pond et Clements, Minn. Bot. Stud. 1 (Bull. 9): 651.1896; Cercospora 

spireae Thümen, Oesterr. Bot. Z. 28: 146.1878. 

Plamy brązowawe, różnego kształtu, zazwyczaj znajdują się na szczytach blaszek 

liściowych. Nalot widoczny na dolnej stronie liści. Trzonki konidialne wielokomórkowe, 

o wymiarach 5-60 x 2-5 μm. Zarodniki konidialne elipsoidalno-jajowate, cylindryczne 

lub lancetowate, 1-2-komórkowe o wymiarach 6-25(-30) x 2-5(-6) μm, 

powstają najczęściej w łańcuszkach (BRANDENBURGER 1985; BRAUN 1998). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Spiraea salicifolia L.: B1 – Ogród Botaniczny w Poznaniu 

(DOMINIK 1936 jako Ramularia ulmariae Cooke). 

Ramularia grevilleana (Oudemans) Jørstad em. U. Braun var. grevilleana 

Medd. Statens Plantenpat. Inst. 1: 17.1945; em. A monograph of Cercosporella, Ramularia and 

allied genera, 2: 248.1998 

Syn.: Cylindrosporium grevilleanum Oudemans, Arch. Néerl. Sci. Exact. Nat. 8: 392.1873; Cylindrosporium 

sp. in Tul. et C. Tul., Sel. Fung. Carp. 2: 288.1863; Ramularia martianoffiana Thümen, Bull. 

Soc. Imp. Nat. Moscou 53: 208.1878; Ramularia fragariae Peck, Ann. Rep. N.Y. State Mus. Nat. 

Hist. 32: 43.1879; Ramularia tulasnei Saccardo, Michelia 1: 536.1879; Ramularia arvensis Saccardo, 

Fungi ital. Tab.1000.1881; Ramularia modesta Saccardo, Fungi ital. Tab. 999.1881; Isariopsis grevilleana 

(Tulasne et C.Tulasne) Schroeter, Krypt. Fl. Schles. Pilze 2: 495.1897; Cylindrospora arvensis 

(Saccardo) Schroeter, Krypt. Fl. Schles. Pilze 2: 487.1897; Ramularia anserina Allescher, Ber. Bayr. 

Bot. Ges. 4: 38.1896; Ramularia waldsteiniae Ellis et Davis, in Davis, Trans. Wis. Acad. Sci. Art. Lett. 

14: 99.1903; Ramularia punctiformis Saccardo, in Harrim. Alaska Exp. Crypt. p. 16.1904; Ramularia 

tulasnei var. fragariae-vescae Massalongo, Osserv. Fitol. in Madonna Verona 2: 9.1908; Ramularia 

fragariae auct. 

Teleomorfa: Mycosphaerella fragariae Saccardo 

47 


Exs. na Fragaria x ananassa: Rabenhorst-Pazschke, F. eur. extraeur. 4400; Săvulescu, Herb. mycol. 

roman., fasc. 4, No 179; na Fragaria moschata: Fl. Roman. Exs. 3235; na Fragaria sp.: Krieger, F. 

saxon. 642; na Potentilla neumanniana: Allescher et Schnabl, F. bavar. 589; Krieger, F. saxon. 2088; 

na Potentilla recta: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 13, No 626. 

48 

Plamy na liściach okrągławe lub nieregularne, o średnicy 2-5 mm, brązowożółtawe, 

żółtozielonkawe, brązowozielonkawe, później środek białawy, zazwyczaj otoczone 

fioletowoczarną obwódką. Nalot widoczny na obu stronach liści. Trzonki konidialne 

1-2-komórkowe, o wymiarach 6-46(-51) x 2,5-4(-4,6) μm. Zarodniki konidialne 

cylindryczne, 2-4-komórkowe, rzadziej 1-komórkowe, o wymiarach 9-44 x (2-)2,3- 

-2,5(-3,4) μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 7d, e, Tablica IIIb). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Fragaria L. i Potentilla 

L. 

na F. x ananassa Duchesne [= F. grandiflora Ehrh.]: dane bez dokładnej lokalizacji: 

Śląsk (GARBOWSKI 1935), powszechnie w Polsce w 1937 roku (RUSZKOWSKI et 

al. 1938); A3 – Szczecin i okolice (MADEJ 1966); A4 – Kartuzy (KAGAN et al. 1963); 

B1 – Poznań (GARBOWSKI, JURASZKÓWNA 1933!, UW; GARBOWSKI 1935), Siekierki 

Wielkie k. Środy (GARBOWSKI 1935); dawne województwo poznańskie (KAGAN 

et al. 1963); B2 – Kościan, Gniezno, Żabno k. Śremu, Środa (GARBOWSKI 1935); 

dawne województwo poznańskie (KAGAN et al. 1963); B3 – ok. Inowrocławia (GAR- 

BOWSKI 1932), Inowrocław, Łęczyca, Garbów k. Łęczycy, Sieradz, Mieczysławów, 

Mirosławice k. Kutna (GARBOWSKI 1935); B4 – Leszno, Krotoszyn, Kępno, Ołobok 

k. Ostrowa, Brzeziny k. Kalisza, Kliczków Mały k. Sieradza (GARBOWSKI 1935); 

B5 – Katarzyna, Zębice, Pławna, dawny powiat Środa Śląska (KAGAN et al. 1963); 

C1 – Łódź, Łask (LESZCZENKO 1937; KAGAN et al. 1963), Brzeziny (GARBOWSKI, 

JURASZKÓWNA 1933; GARBOWSKI 1935), Regny (GARBOWSKI, JURASZKÓWNA 1933), 

Łagiewniki, Gałkówek k. Łodzi, powiat Zborów, Sędziejowice, Lubice, Popień 

(GARBOWSKI 1935); C4 – Częstochowa (LESZCZENKO 1937), Kraków (NAMYSŁOWSKI 

1906!, 1914, KRAM-F; WRÓBLEWSKI 1925; GARBOWSKI 1935; LESZCZENKO 1937); 

C5 – Miechów (LESZCZENKO 1937), Obrazów, leg. H. Śledzińska (LBLM), Wierzbno 

k. Miechowa (GARBOWSKI 1935); C6 – Kielce (GARBOWSKI 1935); C8 – Biłgoraj 

(LESZCZENKO 1937), Rokietnica (KAGAN et al. 1963); Przemyśl, leg. E. Bereźniak 

(LBLM); D1 – Jarosławiec k. Zamościa, leg. G. Górska (LBLM); E1 – Bydgoszcz 

(GARBOWSKI 1929!, UW); E2 – Ciechanów, Płock (LESZCZENKO 1937), Płońsk, 

Otmęciny (GARBOWSKI, JURASZKÓWNA 1933), Niegłosy k. Płocka, Kęczewo k. Mławy, 

Szpietowo Podleśne i Pogorzel k. Wysokiego Mazowieckiego, Gołotczyzna, 

Nużewko, Sokołówek, Śmiecin k. Ciechanowa, Kazuń k. Warszawy (GARBOWSKI 

1935); E3 – Lisiewice, Zduny (KAGAN et al. 1963); Psary k. Łowicza, Wojtówka k. 

Sochaczewa, Ossowiec, Pass, Radzików, Żelechów, Stara Wieś, Piastów, Gołków, 

Nowy Przybyszew, Mińsk Mazowiecki, Mirowice k. Grójca, Zduńska Dąbrowa, 

Sochaczew, Rawa Mazowiecka, Klucz Ręczajski k. Radzymina (GARBOWSKI 1935), 

Warszawa, Mory, Grójec (GARBOWSKI, JURASZKÓWNA 1933!, UW; GARBOWSKI 

1935), okolice Warszawy, Błonie, Radziejowice, Otrębusy, Gołąbki, Mory, (GAR- 


BOWSKI, JURASZKÓWNA 1933!, UW), Radom, leg. E. Kasińska (LBLM), Puławy 

(WRÓBLEWSKI 1915!, KRAM-F; TRZEBIŃSKI 1918; GARBOWSKI, JURASZKÓWNA 1933; 

LESZCZENKO 1937), Lubartów (GARBOWSKI, JURASZKÓWNA 1933), Cyganówka, leg. 

H. Maszkiewicz (LBLM), Rudnik k. Międzyrzeca, leg. A. Kośmider (LBLM), Drohiczyn 

(GARBOWSKI, JURASZKÓWNA 1933), Brześć (LESZCZENKO 1937); E4 – Urzędów, 

Pułankowice, Wilkołaz (KAGAN et al. 1963); Lublin (GARBOWSKI, JURASZKÓWNA 

1933; GARBOWSKI 1935; LESZCZENKO 1937), Uniszowice, leg. J. Romaszewska-Sałata 

(LBLM); leg. B. Sałata (LBLM), Maszki; leg. R. Szarwiło (LBLM), Krasienin 

(GARBOWSKI, JURASZKÓWNA 1933); F2 – Suwałki (GARBOWSKI, JURASZKÓWNA 1933); 

F3 – Białystok, Knyszyn (GARBOWSKI, JURASZKÓWNA 1933), Bielsk Podlaski (GAR- 

BOWSKI 1935), Tarnopol (LESZCZENKO 1937); G2 – Sobótka (KAGAN et al. 1963); H1 

– Grajów (GARBOWSKI 1935), I1 – Jasło, leg. R. Dulęba (LBLM), Rymanów, leg. A. 

Wołczańska (LBLM); Sanok (GARBOWSKI 1935) 

na F. moschata Duchesne [= F. elatior Ehrh.]: E1 – Bydgoszcz (DOMINIK 1936; 

MICHALSKI 1965); 

na F. vesca L.: A3 – Szczecin i okolice (MADEJ 1966); Przelewice k. Szczecina (Madej 

1969); Ostoja k. Szczecina (DOMINIK 1963); B2 – Puszczykowo, Promno, Chudzice 

(DOMINIK 1936); B4 – Gostyń (DOMINIK 1936); C4 – Grodzisko w OPN, leg. J. 

Kućmierz (KRA-AR); C5 – Obrazów k. Sandomierza, leg. H. Śledzińska (LBLM); 

E1 – Bydgoszcz (DOMINIK 1936; MICHALSKI 1965); E3 – Skierniewice (ZWEIGBAU- 

MÓWNA 1925); E5 – J. Brzeziczno (MUŁENKO 1988/1989!, LBLM); H1 – Mszana 

Dolna (KUĆMIERZ 1969!, KRA-AR); 

na F. vesca Coville var. chiloensis L.: B4 – Zielona Góra (SCHROETER 1897); B5 

– Wrocław (SCHROETER 1897); 

na F. virginica, F. virginiaca (może F. virginiana Duchesne, por. HEGI (1923), t.4, 

część 2, str. 896): B4 – Zielona Góra (SCHROETER 1897), okolice Konotop (HELL- 

WIG 1900); B5 – Wrocław (SCHROETER 1897); 

na F. viridis Duchesne: E4 – Ogród Botaniczny w Lublinie, leg. I. Bobrowska 

(LBLM); 

na Fragaria sp.: A6 – Szembruczek k. Grudziądza (KOSSOBUDZKA 1936), C6 – Kielce 

(MOESZ 1926); D1 – Poturzyn (TRZEBIŃSKI 1916); E1 – ok. Włocławka (DOMINIK 

1935); E2 – Ostrołęka (TRZEBIŃSKI 1916); E3 – Skolimów k. Warszawy (TRZEBIŃSKI 

1918), ok. Warszawy, Puławy (TRZEBIŃSKI 1916); 

na Potentilla anserina L.: C6 – Chęciny (MOESZ 1926); E3 – Skierniewice (ZWEIG- 

BAUMÓWNA 1925); E5 – rez. Durne Bagno (MUŁENKO 1988/1989!, LBLM); 

na P. arenaria Borkh. x heptaphylla L.: H1 – Czorsztyn (KUĆMIERZ 1976b!, 1977, 

KRA-AR) (żywiciel oznaczony błędnie jako P. heptaphylla L.); 

na P. argentea L.: B4 – Wilkanowo k. Zielonej Góry (SCHROETER 1897); B5 – Wrocław 

(SCHROETER 1897); 

na P. aurea L.: G1 – Śnieżnik (SCHROETER 1897); H1 – Hala Kondratowa w TPN 

(MUŁENKO et al. 1995!, LBLM); 

49 


na P. heptaphylla L.: H1 – Sromowce Wyżnie (KUĆMIERZ 1976a), (na tym żywicielu 

Ramularia arvensis była jeszcze podawana błędnie z Czorsztyna – żywicielem jest 

P. arenaria Borkh. x heptaphylla L.); 

na P. intermedia L. non Wahlenb. [= P. ruthenica Steudel non Willd.]: E3 – Warszawa 

(WRÓBLEWSKI 1915!, KRAM-F); 

na P. neumanniana Rchb. [= P. cinerea Gaudin non Chaix]: E3 – Hanna (DANIL- 

KIEWICZ 1987b/1990!, LBLM); 

na P. recta L.: E3 – Skierniewice (ZWEIGBAUMÓWNA 1925); 

na P. reptans L.: G2 – Dzierżoniów (SCHROETER 1897); 

na P. silesiaca R. Uechtr.: B4 – Zielona Góra (SCHROETER 1897); 

na Potentilla sp.: H1 – Mszana Dolna (KUĆMIERZ 1969!, KRA-AR). 

Uwagi: R. grevilleana var. grevilleana była jeszcze podawana na F. vesca L. ze 

Zwierzyńca k. Skierniewic (ZWEIGBAUMÓWNA 1925). W zachowanym materiale 

nie stwierdzono zarodników tego grzyba. Ponadto gatunek ten był podawany 

z miejscowości Radwaniec (dawne województwo wrocławskie) przez KAGANA et 

al. (1963), nie ma jednak takiej nazwy w spisie miejscowości w Polsce. Prawdopodobnie 

gatunek ten występuje w całym kraju w miejscach uprawy truskawek i poziomek. 

Szczegółowe badania BRAUNA i PENNYCOOKA (2003) wykazały, że bazonimem dla 

R. grevilleana var. grevilleana jest Cylindrosporium grevilleanum Oudemans, a nie 

jak dotąd uważano Cylindrosporium grevilleanum Tulasne et C. Tulasne. 

Ramularia ulmariae Cooke 


Syn.: Cylindrospora ulmariae (Cooke) Schroeter, Krypt. Fl. Schles. Pilze 2: 487.1897. 

Exs. na Filipendula ulmaria [= Spiraea ulmaria]: Krieger, F. saxon. 1543. 

Plamy na liściach nieregularne, wielokątne, w zarysie okrągławe, o średnicy 2- 

-5 mm, zajmują powierzchnie ograniczone nerwami, początkowo żółto-zielonkawo-brązowe, 

później brązowoczarne. Niekiedy zlewają się ze sobą. Nalot widoczny 

na obu stronach liści, obfitszy na stronie dolnej. Trzonki konidialne 1-4-komórkowe, 

o wymiarach 11-63 x 2,3-2,5(-3,4) μm. Zarodniki konidialne 2-, rzadziej 1- 

-komórkowe, cylindryczne lub podłużnie jajowate, o wymiarach 9-34 x 2,3-3,4 μm, 

powstają w łańcuszkach lub pojedynczo (Ryc. 7f). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Filipendula Mill. 

na F. ulmaria (L.) Maxim [= Spiraea ulmaria L.]: B1 – Nakło, Osiek (MICHALSKI 

1982/1986); B4 – Lubiąż k. Wołowa (SCHROETER 1897); E3 – Kępa k. Puław, Puławy 

(JANKOWSKA-BARBACKA 1931), Neple (DANILKIEWICZ 1987/1990b); F3 – BPN 

(MUŁENKO, CHLEBICKI 1992!, LBLM; MUŁENKO 1994, 1996); 

na F. vulgaris Moench [= F. hexapetala Gilib.]: A1 – Gardno w SPN (ADAMSKA 

2001); C5 – rez. Skorocice k. Buska Zdroju (ROMASZEWSKA-SAŁATA 1981!, LBLM); 

50 


E3 – Janów Podlaski (DANILKIEWICZ 1987/1990b!, LBLM); H1 – Gródek w PPN 

(KUĆMIERZ 1976a! b, 1977, KRA-AR). 

Uwagi: R. ulmariae Cooke była jeszcze podawana na Filipendula vulgaris Moench 

[= F. hexapetala Gilib.] z Gardnej Małej w SPN (ADAMSKA et al. 1999). Żywicielem 

jest F. ulmaria (L.) Maxim, a w zachowanym materiale zielnikowym brak zarodników. 

Ponadto DOMINIK (1936) podaje tego grzyba na Spiraea salicifolia L. 

z Poznania. Materiał zielnikowy nie zachował się. Jednak ze względu na żywiciela 

prawidłowa nazwa tego gatunku powinna brzmieć R. spiraeae Peck. 

Na przedstawicielach rodziny Rosaceae były jeszcze podawane następujące gatunki 

z rodzaju Ramularia: 

R. sorbi (Bresadola) Karak. [= Cercospora kriegeriana Bresadola] (ZWEIGBAUMÓW- 

NA 1925; DANILKIEWICZ 1987/1990b; MUŁENKO 1988/1989) – jest to Passalora ariae 

(Fuckel) U. Braun et Crous [= Mycovellosiella ariae (Fuckel) U. Braun]. 

R. rubi (Bubák) Karak. [= Ovularia rubi Bubák, Ramularia rubi (Bubák) Mangenot] 

(DOMINIK 1936) – jest to Neoramularia rubi (Bubák) U. Braun. 

Ramularia sp. na Rosa chinensis (DOMINIK 1936) – materiał zielnikowy nie zachował 

się. 

NA FABACEAE (LEGUMINOSAE, PAPILIONACEAE) 


1. Zarodniki zwykle 1-komórkowe, rzadziej 2-komórkowe .................................... 2 

1* Zarodniki zwykle 2-komórkowe, rzadziej 1-, 3-4-komórkowe .......................... 4 

2. Zarodniki okrągławe lub szerokoelipsoidalne, powstają pojedynczo .................. 

............................................................................................................ R. sphaeroidea 

2* Zarodniki elipsoidalne lub podłużnie jajowate, powstają w łańcuszkach ........ 3 

3. Nalot żółtawy lub czerwonawy, zarodniki o wymiarach 9-16 x 2,5-4,6 μm ........... 

.................................................................................................. R. deusta var. deusta 

3* Nalot biały, zarodniki o wymiarach 6-30 x 4-6 μm ................ R. deusta var. alba 

4. Zarodniki o szerokości (2,5-)3-4,6(-5,7) μm; na Ononis ....................... R. winteri 

4* Zarodniki o szerokości 2,3-3,4 μm; na przedstawicielach innych rodzajów ..... 5 

5. Na Galega ................................................................................................. R. galegae 

5* Na Lotus, Melilotus ............................................................................... R. schulzeri 

Ramularia sphaeroidea Saccardo em. U. Braun 

Michelia 1: 130.1878, em. A monograph of Cercosporella, Ramularia and allied genera, 2: 56.1998 

Syn.: Ramularia viciae Frank, Krankh. Pfl., 1 Aufl.: 600.1880; Ovularia sphaeroidea (Saccardo) Saccardo, 

F. ital. del., Tab. 979.1881; Peronospora exigua W.G.Smith, Diseases od field and garden crops 

: 13.1884; Peronospora sphaeroides W.G. Smith, Gdnr’s Chron., N.S., 22: 84.1884; Ovularia viciae 

(Frank) Saccardo, Syll. Fung. 10: 542.1892; Ovularia exigua (W.G. Smith) Saccardo, Syll. Fung. 11: 

598.1895; Ovularia lotophaga Ellis et Everhart, Proc. Acad. nat. Sci. Phil. 1895: 432.1895; Ovularia 

51 


schwarziana Magnus, Abh. naturf. Ges. Nürnberg 13: 36.1900; Pseudovularia trifolii Spegazzini, An. 

Mus. nac. Hist. nat. B. Aires 20: 418.1910; Ovularia chesneyae Golovina, Dokl. Akad. Nauk Uzbek. 

SSR 2: 53.1960; Ramularia schwarziana (Magnus) Gunnerbeck, Sv. bot. Tidskr. 61: 131.1967; Ovularia 

babajaniae Osipjan, Mikol. i Fitopatol. 5, 1: 87.1971; Ramularia argentinensis Deighton, Trans. 

Br. mycol. Soc. 59: 190.1972. 

Exs. na Lotus uliginosus: Krieger, F. saxon. 444. 

Plamy na liściach niewielkie, okrągławe, o średnicy 1-5 mm, początkowo żółtozielonkawe, 

później brązowawe. Nalot wyraźnie widoczny na dolnej stronie liści. 

trzonki konidialne 1-3-komórkowe, o wymiarach 28-60 x 2,5-4 μm. Zarodniki konidialne 

1-komórkowe, okrągławe lub szerokoelipsoidalne, o wymiarach 6-10,5 x 

5-10,5 μm, powstają pojedynczo (Ryc. 7g). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na różnych gatunkach z rodzajów Lotus L. i Vicia L. 

na L. corniculatus L.: A1 – Czołpino w SPN (ADAMSKA 2001); A3 – woj. szczecińskie 

(MADEJ 1974); B1 – Anieliny (MICHALSKI 1982/1986); B5 – Wrocław – Karłowice, 

Goszczowice k. Niemodlina (SCHROETER 1897); D1 – Stulno (DANILKIEWICZ 

1987/1990b); E3 – Rogoźnica, Porosiuki, Biała Podlaska, Neple, Bohukały (DA- 

NILKIEWICZ 1987a, 1987/1990b!, LBLM), dolina środkowego Bugu (DANILKIEWICZ 

1989); G1 – Wielka Sowa k. Nowej Rudy (SCHROETER 1897); G2 – Tąpadła k. Świdnicy, 

Domaszkowice k. Nysy (SCHROETER 1897); 

na L. uliginosus Schkuhr: A1 – Kluki w SPN (ADAMSKA 2001); B1 – Nakło (MI- 

CHALSKI 1982/1986); B4 – Zielona Góra i ok. (SCHROETER 1897); B5 – ok. Oleśnicy, 

Opola i Raciborza (SCHROETER 1897); C8 – rez. Imielty Ług i Szklarnia w PK Lasy 

Janowskie, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); E3 – Kazimierówka k. Warszawy, 

leg. B. Durska (WA); E5 – J. Długie, J. Czarne-Sosnowickie (MUŁENKO 1988/1989!, 

LBLM); G1 – przesieka i Jagniątków k. Jeleniej Góry (SCHROETER 1897); G2 – ok. 

Jaworzyny Śląskiej k. Świdnicy (SCHROETER 1897); 

na V. cracca L.: A3 – Szczecin i ok., woj. szczecińskie (MADEJ 1963, 1972, 1974); 

na V. faba L.: E1 – Bydgoszcz-Bielawy (MICHALSKI 1965); 

na V. sativa L.: A1 – Czołpino w SPN (ADAMSKA 2001); A3 – Szczecin i okolice, woj. 

szczecińskie (MADEJ 1963, 1974); 

na V. tetrasperma (L.) Schreb.: A1 – Kluki w SPN (ADAMSKA 2001); 

na V. villosa Roth: A3 – woj. szczecińskie (MADEJ 1974). 

Uwagi: LINDAU (1907) podaje R. sphaeroidea Saccardo em. U. Braun [= O. schwarziana 

Magnus] na Vicia villosa Roth ze Śląska cytując dane SCHROETERA (1897). 

Stanowiska te nie zostały uwzględnione, bowiem Schroeter używa nazwy Ovularia 

fallax Bonorden = Oidium sp. (BRAUN 1998). 

Grzyb ten był jeszcze podawany na V. cassubica L. z Mielnika (ROMASZEWSKA SAŁA- 

TA, MUŁENKO 1983) – jest to Tretovularia villiana (Magnus) Deighton. 

52 


Ramularia deusta (Fuckel) Karakulin var. deusta 

Vassil. et Karak., Paraz. nesov. griby 1: 116.1937 

Syn.: Scolicotrichum deustum Fuckel, Jahrb. Nassau. Ver. Naturk. 23-24: 357.1870; Ovularia deusta 

Saccardo, Syll. Fung. 4: 140.1886; Ramularia deusta (Fuckel) Baker, Snyder et Davis, Mycologia 42, 

3: 403-422.1950; Ramularia lathyri W.B. Cooke et Shaw, Mycol. 44: 803.1952. 

Plamy na liściach okrągławe lub nieregularne, o średnicy 5-12 mm, ciemnobrazowawe, 

później środek jaśniejszy. Nalot czerwonawy lub żółtawy widoczny na dolnej 

stronie liści. Trzonki konidialne 1-2-komórkowe, o wymiarach 13-33 x 2,3-3,4 μm. 

Zarodniki konidialne zwykle 1-, rzadziej 2-komórkowe, podłużnie jajowate lub 

elipsoidalne, o wymiarach 9-16 x 2,5-4,6 μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 7h). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Lathyrus L. 

na L. odoratus L.: A3 – ok. Szczecina (MADEJ 1974); E3 – Warszawa (GARBOWSKI, 

JURASZKÓWNA 1933); 

na L. sylvestris L. [= L. silvester L.]: H1 – Polana Burzana i Doliny w PPN (KUĆ- 

MIERZ 1976a!, b, 1977, KRA-AR); 

na L. vernus (L.) Bernh. [= Orobus vernus L.]: I1 – Pozdamcze k. Jasła (WODZICZ- 

KO 1911; NAMYSŁOWSKI 1914); 

na Lathyrus sp.: E1 – Polaszki (LINDAU 1907). 

Uwagi: Ramularia deusta var. deusta była jeszcze podawana błędnie na Lathyrus 

pratensis L. z Kotliny Zakopiańskiej (SAŁATA et al. 1993) i Pojezierza Łęczyńsko- 

-Włodawskiego (MUŁENKO 1988/1989) – jest to Phacellium carneum (Oudemans) 

U. Braun. Natomiast w materiale zielnikowym zebranym w Krynicy (STARMACHO- 

WA 1966) i Kudowie (STARMACHOWA, KUĆMIERZ 1967) nie stwierdzono zarodników 

tego grzyba. 

Ramularia deusta (Fuckel) Karakulin jest to gatunek dość zmienny. BRAUN (1993c, 

1998) oprócz odmiany typowej wyróżnia jeszcze dwie: R. deusta var. lathyri-maritimi 

U. Braun i R. deusta var. alba U. Braun. W Polsce, jak dotąd, znaleziono tylko 

jedną z nich. 

Ramularia deusta (Fuckel) Karakulin var. alba U. Braun 

Nova Hedwigia 56, 3-4: 429.1993 

Syn.: Ramularia galegae Saccardo f. lathyri Ferraris, Malpighia 29: 153.1906; Ramularia lathyri Ferraris, 

Fl. Ital. Crypt. I: Fungi, fasc. 6, No 812, 1910; Ramularia lathyri Hollós, Bot. Közl. 2: 112.1910; 

Ramularia lathyri (Ferraris) Bubák, Ann. Mycol. 14: 350.1916; Cladosporium album Dowson, J. 

Roy. Hort. Soc. 49, 2: 221.1924; Hyalodendron album (Dowson) Diddens, Zbl. Bakt., II. Abt., 90: 

316.1934; Ramularia alba (Dowson) Nannfeldt, in Lundell et Nannfeldt, F. exs. suec., fasc. 39-40, 

Schedae p.17.1950; Ramularia deusta f. odorati Snyder et Davis, Mycologia 42: 417.1950. 

Odmiana ta różni się od Ramularia deusta (Fuckel) Karakulin var. deusta wielkością 

zarodników, które są większe od typowych 6-30 x 4-6 μm. Poza tym nalot na 

liściach jest biały, a nie żółty lub czerwonawy (BRAUN 1993c, 1998). 

53 


Żywiciele i rozmieszczenie: na Lathyrus odoratus L.: E3 – Puławy (JANKOWSKA- 

-BARBACKA 1931 jako Ramularia galegae f. lathyri Ferraris), okaz nie sprawdzony. 

Ramularia winteri Thümen 

Hedwigia 20: 57.1881 

Syn.: Cylindrospora winteri (Thümen) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 486.1897; Ramularia winteri 

var. pluriseptata Unamuno, Rev. Acad. Sci. exact. fis.-quim. Nat. Madrid 30: 509.1933. 

Plamy na liściach okrągławe lub nieregularne, o średnicy 3-5 mm, zielonobrązowawe 

lub brązowo-szaro-czarne. Nalot wyraźnie widoczny na obu stronach liścia, 

białawy. Trzonki konidialne 1-3-komórkowe, o wymiarach 11-42(-75) x 2,3-3(-3,5) 

μm. Zarodniki konidialne 1-4-komórkowe, najczęściej 2-komórkowe, cylindryczne, 

elipsoidalne lub podłużnie jajowate, o wymiarach 11-34 x (2,5-)3,4-5,7 μm, powstają 

w łańcuszkach (Ryc. 8a, Tablica IVd). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Ononis L. 

na O. arvensis L. [= O. hircina Jacq.]: B2 – Węgierki k. Wrześni (HELLWIG 1897; 

DOMINIK 1936); B5 – Obora k. Raciborza (SCHROETER 1897); E3 – Mielnik (RO- 

MASZEWSKA-SAŁATA, MUŁENKO 1983!, LBLM); H1 – Facimiech, Gródek, Macelowa 

G. w PPN (KUĆMIERZ 1976b!, 1977, KRA-AR), Krynica (STARMACHOWA 1966!, 

KRAM-F), Mszana Dolna (KUĆMIERZ 1969!, KRA-AR); I1 – Krosno, leg. R. Zdybel 

(LBLM), Rymanów, Cergowa G., leg. A. Wołczańska (LBLM); 

na O. spinosa L.: C8 – Góry Pieprzowe k. Sandomierza, leg. B. Schönborn 

(LBLM). 

Ramularia galegae Saccardo 

Fungi ital., Tab. 981.1881 i Michelia 2: 548.1882 

Syn.: Cylindrospora galegae (Saccardo) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 487.1897. 

Plamy na liściach okrągławe, niewielkie, o średnicy 2-3 mm, środek jasnobrązowobiały, 

na brzegu ciemna, brązowoczarna obwódka. Nalot wyraźnie widoczny na 

obu stronach liści, obfitszy na stronie górnej. Trzonki konidialne 1-2-komórkowe, 

o wymiarach (16-)23-42 x 2,3-3(-4) μm. Zarodniki konidialne zwykle 2-, rzadziej 

1-komórkowe, cylindryczne lub elipsoidalne, o wymiarach 11-28 x 2,3-3,4(-4) μm, 

powstają w łańcuszkach (Ryc. 8b). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Galega officinalis L.: B5 – Wrocław (SCHROETER 

1897); E3 – Radom, leg. E. Kasińska (LBLM); G2 – Dzierżoniów (SCHROETER 

1897); I1 – Wawrzyce, Roztoki (WOŁCZAŃSKA, SAŁATA 1992!, LBLM). 

Uwagi: SCHROETER (1897) podaje jeszcze Ramularia galegae Saccardo jako Cylindrospora 

galegae na Coronilla varia L. Materiał zielnikowy nie zachował się, jednak 

ze względu na żywiciela prawidłowa nazwa tego grzyba powinna brzmieć Cercosporella 

coronillae Karak. 

54 




a – R. winteri na (on) Ononis spinosa; b – R. galegae na (on) Galega officinalis; c – R. schulzeri na (on) 

Lotus corniculatus; d – R. geranii var. geranii na (on) Geranium phaeum; e – R. minutissima na (on) 

Hypericum maculatum; f – R. lactea na (on) Viola canina; g – R. agrestis na (on) Viola arvensis; h – R. 

caduca na (on) Circaea lutetiana 

55 


Ramularia schulzeri Bäumler 

Verhandl. Zool.-Bot. Ges., Wien 50: 716.1888 

Syn.: Ramularia loticola Massalongo, Malpighia 20: 11.1906. 

Plamy na liściach nieregularne, o wymiarach 3-5 x 2-6 mm, jasnobrązowożółte lub 

jasnobrązowobiaławe. Nalot widoczny na obu stronach liści, obfitszy na stronie 

dolnej. Trzonki konidialne 2-4-komórkowe, o wymiarach 23-56 x (2,3-)3,4 um. 

Zarodniki konidialne zwykle 2-komórkowe, rzadziej 1- lub 4-komórkowe, cylindryczne 

lub elipsoidalne, o wymiarach 9-23 x 2,5-3,5 um, powstają w łańcuszkach 

lub pojedynczo (Ryc. 8c). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzajów Lotus L. i Melilotus 

Hill. 

na Lotus corniculatus L.: E5 – J. Świerszczów (MUŁENKO 1988/1989!, LBLM). 

Uwagi: Ramularia schulzeri była jeszcze podawana z Powroźnika k. Krynicy na Melilotus 

alba Medik. [= M. albus Medik.] przez STARMACHOWĄ (1966). W zachowanym 

materiale zielnikowym nie stwierdzono zarodników tego grzyba. 

NA GERANIACEAE 


Ramularia. 

Ramularia geranii (Westendorp) Fuckel var. geranii 

Jahrb. Nassau. Ver. Naturk. 23: 361.1870 

Syn.: Fusidium geranii Cesati, in Rabenh., Herb. viv. mycol., Cent. 15, No. 1483.1850, nom. nud.; 

Fusidium geranii Westendorp, Bull. Acad. Belg. 18: 413.1851; ?Fusidium foliorum Westendorp, Bull. 

Acad. Belg. 19: 126.1851; Ramularia geranii f. geranii Thümen, Mycoth. univ. 2190. 1883, nom. nud.; 

Cylindrospora geranii (Westendorp) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 486.1897; Ramularia geranii 

(Westendorp) Fuckel var. geranii-phaei Massalongo, Malpighia 8: 213.1894; Ramularia geranii-silvatici 

Vestergren, Bot. Notis., p.163.1899; Ramularia dolomitica Kabát et Bubák, Österr. Bot. Zeitschr. 

54: 185.1904; Ramularia geranii-phaei (Massalongo) Magnus, Pilzflora Tirol: 544.1905; Ramularia 

geranii (Westendorp) Lindau, in Rabehn., Krypt.-Fl. Deutschl. Oesterr. Schweiz, Fungi imperfecti: 

Hyphomycetes, Abt. 8: 464.1907; Didymaria erodii Christoff et Christova, Bull. Soc. Bot. Bulg. 8: 

43.1939. 

Exs. na Geranium columbinum: Rabenhorst-Pazschke, F. eur. extraeur. 4291; na G. molle: Thümen, 

Myc. univers. 2190; na G. phaeum: Fl. Roman. Exs. 3329; Krieger, F. saxon. 2033; Krypt. exs. 1188a; 

Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 4, No 178; Sydow, Myc. germ. 3586; na G. pusillum: Thümen, 

Myc. univers. 788; na G. pyrenaicum: Krypt. exs. 1188b; Sydow, Myc. germ. 2986, 3389. 

Plamy na liściach eliptyczne, podługowate, okrągławe lub nieregularne, o wymiarach 

3-15 x 2-10 mm, zielonkawe, zielonobrązowawe, brązowawe lub brązowoczarne. 

Niekiedy zajmują powierzchnie ograniczone nerwami. Nalot widoczny zwykle 

na dolnej stronie liści. Trzonki konidialne 1-3-komórkowe, o wymiarach 11-74 x 2- 

56 


-2,5 μm. Zarodniki konidialne wrzecionowate, cylindryczne lub elipsoidalne, 1-2-, 

rzadziej 3-4-komórkowe, o wymiarach 11-37 x 2,3-4,6(-6) μm, powstają w łańcuszkach 

(Ryc. 8d, Tablica Va). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Geranium L. 

na G. dissectum L.: A1 – Dołgie Małe w SPN (ADAMSKA 2001); 

na G. molle L.: A1 – Gardno w SPN (ADAMSKA 2001); E1 – Dąbrowa Chełmińska 

k. Chełmna, leg. B. Sałata (LBLM); E2 – Różan (LAUBERT 1921); 

na G. palustre L.: G2 – ok. Świdnicy (SCHROETER 1897); H1 – Muszyna (STEC-RO- 

UPPERTOWA 1936!, KRAM-F), Krościenko, Czorsztyn (KUĆMIERZ 1976b!, 1977, 

KRA-AR); 

na G. phaeum L.: C3 – ok. Wygiezłowa, leg. P. Grzegorzek (hb. Grz.); C4 – Ojców 

i Pieskowa Skała w OPN (KUĆMIERZ 1971!, 1973, KRA-AR), ok. Baczyna, leg. P. 

Grzegorzek (hb. Grz.); H1 – Mszana Dolna (KUĆMIERZ 1969!, KRA-AR), d. rzeki 

Kamienicy - 1 km od granicy GPN, leg. P. Grzegorzek (hb.Grz.), Doliny i Gródek 

w PPN (KUĆMIERZ 1976b!, 1977, KRA-AR), D. Chochołowska, D. Kościeliska, D. 

Małej Łąki, D. Miętusia, D. Olczyska, D. Strążyska, Kalatówki, Kuźnice i Wielka 

Świstówka w TPN (WRÓBLEWSKI 1922); STARMACHOWA 1963!, KRAM-F; KUĆMIERZ 

1968!, KRA-AR; MUŁENKO et al. 1995!, LBLM), Zakopane, Toporowa Cyrhla (SA- 

ŁATA et al. 1993!, LBLM); I1 – Cergowa G., Lipowica, Nowa Wieś k. Dukli, Rudawka 

Rymanowska, Rymanów, leg. A. Wołczańska (LBLM), Polany Surowiczne, 

leg. K. Oklejewicz (LBLM), Krasiczyn, leg. E. Bereźniak (LBLM), Żółków k. Jasła 

(WODZICZKO 1911); 

na G. pratense L.: B3 – Raciążek (ROUPPERT 1909b); C5 – rez. Skorocice k. Buska 

Zdroju (SCHEUER, CHLEBICKI 1997); E3 – ok. Skierniewic (ZWEIGBAUMÓWNA 1925); 

I1 – Rymanów Zdrój, leg. B. Sałata (LBLM); 

na G. pusillum Burm. f. ex L.: A1 – Gać w SPN (ADAMSKA 2001); B2 – Węgierki 

k. Wrześni (HELLWIG 1897; DOMINIK 1936); B4 – Zielona Góra, Lubin, Szprotawa, 

Wodniki k. Góry, Brzeg Dolny, Oborniki Śląskie, Malin (SCHROETER 1897); 

B5 – Legnica, Brachów, Domaszczyn, Mydlice, Wrocław, Pęcz k. Strzelina, Otmuchów, 

Dzierżysław (SCHROETER 1897); C4 – Kraków (WRÓBLEWSKI 1915!, KRA-F - 

żywiciel błędnie oznaczony jako G. rotundifolium L.), Mstów, leg. P. Grzegorzek (hb. 

Grz.); C5 – Pętkowice k. Ćmielowa, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); D1 – Klątwy 

k. Tyszowiec, leg. Z. Mróz (LBLM); E1 – Koniczynka k. Torunia, leg. J. Mikołajska 

(WA); E3 – Kąkolewnica, leg. A. Kośmider (LBLM), Neple, Jabłeczna (DANIL- 

KIEWICZ 1987/1990b!, LBLM), rez. Chmielinne k. Białej Podlaskiej (DANILKIEWICZ 

1982/1986b!, LBLM), dolina Krzny (DANILKIEWICZ 1987a); E4 – wąwozy k. Parchatki 

(KONOPACKA 1924); F3 – Niemyje Nowe k. Rudki, leg. W. Zastocka (LBLM); G1 

– Jelenia Góra, Lubomin, Radków, Międzygórze, Krosnowice (SCHROETER 1897); 

G2 – Ząbkowice Śląskie, ok. Świdnicy i Niemczy (SCHROETER 1897); 

na G. pyrenaicum Burm. f.: B4 – Góra Zamkowa k. Pleśna (SCHROETER 1897); G2 

– Stolec k. Zabkowic Śląskich (SCHROETER 1897); 

na G. robertianum L.: A1 – Gać w SPN (ADAMSKA 2001); 

na G. sanguineum L.: E3 – Nieborów k. Skierniewic (ZWEIGBAUMÓWNA 1925); 

57 


na G. sylvaticum L.: G1 – Śnieżnik (SCHROETER 1897); H1 – D. Chochołowska, D. 

Lejowa w TPN (ROUPPERT 1912!, KRAM-F; NAMYSŁOWSKI 1914; STARMACHOWA 

1963); 

na Geranium sp.: C4 – Kraków, leg. W. Stec-Rouppertowa, KRAM-F; (WRÓBLEWSKI 

1925); E1 – Koniczynka k. Torunia, leg. J. Mikołajska (WA); H1 – Gaboń, Frycowa, 

Nowy Sącz, leg. D. Pancerz (LBLM), Janów k. Krakowa (ROUPPERT 1911b!, 

KRA-F; NAMYSŁOWSKI 1914), Sikornik k. Krakowa (STEC-ROUPPERTOWA 1936). 

Uwagi: Ramularia geranii była jeszcze podawana z następujących stanowisk: 

na G. palustre L.: rez. Durne Bagno (MUŁENKO 1988/1989) – jest to Pseudocercosporella 

magnusiana (Allescher) U. Braun; Janów Podlaski (DANILKIEWICZ 1987/ 

1990b) – w zachowanym materiale nie stwierdzono zarodników z rodzaju Ramularia; 

na G. pratense L.: Stulno (DANILKIEWICZ 1987/1990b) – w zachowanym materiale 

znaleziono tylko zarodniki Plasmopara pusilla (de Bary) Schroeter; 

na G. sanguineum L.: Puszcza Białowieska – Stoczek (SIEMASZKO 1925) – jest 

to Passalora minutissima (Desmazières) U. Braun [= Phaeoramularia minutissima 

(Desmazières) U. Braun]. 

BRAUN (1998) oprócz odmiany typowej wyróżnia jeszcze dla tego gatunku R. geranii 

var. erodii Saccardo Występuje ona na przedstawicielach rodzaju Erodium 

i różni się od wyżej wymienionej wielkością zarodników: 15-55 x 2-3,5 μm. W Polsce 

jak dotąd nie została znaleziona. 

NA POLYGALACEAE 


Ramularia. 

Ramularia polygalae (Schroeter) Saccardo et P. Sydow 

Syll. Fung. 14: 1060.1899 

Syn.: Cylindrospora polygalae Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 486.1897; Ramularia heimerliana 

Magnus, Ber. Deutsch. Bot. Ges. 27: 214.1909. 

Plamy na liściach jasnobrązowawe. Nalot widoczny na obu stronach liści. Trzonki 

konidialne 1-3-komórkowe, o wymiarach 10-70 x 2-5 μm. Zarodniki konidialne 

cylindryczne lub wąsko elipsoidalno-jajowate, 1-4-komórkowe, o wymiarach 12-32 

x (2-)2,5-4(-5) μm, powstają w łańcuszkach (BRANDENBURGER 1985; BRAUN 1998). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Polygala L. 

na P. vulgaris L.: B4 – Wilkanowo k. Zielonej Góry (SCHROETER 1897). 

58 


NA MALVACEAE 


Ramularia. 

Ramularia keithii Massee 

Brit. Fung.-f l., 3: 345.1893 

Syn.: Ramularia malvae Fuckel var. malvae-moschatae Saccardo, Syll. Fung. 4: 294.1886; Ramularia 

daniloi Bubák, Bull. Herb. Boiss., 2 Sér., 6: 486.1906; Ramularia malvae-moschatae (Saccardo) 

Vestergren, Sv. Bot. Tidskr. 6: 909.1912. 

Plamy na liściach ograniczone nerwami, wielokątne, o średnicy 5 mm, jasnobrązowawe. 

Nalot widoczny zwykle na dolnej stronie liści. Trzonki konidialne o wymiarach 

20-100 x 2-3,5 μm. Zarodniki konidialne cylindryczne, elipsoidalne lub 

wrzecionowate, 1-2-komórkowe, o wymiarach 20-40 x 4-6 μm, powstają w krótkich 

łańcuszkach (BRANDENBURGER 1985; HOOG 1992). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Malva neglecta Wallr.: E2 – Myszyniec (LAUBERT 

1921). 

Uwagi: W literaturze grzyb ten spotyka się pod nazwą Ramularia malvae Fuckel 

(Jahrb. Nassau. Ver. Naturk. 23: 360.1870). Jest to nazwa błędna. Po sprawdzeniu 

holotypu na Malva rotundifolia (Niemcy, Okriftel, leg. L. Fuckel (G)) okazało się, 

że jest to Colletotrichum malvarum (Braun et Casp.) Southw. (BRAUN 1994). 

NA HYPERICACEAE (CLUSIACEAE, GUTTIFERAE) 


Ramularia. 

Ramularia minutissima (Sydow) U. Braun 

Internat. J. Mycol. Lichenol. 3, 2/3: 282.1988 

Syn.: Ovularia minutissima Sydow, Ann. mycol. 6: 480.1908. 

Plamy na liściach niewielkie, okrągławe lub eliptyczne o średnicy 2-3 mm, brązowe 

z ciemniejszą, cieniutką obwódką. Nalot słabo widoczny na dolnej stronie liści. 

Trzonki konidialne 1-3-komórkowe, o wymiarach 36-52 x 2,5-3 μm. Zarodniki konidialne 

1-komórkowe, odwrotnie jajowate lub elipsoidalne, o wymiarach 7-10 x 

(2,5-) 3-4 μm, powstają pojedynczo (Ryc. 8e). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Hypericum maculatum Crantz: G1 – Karkonosze 

(LINDAU 1910!, KRAM-F). 

59 


Uwagi: LINDAU (1910) podaje jako żywiciela Hypericum quadrangulum bez autora 

nazwy gatunkowej. Po sprawdzeniu okazało się, że żywicielem jest H. maculatum 

Crantz. 

NA VIOLACEAE 


1. Zarodniki o szerokości 4,5-7 μm, na Viola altaica, V. arvensis i V. tricolor ............ 

.................................................................................................................... R. agrestis 

1* Zarodniki o szerokości 2-3 μm, na innych gatunkach z rodzaju Viola ................ 

..................................................................................................................... R. lactea 

Ramularia agrestis Saccardo 

Michelia 2: 550.1882 

Syn.: Ramularia lactea var. violae-tricoloris Thümen, Verhandl. Zool.-Bot. Ges. Wien 25: 529.1875; 

Cylindrospora agrestis (Saccardo) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 486.1897; Ramularia deflectens 

Bresadola, Hedwigia 35: 200.1896. 

Plamy na liściach niewielkie, o średnicy 2-5 mm, zielonkawe, zielonobrązowawe, 

później środek żółtawy często koncentrycznie strefowany. Nalot widoczny na obu 

stronach liści. Trzonki konidialne 2-3-komórkowe, o wymiarach 29-83 μm. Zarodniki 

konidialne cylindryczne, podłużnie jajowate, zwykle 2-, rzadziej 3-4-komórkowe, 

o wymiarach 16-37 x 4,5-7μm, powstają pojedynczo, bardzo rzadko w łańcuszkach 

(Ryc. 8g). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Viola L. 

na V. altaica Pall.: B4 – Góra (SCHROETER 1897); 

na V. arvensis Murray: [= V. tricolor var. arvensis Wahlenb.]: A1 – Dołgie Małe 

w SPN (ADAMSKA 2001 jako R. lactea (Desmazières) Saccardo); B4 – ok. Zielonej 

Góry (SCHROETER 1897), ok. Konotop (HELLWIG 1900); B5 – Wrocław, Baborów 

k. Głubczyc (SCHROETER 1897); C8 – Łańcut, leg. R. Małkiewicz (LBLM); 

E4 – Grabówka k. Annopola, leg. B. Sałata (LBLM), Spiczyn k. Lublina, leg. A. 

Bronisz (LBLM); E5 – Sobibór (DANILKIEWICZ 1987/1990b!, LBLM), J. Wytyckie, 

rez. Durne Bagno (MUŁENKO 1988/1989!, LBLM); G1 – ok. Kłodzka, Jugowice k. 

Bolkowa (SCHROETER 1897), Stara Łomnica k. Bystrzycy Kłodzkiej (SCHROETER 

1897 jako R. lactea (Desmazières) Saccardo); G2 – Ziębice (SCHROETER 1897); H1 

– Czorsztyn, Krościenko (KUĆMIERZ 1976b!, 1977, KRA-AR); I1 – Rymanów, leg. 

A. Wołczańska (LBLM); 

na V. tricolor L. [= V. maxima hort.]: A1 – Dołgie Małe w SPN (ADAMSKA 2001 

jako R. lactea (Desmazières) Saccardo); A3 – Szczecin (DOMINIK 1963 jako R. 

lactea (Desmazières) Saccardo); E1 – Bydgoszcz (MICHALSKI 1965 jako R. lactea 

(Desmazières) Saccardo); E3 – ok. Skierniewic (ZWEIGBAUMÓWNA 1925!, 

60 


WAUF), Puławy (KONOPACKA 1924!, WAUF), Warszawa (GARBOWSKI, JURASZ- 

KÓWNA 1933 jako R. lactea (Desmazières) Saccardo; GARBOWSKI 1935 jako R. lactea 

(Desmazières) Saccardo); H1 – G. Krzyżowa k. Krynicy (STARMACHOWA 1966!, 

KRAM-F). 

Uwagi: Ramularia agrestis Saccardo była jeszcze podawana błędnie z następujących 

stanowisk: 

na Viola odorata L. z Turczynka k. Warszawy (TRZEBIŃSKI 1916), materiał zielnikowy 

nie zachował się, jednak ze względu na żywiciela stanowisko to zostało włączone 

do Ramularia lactea (Desmazières) Saccardo; 

na Viola canina L. z Nieborowa k. Skierniewic (ZWEIGBAUMÓWNA 1925) – jest 

to Ramularia lactea (Desmazières) Saccardo. 

Ramularia lactea (Desmazières) Saccardo 

Fungi ital., tab. 996.1881 

Syn.: Fusisporium lacteum Desmazières, Ann. Sc. Nat. Bot. 3 Ser. 14: 109.1850; Oidium fusisporioides 

Fuckel var. violae Desmazières Crypt. Fr., 1 Ed., fasc. 37, No. 1842. 1850; Oidium fusisporioides 

Fuckel f. violarum Fuckel, F. rhen., fasc. 2, No. 134.1863, nom. nud.; Ramularia violae Fuckel, Jahrb. 

Nassau. Ver. Naturk. 23-24: 361.1870; Ovularia lactea Bommer et Rousseau, Fl. myc. env. Brux. p. 

274.1884; Ramularia violae Trail, Trans. Crypt. Soc. Scotl.: 47.1891; Ovularia lactea (Desmazières) 

Massee, Brit. Fung.-fl. 3: 321.1893; Cylindrospora lactea (Desmazières) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., 

Pilze 2: 485.1897. 

Exs. na V. canina: Sydow, Myc. germ. 639; na V. mirabilis: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 4, 

No. 180; na V. odorata L.: Fl. exs. Austro - Hung. 3582; Krieger, F. saxon. 1494; Krypt. exs. 1488; Saccardo, 

Myc. Veneta 1583. 

Plamy na liściach okrągławe, o średnicy 3-10(-15) mm, zielonkawe, zielonobrązowawe, 

brązowawe lub szarożółtawe, często koncentrycznie strefowane. Niekiedy 

zlewają się ze sobą i zajmują znaczną część powierzchni liścia. Nalot widoczny 

na obu stronach plam, obfitszy na stronie dolnej. Trzonki konidialne zwykle 

1-2-komórkowe, o wymiarach 6-40(-55) x 2,3-2,5(-3,4) μm. Zarodniki konidialne 

cylindryczne lub elipsoidalne, zwykle 2-komórkowe, rzadziej 1-komórkowe, 

o wymiarach (7-)11-23 x (2-)2,3-2,5(-3) μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 8f, 

Tablica Vb). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Viola L. 

na Viola canina L.: A5 – ok. Dąbroszyna, leg. P. Vogel (KRAM-F); B1 – Nakło 

(MICHALSKI 1982/1986); B4 – Droszków k. Zielonej Góry (SCHROETER 1897), B5 

– Racławice Śląskie (SCHROETER 1897); E3 – Nieborów k. Skierniewic, leg. Z. Zweigbaumówna 

(KRAM-F), Derło (DANILKIEWICZ 1987/1990b); E5 – J. Czarne Sosnowickie 

(MUŁENKO 1988/1989!, LBLM), J. Długie, leg. W. Mułenko (LBLM); H1 

– ok. Krynicy (STARMACHOWA 1966!, KRAM-F); 

61 


na V. mirabilis L.: C5 – rez. Grabowiec k. Bogucic, leg. J. Romaszewska-Sałata 

(LBLM); E4 – Kazimierz Dolny, leg. J. Romaszewska-Sałata, LBLM; KONOPACKA 

1924); 

na V. odorata L.: A3 – Przelewice, Szczecin (MADEJ 1969, 1972, 1974); B4 – ok. 

Zielonej Góry, Żagań, Głogów (SCHROETER 1897); B5 – Pątnów Legnicki, Wrocław, 

Dzielów k. Głubczyc, ok. Namysłowa (SCHROETER 1897); E1 – Bydgoszcz, leg. 

H. Juraszkówna, WA; GARBOWSKI 1929!, WA; MICHALSKI 1965); E3 – Warszawa 

(TRZEBIŃSKI 1916); Turczynek k. Warszawy (TRZEBIŃSKI 1916 jako R. agrestis Saccardo); 

G1 – Lubomin k. Kamiennej Góry (SCHROETER 1897); 

na V. palustris L.: A1 – Kluki w SPN (ADAMSKA 2001); 

na V. reichenbachiana Jord. ex Boreau [= V. silvatica Fres., = V. silvestris Rchb.]: B5 

– Bukowina k. Trzebnicy (SCHROETER 1897); C9 – ur. Maziarki w RPN, leg. J. Romaszewska-Sałata 

(LBLM); D1 – Cześniki k. Zamościa, leg. G. Górska (LBLM); 

E1 – Jamy k. Grudziądza (KOSSOBUDZKA 1936); E3 – ok. Skierniewic (ZWEIGBAU- 

MÓWNA 1925); Derło (DANILKIEWICZ 1987/1990b); E4 – Chruszczów k. Nałęczowa, 

leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM), Grabówka k. Annopola, leg. J. Romaszewska- 

-Sałata (LBLM), Lublin, leg. A. Ponieważ (LBLM), rez. Marynopole k. Gościeradowa, 

ok. Dzierzkowic, leg. A. Wołczańska (LBLM); E5 – J. Piaseczno, J. Długie, 

rez. Durne Bagno (MUŁENKO 1988/1989!, LBLM); G1 – Jagniątków k. Jeleniej 

Góry (SCHROETER 1897); H1 – Krynica (STARMACHOWA 1966!, KRAM-F); 

na V. riviniana Rchb.: C9 – ur. Florianka w RPN, leg. J. Romaszewska-Sałata 

(LBLM); E5 – J. Czarne Sosnowickie (MUŁENKO 1988/1989); 

na V. stagnina Kit.: B5 – Wrocław, Nowa Wieś k. Kątów Wrocławskich (SCHROETER 

1897); 

na Viola sp.: C4 – Gwoździec k. Krakowa, leg. A. Wróblewski (KRAM-F); E1 – 

Zarośle i Biały Dwór k. Grudziądza (KOSSOBUDZKA 1936); E4 – Kazimierz Dolny 

(KONOPACKA 1924). 

Uwagi: Ramularia lactea (Desmazières) Saccardo była jeszcze podawana błędnie 

z następujących stanowisk: na Viola reichenbachiana Jord. ex Boreau – J. Moszne 

(MUŁENKO 1988/1989) – jest to Passalora murina (Ell. et Kell.) U. Braun et Crous 

oraz na Viola sp. z Krynicy (STARMACHOWA 1966) – w zachowanym materiale nie 

stwierdzono zarodników z rodzaju Ramularia. 

NA ONAGRACEAE (OENOTHERACEAE) 


Ramularia. 

62 


Ramularia caduca (Voss) U. Braun 

Nova Hedwigia 54, 3-4: 464.1992 

Syn.: Ovularia caduca Voss, Myc. Carn., 4: 283.1892; Ramularia circaeae Allescher, Ber. Bot. Ver. 

Landshut 12: 104.1892; Cylindrospora circaeae Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 487.1897; Ramularia 

circaeina Saccardo et Sydow, Syll. Fung. 14: 1060.1899. 

Plamy na liściach okrągławe lub eliptyczne, niewielkie, o średnicy do 5 mm, zielonkawe, 

żółtozielonkawe lub zielonoczarne, często zlewają się ze sobą. Nalot widoczny 

na dolnej stronie liści. Trzonki konidialne 3-6-komórkowe, o wymiarach 30-56 x 

2-2,5(-3) μm. Zarodniki konidialne zwykle 1-, rzadziej 2-komórkowe, elipsoidalne 

lub cylindryczne, o wymiarach 9-23 x 2-2,5 μm, powstają w łańcuszkach lub pojedynczo 

(Ryc. 8h). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Circaea L. 

na C. alpina L.: H1 – Łysa Polana w TPN (DOMINIK 1963); 

na C. intermedia Ehrh.: E1 – J. Wikaryjskie k. Włocławka (DOMINIK 1963); 

na Circaea lutetiana L.: B4 – Oborniki Śląskie (SCHROETER 1897); C4 – obwód leśny 

Dąbrowa w projektowanym Jurajskim Parku Narodowym (RUSZKIEWICZ 2000); E3 

– Puławy (JANKOWSKA-BARBACKA 1931); F3 – BPN (MUŁENKO, CHLEBICKI 1992!, 

LBLM; MUŁENKO 1994, 1996). 

Uwagi: DURSKA (1974) podaje jeszcze Ovularia sp. na Epilobium palustre L. z j. 

Warniak. Brak okazu uniemożliwia dokładne oznaczenie tego grzyba. 

NA APIACEAE (UMBELLIFERAE) 


1. Zarodniki konidialne powstają pojedynczo, bardzo rzadko w łańcuszkach; 

na Astrantia .......................................................................................... R. oreophila 

1* Zarodniki konidialne powstają w łańcuszkach, bardzo rzadko pojedynczo .... 2 

2. Zarodniki o szerokości 2,3-5 μm ........................................................................... 3 

2* Zarodniki o szerokości 2,3-2,5 μm ....................................................................... 4 

3. Na Falcaria i Pimpinella ..................................................................... R. libanotidis 

3* Na różnych gatunkach z rodziny Apiaceae .......................................... R. heraclei 

4. Zarodniki najczęściej 2-komórkowe, o długości 11-35 μm ................................. 5 

4* Zarodniki najczęściej 2-4-komórkowe, o długości 13-58 μm; na Anthriscus, 

Chaerophyllum ................................................................................. R. chaerophylli 

5. Na Angelica ................................................................................... R. archangelicae 

5* Na Peucedanum ..................................................................................... R. rhaetica 

63 


Ramularia oreophila Saccardo 

Michelia 2: 382.1887 

Syn.: Ramularia oreophila Saccardo f. triseptata Linhart, F. Hung. No 194. Corigenda 1883; Ramularia 

saniculae Linhart, F. Hung. 194.1883; Cylindrospra oreophila (Saccardo) Schroeter, Krypt. Fl. 

Schles., Pilze 2: 487.1897; Scolecotrichum ochraceum f. astrantiae-majoris Voss, in herb. 

Exs. na Astrantia major: Săvulescu, Herb. mycol. roman. fasc. 4, No 182; Krypt. exs. 1491; Kreiger, 

F. saxon. 639. 

Plamy na liściach okrągławe, o średnicy (5-)7-15 mm, zielonobrązowawe, brązowawe 

lub brązowoczarne, później środek jaśniejszy – żółtobrązowawy. Niekiedy 


na dolnej stronie plam. Trzonki konidialne 1-2-komórkowe, o wymiarach 11-70 x 

3,4-4,6(-7) μm. Zarodniki konidialne zwykle 2-, rzadziej 1-, 3-4-komórkowe, cylindryczne 

lub maczugowate, o wymiarach 18-44 x 4,5-7 μm, powstają pojedynczo, 

bardzo rzadko w łańcuszkach (Ryc. 9a, Tablica IVc). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Astrantia major L.: B4 – Skarszyn k. Trzebnicy 

(SCHROETER 1897); C3 – ok. Strzelc Opolskich (SCHROETER 1897); C4 – Pieskowa 

Skała w OPN (KUĆMIERZ 1971!, 1973, KRA-AR); G1 – Złotno k. Kłodzka (STAR- 

MACHOWA 1964!, KRAM-F); H1 – Gródek, szlak na Sokolicę i pod Trzema Koronami 

w PPN (KUĆMIERZ 1976a!, b, 1977, KRA-AR); Zakopane (SAŁATA et al. 

1993!, LBLM), D. Białego, D. Strążyska, Nosal, Ścieżka nad Reglami, Stare Kościelska 

w TPN (SAŁATA et al. 1984); I1 – Iwonicz, Lipowica i Nowa Wieś k. Dukli, 

Wołtuszowa i Zmysłówka k. Rymanowa, Rymanów, leg. A. Wołczańska (LBLM); 

Roztoki, leg. R. Dulęba (LBLM); 

na Astrantia sp.: H1 – Wąwóz Sobczański w PPN (SCHEUER, CHLEBICKI 1997). 

Ramularia libanotidis Bubák em. U. Braun 

Nov. Közlem. 4:41.1907, em. A monograph of Cercosporella, Ramularia and allied genera, 

vol. 2: 56.1998 

Syn.: Ramularia pimpinellae Jaap, Ann. mycol. 6: 215.1908; Ramularia aegopodii Savinceva, Nov. Sist. 

Niz. Rast., 9: 206.1972; Ramularia falcariae Savinceva, Nov. Sist. Niz. Rast. 9: 208.1972; Ramularia 

falcariae Osipjan, Mikofl. Arm. SSR, t. 3: 559,1975; Ramularia podagrariae Roždestvenskij, in herb. 

Exs. na Pimpinella major: Sydow, Myc. germ. 3390. 

Plamy na liściach wielokątne, w zarysie zwykle okrągławe, o średnicy 3-5 mm, brązowawe 

lub brązowawofioletowe, zajmują powierzchnie ograniczone nerwami. 

Nalot widoczny na dolnej stronie liści. Trzonki konidialne 1-2-komórkowe, o wymiarach 

9-19 x 2,3-2,5 μm. Zarodniki konidialne cylindryczne lub elipsoidalne, 

zwykle 2-, rzadziej 1- lub 3-4-komórkowe, o wymiarach (11-)16-45 x 2-3,4(-4,6) 

μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 9h, Tablica VIIe). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzajów: Falcaria Bernh. i Pimpinella 

L. 

64 




a – R. oreophila na (on) Astrantia major; b – R. heraclei na (on) Heracleum sphondylium; c – R. heraclei 

na (on) Pastinaca sativa; d – R. chaerophylli na (on) Anthriscus sylvestris; e – R. chaerophylli na 

(on) Chaerophyllum hirsutum; f – R. archangelicae na (on) Angelica sylvestris; g – R. rhaetica na (on) 

Peucedanum palustre; h – R. libanotidis na (on) Pimpinella saxifraga 

65 


na Pimpinella saxifraga L.: I1 – Lipowica k. Dukli, leg. A. Wołczańska (LBLM); 

na Falcaria vulgaris Bernh. [= F. Rivini Host.]: B5 – Dzierżysław k. Głubczyc 

(SCHROETER 1897 jako Cylindrospora heraclei (Oudemans) Schroeter). 

Uwagi: Szerokość zarodników zebranych na Pimpinella saxifraga wynosi 2-2,5 μm. 

Mieszczą się one w dolnym zakresie wymiarów podanych dla tego gatunku. 

Ramularia heraclei (Oudemans) Saccardo em. U. Braun 

Fungi ital., Tab. 1008.1881; em. A monograph of Ramularia, Cercosporella and allied genera, vol. 2: 

58.1998 

Syn.: Cylindrosporium heraclei Oudemans, Arch. Néerl. 8: 383.1873; Ramularia cicutae Karsten, Hedwigia 

23: 7.1884; Ramularia levistici Oudemans, Ned. Kruidk. Arch. 2, 4: 540.1886; Ovularia levistici 

Berlese et Voglino, Addit. Syll. Fung. p.375: 1886; Ramularia heraclei var. apii-graveolentis Saccardo 

et Berlese, Malpighia 2: 247.1888; Cylindrospora cicutae (Karsten) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 

2: 488.1897; Cylindrospora heraclei (Oudemans) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 488.1897; 

Cylindrospora levistici Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 488.1897; Ramularia schroeteri Saccardo 

et Sydow, Syll. Fung. 14: 1061.1899; Ramularia vestergreniana Allescher, Bot. Notis. 1902: 171.1902; 

Ramularia pastinacae Bubák, Sitzungsber. Ber. Böhm. Ges. Wiss. Prag. 1903: 19.1903; non Ramularia 

pastinacae (Karsten) Lindroth = Pseudocercosporella pastinacae (Karsten) U. Braun; Ramularia 

coriandri Moesz et Smarods, Magyar Bot. Lapok 28: 37.1930; Ramularia nevodovskii Vasjagina, in 

Švarcman et al., Fl. Spor. Rast. Kazachstana, 8, 1: 410.1973; Cercospora apii Fresen f. pastinacae 

Thümen, Herb. mycol. oec. 321.1875, nom. nud. 

Exs. na Cicuta virosa: Sydow, Myc. germ. 2787; na Heracleum sphondylium: Săvulescu, Herb. mycol. 

roman., fasc. 9, No 420; Sydow, Myc. germ. 1041; na Pastinaca opaca: Săvulescu, Herb. mycol. roman., 

fasc.13, No 627; na Pastinaca sativa: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 6, no 286; na Levisticum 

officinale: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 4, No 181; Sydow, Myc. germ. 3589. 

Plamy na liściach nieregularne (niekiedy ograniczone nerwami) lub okrągławe 

o wymiarach 2-10 x 3-6 mm, zielono-brązowo-szare, zielonobrązowe lub brązowoczarne 

z ciemniejszą obwódką, później środek żółtawy. Nalot widoczny na obu 

stronach liści, wyraźniejszy na stronie dolnej. Trzonki konidialne 1-4-komórkowe, 

o wymiarach 9-80(-92) x 2,3-3,4(-4,6) μm. Zarodniki konidialne zwykle 2-, rzadziej 

1- lub 3-4-komórkowe, cylindryczne, elipsoidalne lub podłużnie jajowate, o wymiarach 

11-37 x 2,3-4,6 μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 9b, c). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzajów: Cicuta L., Coriandrum 

L., Heracleum L., Levisticum Hill. i Pastinaca L. 

na Cicuta virosa L. B1 – Anieliny (MICHALSKI 1982/1986); B4 – Węgliniec k. Zgorzelca 

(SCHROETER 1897); E3 – Gnojno (DANILKIEWICZ 1987/1990!b, LBLM); E5 

– rez. Durne Bagno, J. Brudno, J. Brudzieniec, J. Białe, J. Długie, J. Spilno-Koseniec 

(MUŁENKO 1988/1989!, LBLM), Sobibór, leg. W. Mułenko (LBLM); F1 – J. 

Warniak (DURSKA 1974!, UW); F3 – BPN (MUŁENKO, CHLEBICKI 1992!, LBLM; 

MUŁENKO 1994, 1996); 

na Coriandrum sativum L.: B5 – Chojnów k. Legnicy (MICZYŃSKA et al. 1961); 

66 


na Heracleum sibiricum L.: E1 – Dębieniec k. Grudziądza (KOSSOBUDZKA 1936), 

Koniczynka k. Torunia, leg. L. Sawicka (WA); E3 – rez. Chmielinne k. Białej Podlaskiej 

(DANILKIEWICZ 1982b/1986!, LBLM), Woskrzenice i Kijowiec (DANILKIEWICZ 

1987a), Janów Podlaski (DANILKIEWICZ 1987/1990b!, LBLM), dolina środkowego 

Bugu (DANILKIEWICZ 1989); F3 – Koryciny k. Rudki, leg. W. Zastocka (LBLM); 

na H. sphondylium L.: A1 – Retowo, Kluki, Gać, Czołpino w SPN (ADAMSKA et al. 

1999, ADAMSKA 2001); A5 – Dąbroszyn k. Gorzowa Wielkopolskiego, leg. P. Vogel 

(KRAM-F); B4 – ok. Zielonej Góry (SCHROETER 1897); B5 – Korfantów i Tułowice 

k. Niemodlina, ok. Środy Śląskiej (SCHROETER 1897); C4 – Ojców (KUĆMIERZ 

1971!, 1973, KRA-AR); C8 – Porytowe Wzgórze w PK Lasy Janowskie, leg. J. Romaszewska-Sałata 

(LBLM); C9 – ur. Maziarki w RPN, leg. J. Romaszewska-Sałata 

(LBLM); H1 – Wawóz Sobczański, Biała Skała w PPN (KUĆMIERZ 1976b!, 1977, 

KRA-AR; SCHEUER, CHLEBICKI 1997), ok. schroniska Orlica k. Szczawnicy (KUĆ- 

MIERZ 1976a), Zakopane (SAŁATA et al. 1993!, LBLM), D. Bystrej, D. za Bramką, 

D. Białego, D. ku Dziurze, D. Olczyska, Kuźnice i Polana Strążyska w TPN 

(SAŁATA et al. 1984!, LBLM); I1 – Rymanów, Iwonicz Zdrój, leg. A. Wołczańska 

(LBLM); 

na Levisticum officinale W.D.J. Koch: A1 – ok. Szczecina (MADEJ 1974); E1 – Bydgoszcz 

(MICZYŃSKA et al. 1961; MICHALSKI 1965), Koniczynka k. Torunia, leg. J. 

Mikołajska (WA); E3 – Piastów k. Warszawy, leg. H. Mikołajczyk (WA), Kępa k. 

Puław (MICZYŃSKA et al. 1961); E4 – Lublin, leg. A. Ponieważ (LBLM); G1 – ok. 

Lwówka Śląskiego, ok. Bystrzycy Kłodzkiej (SCHROETER 1897); 

na Pastinaca sativa L.: B1 – Nakło (MICHALSKI 1982/1986); D1 – Kąty k. Zawady, 

leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM). 

Uwagi: Ramularia heraclei z Dębieńca k. Grudziądza (KOSSOBUDZKA 1936) była 

podawana na Heracleum sphondylium L., okaz nie zachował się. Jednak ze względu 

na położenie geograficzne tego stanowiska, żywicielem jest prawdopodobnie 

Heracleum sibiricum L. (KOCZWARA 1960). 

Ramularia heraclei (jako R. pastinacae (Karsten) Lindroth et Vestergren) była 

jeszcze podawana z rez. Skorocice k. Buska Zdroju (ROMASZEWSKA-SAŁATA 1981) 

– jest to Pseudocercosporella pastinacae (Karst.) U. Braun. 

Ramularia chaerophylli Ferraris 

Malpighia 16: 473.1902 

Syn.: Ramularia anthrisci Höhnel, Hedwigia 12: 178.1903; Ramularia chaerophylli Ferraris f. aurei 

Gonzalez Fragoso, Trab. Mus. Nac. Cienc. Nat. Madrid, Ser. Bot. 9: 94.1916. 

Exs. na Anthriscus sylvestris: Sydow, Myc. germ. 940, 3584. 

Plamy na liściach nieregularne, podługowate, o wymiarach 2-7 x 2-4 mm, zielonobrązowawe 

lub brązowoczarne, niekiedy zajmują powierzchnie ograniczone nerwami. 


o wymiarach 9-28 x 2,3-2,5(-3,4) μm. Zarodniki konidialne zwykle 2-4-, rzadziej 

67 


1-komórkowe, cylindryczne, o wymiarach 13-58 x 2,3-2,5(-3,4) μm, powstają w łańcuszkach 

(Ryc. 9d, e, Tablica Vc). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzajów: Anthriscus Pers. i Chaerophyllum 

L. 

na Anthriscus sylvestris (L.) Hoffm.: A1 – Dołgie Małe w SPN (ADAMSKA 2001); 

B1 – Anieliny, Samostrzel (MICHALSKI 1982/1986); C4 – Ojców (KUĆMIERZ 1971!, 

1973, KRA-AR); D1 – Cześniki k. Zamościa, leg. G. Górska (LBLM); E1 – Koniczynka 

k. Torunia, leg. L. Sawicka (WA); E3 – Drohiczyn (ROMASZEWSKA-SAŁATA, 

MUŁENKO 1983!, LBLM); E4 – Stary Gaj k. Nałęczowa, leg. R. Szarwiłło (LBLM), 

Pustelnia k. Opola Lubelskiego, leg. G. Szychowska (LBLM); F3 – Rudka, leg. W. 

Zastocka (LBLM); H1 – Czorsztyn (KUĆMIERZ 1976b!, 1977, KRA-AR); I1 – Rymanów, 

leg. A. Wołczańska (LBLM); 

na Chaerophyllum hirsutum L.: H1 – D. Małej Łąki w TPN, leg. W. Mułenko 

(LBLM). 

Ramularia archangelicae Lindroth 


Syn.: Ramularia angelicae Höhnel, Hedwigia 42: 178.1903; Cylindrosporium vaccarianum Saccardo, 

N. Giorn. Bot. Ital., N.S., 24: 41.1917; Ramularia grantii Dearness, Mycologia 21: 326.1929; Septocylindrium 

angelicae Katsuki, Kyushu agric. Res. 11: 42.1953; Ramularia angelicae Clements, Krypt. 

Form. Colorad. 261, nom. nud. 

Plamy na liściach wielokątne, zajmują powierzchnie ograniczone nerwami, w zarysie 

okrągławe, o średnicy: 2-3 mm, żółtawobiałe, otoczone brązowoczarną obwódką. 


o wymiarach 13-51 x 2,3-3,4 μm. Zarodniki konidialne cylindryczne, zwykle 2, rzadziej 

1- lub 3-komórkowe, o wymiarach 11-33 x 2,3-2,5 μm, powstają w łańcuszkach 

(Ryc. 9f). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Angelica sylvestris L.: E3 – Janów Podlaski, Gnojno 

(DANILKIEWICZ 1987b/1990!, LBLM); H1 – Szczawnica (KUĆMIERZ 1976b, 1977); 

ok. schroniska Orlica k. Szczawnicy (KUĆMIERZ 1976a). 

Uwagi: Ramularia archangelicae (jako Ramularia angelicae Höhnel) była jeszcze 

podawana z Dusznik k. Kłodzka (STARMACHOWA 1964) – jest to Passalora depressa 

(Berkeley et Broome) Saccardo [= Cercosporidium depressum (Berkeley et 

Broome) Deighton]. 

Ramularia rhaetica (Saccardo et Winter) Jaap 

F. selec. exs. 598, Verh. Bot. Ver. Prov. Brandenb. 56: 92.1914 

Syn.: Cercosporella rhaetica Saccardo et Winter, Hedwigia 22: 159.1883; Ramularia imperatoriae Lindau, 

Rabenh. Krypt. Fl. 1, 8: 478.1907. 

68 


Exs. na Peucedanum ostruthium: Jaap, F. selec. exs. 598. 

Plamy okrągławe, o średnicy do 5 mm, zielonkawe lub zielonoczarne, znajdują się 

zazwyczaj na brzegu liści. Nalot widoczny na obu stronach plam. Trzonki konidialne 

1-2-komórkowe, o wymiarach 11-33 x 2,3-3,4(-4,5) μm. Zarodniki konidialne 

cylindryczne, zwykle 2-, rzadziej 1- lub 3-4-komórkowe, o wymiarach (11-)16-35 x 

2,3-2,5(-3,4) μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 9g). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Peucedanum palustre (L.) Moench: E5 – rez. Durne 

Bagno (MUŁENKO 1988/1989!, LBLM). 

NA PRIMULACEAE 


1. Zarodniki 1-komórkowe, o szerokości 4-6 (-7) μm, powstają pojedynczo, 

rzadziej w łańcuszkach ..................................................................... R. interstitialis 

1* Zarodniki 1-4-komórkowe, o szerokości (2-) 2,5-4,6 μm, powstają w łań cuszkach 

......................................................................................................................... 2 

2. Zarodniki 1-4-komórkowe, o wymiarach 11-51(-53) x 2,5-4,6 μm; na Primula 

................................................................................................................ R. primulae 

2* Zarodniki 1-2-komórkowe, o wymiarach 8-30(-36) x (2-)2,5-4,6 μm ............... 3 

3. Na Lysimachia .................................................................................. R. lysimachiae 

3* Na Cortusa ............................................................................................ R. cortusae 

Ramularia interstitialis (Berkeley et Broome) 

Gennerbeck et Constantinescu 

Thunbergia 15: 50.1991 

Syn.: Peronospora interstitialis Berkeley et Broome, Ann. Mag. Nat. Hist., Ser. 4, 15: 34.1875; Ramularia 

(Ovularia) primulana Karsten, Hedwigia 23: 7.1884; Ovularia corcellensis Saccardo et Berlese, 

Atti Ist. Ven. 6, Ser. 3: 731.1885; Ramularia interstitialis (Berkeley et Broome) U. Braun, Nova Hedwigia 

54: 465.1992. 

Exs. na Primula elatior: Krieger, F. saxon. 442. 

Plamy na liściach wielokątne, nieregularne, zwykle zajmują powierzchnie ograniczone 

nerwami, o wymiarach 3-8 x 2-10 mm, żółtawe. Niekiedy zlewają się ze 

sobą. Nalot wyraźnie widoczny na dolnej stronie liści. Trzonki konidialne 2-3-komórkowe, 

o wymiarach 34-58 x 3 μm. Zarodniki konidialne 1-komórkowe, szerokoelipsoidalne 

lub odwrotnie jajowate, o wymiarach 9-14 x 4-6 (-7) μm, powstają 

pojedynczo, rzadziej w łańcuszkach (Ryc. 10c). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na różnych gatunkach z rodzaju Primula L. 

69 




a – R. lysimachiae na (on) Lysimachia nummularia; b – R. primulae na (on) Primula veris; c – R. interstitialis 

na (on) Primula elatior; d – R. cortusae na (on) Cortusa matthioli; e – R. jaapiana na (on) 

Limonium gmelinii; f – R. evanida na (on) Gentiana asclepiadea; g – R. cylindroides var. cylindroides 

na (on) Pulmonaria mollis; h – R. echii na (on) Echium vulgare 

70 


na P. elatior (L.) Hill.: C4 – koło zamku na Grodzisku w OPN (KUĆMIERZ 1971!, 

KRA-AR, 1973); H1 – zbocze Sokolicy w PPN (KUĆMIERZ 1976b!, KRA-AR, 

1977); 

na P. veris L. [= P. officinalis (L.) Hill.]: E1 – ok. j. Płochocin k. Warlubie (HEN- 

NINGS 1892; DOMINIK 1936 jako R. primulacea Karst. - błąd w druku?); ?H1 – ok. 

Krakowa (WRÓBLEWSKI 1925); 

na Primula sp.: H1 – Mszana Dolna (KUĆMIERZ 1969!, KRA-AR). 

Ramularia primulae Thümen 

Österr. Bot. Zeitschr. 28: 147.1878 

Syn.: Cylindrospora primulae (Thümen) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 492.1897. 

Exs. na Primula veris: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 9, No 423. 

Plamy na liściach okrągławe, rzadziej nieregularne, o średnicy 5-15 mm, zielonkawe, 

brązowawe lub brązowoczarne, później środek jaśniejszy. Często wokół plam 

tworzy się żółtawa, dość szeroka obwódka. Nalot słabo widoczny, zwykle znajduje 

się na dolnej stronie liści. Trzonki konidialne 1- lub rzadziej 2-4-komórkowe, 

o wymiarach (9-)11-70 x (2,5-)3-4,6 μm. Zarodniki konidialne 1-4-komórkowe, cylindryczne 

lub elipsoidalne, o wymiarach 11-51(-53) x 2,5-4,6 μm, powstają w łańcuszkach 

(Ryc. 10b, Tablica IVf). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Primula L. 

na P. elatior (L.) Hill.: E3 – Puławy (TRZEBIŃSKI 1916); G1 – ok. Nowej Rudy 

i Kłodzka (SCHROETER 1897); G2 – ok. Dzierżoniowa, Ziębice (SCHROETER 1897); 

H1 – Biała Skała w PPN (KUĆMIERZ 1976b!, 1977, KRA-AR); 

na P. veris L.[= P. officinalis (L.) Hill.]: A3 – ok. Szczecina (MADEJ 1974); B2 

– Węgierki k. Wrześni (HELLWIG 1897; DOMINIK 1936); B5 – Górażdże k. Opola 

(SCHROETER 1897); C5 – Dwikozy k. Sandomierza (ROMASZEWSKA-SAŁATA 1981!, 

LBLM), Opalone k. Klonowa, rez. Skorocice k. Buska Zdroju, Skowronno k. Pińczowa, 

Winiary Zagojskie, Wały k. Racławic, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); 

D1 – Czółki k. Zamościa, leg. G. Górska (LBLM), Łabunie k. Zamościa, Kąty k. 

Zawady, rez. Stawska Góra k. Chełma, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); E3 

– Sadłowice k. Puław, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); E4 – Pożóg k. Puław 

(JANKOWSKA-BARBACKA 1931), Lublin, leg. A. Ponieważ (LBLM), Mięćmierz i Okale 

k. Kazimierza Dolnego, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); G1 – Bogaczowice, 

Dobromierz k. Bolkowa, ok. Wałbrzycha, Międzygórze k. Bystrzycy Kłodzkiej 

(SCHROETER 1897); G2 – Brachów k. Jawora, ok. Strzegomia (SCHROETER 1897); I1 

– Rymanów, leg. A. Wołczańska (LBLM); 

na Primula sp.: A3 – ok. Szczecina (MADEJ 1974); E1 – Bydgoszcz, leg. H. Juraszkówna 

(WA); I1 – Rymanów, leg. A. Wołczańska (LBLM). 

Uwagi: Ramularia primulae była podawana jeszcze z Grzybowca w TPN (SAŁATA et 

al. 1984) – jest to Cercosporella primulae Allescher. 

71 


Ramularia lysimachiae Thümen 

F. austr. n. 1177.1874 

Syn.: Cylindrospora lysimachiae (Thümen) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 492.1897; Ramularia 

lysimachiarum Lindroth, Acta Soc. Fauna Fl. Fenn. 23, 3: 28.1902; Ramularia paulula Davis, Trans. 

Wis. Acad. Sci. Art. Lett. 17: 762.1909. 

Exs. na Lysimachia nummularia: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 9, No 421; Sydow, Myc. germ. 

2591; na Lysimachia thyrsiflora: Krieger, F. saxon. 1988; na Lysimachia vulgaris: Sydow, Myc. germ. 

738. 

Plamy na liściach okrągławe lub wielokątne, o średnicy 3-10 mm, zielonobrązowawe, 

brązowawe lub pomarańczowobrązowe, zazwyczaj otoczone wąską brązową 

obwódką. Niekiedy zajmują powierzchnie ograniczone nerwami. Nalot widoczny 

na obu stronach liści, obfitszy na stronie dolnej. Trzonki konidialne 1-3-komórkowe, 

o wymiarach (23-)30-100 x 2,3-3,4(-4,6) μm. Zarodniki konidialne 1-2-komórkowe, 

cylindryczne lub elipsoidalne, o wymiarach 8-30(-36) x 2,5-4,6 μm, powstają 

w łańcuszkach (Ryc. 10a). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Lysimachia L. 

na L. nummularia L.: A5 – Dąbroszyn k. Gorzowa Wielkopolskiego, leg. P. Vogel 

(KRA-F); B4 – ok. Zielonej Góry (SCHROETER 1897); C9 – ur. Maziarki w RPN, 

leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); D1 – Kosmów (DANILKIEWICZ 1987/1990b!, 

LBLM); E3 – ok. Skierniewic (ZWEIGBAUMÓWNA 1925), Kępa, Puławy (JANKOW- 

SKA-BARBACKA 1931), Derło (DANILKIEWICZ 1987/1990b!, LBLM); I1 – Nowa Wieś 

k. Dukli, leg. A. Wołczańska (LBLM); 

na L. thyrsiflora L.: E5 – J. Brzeziczno, rez. Świerszczów (MUŁENKO 1988/1989!, 

LBLM), J. Czarne Sosnowickie, J. Moszne, leg. W. Mułenko (LBLM); F1 – J. Mamry, 

J. Nidzkie, J. Tałty, J. Warniak, Kanał Mioduński, Wygryny (DURSKA 1974!, 

UW); F3 – BPN (MUŁENKO, CHLEBICKI 1992!, LBLM; MUŁENKO 1994,1996); 

na L. vulgaris L.: B5 – ok. Głubczyc (SCHROETER 1897); C4 – Kraków - Wola Justowska 

(NAMYSŁOWSKI 1906!, KRAM-F); D1 – Podbór k. Tyszowiec, Sitno k. Zamościa, 

leg. Z. Mróz (LBLM); E3 – Zwierzyniec k. Skierniewic (ZWEIGBAUMÓWNA 

1925), Garwolin, leg. H. Maszkiewicz (LBLM); E4 – Charlęż k. Lubina, leg. A. Bronisz 

(LBLM); E5 – Stulno, Wołczyny (DANILKIEWICZ 1987/1990b!, LBLM), rez. 

Durne Bagno, J. Bikcze, J. Brzeziczno, J. Czarne Sosnowickie, J. Długie, J. Moszne, 

J. Piaseczno, rez. Świerszczów (MUŁENKO 1988/1989!, LBLM); F1 – Kanał 

Mioduński (DURSKA 1974!, UW); F3 – BPN (MUŁENKO, CHLEBICKI,1992!, LBLM; 

MUŁENKO 1994, 1996); G1 – Karpacz, leg. H. Sydow (KRAM-F); I1 – Nowa Wieś k. 

Dukli, Rymanów, leg. A. Wołczańska (LBLM). 

Uwagi: Ramularia lysimachiae była jeszcze podawana na Lysimachia nummularia 

L. z Białej Skały w PPN (KUĆMIERZ 1976b, 1977). W zachowanym materiale nie 


72 


Ramularia cortusae Petrak 

Ann. Mycol. 23: 90.1925 

Syn.: Ovularia cortusae Picbauer, Sborn. Vys. Škol. Zem., 18: 27.1931; Ramularia cortusae Săvulescu 

et Sandu - Ville, Hedwigia 73: 114.1933. 

Plamy na liściach brązowawe, kanciaste – zwykle ograniczone nerwami, o wymiarach 

5-12 x 4-6 mm, niekiedy łączą się ze sobą i pokrywają znaczną część powierzchni 

liścia. Nalot białawy, dobrze widoczny na dolnej stronie. Trzonki konidialne 1- 

-2(-3)-komórkowe, o wymiarach 10-112(-125) x 1,5-4 μm, najczęściej 20-40 x 2,5-3 

μm. Zarodniki konidialne zwykle 1-2, rzadziej 3-komórkowe, cylindryczne, wąskojajowate 

lub elipsoidalne, o wymiarach 8-25 x 2-3(-4) μm, powstają w łańcuszkach 

(Ryc. 10d). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Cortusa L. 

na C. matthioli L.: H1 – D. Małej Łąki w TPN (MUŁENKO, WOŁCZAŃSKA 2004!, 

LBLM). 

Uwagi: Na przedstawicielach rodziny Primulaceae była podawana także Ramularia 

magnusiana (Saccardo) Lindau. W świetle nowszych badań jest to Spermosporina 

magnusiana (Sacardo) U. Braun (BRAUN 1995). 

NA PLUMBAGINACEAE 


Ramularia. 

Ramularia jaapiana (Magnus) U. Braun 

Nova Hedwigia 56: 430.1993 

Syn.: Phloeospora jaapiana Magnus, Hedwigia 37: 172.1898; Ramularia statices Rostrup, Vidensk.- 

-selsk. Skr. (Christianae) I, math.-nat. Kl. 4: 42.1902; Ramularia statices-latifoliae Săvulescu et Sandu 

- Ville, Hedwigia 73: 115.1933; Ramularia statices-latifoliae var. statices gmelinii Săvulescu et Sandu 

- Ville, Hedwigia 75: 216.1935. 

Plamy na liściach okrągławe, pojedyncze lub zlewające się ze sobą. o średnicy 8- 

-15 mm, brązowawe, z czasem środek staje się jaśniejszy. Nalot białawy widoczny 

po obu stronach liści. Trzonki konidialne o wymiarach 8-44 x 2-3 μm. Zarodniki 

konidialne 2-4 - komórkowe, cylindryczne, o wymiarach 22-48 x 2-2.5 μm, powstają 

pojedynczo (wg BRAUNA 1998 – w łańcuszkach) (Ryc. 10e). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Limonium gmelinii (Willd.) O. Kunze: C4 – Kraków 

(PIĄTEK, WOŁCZAŃSKA 2004!, LBLM, KRAM-F). 

73 


NA GENTIANACEAE 


Ramularia. 

Ramularia evanida (Kühn) Saccardo 

Syll. Fung. 4: 214.1886 

Syn.: Cylindrospora evanida Kühn, Hedwigia 16: 120.1877. 

Exs. na Gentinana asclepiadea: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 9, No 425; Sydow, Myc. germ. 

736. 

Plamy na liściach wielokątne, w zarysie okrągławe, o średnicy 3-10(-15) mm, zielonobrązowawe 

lub brązowawe, później środek jaśniejszy. Zajmują powierzchnie 

ograniczone nerwami i niekiedy zlewają się ze sobą. Nalot widoczny na obu stronach 

liści. Trzonki konidialne 1-2-komórkowe, o wymiarach 18-70 x 2,3-3 μm. Zarodniki 

konidialne cylindryczne lub elipsoidalne, zwykle 1-. rzadziej 2-komórkowe, 

o wymiarach 9-23 x 2,3-3 μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 10f). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Gentiana asclepiadea L.: G1 – ok. Jeleniej Góry, 

Karpacz, Wilcza Poręba, Szklarska Poręba, Kocioł pod Śnieżką (SCHROETER 1897); 

H1 – Zakopane (SAŁATA et al. 1993!, LBLM), D. Olczyska w TPN (MUŁENKO et al. 

1995!, LBLM). 

NA RUBIACEAE 


Ramularia. 

Ramularia galii Chevassut 

Bull. Soc. mycol. Fr. 108: 103.1992 

Syn.: Ramularia galii Chevassut, Bull. Soc. mycol. Fr. 107: 31.1991, nom. inval. 

Plamy na liściach okrągławe do nieregularnych, brązowe, nekrotyczne, początkowo 

małe, później duże fragmenty lub prawie całe liście przebarwione. Nalot szarobiały, 

widoczny na obu stronach liści. Trzonki konidialne 1-komórkowe, o wymiarach 

10-35 x 2-3 μm. Zarodniki konidialne 1-2-komórkowe, cylindryczne lub 

elipsoidalne, o wymiarach 12-15(-20) x 2-3 μm, powstają w łańcuszkach (BRAUN 

1998). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Galium aparine L.: A1 – SPN (ADAMSKA, BŁASZKOW- 

SKI 2001) – występowanie tego gatunku w Polsce jest wątpliwe, bo w zachowanym 

materiale zielnikowym brak zarodników i trzonków z rodzaju Ramularia. 

74 


Uwagi: W komunikacie zjazdowym ADAMSKA i BŁASZKOWSKI (2001) nie podają 

nazw roślin żywicielskich dla wymienianych gatunków, dlatego poza Ramularia 

galii inne dane nie zostały uwzględnione. 

NA BORAGINACEAE 


1. Zarodniki konidialne zwykle 1-komórkowe, rzadziej 2-3-komórkowe ............. 2 

1* Zarodniki konidialne zwykle 2-komórkowe ....................................................... 4 

2. Zarodniki powstają pojedynczo, są wąskie i dość długie, o wymiarach (12-) 

16-53 x 1,5-2,3 μm; na Echium ................................................................... R. echii 

2* Zarodniki powstają w łańcuszkach lub pojedynczo, wyglądają inaczej, na różnych 

gatunkach ...................................................................................................... 3 

3. Na Pulmonaria ..................................................... R. cylindroides var. cylindroides 

3* Na Cynoglossum ................................................................................. R. cynoglossi 

3** Na Symphytum ....................................................................................... R. calcea 

4. Zarodniki o wymiarach 9-26 x 2-2,5 μm; na Myosotis ....................... R. cerinthes 

4* Zarodniki większe, o wymiarach 23-37 x 2,5-4,6 μm; na Anchusa. .... R. anchusae 

Ramularia echii Bondartsev 

Mat. mikol. obsl. Rossii 5, 2: 8.1921 

Syn.: Cercosporella echii Sydow, Ann. Mycol. 19: 143.1921; Ramularia echii Hollós, Math. Term. 

Közl. Mag. Tud. Akad. 35, 1: 51.1926; Cercosporella echii Săvulescu et Sandu-Ville, Hedwigia 

75:213.1935. 

Plamy na liściach okrągławe, o średnicy: 2-10 mm, brązowawe lub czarnobrązowawe. 

Często zlewają się ze sobą i pokrywają znaczną część powierzchni liścia. 

Trzonki konidialne 1- lub 2-komórkowe, o wymiarach 11-25 x 2,3 μm. Zarodniki 

konidialne podłużnie cylindryczne, na jednym końcu niekiedy zaostrzone, zwykle 

1-komórkowe, rzadziej 2-3-komórkowe, o wymiarach (12-)16-53 x 1,5-2,3 μm, powstają 

pojedynczo (Ryc. 10h). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Echium vulgare L.: B4 – ok. Zielonej Góry (SCHRO- 

ETER 1897 jako Cylindrospora cylindroides (Saccardo) Schroeter); B5 – Szczepanowice 

k. Opola (SCHROETER 1897 jako Cylindrospora cylindroides (Saccardo) Schroeter); 

C4 – Ojców, leg. J. Kućmierz (KRA-AR); C5 – Krzyżanowice k. Pińczowa, 

leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); E3 – Górna Niwa k. Puław (JANKOWSKA-BAR- 

BACKA 1931), ok. Skierniewic (ZWEIGBAUMÓWNA 1925); E4 – Kamienna Góra k. 

Gościeradowa, leg. B. Sałata (LBLM); H1 – Mszana Dolna, leg. J. Kućmierz (KRA- 

-AR), Facimiech w PPN (KUĆMIERZ 1976a!, b, 1977, KRA-AR). 

75 


Ramularia cylindroides Saccardo var. cylindroides 


Syn.: Cylindrospora cylindroides (Saccardo) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 490.1897; Ramularia 

cylindroides var. gerschikii Bresadola, Ann. Mycol. 18: 57.1920; Cylindrosporium concentricum 

Greville, cfr. Unger Exanth. Pflanzen p.166, Taf. 2. Fig. 9, 1833 p.p; Ramularia inae Vanev et Negrean, 

Mycotaxon 43: 73.1992. 

Exs. na Pulmonaria officinalis: Krypt. exs. 1490; Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 9, No 424; 

Sydow, Myc. germ. 636; na Pulmonaria obscura: Siemaszko, F. bialow. exs. 193. 

Plamy na liściach okrągławe, o średnicy 3-15 mm, żółtawe, zielonobrązowawe do 

ciemnobrązowych, niekiedy wokół nich tworzy się jaśniejsza, dość szeroka obwódka. 

Często zlewają się ze sobą i pokrywają znaczną część powierzchni liścia. Nalot 

widoczny na obu stronach plam. Trzonki konidialne 1-komórkowe, o wymiarach 

13-74 x 2,3 -3,4 μm. Zarodniki konidialne zwykle 1-, rzadziej 2-komórkowe, elipsoidalne, 

wrzecionowate, cylindryczne lub wąskojajowate, o wymiarach 9-26 x 2,3- 

-4,6 μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 10g, Tablica IVe). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Pulmonaria L. 

na P. mollis Wulfen ex A. Kern. [= P. mollissima A. Kern.]: C4 – Bielany k. Krakowa, 

leg. B. Namysłowski, KRA-F); C8 – Biłgoraj, Frampol, leg. B. Wójtowicz 

(LBLM); C9 – ur. Maziarki w RPN, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); 

na P. obscura Dumort.: A6 – Szembruk k. Grudziądza (KOSSOBUDZKA 1936); B1 

– Sieraków (DOMINIK 1936), Goraj k. Międzyrzecza, leg. A. Wołczańska (LBLM); 

C4 – Ojców (STEC-ROUPPERTOWA 1936; KUĆMIERZ 1971!, 1973, KRA-AR); przy 

drodze na Złotą Górę w OPN (KUĆMIERZ 1971, 1973 jako Ovularia asperifolii); C5 

– Radoszki (RomASZEWSKA-SAŁATA 1981); C8 – Porytowe Wzgórze w PK Lasy Janowskie, 

leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM), Przemyśl, leg. E. Bereźniak (LBLM); 

C9 – rez. Czerkies i Jarugi, ur. Maziarki i Stoki w RPN, leg. J. Romaszewska-Sałata, 

LBLM, leg. A. Jasińska (LBLM), Wólka Olbięcka k. Kraśnika, leg. A. Potocka 

(LBLM); D1 – rez. Bachus k. Chełma, leg. K. Jędrak (LBLM), Kosmów (DANIL- 

KIEWICZ 1987b/1990), Ślipcze, Hrubieszów, leg. A. Zając (LBLM), Horyszów, leg. 

G. Górska (LBLM), Komarów, leg. B. Dziura (LBLM); E1 – Bydgoszcz (MICHLSKI 

1965); E3 – Warszawa (GARBOWSKI, JURASZKÓWNA 1933), Puławy, leg. J. Trzebiński, 

WAUF, żywiciel błędnie oznaczony jako Pulmonaria officinalis L.), Puławy, 

Kępa, leg. O. Kędzierska (WA), rez. Jata k. Łukowa, leg. H. Matyjasek (LBLM), rez. 

Chmielinne k. Białej Podlaskiej (DANILKIEWICZ 1982/1986b!, LBLM), rez. Omelno 

k. Radzynia Podlaskiego (DANILKIEWICZ 1982/1984a), Derło, Janów Podlaski 

(DANILKIEWICZ 1987/1990b!, LBLM); E4 – wąwozy k. Parchatki, leg. W. Siemaszko, 

WAUF, żywiciel błędnie oznaczony jako P. officinalis), Kazimierz Dolny (KO- 

NOPACKA 1924!, WAUF – żywiciel oznaczony błędnie jako P. officinalis), Lublin, 

leg. A. Ponieważ (LBLM), Nałęczów, leg. A. Kolibska (LBLM), rez. Marynopole 

k. Gościeradowa, leg. A. Wołczańska (LBLM); F2 – Jastrzębna, leg. A. Kirejczyk 

(LBLM); F3 – Buksztel, Rybniki, leg. B. Plutecka (LBLM), BPN (SIEMASZKO 1925!, 

76 


WAUF); I1 – Żółków k. Jasła (WODZICZKO 1911!, KRAM-F – żywiciel oznaczony 

błędnie jako P. officinalis); 

na P. officinalis L.: B5 – Wrocław (SCHROETER 1897); C3 – Góra św. Anny k. Strzelc 

Opolskich (SCHROETER 1897); C4 – Kraków (Bielany, Skały Panieńskie) (NAMY- 

SŁOWSKI 1906, 1914 jako Ovularia asperifolii); D1 – Chełm (MOESZ 1926); E1 – 

Szpetal Dolny k. Włocławka (DOMINIK 1935); E3 – ok. Miedzyrzeca (BRESADOLA 

1903); G1 – ok. Kłodzka i Dusznik Zdroju (SCHROETER 1897); G2 – Henryków k. 

Ziębic, ok. Świdnicy, ok. Ząbkowic Śląskich (SCHROETER 1897). 

Uwagi: KOSSOBUDZKA (1936) podaje Ramularia cylindroides Saccardo na Symphytum 

officinale L. z Rogóźna Pomorskiego. Okaz nie zachował się, jednak ze względu 

na żywiciela, jest to najprawdopodobniej Ramularia calcea Cesati. 

HELLWIG (1897) i DOMINIK (1936) podają jeszcze R. cylindroides na Anchusa arvensis 

z Węgierek k. Wrześni. Tu również brak okazu do weryfikacji, jednak ze względu 

na żywiciela prawidłowa nazwa tego grzyba powinna brzmieć Ramularia anchusae 

Massalongo. W materiale zielnikowym zebranym w Krynicy na Pulmonaria 

obscura (STARMACHOWA 1966) nie stwierdzono zarodników z rodzaju Ramularia. 

Ramularia cylindroides jest gatunkiem bardzo zmiennym. BRAUN (1998) oprócz 

odmiany typowej (R. c. var. cylindroides), wyróżnia jeszcze dwie inne: R. c. var. 

angustispora i R. c. var. accedens, które w Polsce nie były zbierane. 

Ramularia cynoglossi Lindroth 


Syn.: Ovularia asperifolii Saccardo var. cynoglossi Saccardo, Fungi ital., Tab. 977.1881; Ovularia cynoglossi 

(Lindroth) Lind, Danish Fungi: 499.1913; Ramularia solenanthi Golovina, Dokl. Akad. Nauk 

Uzb. SSR 2: 54.1960. 

Exs. na Cynoglossum officinale: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 6, No 276; Sydow, Myc. germ. 

2789. 

Plamy na liściach okrągławe, o średnicy: 5-10(-15) mm, brązowawe lub brązowoczarne. 

Niekiedy zlewają się ze sobą. Trzonki konidialne 1-2-komórkowe, o wymiarach 

13-46 x 2,3-2,4 μm. Zarodniki konidialne wrzecionowate lub elipsoidalne, 

1-komórkowe, o wymiarach 9-19 x 3-6 μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 11a). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Cynoglossum officinale L.: B2 – Węgierki k. Wrześni 

(HELLWIG 1897 jako Ovularia asperifolii; DOMINIK 1936 jako Ovularia farinosa); 

B4 – Lubięcin (SCHROETER 1897 jako Ovularia farinosa); E1 – Łuba k. Włocławka 

(DOMINIK 1935 jako Ovularia farinosa), Polaszki (LINDAU 1907); E4 – Kazimierz 

Dolny (KONOPACKA 1924!, WAUF). 

Uwagi: Patrz uwagi przy R. calcea Cesati 

77 




a – R. cynoglossi na (on) Cynoglossum officinale; b – R. cerinthes na (on) Myosotis palustris; c – R. 

anchusae na (on) Anchusa officinalis; d – *R. anchusae na (on) Anchusa officinalis; e – R. calcea na 

(on) Symphytum cordatum; f – R. lamii var. lamii na (on) Stachys alpina; g – R. lamii var. lamii na (on) 

Stachys recta; h – R. lamii var. lamii na (on) Mentha longifolia 

78 


Ramularia calcea Cesati em. U. Braun 

in Rabenh., Klotzschii Herb. viv. mycol., Cent. 17, No 1681. 1852, em. A monograph of Cercosporella, 

Ramularia and allied genera. vol. 2: 112.1998 

Syn.: Hormodendrum farinosum Bonorden, in Rabenh., F. eur. exs., Ed. nov., Ser. sec., Cent. II, No 

173. 1860 i Bot. Z. 19: 196.1861; Ovularia farinosa (Bonorden) Saccardo, Syll. Fung. 4: 142.1886; 

Ramularia asperifolii Saccardo, N. Giorn. Bot. Ital. 8:186.1876 i Mycoth. ven., Cent. 6-7, No 591.1876; 

Ovularia asperifolii (Saccardo) Saccardo, Michelia 2: 522.1882; Ramularia farinosa (Bonorden) Saccardo, 

Syll. Fung. 4: 206.1886 Ovularia asperifolii var. symphyti-tuberosi Allescher, Hedwigia 33: 

73.1894; Ramularia trachystemonis Siemaszko, Mat. po Mikol. i Fitopatol. Ross. I, Vyp. 3: 39.1915; 

Ramularia symphyti-tuberosi (Allescher) Jaap, Ann. mycol. 14: 41.1916; Ramularia noneae Lobik, Bolez. 

Rast. 17: 190.1928; Ovularia symphyti-cordati Săvulescu et Sandu-Ville, Hedwigia 73: 107.1933. 

Plamy na liściach wielokątne, zajmują powierzchnie ograniczone nerwami, o średnicy: 

5-11 mm, żółtawe, żółtozielone lub brązowe. Niekiedy zlewają się ze sobą. 

Nalot widoczny na dolnej stronie. Trzonki konidialne 1-3-komórkowe, o wymiarach 

16-50 x 2,5-4 μm. Zarodniki konidialne 1-, bardzo rzadko 2-komórkowe, 

elipsoidalne lub odwrotnie jajowate, o wymiarach 10-24 x (2,5-)3-5 μm, powstają 

w łańcuszkach (Ryc.11e). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na różnych gatunkach z rodzaju Symphytum L. 

na S. cordatum Waldst. et Kit. ex Willd.: H1 – dol. Ociemnego Potoku w PPN 

(KUĆMIERZ 1976b, 1977); 

na S. officinale L.: B1 – Samostrzel (MICHALSKI 1982/1986); B4 – ok. Zielonej Gory 

(SCHROETER 1897); B5 – Wrocław, Mirosławiczki k. Wrocławia, Obora k. Raciborza 

(SCHROETER 1897); C4 – Ojców w OPN (KUĆMIERZ 1971!, 1973, KRA-AR); E1 

– Zębowo k. Torunia (WRÓBLEWSKI 1915), Skarzewy k. Grudziądza (KOSSOBUDZKA 

1936), Rogóźno Pomorskie (KOSSOBUDZKA 1936 jako R. cylindroides); E3 – Kijowiec 

(DANILKIEWICZ 1987a), Górna Niwa k. Puław (JANKOWSKA-BARBACKA 1931); 

G2 – Brachów k. Jawora (SCHROETER 1897); H1 – stok Lubogoszczy k. Mszany 

Dolnej (KUĆMIERZ 1969!, KRA-AR). 

Uwagi: Ramularia calcea była jeszcze podawana na nastepujących żywicielach: 

na Cynoglossum officinale L. (HELLWIG 1897; SCHROETER 1897; DOMINIK 1935, 1936) 

– jest to najprawdopodobniej ze względu na żywiciela Ramularia cynoglossi; 

na Pulmonaria obscura Dum. i P. officinalis L. (NAMYSŁOWSKI 1906, 1914; KUĆMIERZ 

1971, 1973) – ze względu na żywiciela jest to najprawdopodobniej R. cylindroides 

var. cylindroides. 

Ponadto okaz podawany na Symphytum officinale L. z Bielan k. Krakowa (NAMY- 

SŁOWSKI 1906, 1914) jest błędnie oznaczony. Jest to R. cylindroides var. cylindroides 

na Pulmonaria mollis. Natomiast na S. cordatum zebranym w lesie pod Gródkiem 

w Pieninach (KUĆMIERZ 1976b, 1977) brak zarodników z rodzaju Ramularia. 

Patrz też uwagi przy R. glechomatis U. Braun. 

79 


Ramularia cerinthes Hollós em. U. Braun 

Ann.Mus. Nat. Hung. 7: 67.1909, em. A monograph of Cercosporella, Ramularia and allied genera, 

vol. 2: 118.1998 

Syn.: Ramularia lithospermi Lebedeva, Mat. Mikol. Obsled. Ross. 5, 3: 4.1921; Ramularia myosotidis 

Vassiljevski, in Karak. et Vassil. Paraz. nesov. griby 1: 378.1937; Ramularia lithospermi Petrak, Sydowia 

10: 110.1957. 

Plamy na liściach okrągławe lub eliptyczne, o wymiarach 5-20 x 5-10 mm, brązowawe 

lub zielonobrązowe. Niekiedy wokół nich tworzy się dość szeroka, jasnobrązowa 

obwódka. Nalot widoczny na dolnej stronie liści. Trzonki konidialne 1- 

-komórkowe, o wymiarach 15-27 x 2,3-3,5 μm. Zarodniki konidialne cylindryczne, 

zwykle 2-, rzadziej 1- lub 3-4-komórkowe, o wymiarach 9-26 x 2-2,5 μm, powstają 

w łańcuszkach lub pojedynczo (Ryc. 11b). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Myosotis palustris (L.) L. em. Rchb. [= M. scorpioides 

L.]: F3 – BPN (MUŁENKO, CHLEBICKI 1992!, LBLM; MUŁENKO 1996). 

Ramularia anchusae Massalongo 

Malpighia 8: 213.1894 

Syn.: Ramularia anchusae-officinalis Elliasson, Bih. K. Sv. Vet.-Akad. Handl. 22, Afd. 3, 12: 19.1897; 

Ramularia alcannae Osipjan, Mikofl. Arm. SSR, 3: 560.1975. 

Exs. na Anchusa ochroleuca: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 6, No 287; na Anchusa officinalis: 

Krypt. exs. 1336; Sydow, Myc. germ. 2985. 

Plamy na liściach okrągławe, o średnicy: 3-15 mm, zielonobrązowawe lub brązowe, 

niekiedy zlewają się ze sobą i zajmują znaczną część powierzchni liścia. Nalot 

widoczny na obu stronach plam. Trzonki konidialne 1-2(-4)-komórkowe, o wymiarach 

11-30 x 2,3-3(-4,6) μm. Zarodniki konidialne zwykle 2-, rzadziej 1-, 3-4-komórkowe, 

o wymiarach 23-37 x 2,5-4,6 μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 11c). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Anchusa L. 

na A. arvensis (L.) M. Bieb.: B2 – Węgierki k. Wrześni (HELLWIG 1897; DOMINIK 

1936); B4 – Zielona Góra (SCHROETER 1897 jako Cylindrospora cylindroides); 

na A. officinalis L.: A3 – Szczecin i ok. (MADEJ 1963, 1974); A5 – Dąbroszyn, leg. P. 

Vogel (KRA-F); B1 – Poznań (DOMINIK 1936); B4 – Zielona Góra, Turów k. Głogowa 

(SCHROETER 1897 jako Cylindrospora cylindroides); B5 – Wrocław, Goszczowice 

k. Niemodlina (SCHROETER 1897 jako Cylindrospora cylindroides); F3 – Białowieża, 

leg. W. Siemaszko (WAUF); G2 – Świdnica, Łagiewniki, Jędrzychów, Włosień 

(SCHROETER 1897 jako Cylindrospora cylindroides); H1 - Szczawnica (KUĆMIERZ 

1976b!, 1977, KRA-AR). 

Uwagi: Ramularia anchusae była jeszcze podawana błędnie na Echium vulgare L. 

z Mszany Dolnej (KUĆMIERZ 1969) i Ojcowa (KUĆMIERZ 1971, 1973) – jest to Ramularia 

echii. 

80 


Zarodniki z okazu zebranego przez KUĆMIERZA (1976b, 1977) w Szczawnicy są 

nieco inne niż podane przeze mnie w opisie gatunku: zwykle 1-, rzadziej 2-komórkowe, 

o wymiarach 16-23 x 2-2,5 μm (Ryc. 11d). Na podstawie dotychczasowych 

obserwacji trudno jednoznacznie stwierdzić, czy są to dwa różne grzyby zwłaszcza, 

że oba zakresy zmienności mieszczą się w charakterystyce podanej przez BRAN- 

DENBURGERA (1985), który przedstawia następujące wymiary konidiów: 5-51 x 2- 

-7(-12) μm. Są natomiast nieco mniejsze od wymiarów podanych przez BRAUNA 

(1998): 15-60 x 3,5-7 μm. Zdjęcia wykonane za pomocą mikroskopu skaningowego 

nie wykazują istotnych różnic w urzeźbieniu ich powierzchni (Tablica IIc, d). 

NA LAMIACEAE (LABIATAE) 


1. Szerokość zarodników konidialnych wynosi (2-)2,3-5(-6) μm ............................ 2 

1* Szerokość zarodników konidialnych wynosi 2,3-3,4(-4,6) μm ........................... 3 

2. Na Marrubium ........................................................................................ R. marrubii 

2* Na różnych gatunkach z rodziny Lamiaceae ........................... R. lamii var. lamii 

3. Zarodniki konidialne wąskie 2,3-2,5 μm ................................ R. lamii var. minor 

3* Zarodniki konidialne szersze ............................................................................... 4 

4. Na Ajuga .................................................................................................... R. ajugae 

4* Na Glechoma .................................................................................. R. glechomatis 

Ramularia marrubii Massalongo 

Atti Acc. Agric. Art. Comm. Verona 3 Ser. 45: 114.1889 

Syn.: Cylindrospora marrubii (Massalongo) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 491.1897; Ramularia 

sideritidis Hollós, Ann. Mus. Nat. Hung. 5: 467.1907. 

Plamy na liściach kańciaste, nieregularne, o średnicy 1-8 mmm, niekiedy wydłużone 

do 15 mm, czerwonawe, później białawe. Nalot widoczny na obu stronach liści. 

Trzonki konidialne proste, 1-komórkowe, o wymiarach 10-80 x 2-4 μm. Zarodniki 

konidialne wydłużone, elipsoidalne lub cylindryczno-wrzecionowatych, 1-2-komórkowe, 

o wymiarach (8-)10-30(-36) x (2-)3-5(-6) μm, powstają w łańcuszkach 

(BRANDENBURGER 1985; BRAUN 1998). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Marrubium vulgare L. [= M. album Gilib.]: B4 – Bojadła 

k. Zielonej Góry (SCHROETER 1897), ok. Konotop (HELLWIG 1900 jako Ovularia 

lamii); B5 – Kunice k. Legnicy (SCHROETER 1897). 

81 


Ramularia lamii Fuckel em. U. Braun var. lamii 

Jahrb. Nassau. Ver. Naturk. 23:361.1870; em. U. Braun, A monograph of Cercosporella, Ramularia 

and allied genera, vol. 2: 183.1998 

Syn.: Ramularia leonuri Sorokin, Trudy obšč. estestv. Kazans. Univ. 2: 30.1872; Fusidium stachydis 

Passerini, in Thümen Myc. univ. 1565. 1880 i Flora 64: 298.1881; Ramularia menthae Saccardo, 

Fungi ital. Tab. 991. 1881 i Michelia 2: 549.1882; Ramularia leonuri Saccardo et Penzig, Michelia 2: 

638.1882; Ovularia lamii (Fuckel) Saccardo, Syll. Fung. 4: 144.1886; Ramularia menthicola Saccardo, 

Syll. Fung. 4: 213.1886; Ramularia stachydis (Passerini) Massalongo, Atti Acc. Agric, Art. Comm. Verona 

3 Ser. 65: 113.1889, Tab. 4, Fig. 27; Ramularia lamiicola Massee, Bot. Centralbl. 42: 386.1890; 

?Ramularia brunellae Briard et Hariot, Rev. Mycol. 13:17.1891; Ramularia stachydis-alpinae Allescher, 

Verzeichn. Südbayr. Beob. Pilze 3: 104.1892; Cylindrospora leonuri (Sorokin) Schroeter, Krypt. 

Fl. Schles., Pilze 2: 491.1897; Cylindrospora stachydis (Passerini) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 

491.1897; Ramularia sorokinii Saccardo et Sydow, Syll. Fung. 14: 1065.1899; Ramularia exilis Sydow 

et P. Sydow, Ann. mycol. 3: 186.1905; Ramularia lycopi Hollós, Ann. Mus. Nat. Hung. 5: 467.1907; 

Ramularia variata Davis, Trans. Wis. Acad. Sci. Art. Lett. 19, 2: 688.1919; Ramularia salviae Bondartsev, 

Mat. mikol. obsl. Rossii 5: 8.1922; Ramularia salviae Hollós, Math. Term. Közlem. Mag. Tud. 

Akad. 35: 51.1926; Ramularia salviicola (jako salviaecola) Lobik, Bolez. Rast. 17: 192.1928; Ramularia 

stachydis-germanicae Moesz, Ann. Mus. Nat. Hung., Pars bot. 33: 122.1940; Ramularia anatolica 

Bremer et Petrak, Sydowia 1: 258.1947; Ramularia agastaches Sawada, Bull. Govt. For. Exp. Stat., 

105: 85.1958; Ramularia stachydis-palustris Pospelov, in Golovina, Dokl. Akad. Nauk Uzbek. SSR 2: 

54.1960; Ramularia stachyopsidis Vasjagina, Fl. Spor. Rast. Kazachst. 8: 425.1973. 

Exs. na Galeobdolon luteum: Sydow, Myc. germ. 2790; na Lamium album: Sydow, Myc. germ. 737; 

na Leonurus cardiaca: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 4, No 183; Sydow, Myc. germ. 443, 1042; 

na Chaiturus marrubiastrum [= L. marrubiastrum]: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 13, No 631; 

na Mentha longifolia: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 9, No 428; na Stachys annua: Săvulescu, 

Herb. mycol. roman., fasc.13, No 629. 

Plamy na liściach wielokątne, w zarysie okrągławe, o średnicy 2-10 mm, zielonkawe, 

brązowozielonkawe lub brązowo-fioletowo-czarne, później środek jaśniejszy, 

często zajmują powierzchnie ograniczone nerwami. Nalot widoczny na obu stronach 

liści. Trzonki konidialne 1-4-komórkowe, o wymiarach 11-53(-75) x 2,3-3,4 

μm. Zarodniki konidialne cylindryczne, elipsoidalne lub podłużnie jajowate, najczęściej 

1-2, rzadziej 3-4-komórkowe, o wymiarach 6-40 x (2-)2,3-5(-6) μm, powstają 

w łańcuszkach (Ryc. 11f, g, h, 12a, b, c, Tablica VIId). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach nastepujących rodzajów: Galeobdolon 

Adans., Galeopsis L., Lamium L., Leonurus L., Mentha L., Salvia L. i Stachys 

L. 

na Galeobdolon luteum Huds.: F3 – BPN (MUŁENKO, CHLEBICKI 1992!, LBLM; MU- 

ŁENKO 1994, 1996); H1 – Sokolica w PPN, Czorsztyn (KUĆMIERZ 1976a!, 1976b, 

1977, KRA-AR); 

na Galeopsis bifida Boenn.: F3 – BPN (MUŁENKO, CHLEBICKI 1992!, LBLM; MU- 

ŁENKO 1994, 1996); 

na G. speciosa Mill.: H1 – Zakopane (SAŁATA et al. 1993!, LBLM); 

na G. tetrahit L.: A1 – Dołgie Duże w SPN (ADAMSKA 2001); 

82 


na Lamium album L.: A5 – ok. Dąbroszyna k. Gorzowa Wielkopolskiego, leg. P. 

Vogel (KRAM-F); B2 – Klęka k. Jarocina (MICZYŃSKA 1966); D1 – Kryłów k. Hrubieszowa 

(DANILKIEWICZ 1987b/1990!, LBLM), Stabrów k. Zamościa, leg. G. Górska 

(LBLM); I1 – Rymanów, leg. A. Wołczańska (LBLM); 

na L. maculatum L.: H1 – Wąwóz Kraków w TPN (MUŁENKO et al. 1995!, 

LBLM); 

na Lamium sp.: A3 – Szczecin (LINDAU 1907); 

na Leonurus cardiaca L.: B2 – Węgierki k. Wrześni (HELLWIG 1987; DOMINIK 1936 

jako R. lamii Fuckel); Przyborów k. Zielonej Góry (SCHROETER 1897); B5 – Piekary 

Wielkie k. Legnicy, Wrocław, ok. Środy Śląskiej, ok. Oławy, Sowin k. Niemodlina 

(SCHROETER 1897); C4 – Kazimierz Dolny, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); C9 

– rez. Bukowa Góra w RPN, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); D1 – Ślipcze k. 

Hrubieszowa, leg. A. Zając (LBLM), Tyszowce k. Zamościa, leg. Z. Mróz (LBLM); 

E2 – Różan k. Ostrołęki (LAUBERT 1921); E3 – Puławy, Kępa (JANKOWSKA-BAR- 

BACKA 1931), Mielnik (ROMASZEWSKA-SAŁATA, MUŁENKO 1983!, LBLM), Jabłeczna 

(DANILKIEWICZ 1987/1990b!, LBLM); 

na Mentha spicata L. var. crispa (Benth.) Mansf.: B2 – Klęka k. Jarocina (MICZYŃ- 

SKA 1966); 

na Salvia verticillata L.: I1 – Rymanów, leg. A. Wołczańska (LBLM); 

na Stachys alpina L.: H1 – Krościenko (KUĆMIERZ 1976a!, LBLM), pod Sokolicą 

w PPN (KUĆMIERZ 1976b, 1977); 

na S. annua (L.) L.: E3 – Bronowice k. Puław (JANKOWSKA-BARBACKA 1931); 

na S. palustris L.: B4 – ok. Zielonej Góry (SCHROETER 1897); B5 – Brzeg (SCHRO- 

ETER 1897); 

na S. recta L.: C5 – Bykowiec k. Sandomierza (ROMASZEWSKA-SAŁATA 1981!, LBLM), 

Opalone k. Klonowa, rez. Przęślin k. Chotla Czerwonego, leg. J. Romaszewska- 

-Sałata (LBLM); C9 – Kąty k. Zawady, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); D1 

– Łabunie k. Zamościa, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); E3 – Mielnik (ROMA- 

SZEWSKA-SAŁATA, MUŁENKO 1983!, LBLM); E4 – Broczówka k. Skierbieszowa, leg. 

J. Romaszewska-Sałata (LBLM). 

Uwagi: Ramularia lamii była jeszcze podawana z nastepujacych stanowisk: 

na Galeobdolon luteum Huds. z rez. J. Długie na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim. 

Żywicielem jest Veronica chamaedrys L., a pasożyt to Ramularia chamedryos 

(Lindr.) Gunnerb. [= Ovularia chamedryos Lindr.]; 

na Galeopsis speciosa Mill. z Czermnej k. Kłodzka (STARMACHOWA, KUĆMIERZ 1967) 

– w zachowanym materiale nie znaleziono zarodników z rodzaju Ramularia; 

na Galeobdolon luteum Huds. z Czasławia k. Krakowa (ROUPPERT 1912; NAMY- 

SŁOWSKI 1914) – w zachowanym materiale nie znaleziono zarodników z rodzaju 

Ramularia; 

na Mentha verticillata L. z BPN (MUŁENKO, CHLEBICKI 1992; MUŁENKO 1994, 1996) 

– w zachowanym materiale zielnikowym nie znaleziono zarodników z rodzaju Ramularia. 

83 


W wykazie synonimów dla Ramularia lamii var. lamii nie zamieszczono Ramularia 

galeopsidis Bubák BRAUN (1998) podaje, że po sprawdzeniu holotypu z zielnika 

Bubáka nie znalazł tam zarodników Ramularia, ale Septoria galeopsidis West. 

Ramularia lamii Fuckel em. U. Braun var. minor U. Braun 

A monograph of Cercosporella, Ramularia and allied genera, vol. 2:185.1998 

Syn.: Ramularia brunellae Ellis et Everhart, J. Mycol. 5: 69.1889; Ramularia ballotae Massalongo, 

Bot. Centralbl. 42: 386.1890; Ramularia brunellae Ellis et Everhart f. pyrenaica Gonzalez Fragoso, 

Mem. R. Ac. Cienc. Art. Barcelona, 15, 17: 466.1920; Ramularia bäumleriana Moesz, Bot. Közl. 23: 

121.1926; Ramularia micromeriae Gonzalez Fragoso, Mem. Acad. Cienc. Exact. Fis. Nat., 2 Ser, 6: 

123.1927; Ramularia betonicae Chochrjakov, in Vassil. et Karak., Paraz. nesov. griby 1: 109.1937 

nom. inval.; Ramularia betonicae Chochrjakov, Bot. Mat. Otd. Spor. Rast. Bot. Inst. Akad. Nauk 

SSSR 7: 148.1951; Ramularia origani Golovina, Bot. Mat. Otd. Spor. Rast. Bot. Inst. Akad. Nauk 

SSSR 13: 233.1960. 

Plamy na liściach duże, okrągławe, o średnicy do 15 mm, brązowawe lub brązowoczarne, 

niekiedy koncentrycznie strefowane, poźniej środek jaśniejszy. Nalot 

widoczny na dolnej stronie liści. Trzonki konidialne 1-2-komórkowe, o wymiarach 

11-53 x 2,3-2,5 μm. Zarodniki konidialne cylindryczne, elipsoidalne lub podłużnie 

jajowate, zwykle 1-, rzadziej 2-komórkowe, o wymiarach 11-23 x 2,3-2,5 μm, powstają 

w łańcuszkach (Ryc. 12d, Tablica VIIb). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Prunella vulgaris L: I1 – Iwonicz Zdrój, Rymanów, 


Ramularia ajugae (Niessl) Saccardo 

Fungi ital., Tab. 1009. 1881 

Syn.: Fusidium ajugae Niessl, in Fuckel, Jahrb. Nassau. Ver. Naturk. 15: 35.1861; Cylindrospora ajugae 

(Niessl) Schroeter, Schles. Krypt. Fl., Pilze 2: 491.1897; Ramularia tozziae Lindau, Krypt. Fl. 1, 

8: 801.1907; Ramularia ajugae (Niessl) Saccardo var. ajugae-pyramidalis Saccardo, Syll. Fung. 22: 

1325.1913. 

Exs. na Ajuga laxmanni: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 13, No 632.; na A. reptans: Kreiger, F. 

saxon. 1492; Saccardo, Myc. Veneta 1048; Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 9, No 426; Sydow, 

Myc. germ. 540, 2588 

Plamy na liściach nieregularne lub okrągławe, o średnicy 5-10 mm, zielonkawe, 

zielonożółtawe, zielonobrązowawe lub brązowawe, otoczone brązowopurpurową 

obwódką. Nalot widoczny na obu stronach liści, obfitszy na stronie dolnej. Trzonki 

konidialne 1-3-komórkowe, o wymiarach 11-70 x 2,3 μm. Zarodniki konidialne 

elipsoidalne lub cylindryczne, zwykle 1-, rzadziej 2-komórkowe, o wymiarach 9-26 

x 2,3-3,4(-4,6) μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 12e, Tablica VIc). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Ajuga L. 

84 




a – R. lamii var. lamii na (on) Leonurus cardiaca; b – R. lamii var. lamii na (on) Lamium album; c 

– R. lamii var. lamii na (on) Salvia verticillata; d – R. lamii var. minor na (on) Prunella vulgaris; e – R. 

ajugae na (on) Ajuga reptans; f – R. glechomatis na (on) Glechoma hederacea; g – R. linariae na (on) 

Linaria vulgaris; h – R. chamedryos na (on) Veronica chamaedrys 

85 


na A. genevensis L.: B4 – Łazy k. Zielonej Góry (SCHROETER 1897); B5 – Wierzbie 

k. Niemodlina (SCHROETER 1897); C4 – Góra Brodło w projektowanym Jurajskim 

Parku Narodowym (RUSZKIEWICZ 2000); E3 – Mielnik (ROMASZEWSKA-SAŁATA, 

MUŁENKO 1983!, LBLM); F3 – Augustowo k. Bielska Podlaskiego, leg. W. Zastocka 

(LBLM); 

na A. reptans L.: A3 – Szczecin (MADEJ 1972, 1974); A5 – ok. Dąbroszyna k. Gorzowa 

Wielkopolskiego, leg. P. Vogel (KRAM-F); B5 – Wrocław, ok. Opola (SCHRO- 

ETER 1897); C8 – rez. Jastkowice w PK Lasy Janowskie, leg. A. Wołczańska (LBLM), 

Przyłęk k. Mielca, leg. I. Świerczyńska (LBLM); C9 – ur. Florianka w RPN, leg. J. 

Romaszewska-Sałata (LBLM); E3 – Derło (DANILKIEWICZ 1987/1990b), Neple, leg. 

M. Danilkiewicz (LBLM); E4 – Lublin, leg. I. Bobrowska (LBLM), ok. Dzierzkowic, 

leg. A. Wołczańska (LBLM); E5 – rez. Durne Bagno (MUŁENKO 1988/1989!, 

LBLM); G1 – Lądek Zdrój, leg. H. Sydow (KRA-F); G2 – ok. Strzegomia (SCHRO- 

ETER 1897). 

Uwagi: Ramularia ajugae była podawana jeszcze na Ajuga reptans L. z Hawrylakówki 

k. Krynicy (STARMACHOWA 1966). W zachowanym materiale nie stwierdzono 

zarodników tego grzyba. 

Ramularia glechomatis U. Braun 

Nova Hedwigia 56, 3-4: 426.1993 

Syn.: Fusisporium calceum Desmazières, Ann. Sc. Nat. 2, Ser 17: 95.1842; Oidium fusisporioides 

Fuckel var. glechomatis Desmazières cf. Kickx, Fl. Crypt. Flandr. 2: 297.1867; Cylindrospora calcea 

(Desmazières) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 491.1897; 

[„Ramularia calcea (Desmazières) Cesati”]. 

Exs. na Glechoma hederacea: Fl. Mold. Dobrog. exs. 207; Krieger, F. saxon. 249; Saccardo, Myc. 

Veneta 1045; na Glechoma hirsuta: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 13, No 633. 

Plamy na liściach okrągławe, o średnicy do 5 mm, zielonkawe z cieniutką czarną 

obwódką, później środek żółtawobiały. Nalot widoczny na obu stronach liści, obfitszy 

na stronie dolnej. Trzonki konidialne 1-2-komórkowe, o wymiarach 11-46 

x 2,3-2,5 μm. Zarodniki konidialne cylindryczne, podłużnie jajowate lub elipsoidalne, 

zwykle 1-, rzadziej 2-komórkowe, o wymiarach 9-28 x 2,3-3,4 μm, powstają 

w łańcuszkach (Ryc. 12f, Tablica IIIf). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Glechoma hederacea L.: B1 – Białośliwie (MICHALSKI 

1974), Poznań (DOMINIK 1936); B2 – Węgierki k. Wrześni (HELLWIG 1897; DOMINIK 

1936); B3 – Ciechocinek, leg. B. Sałata (LBLM); B4 – Zielona Góra, Głogów, Brzeg 

Dolny k. Wołowa (SCHROETER 1897); B5 – Legnica, Wrocław, ok. Oławy (SCHRO- 

ETER 1897); C8 – Porytowe Wzgórze w PK Lasy Janowskie, leg. J. Romaszewska- 

-Sałata (LBLM); C9 – ur. Florianka w RPN, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); 

D1 – Kosmów, leg. M. Danilkiewicz (LBLM); E1 – Koniczynka k. Torunia, leg. J. 

Mikołajska (WA), Osiek (MICHALSKI 1974); E2 – Ośnica i Borowiczki k. Płocka 

(WRÓBLEWSKI 1915!, KRA-F), Pawłówek k. Pułtuska, leg. T. Eksztein (LBLM); E3 

86 


– Skierniewice (ZWEIGBAUMÓWNA 1925), Janów Podlaski, Gnojno (DANILKIEWICZ 

1987/1990b); E4 – Lublin, leg. A. Ponieważ (LBLM), Kazimierz Dolny (KONOPAC- 

KA 1924); E5 – rez. Durne Bagno, J. Czarne Sosonowickie (MUŁENKO 1988/1989!, 

LBLM); G2 – Żółkiewka k. Strzegomia, Henryków k. Ziębic (SCHROETER 1897); 

H1 – Krynica (STARMACHOWA 1966!, KRAM-F), Czorsztyn (KUĆMIERZ 1976b, 

1977); I1 – Rymanów, Zmysłówka, Wisłoczek, leg. A. Wołczańska (LBLM). 

Uwagi: Grzyb ten jest powszechnie podawanay jako Ramularia calcea (Desmazières) 

Cesati, ale Cesati nigdy nie zrobił nowej kombinacji opierającej się na na bazonimie 

Fusisporium calceum Desmazières. Opisał natomiast nowy gatunek na Symphytum 

officinale L., który nazwał Ramularia calcea Cesati (BRAUN 1993c). R. calcea 

(Desmazières) Cesati nie jest więc synonimem właściwym dla R. glechomatis, 

ale ponieważ pod tą nazwą jest podawana w wielu pracach, umieszczono ją w wykazie 

synonimów w nawiasie. 

NA SOLANACEAE 


Ramularia. 

Ramularia atropae Allescher 

Verzeichn. Südbayr. Beob. Pilze 2: 103.1892 

Syn.: Ramularia atropae Bresadola, Hedwigia 32: 33.1893. 

Plamy na liściach okrągławe lub nieregularne, brązowe z ciemniejszą obwódką. 

Trzonki konidialne proste, o wymiarach 30-35 x 4 μm. Zarodniki konidialne cylindryczne 

lub podługowate, 1-2-komórkowe, o wymiarach 10-25 x 2,5-4,5 μm, powstają 

w łańcuszkach (BRANDENBURGER 1985; BRAUN 1998). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Atropa belladonna L.: E3 – Puławy (MICZYŃSKA, 

STACHYRA 1961). 

NA SCROPHULARIACEAE 


1. Zarodniki konidialne powstają pojedynczo ......................................................... 2 

1* Zarodniki konidialne powstają w łańcuszkach lub pojedynczo ........................ 3 

2. Zarodniki 1-komórkowe, na Bartsia ..................................................... R. bartsiae 

2* Zarodniki 2-komórkowe na Linaria .................................................... R. linariae 

3. Nalot na liściach czerwonawy, zarodniki cylindryczne lub jajowate ..... R. coccinea 

3* Nalot na liściach białawy ...................................................................................... 4 

4. Zarodniki 1-komórkowe, na Veronica chamaedrys ..................... R. chamaedryos 

87 


4* Zarodniki 1,2-komórkowe, na innych żywicielach ............................................. 5 

5. Zarodniki zwykle 2, rzadziej 1,3-komórkowe, cylindryczne lub jajowate ......... 6 

5* Zarodniki zwykle 1, 2-komorkowe, elipsoidalne lub jajowate .......................... 7 

6. Na Veronica beccabunga i V. anagalis-aquatica ............................. R. beccabungae 

6* Na innych gatunkach z rodzaju Veronica ........................................... R. coccinea 

7. Na Scrophularia ..................................................................................... R. carneola 

7* Na Verbascum, Digitalis ....................................................................... R. variabilis 

7** Na Pedicularis ................................................................................... R. obducens 

7** * Na różnych gatunkach z rodzaju Veronica (nie na V. chamaedrys) ................... 

............................................................................................................. R. veronicae 

Ramularia bartsiae Johanson 

Öfvers. k. Vet.-Ak. Förh. 41, 9: 173.1884 

Syn.: Ovularia bartsiae Rostrup, Krist. vid.-selsk. Förh. 9: 13.1891. 

Plamy na liściach okrągławe do nieregularnych, jasne. Nalot na dolnej stronie. 

Trzonki konidialne 1-2(-3)-komórkowe, o wymiarach 25-80 x 3-5,5 μm. Zarodniki 

konidialne 1-komórkowe, odwrotnie jajowate lub szerokoelipsoidalne, o wymiarach 

(6-)10-20(-24) x (4-)5-8(-9) μm, powstają pojedynczo (BRAUN 1998). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Bartsia alpina L.: G1 – Karkonosze (SCHROETER 

1897 jako Cylindrospora obducens (Thümen) Saccardo) ; H1 – D. Białego, Kopa 

Królowa Mała, Beskid (MUŁENKO et al. 1995). 

Ramularia linariae Baudyš et Picbauer 

Acta Soc. Sci. Nat. Morav. 1, 5: 304.1924 

Syn.: Didymaria linariae Passerini, Erbar. Critt. Ital. 2 Ser. n. 1494.1885. 

Exs. na Linaria vulgaris: Krieger, F. saxon. 1295. 

Plamy na liściach okrągławe lub eliptyczne, o średnicy 2-5 mm, jasnobrązowe lub 

żółtawobrązowe. Nalot widoczny na obu stronach liści. Trzonki konidialne 1-2- 

-komórkowe, o wymiarach 30-46 x 2,3-2,5 μm. Zarodniki konidialne podłużnie 

jajowate lub cylindryczne, 2-komórkowe, o wymiarach 16-28 x 3,4-7 μm, powstają 

pojedynczo (Ryc. 12g). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Linaria vulgaris Mill.: A1 – Dołgie Małe w SPN 

(ADAMSKA et al. 1999; ADAMSKA 2001); C5 – J. Bikcze, J. Długie (MUŁENKO 1988/ 

1989!, LBLM); C8 – Lasy Tuszowskie k. Babul, leg. W. Siemaszko (WAUF); F3 

– Białowieża, leg. W. Siemaszko (WAUF); 

88 


Ramularia coccinea (Fuckel) Vestergren 

Bot. Notis.: 171.1899 

Syn.: Fusidium coccineum Fuckel, Fungi rhen., Fasc. 3, No 222.1863 i Jahrb. Nassau. Ver. Naturk. 

23: 370.1870; Ramularia pseudococcinea Lindroth, Acta Soc. Fauna Fl. Fenn. 23, 3: 32.1902. 

Exs. na Veronica chamaedrys: Siemaszko, F. bialow. exs. 195; na V. officinalis: Myc. germ. 845 (jako 

Ovularia veronicae Saccardo); na Veronica sp. (jako Veronica amethystina): Sydow, Myc. germ. 1040. 

Plamy na liściach okrągławe, o średnicy 3-10 mm, brązowawe lub brązowobiałe, 

niekiedy z ciemniejszą, brązowoczarną obwódką. Nalot czerwonawy, rzadziej białawy 

widoczny na obu stronach liści. Trzonki konidialne 3-6-komórkowe, o wymiarach 

(32-)34-97 x 2,3-2,5 μm, najczęściej 50-90 x 2,3-2,5 μm. Zarodniki konidialne 

cylindryczne lub jajowate, zwykle 2-, rzadziej 1-, 3-komórkowe, o wymiarach 13-32 

x (2,3-)2,5-4,6 μm, powstają w łańcuszkach lub pojedynczo (Ryc. 13d). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Veronica L. 

na V. chamaedrys L.: B1 – Białośliwie, Osiek (MICHALSKI 1982/1986); D1 – Kosmów, 

leg. M. Danilkiewicz (LBLM); E3 – Podkowa Leśna k. Warszawy, leg. B. 

Durska (WA); E4 – Wrotków k. Lublina, leg. B. Sałata (LBLM); F3 – Puszcza 

Białowieska (SIEMASZKO 1925!, KRA-F); H1 – Stare Kościeliska w TPN (SAŁATA et 

al. 1984!, LBLM), Zakopane (SAŁATA et al. 1993!, LBLM); 

na V. officinalis L.: C8 – rez. Jastkowice w PK Lasy Janowskie, leg. A. Wołczańska 

(LBLM); C9 – ur. Florianka w RPN, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); D1 – 

Czółki k. Zamościa, leg. G. Górska (LBLM), Kosmów k. Hrubieszowa, leg. A. Zając 

(LBLM); E3 – rez. Chmielinne k. Białej Podlaskiej (DANILKIEWICZ 1982/1986b!, 

LBLM); E4 – Kazimierz Dolny (KONOPACKA 1924), rez. Marynopole k. Gościeradowa, 

leg. A. Wołczańska (LBLM); E5 – rez. Durne Bagno, J. Długie (MUŁENKO 

1988/1989!, LBLM); H1 – Krynica (STARMACHOWA 1966!, KRAM-F); 

na V. teucrium L. [= V. austriaca L. subsp. teucrium (L.) D.A. Webb]: A3 – rez. Bielinek 

n. Odrą, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); E4 – Kazimierz Dolny, leg. J. 

Romaszewska-Sałata (LBLM); I1 – Rymanów, leg. A. Wołczańska (LBLM); 

na V. serpyllifolia L.: E3 – Skierniewice (ZWEIGBAUMÓWNA 1925); 

na Veronica sp.: A5 – Dąbroszyn k. Gorzowa Wielkopolskiego, leg. P. Vogel (KRAM- 

F). 

Uwagi: Ramularia coccinea była jeszcze podawana błędnie na Veronica chamaedrys 

L. z rez. Durne Bagno (MUŁENKO1988/1989) i Gródka w PPN (KUĆMIERZ 1976b, 

1977) – jest to Ramularia chamedryos. 

Ramularia chamedryos (Lindroth) Gunnerbeck 

Sv. bot. Tidskr. 61:135.1967 

Syn.: Ovularia chamedryos Lindroth, Acta Soc. Fauna Fl. Fenn. 23, 3: 7.1902; Ramularia veronicae 

auct. 

89 




a – R. carneola na (on) Scrophularia nodosa; b – R. variabilis na (on) Verbascum nigrum; c – R. variabilis 

na (on) Digitalis grandiflora; d – R. coccinea na (on) Veronica officinalis; e – R. veronicae na (on) 

Veronica persica; f – R. beccabungae na (on) Veronica anagallis-aquatica; g – R. beccabungae na (on) 

Veronica beccabunga; h – R. plantaginis na (on) Plantago major 

90 


Plamy na liściach okrągławe, eliptyczne do nieregularnych, o wymiarach 2-6 mm, 

brązowe, zielonobrązowe, z ciemniejszą ciemnobrązową lub czarną obwódką, później 

środek jaśniejszy. Nalot białawy na dolnej stronie liści, zwykle niezbyt wyraźny. 

Trzonki konidialne 1-3-komórkowe, o wymiarach 30-52 x 2-3 μm. Zarodniki 

konidialne 1-komórkowe, elipsoidalne, wąsko odwrotnie jajowate, o wymiarach 

10-18 x 2-4 μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 12h). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Veronica chamaedrys L.: A1 – Gardno, Czołpino 

w SPN (ADAMSKA 2001); B4 – ok. Zielonej Góry (SCHROETER 1897); B5 – Racławice 

Śląskie k. Głubczyc (SCHROETER 1897); C8 – Księżpol k. Biłgoraja, leg. K. 

Wójtowicz (LBLM); C9 – uroczysko Florianka w RPN, leg. J. Romaszewska-Sałata 

(LBLM); D1 – Sitno k. Zamościa, leg. G. Górska (LBLM); E3 – Guzków, 

leg. H. Maszkiewicz (LBLM), dolina środkowego Bugu (DANILKIEWICZ 1989); E4 

– Kąty k. Zamościa, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM), Jarosławiec k. Zamościa, 

leg. G. Górska (LBLM); Tworyczów k. Szczebrzeszyna, leg. T. Bartnik (LBLM); 

E5 – J. Długie (MUŁENKO 1988/1989!, LBLM), rez. Durne Bagno, leg. W. Mułenko 

(LBLM); G2 – Bystrzyca Górna k. Świdnicy (SCHROETER 1897); H1 – Gródek 

w PPN, leg. K. Kućmierz (KRA-AR). 

Ramularia beccabungae Fautrey 

Rev. mycol. 14:10.1892 

Syn.: Cylindrospora nivea Unger, Exanth. Pflanzen p.168.1833; Ovularia nivea (Unger) Schroeter, 

Krypt.-Fl. Schles., Pilze 2: 483.1897; Ramularia anagalidis Lindroth, Acta Soc. Fauna Fl. Fenn. 23, 3: 

33.1902; Ramularia nivea Kabát et Bubák, Österr. Bot. Zeitschr. 54: 31.1904; Ramularia caruaniana 

Saccardo, Ann. mycol. 11: 564.1913; ?Ovularia veronicae Dufrenoy, Bull. Soc. Bot. Fr. 35: 77.1919; 

Ramularia veronicae auct. p.p. 

Exs. na Veronica beccabunga: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 9, No 430. 

Plamy na liściach okrągławe, o średnicy 5 mm, zielonkawe. Nalot widoczny na obu 

stronach liści. Trzonki konidialne wielokomórkowe, o wymiarach 13-105 x 2,3- 

-2,5(-3,4) μm. Zarodniki konidialne zwykle 2-, rzadziej 1 lub 3-komórkowe, cylindryczne, 

elipsoidalne lub podłużnie jajowate, o wymiarach 18-37 x 2,5-4,6 μm, 

powstają w łańcuszkach (Ryc. 13f, g). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na różnych gatunkach z rodzaju Veronica L. 

na Veronica anagallis-aquatica L.: B4 – ok. Konotop (HELLWIG 1899 jako R. veronicae); 

E2 – Różan (LAUBERT 1921); F3 – BPN (MUŁENKO, CHLEBICKI 1992!, LBLM; 

MUŁENKO 1996); 

na Veronica beccabunga L.: H1 – Mszana Dolna (Kućmierz 1969!, KRA-AR); Wąwóz 

Homole w Pieninach (KUĆMIERZ 1976a!, 1976b, 1977, KRA-AR). 

91 


Ramularia carneola (Saccardo) Nannfeldt 

in Lundell et Nannfeldt, Fungi exs. Suec., Fasc. 39-49, Schedae: 25.1950 

Syn.: Ovularia carneola Saccardo, Fungi ital., Tab. 975.1881 i Michelia 2: 122.1882; Ovularia duplex 

Saccardo, Fungi ital., Tab. 876.1881 i Michelia 2:123.1882; Ramularia scrophulariae Fautrey et 

Roumeguère, Rev. mycol. 13: 81.1891; Ramularia nicolai Bubák et Kabát, Sitzungsber. K. Böhm. 

Ges. Wiss. Prag. 1903: 19.1903; Ramularia borghettiana Massalongo, Malpighia 25: 14.1912; Ramularia 

nodosa Tho, Nov. Sist. Niz. Rast. 9:204.1972. 

Exs. na Scrophularia nodosa: Săvulescu, Herb. mycol. roman. fasc 9, No 429; Sydow, Myc. germ. 843, 

2587; na Scrophularia umbrosa: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 13, No 635. 

Plamy na liściach nieregularne, wielokątne, w zarysie okrągławe, o średnicy 2- 

-8 mm, brązowawe, brązowożółtawe, później środek białawy. Zajmują ograniczone 

nerwami powierzchnie i niekiedy zlewają się ze sobą. Nalot widoczny na 

obu stronach liści, obfitszy na stronie dolnej. Trzonki konidialne 1-2-komórkowe, 

o wymiarach 16-70 x 2-2,5(-4,6) μm. Zarodniki konidialne zwykle 1-, rzadziej 2-komórkowe, 

elipsoidalne, podłużnie jajowate, lub cylindryczne, o wymiarach 4,5-17 x 

2-2,5 μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 13a). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Scrophularia L. 

na S. nodosa L.: A5 – Dąbroszyn k. Gorzowa Wielkopolskiego, leg. P. Vogel 

(KRAM-F); B1 – Goraj k. Międzyrzecza, leg. A. Wołczańska (LBLM); B5 – Bieniowice 

k. Legnicy, Wrocław, Otmęt (SCHROETER 1897); C4 – Pieskowa Skała w OPN 

(KUĆMIERZ 1969!, KRA-AR); C8 – Porytowe Wzgórze i rez. Jastkowice w PK Lasy 

Janowskie, leg. J. Romaszewska-Sałata, A. Wołczańska (LBLM); C9 – rez. Nart 

i nad Świerszczem w RPN, leg. J. Romaszewska-Sałata); E3 – Puławy (MICZYŃSKA 

1966), Mielnik (ROMASZEWSKA-SAŁATA, MUŁENKO 1983!, LBLM), Derło (DANIL- 

KIEWICZ 1987/1990b!, LBLM); E4 – Wandzin k. Lublina, leg. B. Sałata (LBLM), 

Tworyczów k. Szczebrzeszyna, leg. T. Bartnik (LBLM); F3 – BPN (MUŁENKO, CHLE- 

BICKI 1992!, LBLM; MUŁENKO 1994, 1996); G1 – Kudowa (STARMACHOWA, KUĆ- 

MIERZ 1967!, KRA-AR), Stronie k. Bystrzycy Kłodzkiej, leg. H. Sydow (KRA-F); 

H1 – Mszana Dolna, Lubogoszcz (KUĆMIERZ 1969!, KRA-AR); I1 – Iwonicz Zdrój, 

Nowa Wieś k. Dukli, leg. A. Wołczańska (LBLM); 

na S. scopolii Hoppe: H1 – Wąwóz Sobczański w PPN (KUĆMIERZ 1976a!, 1976b, 

1977, KRA-AR); I1 – Nowa Wieś k. Dukli, leg. A. Wołczańska (LBLM); 

na S. umbrosa Dumort. [= S. alata Gilib.]: B4 – Wróblin k. Głogowa (SCHROETER 

1897); B5 – Pawłowice Małe k. Legnicy (SCHROETER 1897). 

Ramularia variabilis Fuckel 

Jahrb. Nassau. Ver. Naturk. 23: 361.1870 

Syn.: Oidium fusisporioides Fuckel f. scrophulariacearum Fuckel, Fungi rhen., fasc. 2, No 135.1863 

(nom. nud.); Ramularia variabilis Fuckel f. verbasci-thapsiformis Winter, in Kunze, Fungi sel. Exs. 

396 (nom nud.); Ovularia variabilis (Fuckel) Roumeguère et Rousseau, Fl. myc. Brux. p.274.1884; 

Cylindrospora variabilis (Fuckel) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 490.1897; Entylomella variabilis 

(Fuckel) Cif., Ann. mycol. 26: 17.1928; Ramularia digitalis-ambiguae Arx, Sydowia 3: 93.1949. 

92 


Exs. Na Digitalis purpurea: Krieger, F. saxon. 643; Sydow, Myc. germ. 348; na Verbascum blattaria: 

Saccardo, Myc. Veneta 1046; na V. lychnitis: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 6, No 288; na V. 

nigrum: Sydow, Myc. germ. 943; na V. thapsus: Thümen, Myc. univers. 98. 

Plamy na liściach okrągławe lub wielokątne, o średnicy 2-15 mm, zielonkawobrązowe, 

brązowe lub brązowoczarne, zwykle z fioletowobrązową obwódką. Zajmują 

powierzchnie ograniczone nerwami i niekiedy zlewają się ze sobą. Nalot widoczny 

na obu stronach liści. Trzonki konidialne 1-3-komórkowe, o wymiarach 16-74(- 

-92) x 2-3(-4,6) μm. Zarodniki konidialne 1-, rzadziej 2-komórkowe, elipsoidalne, 

podłużnie jajowate lub cylindryczne, o wymiarach 7-21(-26) x 2-4,6 μm, powstają 

w łańcuszkach (Ryc. 13b, c). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Verbascum L. i Digitalis 

L. 

na Digitalis grandiflora Mill.: H1 – Dolina Małej Łąki w TPN (MUŁENKO et al. 1995!, 

LBLM); 

na D. purpurea L.: E3 – Puławy (MICZYŃSKA 1966); E4 – Uniszowice k. Lublina, leg. 

B. Sałata (LBLM); 

na Digitalis sp.: A3 – ok. Szczecina (MADEJ 1974); 

na V. densiflorum Bertol. [= V. thapsiforme Schrad.]: A3 – Przelewice k. Szczecina 

(MADEJ 1969); B4 – Konotop k. Zielonej Góry (SCHROETER 1897; HELLWIG 1900), 

ok. Lubina (SCHROETER 1897); D1 – Gródek k. Hrubieszowa (DANILKIEWICZ 1987/ 

1990b!, LBLM); E5 – J. Perespilno (MUŁENKO 1988/1989!, LBLM); G1 – Bukowiec 

k. Jeleniej Góry (SCHROETER 1897); G2 – ok. Ząbkowic Śląskich (SCHROETER 

1897); 

na V. lychnitis L.: E4 – Bochotnica k. Kazimierza Dolnego, leg. B. Sałata (LBLM); 

na V. nigrum L.: C4 – Kraków, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); C5 – rez. Skowronno 

i Skorocice (ROMASZEWSKA-SAŁATA 1981), Pętkowice k. Bałtowa, leg. J. Romaszewska-Sałata 

(LBLM); C8 – Porytowe Wzgórze w PK Lasy Janowskie, leg. J. 

Romaszewska-Sałata (LBLM); E3 – Bronowice k. Puław (JANKOWSKA-BARBACKA 

1931), Sadkowice k. Solca n. Wisłą, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM), Jabłeczna, 

Neple (DANILKIEWICZ 1987/1990b!, LBLM); E4 – Mięćmierz, leg. J. Romaszewska-Sałata 

(LBLM), Bochotnica, leg. B. Sałata (LBLM), Lublin, leg. A. Ponieważ 

(LBLM); E5 – J. Płotycze (MUŁENKO 1988/1989!, LBLM); G2 – ok. Dzierżoniowa 

(SCHROETER 1897); I1 – Cergowa G. k. Dukli, Rymanów, leg. A. Wołczańska 

(LBLM), Roztoki, leg. R. Dulęba (LBLM); 

na V. phlomoides L.: B5 – ok. Namysłowa (SCHROETER 1897); C4 – Kraków, leg. J. 

Romaszewska-Sałata (LBLM); E3 – Lubartów i ok. (MOESZ 1920, 1922); E4 – Jankowa 

k. Opola Lubelskiego, leg. B. Sałata (LBLM); 

na V. phoeniceum L.: E5 – rez. Durne Bagno (MUŁENKO 1988/1989!, LBLM); 

na V. thapsus L.: G1 – ok. Nowej Rudy (SCHROETER 1897); 

na Verbascum sp.: B3 – Raciążek k. Ciechocinka (ROUPPERT 1911a!, KRAM-F); 

E3 – ok. Skierniewic (ZWEIGBAUMÓWNA 1925!, WAUF), Puławy (MICZYŃSKA 1966); 

H1 – Macelowa G. i Wysoka w PPN (KUĆMIERZ 1976b!, 1977, KRA-AR). 

93 


Ramularia obducens Thümen 

Hedwigia 20:56.1881 

Syn.: Cylindrospora obducens (Thümen) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 491.1897. 

Plamy na liściach bardzo drobne, trudno zauważalne, o średnicy 0,5 mm. Nalot 

widoczny na dolnej stronie liści. Trzonki konidialne 1- lub wielokomórkowe, o wymiarach 

21-54(-60) x 3-4,5 μm. Zarodniki konidialne elipsoidalne, jajowate, pałeczkowate 

lub cylindryczne, zwykle 1-, rzadziej 2-komórkowe, o wymiarach (9- 

-)10-26 x 3-6 μm, powstają w łańcuszkach (VIMBA 1970; BRANDENBURGER 1985). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Pedicularis palustris L.: B4 – ok. Zielonej Góry 

(SCHROETER 1897). 

Uwagi: SCHROETER (1897) podaje jeszcze R. obducens na Bartsia alpina L. – okaz 

nie zachował się, jednak ze względu na żywiciela dane te należy odnieść prawdopodobnie 

do Ramularia bartsiae Johanson. 

BRAUN (1998) wyróżnia dwie odmiany tego gatunku różniące długością trzonków. 

R. obducens var. obducens ma konidiofory o długości: 15-60 μm, a R. obducens var. 

filiformis (Lindroth) U. Braun [= R. filiformis Lindroth]: 50-100 μm. 

Ramularia veronicae Fuckel 

Jahrb. Nassau. Ver. Naturk. 23-24: 361.1870 

Syn.: Ovularia veronicae (Fuckel) Saccardo, F. ital., Tab. 974.1881; Ovularia veronicae var. microsticta 

Saccardo, Fungi ital., Tab. 974.1881; Oidium fusisporioides Fuckel, Fungi rhen., Fasc. 2, No 

135.1883; Ramularia veronicae Fautrey, Rev. mycol. 12: 125.1890; Ramularia veronicae-cymbalariae 

Killian, Bull. Soc. Mycol. Fr. 44: 319.1928; Ramularia veronicae-peduncularis Lobik, Bolez. Rast. 17: 

193.1928; Ramularia veronicae f. arvensis Gonzalez Fragoso, Mem. Acad. Cienc. Exact. Fis. Nat. Ser. 

2a, 6: 121.1927. 

Exs. na Veronica agrestis: Sydow, Myc. germ. 634; na V. persica: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 

9, No 431. 

Plamy na liściach okrągławe, o średnicy 3-6 mm, zielonobrązowawe lub brązowawe, 

otoczone czarną obwódką. Często zlewają się ze sobą i pokrywają znaczną 

część powierzchni liścia. Nalot białawy widoczny na obu stronach plam. Trzonki 

konidialne 1-3-komórkowe, o wymiarach 27-58 x 2,5 μm. Zarodniki konidialne 

elipsoidalne, podłużnie jajowate, rzadziej cylindryczne, 1-2-komórkowe, o wymiarach 

9-23 x 2,5-4,6 μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 13e). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Veronica L. 

na V. agrestis L.: B4 – Przyborów (SCHROETER 1897 jako Ovularia nivea (Unger) 

Schroeter); 

na V. arvensis L.: A1 – Kluki w SPN (ADAMSKA 2001); 

na V. officinalis L.: B4 – Borowiec k. Zielonej Góry (SCHROETER 1897 jako Ovularia 

nivea); B5 – Legnica (SCHROETER 1897 jako Ovularia nivea); 

94 


na V. persica Poir [= V. tournefortii Gmel.]: B5 – Oława (SCHROETER 1897 jako Ovularia 

nivea); E4 – Bochotnica k. Kazimierza Dolnego, leg. J. Romaszewska-Sałata 

(LBLM), Lublin, leg. A. Ponieważ (LBLM); G2 – ok. Niemczy, Brachów k. Jawora 

(SCHROETER 1897 jako Ovularia nivea); 

na V. polita Fr.: B5 – ok. Wrocławia (SCHROETER 1897 jako Ovularia nivea); 

na V. teucrium L. [= V. austriaca L. subsp. teucrium (L.) D.A. Webb]: B5 – Zawiszyce 

k. Głubczyc (SCHROETER 1897 jako Ovularia nivea); H1 – Zakopane (SAŁATA 

et al. 1993!, LBLM); 

na V. urticifolia Jacq. [= V. urticaefolia Jacq.]: H1 – Kraków (NAMYSŁOWSKI 1906, 

1914). 

Uwagi: Ramularia veronicae była jeszcze błędnie podawana z następujących stanowisk: 

na Veronica chamaedrys L. z Kosmowa (DANILKIEWICZ 1987/1990b) – jest to Ramularia 

coccinea; z rezerwatu Jezioro Długie (MUŁENKO 1988/1989) – jest to Ramularia 

chamedryos; 

na Veronica polita Fr. ze Sromowiec Wyżnych (KUĆMIERZ 1976b, 1977) – jest to Discogleum 

veronicae (Libert) Petrak. 

Ovularia nivea (Unger) Schroeter [= Cylindrospora nivea Unger] jest synonimem 

Ramularia becabungae Fautrey (BRAUN 1998). Jednakże SCHROETER (1897) podając 

opis gatunku, a także pozostałe synonimy [= Ramularia veronicae Fuckel, 

Ovularia veronicae Saccardo] charakteryzował najprawdopodobniej Ramularia veronicae 

Fuckel. Brak okazów do weryfikacji, lecz ze względu na żywicieli można 

przypuszczać, że są tu połączone dwa gatunki: R. veronicae Fuckel i R. chamedryos 

(Lindroth) Gennerbeck. Według BRAUNA (1998) R. chamedryos występuje tylko 

na Veronica chamaedrys, na którym to żywicielu nie notowano dotąd R. veronicae. 

To pozwoliło rozdzielić oba gatunki i dane SCHROETERA (1897) zostały uwzględnione 

w wykazie rozmieszczenia R. veronicae w Polsce. 

NA PLANTAGINACEAE 


1. Plamy na liściach słabo widoczne, szarawe lub brązowawe, bez obwódki, 

powierzchnia zarodników kolczasta (SEM); na Plantago lanceolata i P. media 

.......................................................................................................... R. rhabdospora 

1* Plamy na liściach okrągławe lub eliptyczne, zwykle otoczone wyraźną 

fioletowoczarną obwódką, powierzchnia zarodników brodawkowata (SEM); 

na Plantago major i P. media. ........................................................... R. plantaginis 

95 


Ramularia rhabdospora (Berkeley et Broome) Nannfeldt 

in Lundell et Nannfeldt, Fungi exs. suec., Fasc. 39-40, Sched.: 32.1950 

Syn.: Cylindrosporium rhabdosporum Berkeley et Broome, Ann. Mag. Nat. Hist., 4 Ser., 15: 34.1875; 

Ramularia plantaginis Peck, Ann. Rep. N.Y. State Mus. 32: 43.1882; Ramularia peckii Saccardo et 

Sydow, Syll. Fung. 14: 1065.1899; Ramularia plantaginea Saccardo et Berlese, Atti Inst. Venet. 6 Ser. 

3: 735.1885; Cylindrospora plantaginea (Saccardo et Berlese) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 

492.1897; Ramularia lanceolata Dearness et House, Bull. New York State Mus. 197: 34.1918. 

Exs. na Plantago lanceolata: Sydow, Myc. germ. 3391. 

Plamy na liściach słabo widoczne, początkowo szarozielone, później brązowawe, 

nieregularne lub eliptyczne, o wymiarach 2-5 mm, niekiedy zlewają się ze sobą 

i zajmują duże powierzchnie. Nalot widoczny po obu stronach lisci, wyraźniejszy 

po stronie dolnej. Trzonki konidialne 1-3-komórkowe, o wymiarach (11-) 27-46 x 

(2,5-) 3,4-4,6 μm. Zarodniki konidialne cylindryczne lub podłużnie jajowate, zwykle 

2- lub 1-, 3-4-komórkowe, o wymiarach 16-40 x 2,5-4,6 μm, powstają w łańcuszkach. 

Powierzchnia konidiów (oglądana w mikroskopie skaningowym) jest wyraźnie 

kolczasta (BRAUN 1998). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Plantago L. 

na P. lanceolata L.: A1 – Kluki w SPN (ADAMSKA 2001 jako R. plantaginis Ell. et 

G. Martin); A3 – Szczecin i ok. (MADEJ 1963, 1974); B1 – Anieliny (MICHALSKI 

1982/1986); B5 – Bogdanowice k. Głubczyc (SCHROETER 1897); E1 – Koniczynka k. 

Torunia, leg. J. Mikołajska (WA); E3 – Drohiczyn, Mielnik (ROMASZEWSKA-SAŁA- 

TA, MUŁENKO 1983!, LBLM), Porosiuki (DANILKIEWICZ 1987a), Woroblin k. Terespola 

(DANILKIEWICZ 1987b/1990!, LBLM); E5 – J. Długie, J. Głębokie (MUŁENKO 

1988/1989!, LBLM); 

Ramularia plantaginis Ellis et G. Martin 

Amer. Natur. 16:1003.1882 

Syn.: Ramularia kriegeriana Bresadola, Hedwigia 39:328.1900. 

Exs. na Plantago major: Krieger, F. saxon. 1630; Sydow, Myc. germ. 3392. 

Plamy na liściach okrągławe lub eliptyczne, o wymiarach 2-7 mm, brązowawe, 

brązowoczarne lub zielonkawobrązowawe, zwykle wokół nich tworzy się ciemna 

fioletowo-czarna obwódka. Trzonki konidialne 1-7(-10)-komórkowe, o wymiarach 

30-140 x 2,3-2,5 μm. Zarodniki konidialne cylindryczne lub podłużnie jajowate, 

(1-)2-4-komorkowe, o wymiarach (13-)16-40 x 2,5-4,6 μm, powstają zwykle pojedynczo, 

rzadziej w łańcuszkach (Ryc. 13h). Powierzchnia konidiów brodawkowata 

(w mikroskopie skaningowym) (BRAUN 1998). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Plantago L. 

na P. major L.: A1 – Kluki, Gać w SPN (ADAMSKA 2001); A3 – Przelewice k. Szczecina 

(MADEJ 1969, 1974); C3 – Libiąż, leg. P. Grzegorzek (hb. Grz.); C4 – Ojców 

96 


(KUĆMIERZ 1971!, 1973, KRA-AR); D1 – Kosmów (DANILKIEWICZ 1987/1990b!, 

LBLM), Prehoryłe, leg. A. Zając (LBLM); E3 – Skierniewice (ZWEIGBAUMÓWNA 

1925), rez. Chmielinne k. Białej Podlaskiej (DANILKIEWICZ 1982/1986b!, LBLM), 

Mielnik (ROMASZEWSKA-SAŁATA, MUŁENKO 1983!, LBLM), Neple, Hanna (DANIL- 

KIEWICZ 1987/1990b), dolina środkowego Bugu (DANILKIEWICZ 1989); E4 – Kazimierz 

Dolny (KONOPACKA 1924); Grabówka k. Annopola, leg. B. Sałata (LBLM), 

Lublin, leg. I. Bobrowska (LBLM); E5 – J. Długie (MUŁENKO 1988/1989!, LBLM); 

G1 – Duszniki Zdrój (STARMACHOWA 1964!, KRAM-F); H1 – Mszana Dolna (KUĆ- 

MIERZ 1969!, KRA-F), Zakopane (SAŁATA et al. 1993!, LBLM), droga na Kalatówki 

w TPN (MUŁENKO et al.1995!, LBLM), Gródek w PPN (KUĆMIERZ 1976b!, 1977, 

KRA-AR); I1 – Rymanów, Iwonicz Zdrój, leg. A. Wołczańska (LBLM). 

Uwagi: ZWEIGBAUMÓWNA (1925) podaje jeszcze Ramularia plantaginis Ell. et Mart. 

na Plantago media L. ze Skierniewic. Na tym żywicielu mogą występować oba gatunki 

z rodzaju Ramularia. Okaz nie zachował się, nie ma możliwości weryfikacji, 

dlatego powyższe stanowisko nie zostało uwzględnione w wykazie rozmieszczenia. 

NA CAPRIFOLIACEAE 


Ramularia. 

Ramularia sambucina Saccardo 


Syn.: Ramularia sambucina Saccardo f. ebuli Saccardo, in Linh., Fungi hung., Cent. 3, No. 295.1884; 

Ramularia sambucina Saccardo f. santonensis Brunaud, Acta Soc. Linn. Bordeaux 44: 254.1890; Cylindrospora 

sambucina (Saccardo) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 488.1897; Ramularia glauca 

Ellis et Everthart, J. Mycol. 19: 222.1903; Septocylindrium sambucinum Saccardo, in herb. 

Exs. na Sambucus ebulus: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 6, No 289; Sydow, Myc. germ. 2793, 

3587; na S. nigra: Jaap, F. selec. exs. 549; Krieger, F. saxon. 250; Krypt. exs. 1487; Săvulescu, Herb. 

mycol. roman., fasc. 6, No 290. 

Plamy na liściach okrągławe lub eliptyczne, o wymiarach 5-15 x 5-10 mm, zielonkawe, 

zielonobrązowawe lub brązowawe z ciemniejszą obwódką. Później środek 

staje się białawy. Nalot widoczny na obu stronach liści, obfitszy na stronie dolnej. 

Trzonki konidialne 1-, rzadziej 2-komórkowe, o wymiarach (9-)16-42 x 2,5-4,6 μm. 

Zarodniki konidialne zwykle 2-, niekiedy 1- lub 3-komórkowe, cylindryczne, wrzecionowate 

lub elipsoidalne, o wymiarach 16-37 x (2,5-)3-7 μm, powstają w łańcuszkach 

(Ryc. 14a, b, Tablica Vd). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Sambucus L. 

97 




a – R. sambucina na (on) Sambucus nigra; b – R. sambucina na (on) Sambucus ebulus; c – R. adoxae 

na (on) Adoxa moschatellina; d – *R. valerianae na (on) Valeriana tripteris; e – R. valerianae na (on) 

Valeriana officinalis; f – R. tricheriae na (on) Knautia arvensis; g – *R. tricheriae na (on) Knautia arvensis; 

h – R. bosniaca na (on) Scabiosa ochroleuca 

98 


na S. ebulus L.: C9 – Biała Góra k. Tomaszowa Lubelskiego, leg. J. Romaszewska-Sałata, 

A. Wołczańska (LBLM); D1 – Gródek k. Hrubieszowa (DANILKIEWICZ 

1987/1990b!, LBLM); 

na S. nigra L.: A1 – Kluki w SPN (ADAMSKA 2001); A3 – Przelewice, Szczecin (MA- 

DEJ 1968, 1971, 1972, 1974); B4 – Głogów (SCHROETER 1897); D1 – Horyszów, 

leg. G. Górska (LBLM), Kosmów (DANILKIEWICZ 1987/1990b); E1 – Minikowo k. 

Bydgoszczy, leg. H. Mikołajczyk (WA), Łęgnowo, Bydgoszcz (MICHALSKI 1965); 

E2 – Różan (LAUBERT 1921); E3 – Gołąbki i Piastów k. Warszawy, leg. H. Mikołajczyk 

(WA), Skierniewice (ZWEIGBAUMÓWNA 1925), Puławy (KONOPACKA 1924); 

Lubartów (MOESZ 1920, 1926), Mielnik (ROMASZEWSKA-SAŁATA, MUŁENKO 1983!, 

LBLM), Janów Podlaski (DANILKIEWICZ 1987/1990b!, LBLM); E4 – Kazimierz 

Dolny (KONOPACKA 1924); F3 – Rudka, leg. W. Zastocka (LBLM); G2 – ok. Strzegomia 

(SCHROETER 1897); H1 – Zagórzany k. Krakowa (NAMYSŁOWSKI 1909, 1914), 

Sokolica w PPN, Czorsztyn (KUĆMIERZ 1976b!, 1977, KRA-AR); I1 – Rymanów, 

Zmysłówka, leg. A. Wołczańska (LBLM); 

na S. racemosa L.: D1 – Lipowiec k. Tyszowiec, leg. Z. Mróz (LBLM); G2 – ok. 

Ząbkowic Śląskich (SCHROETER 1897). 

Uwagi: Ramularia sambucina została podana błędnie z Jabłecznej nad Bugiem 

(DANILKIEWICZ 1987/1990b) – jest to Cercospora depazeoides (Desmazières) Saccardo. 

NA ADOXACEAE 


Ramularia. 

Ramularia adoxae Karsten 

Hedwigia 23:7.1884 

Syn.: Fusidium adoxae Rabenhorst, Bot. Zeitschr. 15: 430.1857; Cercosporella adoxae (Rabenhorst) 

Bommer et Rousseau, Fl. mycol. Brux. p.277.1884; Cylindrospora adoxae (Rabenhorst) Schroeter, 

Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 488.1897. 

Exs. na Adoxa moschatellina: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 6, No 291; Sydow, Myc. germ. 

1141, 2785. 

Plamy na liściach okrągławe, o średnicy 3-12 mm, początkowo słabo widoczne, 

zielonkawe, później zielonoszarawe lub zielonobrązowawe. Niekiedy wokół plam 

tworzy się ciemniejsza, cieniutka obwódka. Nalot widoczny na obu stronach liści, 

obfitszy na stronie dolnej. Trzonki konidialne 1-2-komórkowe, o wymiarach 

(6-)18-65 x 2,3-3(-4,6) μm. Zarodniki konidialne 2-4-komórkowe, wrzecionowate 

lub cylindryczne, o wymiarach 16-35 x (2,5-)3,4-4,6 μm, powstają w łańcuszkach 

(Ryc. 14c). 

99 


Żywiciele i rozmieszczenie: na Adoxa moschatellina L.: A3 – Lubiechów Dolny k. 

Cedyni, leg. H. Sydow (KRA-F); B4 – Brzeg Dolny k. Wołowa (SCHROETER 1897); 

B5 – Miłogoszcz k. Legnicy, Ratyń, Kąty Wrocławskie (SCHROETER 1897); C4 – D. 

Sąspowska w OPN (KUĆMIERZ 1971!, 1973, KRA-AR); E3 – Łęgi k. Terespola 

(DANILKIEWICZ 1987/1990b!, LBLM); E4 – Parchatka k. Puław, leg. J. Romaszewska-Sałata 

(LBLM); F3 – Rudka, leg. W. Zastocka (LBLM); G2 – Piskorzów k. 

Dzierżoniowa (SCHROETER 1897). 

NA VALERIANACEAE 


Ramularia. 

Ramularia valerianae (Spegazzini) Saccardo 


Syn.: Cylindrosporium valerianae Spegazzini, Michelia 1: 475.1879; Ramularia earnesii Dearness et 

House, N. Y. State Mus. Bull. 233-234: 39.1920; Ramularia besarabica Săvulescu et Sandu - Ville, 

Hedwigia 73:120.1933; Ramularia valerianae var. valerianae-montanae Săvulescu et Sandu - Ville, 

Hedwigia 73: 120.1933. 

Exs. na Valeriana montana: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 9, No 434; na V. officinalis: 

Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 9, No 433; Sydow, Myc. germ. 638, 3394. 

Plamy na liściach eliptyczne lub nieregularne, o wymiarach 5-7(-10) x 2-5 mm, brązowawe, 

zielonobrązowawe lub brązowoczarne. Nalot widoczny na obu stronach 


11-46 x 2,3-3,4(-4,6) μm. Zarodniki konidialne zwykle 2-, ale też 1- lub 3-4-komórkowe, 

cylindryczne, elipsoidalne lub podłużnie jajowate, o wymiarach 13-40 x 

(2,3-)2,5-5 μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 14e, Tablica VIa). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Valeriana L. 

* okazy sprawdzone o mniejszych zarodnikach (patrz uwagi) 

na V. officinalis L.: B2 – Węgierki k. Wrześni (HELLWIG 1897; DOMINIK 1936); C5 

– Radoszki k. Sandomierza, leg. B. Schönborn (LBLM); D1 – Zbereże (DANILKIE- 

WICZ 1987/1990b!, LBLM), Kosmów, Stulno (DANILKIEWICZ 1987/1990b); E3 – Janów 

Podlaski (DANILKIEWICZ 1987/1990b); E5 – J. Długie, *J. Bikcze, *J. Długie 

(MUŁENKO 1988/1989!, LBLM); F3 – BPN (MUŁENKO 1994); H1 – Czorsztyn (KUĆ- 

MIERZ 1976b!, 1977, KRA-AR); 

na V. sambucifolia J. C. Mikan [= V. officinalis L. subsp. sambucifolia (Mikan) 

Čelak]: C8 – Porytowe Wzgórze w PK Lasy Janowskie, leg. J. Romaszewska-Sałata 

(LBLM); H1 – *Gęsia Szyja w TPN (MUŁENKO et al. 1995!, LBLM); I1 – *Nowa 

Wieś k. Dukli, leg. A. Wołczańska (LBLM); 

na V. simplicifolia Kabath [= V. dioica L. subsp. simplicifolia (Reichenb.) Nyman]: 

H1 – *Zakopane (SAŁATA et al. 1993!, LBLM); 

100 


na V. tripteris L.: H1 – *D. Małej Łąki w TPN (MUŁENKO et al. 1995!, LBLM), *Hałuszowa 

nad Krośnicą (KUĆMIERZ 1976b!, 1977, KRA-AR). 

Uwagi: Ramularia valerianae była jeszcze podawana na Valeriana sambucifolia 

z Czorsztyna (KUĆMIERZ 1976b, 1977), żywicielem jest V. officinalis L. 

Wśród sprawdzonych materiałów zielnikowych były też okazy o cechach innych niż 

te podane przy opisie gatunku. 

Plamy na liściach wielokątne lub eliptyczne, przeważnie o średnicy 2-4(-5) mm, 

brązowoczarne lub zielonobrązowawe, później środek białawy. Nalot widoczny na 


o wymiarach 6-42 x 2,3-3,4 μm. Zarodniki konidialne cylindryczne lub elipsoidalne, 

zwykle 2-, rzadziej 1-, 3-komórkowe, o wymiarach 11-30 x 1,5-2,5 μm, powstają 

w łańcuszkach (Ryc. 14d, Tablica VIb). Zdjęcia zarodników z obu grup wykonane 

za pomocą mikroskopu skaningowego wykazują istotne różnice w urzeźbieniu ich 

powierzchni. Zarodniki typowe (o wymiarach podanych przy opisie gatunku) są 

wyraźnie brodawkowate (Tablica IIf), natomiast powierzchnia zarodników drugiej 

grupy (mniejszych) jest gładka (Tablica IIe). Dane te, choć inne niż typowe, mieszczą 

się w charakterystyce gatunku przedstawionej przez BRAUNA (1998), który podaje, 

że wymiary konidiów są następujące: (8-)10-50 x (1,5-)2-5,5(-7) μm, a ich 

powierzchnia jest gładka lub szorstka. Na podstawie dotychczasowych danych 

trudno na razie wnioskować, czy są to dwa różne taksony. Będzie to przedmiotem 

dalszych badań. 

NA DIPSACACEAE 


1. Długość zarodników konidialnych waha się w granicach 11-30 μm .................. 2 

1* Długośc zarodników konidialnych waha się w granicach 6-17(-20) μm ........... 3 

2. Na Succisa .............................................................................................. R. succisae 

2* Na Dipsacus .......................................................................................... R. silvestris 

3. Na Knautia ............................................................................................ R. tricheriae 

3* Na Scabiosa .......................................................................................... R. bosniaca 

Ramularia succisae Saccardo 


Exs. na Succisa pratensis: Krieger, F. saxon. 640. 

Plamy na liściach wielokątne, w zarysie okrągławe, o średnicy 5-10 mm, brązowoczarne. 

Niekiedy zlewają się ze sobą i pokrywają znaczną część powierzchni liści. 

Nalot widoczny na obu stronach plam, obfitszy na stronie dolnej. Trzonki konidialne 

1-4(-5)-komórkowe, o wymiarach 13-42(-70) x 2,3-3,4 μm. Zarodniki konidialne 

zwykle 2-, rzadziej 1- lub 3-komórkowe, cylindryczne lub elipsoidalne, 

101 


o wymiarach 11-30 x 2,3-2,5(-3,4) μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 15a, Tablica 

IIIe). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Succisa pratensis Moench: D1 – rez. Brzeźno k. 

Chełma, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); E5 – J. Długie (MUŁENKO 1988/ 

1989!, LBLM). 

Ramularia silvestris Saccardo 


Syn.: Ramularia dipsaci Allescher, Ber. Bot. Verein. Landshut, 10: 181.1887; Cylindrospora silvestris 

(Saccardo) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 488.1897. 

Exs. na Dipsacus sylvestris: Sydow, Myc. germ. 742. 

Plamy na liściach wielokątne, w zarysie eliptyczne, o wymiarach 2-5 x 3-7 mm, 

szarawe lub szarobrązowe z fioletową obwódką. Pokrywają powierzchnie ograniczone 

nerwami i niekiedy zlewają się ze sobą. Nalot widoczny na górnej stronie 

liści. Trzonki konidialne 1-komórkowe, o wymiarach 6-23 x 2,5-3,4 μm. Zarodniki 

konidialne 1-2-komórkowe, cylindryczne lub elipsoidalne, o wymiarach 11-35 x 2- 

-2,5(-3,4) μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 15b). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Dipsacus L. 

na D. sativus (L.) Honck. [= D. fullonum L.]: B5 – Kąty Wrocławskie k. Środy 

Śląskiej (SCHROETER 1897); 

na D. sylvestris Huds.: E4 – Wzgórza Kazimierskie k. Puław (JANKOWSKA-BARBACKA 

1931); H1 – Sromowce Wyżnie, pod Macelową Górą w PPN (KUĆMIERZ 1976a!, b, 

1977, KRA-AR). 

Ramularia tricheriae Lindroth 


Syn.: Ramularia succisae Saccardo var. knautiae Massalongo, Nuov. Giorn. Bot. Ital. 21: 169.1889; 

Ramularia knautiae (Massalongo) Bubák, Österr. Bot. Zeitschr. 53: 50.1903; Ovularia tricheriae 

Vestergren, Bot. Not. p.169.1899; Ramularia knautiae β arvensis Massalongo, Malpighia 20: 

169.1906. 

Exs. na Knautia arvensis: Krieger, F. saxon. 641. 

Plamy na liściach okrągławe, o średnicy 2-5 mm, fioletowoczarne, brązowofioletowe, 

później środek biały lub większe, o średnicy do 7 mm, brązowe, brązowozielone 

do brązowoczarnych, niekiedy z ciemniejszą, fioletowobrązową obwódką. Zwykle 


na obu stronach plam. Trzonki konidialne 1-3-komórkowe, o wymiarach 13-40(- 

-46) x 2,3-3,4 μm. Zarodniki konidialne cylindryczne, elipsoidalne lub podłużnie 

jajowate, zwykle 1-, rzadziej 2-komórkowe, o wymiarach 6-16(-20) x 2,3-2,5(-3) 

μm, powstają pojedynczo lub w łańcuszkach (Ryc. 14f). 

102 




a – R. succisae na (on) Succisa pratensis; b – R. silvestris na (on) Dipsacus sylvestris; c – R. macrospora 

na (on) Phyteuma spicatum; d – R. macrospora na (on) Campanula rapunculoides; e – R. macrospora 

na (on) Campanula persicifolia; f – R. crepidis na (on) Crepis mollis; g – R. mulgedii na (on) Mycelis 

muralis; h – R. lampsanae na (on) Lapsana communis 

103 


Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Knautia L. 

na Knautia arvensis (L.) J. M. Coult.: (* okazy sprawdzone o większych zarodnikach, 

patrz uwagi) A1 – Dołgie Duże, Czołpino w SPN (ADAMSKA et al. 1999; 

ADAMSKA 2001); C1 – Radomsko, leg. B. Bednarczyk (LBLM); C3 – Pogorzyce 

(STEC-ROUPPERTOWA 1939!, KRAM-F), Chrzanów, Libiąż, na W od Plazy Dolnej, 

leg. P. Grzegorzek (hb. Grz.); C4 – Pieskowa Skała w OPN (KUĆMIERZ 1971!, 1973, 

KRA-AR); C5 – rez. Skowronno k. Pińczowa (ROMASZEWSKA-SAŁATA 1981), rez. 

Biała Góra k. Pogwizdowa, rez. Skorocice k. Buska Zdroju, Opalone k. Klonowa, 

leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); C8 – Dwikozy k. Sandomierza, leg. J. Romaszewska-Sałata 

(LBLM); C9 – Biała Góra k. Tomaszowa Lubelskiego, leg. A. 

Wołczańska (LBLM); D1 – Jarosławiec, leg. G. Górska (LBLM), Tyszowce, leg. Z. 

Mróz (LBLM), Kąty k. Zamościa, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM), Kosmów, 

Kryłów k. Hrubieszowa, leg. A. Zając (LBLM), Stulno (DANILKIEWICZ 1987/1990b!, 

LBLM); E3 – Radom, leg. E. Kasińska (LBLM), Mielnik, Drohiczyn (ROMASZEW- 

SKA-SAŁATA, MUŁENKO 1983!, LBLM), Kąkolewnica, leg. A. Kośmider (LBLM), dolina 

środkowego Bugu (DANILKIEWICZ 1989); E4 – Lublin, leg. A. Ponieważ (LBLM), 

Kawęczyn k. Chodla, leg. G. Szychowska (LBLM), Grabówka k. Annopola, leg. B. 

Sałata (LBLM); E5 – *J. Długie, rez. Durne Bagno, J. Brzeziczno, J. Długie, J. 

Moszne, J. Świerszczów (MUŁENKO 1988/1989!, LBLM), J. Wytyczno, leg. B. Sałata 

(LBLM); G1 – Jakubowice (STARMACHOWA, KUĆMIERZ 1967!, KRA-AR); H1 

– *Mszana Dolna (KUĆMIERZ 1969!, KRA-AR), Łopata Polska (MICHALSKI 1959), 

Zakopane (SAŁATA et al. 1993!, LBLM); I1 – *Nowa Wieś k. Dukli, Rymanów, 

Cergowa G., Nowa Wieś k. Dukli, leg. A. Wołczańska (LBLM), Wawrzyce, Zimna 

Woda k. Jasła, leg. R. Dulęba (LBLM), Niegłowice k. Jasła (WODZICZKO 1911!, 

KRAM-F; NAMYSŁOWSKI 1914). 

Uwagi: Wśród zbadanych materiałów zielnikowych na Knautia arvensis były też 

okazy o większych zarodnikach konidialnych niż podano wyżej: (11-)13-21 x 2,5- 

-4,6 μm (Ryc. 14g). Dane te mieszczą się jednak w zakresie wymiarów przedstawionych 

przez przez BRAUNA (1998): 6-20 x 2-4 μm i BRANDENBURGERA (1985): 4,5- 

-27 x 1,5-6 μm. Na podstawie dotychczasowych obserwacji trudno jednoznacznie 

określić, czy są to dwa różne taksony. Zdjęcia zarodników z obu grup wykonane za 

pomocą mikroskopu skaningowego nie wykazują istotnych różnic w urzeźbieniu 

ich powierzchni (Tablica IIa, b). 

Ramularia bosniaca Bubák 

Österr. Bot. Zeitschr. 53: 49.1903 

Syn.: Ramularia scabiosae Rostrup ex Lind, Danish Fungi p.511.1913; Ramularia scabiosae Jaap, 

Ann. Mycol. 15: 122.1917; Ramularia jaapii Trotter, in Saccardo, Syll. Fung. 25: 730.1931; Ramularia 

scabiosae Pospelov, in herb. 

Exs. na Scabiosa ochroleuca: Săvulescu, Herb. mycol. roman. fasc. 13, No 636. 

104 


Plamy na liściach okrągławe, o średnicy 3-5(-10) mm, brazowoczarne lub brązowofioletowoczarne, 

niekiedy niekiedy ciemniejszą obwódką. Nalot widoczny na 

górnej stronie liści. Trzonki konidialne 2-3-komórkowe, o wymiarach; 13-70 x 

2,3-2,5 μm. Zarodniki konidialne 1-2-komórkowe, cylindryczne lub elipsoidalne, 

o wymiarach 9-17 x 2,3-2,5 μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 14h). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Scabiosa L. 

na Scabiosa ochroleuca L.: C5 – rez. Skorocice k. Buska Zdroju, leg. J. Romaszewska-Sałata 

(LBLM); D1 – Czumów k. Hrubieszowa, leg. A. Zając (LBLM); 

E3 – Mielnik (ROMASZEWSKA-SAŁATA, MUŁENKO 1983!, LBLM); E4 – Kazimierz 

Dolny, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM). 

Uwagi: Ramularia bosniaca Bub, była jeszcze podawana błędnie z Nepli (DANIL- 

KIEWICZ 1987/1990b) – jest to Septoria scabiosicola Desmazières. 

W cytowanym eksykacie Săvulescu szerokość zarodników jest nieco większa i wynosi: 

2,3-4 μm. 

NA CAMPANULACEAE 

Na przedstawicielach tej rodziny występuje w Polsce tylko jeden gatunek z rodaju 

Ramularia. 

Ramularia macrospora Fresenius 

Beitr. Mycol. 3: 88.1863 

Syn.: Scolecotrichum ochraceum Fuckel, F. Rhen. Suppl. fasc 7. No 2108. 1868; Ramularia prismatocarpi 

Oudemans, Ned. Kruitk. Arch. 2, Ser. 3: 155.1877; Cercospora phyteumatis Frank, Krankh. 

Pflanzen, 1. Aufl.: 601-602.1880; Ramularia macrospora Fresenius var. campanulae Saccardo, Fungi 

ital., Tab. 1003.1881; Ramularia phyteumatis Saccardo et Winter, Michelia 2: 548.1882; Bostrichonema 

ochracea (Fuckel) Saccardo, Syll. Fung. 4: 186.1886; Ramularia macrospora Fresenius var. 

campanulae-trachelii Saccardo, Syll. Fung. 4: 211.1886; Cercosporella phyteumatis (Frank) Saccardo 

Syll. Fung. 10: 565.1892; Cylindrospora macrospora (Fresenius) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 

2: 490.1897; Cylindrospora phyteumatis (Saccardo et Winter) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 

489.1897; Ramularia phyteumatis Saccardo et Winter f. phyteumatis - orbicularis Allescher, Hedwigia 

34: 282.1895; Ramularia macrospora Fresenius var. major Lindroth, Acta Soc. Fauna Fl. Fenn. 23, 

3: 37.1902; Ramularia campanulae-rotundifoliae Lindroth, Acta Soc. Fauna Fl. Fenn. 26, 5: 39.1904; 

Ramularia campanulae-persicifoliae Eliasson, Sv. Bot. Tidskr. 9: 412.1915; Ramularia macrospora 

Fresen var. adenophorae Ziling, Acta Inst. Bot. Akad. Sci. USSR, ser. 2, 3: 696.1936; Ramularia 

adenophorae Moesz, Bot. Közlem. 35:67.1938; Ramularia rapunculoides Nannfeldt, in Lundell et 

Nanfeldt, F. exs. suec., fasc. 39-40, Schedae p. 31.1950; Ramularia ochracea (Fuckel) U. Braun, Nova 

Hedwigia 53: 301.1991. 

Exs. na Campanula persicifolia: Krieger, F. saxon. 1540; na C. rapunculoides: Krieger F. saxon. 638; 

Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 4, No 184; Sydow, Myc. germ. 637; na C. trachelium: Krieger, 

F. saxon. 1541; na Phyteuma orbiculare: Sydow, Myc. germ. 739; na Ph. spicata: Krieger, F. saxon. 446; 

Krypt. exs. 1493; Sydow, Myc. germ. 541, 740. 

105 


Plamy na liściach zwykle okrągławe, rzadziej eliptyczne lub wielokątne, o średnicy: 

3-15(-20) mm, początkowo zielonkawe, brązowawe lub brązowoczarne, później 

środek jasnożółtawy z ciemną zielono-brązowo-czarną obwódką. Niekiedy wokół 

plam liść przebarwia się na żółto. Nalot widoczny na dolnej stronie plam, zwykle 

zajmuje powierzchnie ograniczone nerwami. Trzonki konidialne 1-3-komórkowe, 

o wymiarach 16-80 x (2,5-)3,4-4,6 μm. Zarodniki konidialne cylindryczne lub elipsoidalne, 

2-4-, rzadziej 1-komórkowe, o wymiarach (11-)16-40 x 3,4-6 μm, powstają 

pojedynczno (Ryc. 15c, d, e). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Campanula L. i Phyteuma 

L. 

na C. glomerata L.: E5 – J. Długie, leg. W. Mułenko (LBLM); 

na C. medium L.: A3 – ok. Szczecina (MADEJ 1974); 

na C. persicifolia L.: C4 – Murownia - Prądnik Korzkiewski w OPN (KUĆMIERZ 

1971!, 1973, KRA-AR); E5 – J. Długie (MUŁENKO 1988/1989!, LBLM); H1 – Zakopane 

(SAŁATA et al. 1993!, LBLM); 

na C. polymorpha Witasek: H1 – Suchy Żleb w TPN (SAŁATA et al. 1984!, LBLM); 

na C. rapunculoides L.: A1 – Czołpino w SPN (ADAMSKA 2001); B1 – Nakło, Anieliny 

(MICHALSKI 1982/1986); B4 – Zielona Góra, ok. Trzebnicy (SCHROETER 1897); 

B5 – Dzierżysław k. Głubczyc (SCHROETER 1897); E4 – Kazimierz Dolny (KONO- 

PACKA 1924); G1 – Lubomin k. Kamiennej Góry, Zagórze Śląskie k. Wałbrzycha 

(SCHROETER 1897), Kudowa (STARMACHOWA, KUĆMIERZ 1967!, KRA-AR); G2 – ok. 

Strzegomia, ok. Ząbkowic Śląskich (SCHROETER 1897); H1 – Lubogoszcz k. Mszany 

Dolnej (KUĆMIERZ 1969!, KRA-AR – żywiciel oznaczony błędnie jako Campanula 

trachelium L.); Facimiech w PPN (KUĆMIERZ 1976b!, 1977, KRA-AR), Wąwóz 

Homole w Pieninach (KUĆMIERZ 1976b!, 1977, KRA-AR jako Ramularia phyteumatis 

na Phyteuma spicatum L.), rez. Białowodzka Góra k. Nowego Sącza, leg. D. 

Pancerz (LBLM); I1 – Rymanów, leg. A. Wołczańska (LBLM); 

na C. rotundifolia L.: H1 – Polana Chochołowska w TPN (KUĆMIERZ 1968!, KRA- 

-AR); 

na C. trachelium L.: B5 – Wrocław, ok. Środy Śląskiej (SCHROETER 1897), E4 – Kazimierz 

Dolny (KONOPACKA 1924); G1 – Kudowa (STARMACHOWA, KUĆMIERZ 1967!, 

KRA-AR); 

na Ph. orbiculare L.: G1 – ok. Dusznik Zdroju (SCHROETER 1897); H1 – Gródek 

w PPN (KUĆMIERZ 1976b!, 1977, KRA-AR); 

na Ph. spicatum L.: A4 Kartuzy (DOMINIK 1936); B4 – ok. Zielonej Góry (SCHRO- 

ETER 1897) Bodzewko (DOMINIK 1936); C4 – Ojców (KUĆMIERZ 1971!, 1973, KRA- 

-AR); C6 – Kielce (MOESZ 1926); C8 – Zabierzów k. Krakowa (WODZICZKO 1911!, 

KRAM-F); D1 – Cześniki k. Zamościa, leg. G. Górska (LBLM); E5 – J. Brzeziczno 

(MUŁENKO 1988/1989!); G1 – Janowice Wielkie k. Jeleniej Góry, Łomnica k. Wałbrzycha, 

ok. Nowej Rudy, Międzygórze i Śnieżnik k. Bystrzycy Kłodzkiej (SCHRO- 

ETER 1897), Kudowa (STARMACHOWA, KUĆMIERZ 1967!, KRA-AR); G2 – ok. Strzegomia, 

Bystrzyca Górna k. Świdnicy (SCHROETER 1897); H1 – Kraków (NAMYSŁOW- 

SKI 1914), Sikornik (WRÓBLEWSKI 1918!, KRAM-F), Krynica i ok. (STARMACHOWA 

106 


1966!, KRAM-F), Doliny w PPN (KUĆMIERZ 1976b!, 1977, KRA-AR), Zakopane, 

leg. A. Wołczańska (LBLM), D. Białego, D. Kościeliska, D. Małej Łąki, D. Olczyska, 

Hala Miętusia, Upłaz Kalacki, Igła w TPN (STARMACHOWA 1963!, KRAM-F; 

SAŁATA et al. 1984!, LBLM; leg. A. Wołczańska (LBLM); I1 – Gniewoszówka k. 

Rymanowa, Iwonicz Zdrój, Lipowica k. Dukli, leg. A. Wołczańska (LBLM). 

NA ASTERACEAE (COMPOSITAE) 


1. Na przedstawicielach podrodziny Liguliflorae ..................................................... 2 

1* Na przedstawicielach podrodziny Tubiflorae ...................................................... 4 

2. Zarodniki konidialne zwykle 1-2-komórkowe, o długości 7-33 μm ................... 3 

2* Zarodniki konidialne zwykle 2-4-komórkowe, dłuższe 11-46(-60) μm ............... 

.................................................................................................................... R. inaequale 

3. Na Crepis ................................................................................................. R. crepidis 

3* Na Lapsana ....................................................................................... R. lampsanae 

3** Na Mycelis i Lactuca ........................................................................... R. mulgedii 

4 (1*) Zarodniki konidialne powstają pojedynczo (bardzo rzadko w krótkich łańcuszkach 

........................................................................................................... 5 

4* Zarodniki konidialne powstają w łańcuszkach ....................................................7 

5. Zarodniki o szerokości (2,5-)3,4-4,6 μm; na Matricaria ................. R. matricariae 

5* Zarodniki o szerokości 4-10 μm ............................................................................6 

6. Zarodniki 1-komórkowe na Carduus ............................................... R. jubatskana 

6* Zarodniki 1, 2-komórkowe; na Gnaphalium .................................... R. gnaphalii 

6** Zarodniki 1-4-komórkowe; na Chrysanthemum i Leucanthemum ..................... 

........................................................................................................... R. bellunensis 

7. Szerokość zarodników konidialnych wynosi 2-2,5 μm ........................................ 8 

7* Zarodniki konidialne szersze 2,3-5,5 (-7) μm ..................................................... 9 

8. Na Aster ...................................................................................................... R. asteris 

8* Na Carduus i Cirsium ............................................................................ R. cynarae 

9. Zarodniki najczęściej 2-komórkowe, rzadziej 1, 3-4-komórkowe, o długości 

11-40 μm ................................................................................................................ 10 

9* Zarodniki 1, 2-komorkowe, o długości 6-25 μm ............................................... 11 

10. Na Tanacetum i Leucanthemum .......................................................... R. tanaceti 

10* Na Senecio ................................................................................................ R. filaris 

10** Na Adenostyles, Homogyne i Petasites ................................................. R. major 

10*** Na Centaurea .............................................................................. R. triboutiana 

11. Na Doronicum ..................................................................................... R. doronici 

11* Na Bidens ...................................................................................... R. concomitans 

11** Na Inula .......................................................................................... R. cupulariae 

107 


Ramularia inaequale (Preuss) U. Braun 

A monograph of Cercosporella, Ramularia and allied genera. vol. 2: 68.1998 

Syn.: Fusoma inaequale Preuss, Linnaea26: 706.”1853” 1855; Ramularia lineola Peck, Ann. Rep. 

N.Y. State Mus. 32: 43.1879; Ramularia taraxaci Karsten, Hedwigia 23: 7.1884; Ramularia lampsanae 

Desmazières f. taraxaci Saccardo, Atti Ist. Venet. 6 Ser. 2: 449.1884; Ramularia lampsanae f. 

sonchi-arvensis Roumeguère, F. gall. exs. 3388.1885; Ramularia thrinciae Saccardo et Berlese, Atti 

Ist. Venet. 6 Ser. 3: 735.1885; Ramularia taraxaci Karsten var. italica Massalongo, Nuov. Giorn. Bot. 

Ital. 21: 169.1889; Ramularia filaris Fresenius var. hieracii Bäumler, Verh. Zool.-Bot. Ges. Wien 41: 

673.1891; Ramularia picridis Fautrey et Roumeguère, Rev. mycol. 13: 133.1891; Cylindrospora taraxaci 

(Karsten) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 489. 1897; Ramularia hypochoeridis Magnus, Verh. 

Bot. Ver. Prov. Brandenburg 37: 83.1895; Ramularia picridicola Lindroth, Acta Soc. Fauna Fl. Fenn. 

23, 3: 39.1902; Ramularia picridis Fautrey et Roumeguère f. italica Massalongo, Atti Acc. Agric., Art. 

Comm. Verona, 4 Ser. 3: 70.1902; Ramularia conspicua Sydow, Ann. mycol. 1: 538.1903; Ramularia 

corcontica Bubák et Kabát, Sitzungsber. K. Böhm. Ges. Wiss. Prag 1903: 7.1903; Ramularia subalpina 

Bubák, Sitzungsber. K. Böhm. Ges. Wiss. Prag 1903: 19.1903; Ramularia taraxaci Karst. var. epiphylla 

Brosi et Cavara, F. paras., fasc. XV, no 362.1904; Ramularia montenegrina Bubák, Bull. Herb. Boiss., 

2. Ser., 6: 486.1906; Ramularia hamburgensis Lindau, in Lindau, in Rabenh., Krypt. Fl. 8: 528.1907; 

Ramularia helvetica Jaap et Lindau, in Lindau, in Rabenh., Krypt. Fl. 8: 527.1907; Ramularia hieracii 

(Bäumler) Jaap, Ann. mycol. 6:216.1908; Verh. Bot. Ver. Prov. Brand. 50: 36.1908; Ramularia 

scorzonerae Jaap, Ann. mycol. 6: 216.1908; Ramularia hieracii-umbellati Eliasson, Sv. Bot. Tidskr. 

9: 412.1915; Ramularia cichorii Dearness et House, N. Y. St. Mus. Bull. 188: 39.1916; Ramularia 

filarszkyana Moesz, Bot. Közlem. 22: 47.1924; Ramularia achyrophori-uniflori Baudyš et Picbauer, 

Prace Morav. Přir. Spol. 3, 2: 35.1926; Ramularia leontodontis Moesz, Bot. Közlem. 23: 121.1926; 

Ramularia sonchi Dominik, Spraw. Kom. Fizjogr. 70: 67.1936; Ramularia helminthiae Bremer et Petrak, 

Sydowia 1: 259.1947; Ramularia parva Greene, Trans. Wis. Acad. Sci.Art. Lett. 47: 115.1959; 

Entylomella hypochoeridis (Magnus) Ciferri, Omagiu lui Traian Săvulescu: 176.1959; Ramularia helminthiae 

Achundov, Nov. Sist. Niz. Rast. 20: 59.1983. 

Exs. na Picris hieracioides: Sydow, Myc. germ. 741; na Taraxacum officinale: Krieger, F. saxon. 1542. 

Plamy na liściach okrągławe, rzadziej eliptyczne, o średnicy 2-10 mm, zielonkawe, 

zielonobrązowawe, brązowawe lub brązowoczarne, otoczone zwykle ciemniejszą, 

purpurowofioletową obwódką, później środek staje się jaśniejszy. Nalot widoczny 

na obu stronach liści. Trzonki konidialne 1-3-komórkowe, o wymiarach 6-46 (-70) 

x (2-)2,3-4,6 μm. Zarodniki konidialne cylindryczne, elipsoidalne lub podłuznie 

jajowate, 1-4-komórkowe, o wymiarach 6-46 (-60) x (2-)2,3-2,5(-3,4) μm, powstają 

w łańcuszkach (Ryc. 16b, c, d). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzajów: Cichorium L., Hieracium 

L., Picris L., Sonchus L. i Taraxacum Zinn 

na Cichorium intybus L.: B1 – Poznań (DOMINIK 1936 jako R. lapsanae); B2 – Węgierki 

k. Wrześni (HELLWIG 1897; DOMINIK 1936); C9 – Brody k. Szczebrzeszyna, 

leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); D1 – Czumów k. Hrubieszowa, leg. J. Romaszewska-Sałata 

(LBLM); 

na Hieracium alpinum L.: H1 – Przełęcz Liliowe, Kasprowy Wierch, Beskid, Sucha 

Czuba, Przełęcz Goryczkowa nad Zakosy w TPN (SAŁATA et al. 1984!, LBLM; MU- 

ŁENKO et al. 1995!, LBLM); 

108 




a – R. tanaceti na (on) Tanacetum vulgare; b – R. inaequale na (on) Picris hieracioides; c – R. inaequale 

na (on) Hieracium lachenalii; d – R. inaequale na (on) Taraxacum officinale; e – R. matricariae na (on) 

Marticaria maritima subsp. inodora; f – R. gnaphalii na (on) Gnaphalium uliginosum; g – R. cupulariae 

na (on) Inula conyza; h – *R. cupulariae na (on) Inula brittanica 

109 


na H. lachenalii C.C. Gmel. [= H. vulgatum Fr. p.p.]: E4 – Kazimierz Dolny 

(KONOPACKA 1924); H1 – rez. Białowodzka G. k. Nowego Sącza, leg. D. Pancerz 

(LBLM); 

na H. laevigatum Wild.: A1 – Gardno w SPN (ADAMSKA 2001); 

na H. murorum L.: D1 – Hrubieszów, leg. A. Zając (LBLM); H1 – G. Parkowa k. 

Krynicy (STARMACHOWA 1966!, LBLM), D. Strążyska w TPN (SAŁATA et al. 1984); 

na H. pilosella L.: C4 – Góra Bliskie Lipówki w projektowanym Jurajskim Parku 

Narodowym (RUSZKIEWICZ 2000); 

na H. racemosum (Waldst. et Kit.) Willd.: E5 – J. Piaseczno (MUŁENKO 1988/1989!, 

LBLM - żywiciel błędnie oznaczony jako Hieracium umbellatum L.); H1 – rez. Białowodzka 

G. k. Nowego Sącza, leg. D. Pancerz (LBLM); Facimiech w PPN (KUĆ- 

MIERZ 1976a, 1976b, 1977); 

na H. sabaudum L. [= H. boreale Fr.]: A1 – SPN (brak dokładnego stanowiska) 

(ADAMSKA 2001); B4 – ok. Zielonej Góry (SCHROETER 1897); E5 – J. Brzeziczno 

(MUŁENKO 1988/1989!, LBLM - żywiciel błędnie oznaczony jako H. umbellatum 

L.); 

na H. umbellatum L.: E3 – Neple (DANILKIEWICZ 1987/1990b); 

na Hieracium sp.: H1 – D. Olczyska, Ścieżka nad Reglami, Polana Strążyska w TPN 

(MUŁENKO et al. 1995!, LBLM); 

na Picris hieracioides L.: A3 – Przelewice k. Szczecina (MADEJ 1969, 1974); C5 

– rez. Wały k. Racławic (ROMASZEWSKA-SAŁATA 1981!, LBLM); C8 – Kamień Łukawski 

k. Dwikoz, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); D1 – Gródek k. Hrubieszowa 

(DANILKIEWICZ 1987/1990b!, LBLM); E1 – Koniczynka k. Torunia, leg. J. 

Mikołajska (WA); E3 – Drohiczyn, leg. W. Mułenko (LBLM); 

na Sonchus arvensis L.: B2 – Chudzice k. Środy Wielkopolskiej (DOMINIK 1936); E1 

– Świecie (HENNINGS 1892; DOMINIK 1936 jako Ramularia filaris Fresenius); 

na Sonchus sp.: B1 – Poznań (DOMINIK 1936); 

na Taraxacum laevigatum (Willd.) DC.: E3 – Warszawa (ZWEIGBAUMÓWNA 1916); 

na T. officinale F. H. Wigg. [= T. officinale Weber]: A1 – Łeba, Karwia (MICHAL- 

SKI 1967), Gać, Kluki, Retowo, Czołpino, Gardno, Dołgie Duże w SPN (ADAMSKA 

et al. 1999; ADAMSKA 2001); A3 – Szczecin i ok. (MADEJ 1963, 1974); A4 – Sopot 

(MICHALSKI 1967); B1 – Trzciniec (MICHALSKI 1965); B2 – Węgierki k. Wrześni 

(HELLWIG 1897; DOMINIK 1936), Chudzice (DOMINIK 1936); B4 – ok. Zielonej Góry, 

Grębowice k. Głogowa (SCHROETER 1897); B5 – Rzeszotary k. Legnicy, Wrocław, 

ok. Oławy, Szydłowice k. Brzegu, Opole, ok. Głubczyc (SCHROETER 1897); C4 – 

Grodzisko w OPN (KUĆMIERZ 1971!, 1973, KRA-AR), Kraków – Łobzów, Czarna 

Wieś (NAMYSŁOWSKI 1906!, 1914, KRAM-F); C5 – rez. Grabowiec k. Bogucic, rez. 

Skorocice k. Buska Zdroju, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); C8 – rez. Jastkowice 

i Szklarnia w PK Lasy Janowskie, leg. J. Romaszewska-Sałata, A. Wołczańska 

(LBLM); Obrazów k. Sandomierza, leg. H. Śledzińska (LBLM), Łańcut, leg. R. 

Małkiewicz (LBLM), Mielec, leg. I. Świerczyńska (LBLM), Przemyśl, leg. E. Bereźniak 

(LBLM); C9 – rez. Bukowa G., Stawy Echo i ur. Florianka w RPN, leg. J. Romaszewska-Sałata 

(LBLM); D1 – Kosmów (DANILKIEWICZ 1987/1990b!, LBLM), 

110 


Czumów, Gródek, Kryłów, Hrubieszów, Ślipcze, leg. A. Zając (LBLM), Horyszów, 

Jarosławiec, leg. G. Górska (LBLM), Lipowiec, Tyszowce, leg. Z. Mróz (LBLM), 

Wolwinów, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); E1 – Pokrzywno k. Grudziądza 

(KOSSOBUDZKA 1936), Bydgoszcz (MICHALSKI 1965), Koniczynka k. Torunia, leg. 

J. Mikołajska, P. Myjak (WA); E3 – dolina Krzny (DANILKIEWICZ 1987a), Mielnik, 

Drohiczyn (ROMASZEWSKA-SAŁATA, MUŁENKO 1983!, LBLM), Derło, Janów Podlaski 

(DANILKIEWICZ 1987/1990b), dolina środkowego Bugu (DANILKIEWICZ 1989), 

Kąkolewnica k. Międzyrzeca Podlaskiego, leg. A. Kośmider (LBLM), Cyganówka k. 

Garwolina, leg. H. Maszkiewicz (LBLM), Skierniewice, Strobów (ZWEIGBAUMÓWNA 

1925), Radom, leg. E. Kasińska (LBLM); E4 – Parchatka k. Puław, Bochotnica k. 

Kazimierza Dolnego, Chruszczów k. Nałęczowa, Rudnik i Uniszowice k. Lublina, 

leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM), Nałęczów, leg. A. Kolibska (LBLM), Lublin, 

leg. I. Bobrowska, A. Ponieważ (LBLM); E5 – rez. Durne Bagno, J. Długie, J. Bikcze, 

J. Brudzieniec (MUŁENKO 1988/1989!, LBLM), Sobibór (DANILKIEWICZ 1987/ 

1990b, leg. W. Mułenko (LBLM), Rozpłucie, leg. W. Mułenko (LBLM); F3 – Rudka, 

leg. W. Zastocka (LBLM); G1 – Lubomin, Międzygórze (SCHROETER 1897); G2 

– Lubachów k. Świdnicy (SCHROETER 1897); H1 – Mszana Dolna (KUĆMIERZ 1969!, 

KRA-AR), Słotwiny k. Krynicy (STARMACHOWA 1966!, KRAM-F), ok. Żegiestowa 

Zdroju (MICHALSKI 1959), Nowy Sącz, leg. D. Pancerz (LBLM), Polana Burzana 

w PPN, Czorsztyn (KUĆMIERZ 1976b!, 1977, KRA-AR), Polana Chochołowska 

i D. Białego w TPN (KUĆMIERZ 1968; leg. W. Mułenko, A. Wołczańska (LBLM); I1 

– Rymanów, Nowa Wieś k. Dukli, leg. A. Wołczańska (LBLM); 

na Taraxacum sect. Vulgaria Dahlst.: H1 – Zakopane, Hotarz (SAŁATA et al. 1993!, 

LBLM), Grzybowiec, D. Białego, D. Bystrej, D. Jaworzynka, D. Strążyska w TPN 

(SAŁATA et al. 1984!, LBLM). 

Ramularia crepidis Ellis et Everhart 

J. mycol. 2:46.1886 

Syn.: Ramularia eximia Bubák, Sitzungsber. K. Böhm. Ges. Wiss. Prag. 12: 18.1903. 

Plamy na liściach okrągławe, o średnicy do 10 mm, brązowawe. Nalot widoczny na 


o wymiarach 9-28 x 2,5-4,6 μm. Zarodniki konidialne cylindryczne lub podłużnie 

elipsoidalne, 1-2-komórkowe, o wymiarach 16-33 x 2,5-3,4(-4) μm, powstają w łańcuszkach 

lub pojedynczo (Ryc. 15f). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Crepis mollis (Jacq.) Asch.: E5 – J. Długie (MUŁENKO 

1988/1989!, LBLM). 

111 


Ramularia lampsanae (Desmazières) Saccardo 


Syn.: Cylindrospora concentrica Greville, in Unger, Einfl. Bodens etc. p.222.1836; Oidium fusisporioides 

Fresenius var. lampsanae Desmazières, Pl. Crypt. 2134 cfr. Kickx Fl. Crypt. Flandr. 2: 298.1867; 

Cylindrosporium majus Oudemans, Arch. Néerl. 8: 392.1873; Ovularia inulae Saccardo var. lampsanae 

Bäumler, Verh. Zool.- Bot. Ges. Wien 50: 715.1888; Cylindrospora lampsanae (Desmazières) 

Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 489.1897. 

Exs. na Lapsana communis: Krieger, F. saxon. 637; Krypt. exs. 1492; Sydow, Myc. germ. 2988. 

Plamy na liściach wielokątne, nieregularne, zielonkawe, zielonobrązowawe lub 

zielonoczarne, często zajmują powierzchnie ograniczone nerwami o wymiarach 

2-10 x 2-7 mm i niekiedy zlewają się ze sobą. Nalot widoczny na obu stronach liści. 

Trzonki konidialne 1-3-komórkowe, o wymiarach 16-63 x 2,3-3,4(-4,6) μm. Zarodniki 

elipsoidalne, cylindryczne lub podłużnie jajowate, 1-2-komórkowe, o wymiarach 

9-21 x 2,3-2,5(-3,4) μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 15h). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Lapsana communis L.: A1 – Dołgie Małe w SPN 

(ADAMSKA 2001); A3 – Szczecin (MADEJ 1972, 1974); B1 – Poznań, Ludwikowo, 

Sieraków Kórnik (DOMINIK 1936), Borek, Samostrzel (MICHALSKI 1974), Zielonka, 

Owińska, leg. P. Grzegorzek (hb. Grz.); B2 – Węgierki k. Wrześni (HELLWIG 

1897; DOMINIK 1936); B4 – ok. Zielonej Góry, Iława, Przemków, Wodniki k. Góry 

(SCHROETER 1897); B5 – Krośnice k. Milicza, Brzeg Dolny k. Wołowa, Kąty Wrocławskie, 

Wrocław, ok. Strzelina, Otmuchów, Goszczowice k. Niemodlina, Otmęt, 

Dzierżysław, ok. Raciborza (SCHROETER 1897); C4 – Pieskowa Skała w PPN (KUĆ- 

MIERZ 1971!, 1973, KRA-AR), Kraków – Wola Justowska (WRÓBLEWSKI 1925); C9 

– Stawy Echo, ur. Florianka w RPN, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); D1 – Kosmów 

(DANILKIEWICZ 1987/1990b), rez. Bachus k. Chełma, leg. K. Jędrak (LBLM), 

Jarosławiec k. Zamościa, leg. G. Górska (LBLM), Lipowiec k. Tyszowiec, leg. Z. 

Mróz (LBLM); E2 – Myszyniec (LAUBERT 1921); E3 – Zwierzyniec k. Skierniewic 

(ZWEIGBAUMÓWNA 1925!, WAUf), Radom, leg. E. Kasińska (LBLM), Mielnik (RO- 

MASZEWSKA-SAŁATA, MUŁENKO 1983!, LBLM), Janów Podlaski, Neple, Jabłeczna 

(DANILKIEWICZ 1987/1990b!, LBLM), rez. Chmielinne k. Białej Podlaskiej (DA- 

NILKIEWICZ 1982/1986b!, LBLM), rez. Omelno k. Radzynia Podlaskiego (DANIL- 

KIEWICZ 1982/1984a); E4 – wąwozy k. Kazimierza Dolnego (KONOPACKA 1924), 

Chruszczów k. Nałęczowa, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); E5 – J. Brzeziczno 

(MUŁENKO 1988/1989!, LBLM); F3 – BPN (MUŁENKO, CHLEBICKI 1992!, LBLM; 

MUŁENKO 1994, 1996), Rudka, leg. W. Zastocka (LBLM); G1 – ok. Złotoryi, Lwówka 

Śląskiego i Kamiennej Góry, Bogatynia, Duszniki Zdrój (SCHROETER 1897); G2 

– ok. Świdnicy i Ząbkowic Śląskich (SCHROETER 1897); H1 – Zagórzany k. Krakowa 

(NAMYSŁOWSKI 1909!, 1914, KRAM-F), Mszana Dolna (KUĆMIERZ 1969!, KRA- 

-AR), G. Krzyżowa k. Krynicy (STARMACHOWA 1966!, KRAM-F), pod Macelową 

Górą w PPN (KUĆMIERZ 1976b!, 1977, KRA-AR), I1 – Rymanów, Iwonicz Zdrój, 


112 


Uwagi: Ramularia lampsanae (Desmazières) Saccardo była jeszcze podawana 

na Cichorium intybus L. z Poznania (DOMINIK 1936). Okaz zielnikowy nie zachował 

się, jednak ze względu na żywiciela prawidłowa nazwa tego grzyba powinna 

brzmieć Ramularia inaequale (Preuss) U. Braun. 

Jako synonimy dla tego gatunku są jeszcze podawane: Fusidium cylindricum Corda, 

Cylindrium cylindricum (Corda) Lindau i C. cordae Saccardo. Według BRAUNA 

(1998) są to saprotrofy identyczne z Fusidium griseum Link. 

Ramularia mulgedii (Bubák) Bubák 

Hedwigia 57:335.1916 

Syn.: Ramularia lampsanae (Desmazières) Saccardo var. lactucae Jaap, Verh. Bot. Ver. Prov. Brand. 

44: 137.1902; Ovularia mulgedii Bubák, Sitzungsber. K. Böhm. Ges. Wiss, 2. Kl., 1903: 17.1903; Ramularia 

lactucae (Jaap) Jaap, F. selec. exs. No 1905, Schedae 1905; in Lindau, Krypt. Fl. I, 8: 530.1907. 

Exs. na Mycelis muralis: Sydow, Myc. germ. 2987. 

Plamy na liściach nieregularne, wielokątne, zielonkawe, zielonobrązowawe lub 

brązowawe, pokrywają powierzchnie ograniczone nerwami o wymiarach 4-15 

x 4-10 mm i niekiedy zlewają się ze sobą. Nalot widoczny na dolnej stronie liści. 

Trzonki konidialne 1-3-komórkowe, o wymiarach 25-79 x 2,3-2,5 μm. Zarodniki 

konidialne 1-2-komórkowe, cylindryczne, podłużnie jajowate lub elipsoidalne, 

o wymiarach (5-)7-17 x 2,3-3,4 μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 15g). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Lactuca sativa L.: H1 – Krościenko (KUĆMIERZ 

1976a, b, 1977); na Mycelis muralis (L.) Dumort.: C9 – ur. Florianka w RPN, leg. 

J. Romaszewska-Sałata (LBLM); D1 – Jarosławiec k. Zamościa, leg. G. Górska 

(LBLM); E5 – rez. Durne Bagno (MUŁENKO 1988/1989!, LBLM); F3 – BPN (MU- 

ŁENKO, CHLEBICKI 1992!, LBLM; MUŁENKO 1994, 1996). 

Ramularia matricariae Antokolskaya 

in Bond., Mat. mikol. obsl. Rossii 6:10.1923; in Vasil. et Karak., Paraz. nesov. griby 1: 377.1937 

Syn.: Didymaria matricariae Sydow, Ann. Mycol. 19: 143.1921. 

Exs. na Matricaria maritima L. subsp. inodora: Siemaszko, F. bialow. exs. 91. 

Porażone liście brązowawe, pokryte z obu stron wyraźnym nalotem złóżonym 

z trzonków i zarodników konidialnych. Trzonki 1-2-komórkowe, o wymiarach 23- 

-37 x 2,5-4,6 μm. Zarodniki podłużnie jajowate lub cylindryczne 1-2-komórkowe, 

o wymiarach 13-30 x (2,5-) 3,4-4,6 μm, powstają pojedynczo i w łańcuszkach (Ryc. 

16e). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Matricaria martima L. subsp. inodora (L.) Dostál 

[= Tripleurospermum inodorum (L.) Sch. Bip., = Matricaria perforata Mérat]: F3 

– Puszcza Białowieska (SIEMASZKO 1923!, UW, WAUF – jako Ramularia anthemidis 

Hollós). 

113 


Ramularia jubatskana (Saccardo) U. Braun 

Nova Hedwigia 56:431.1993 

Syn.: Ovularia conspicua Fautrey et Lambotte, Rev. Mycol. 17: 169.1895 non Ramularia conspicua 

Sydow; Ovularia jubatskana Saccardo, Malpighia 10: 276.1896; Ovularia vossiana (ssp.) O. jubatskana 

Saccardo, Syll. Fung. 14: 1055.1899; Ovularia conspicua var. cardui Kabát et Bubák, Ber. nat.-med. 

Ver. Innsbruck 30: 34.1905-1906; Ovularia cardui (Kabát et Bubák) Petrak, Mycoth. carpath., fasc.2, 

No 27.1920; Ramularia cirsii-eriophori U. Braun, Internat. J. Mycol. Lichenol. 3, 2/3: 281.1988; Ovularia 

vossiana auct. p.p. 

Plamy na liściach okrągławe do kańciasto nieregularnych, czasem rozproszone, 

o wymiarach 1-10(-15) mm, początkowo jasnoszare, później żółtoochrowe lub brązowe, 

w końcu szarobiałe. Obwódka niewyraźna albo dość wąska, czasem z rozproszonym 

żółtym halo. Nalot widoczny na obu stronach liści. Trzonki konidialne 

1- lub wielokomórkowe, o wymiarach 20-80(-120) x (1,5-)2-6 μm. Zarodniki konidialne 

1-komórkowe, odwrotnie jajowate lub elipsoidalne, o wymiarach (8-)10-22 

x (3-)4-10 μm, powstają pojedynczo (BRAUN 1998). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Carduus personata (L.) Jacq.: H1 – Stare Kościeliska 

w TPN (SAŁATA et al. 1984 jako Ovularia vossiana). 

Uwagi: Ovularia vossiana (Thümen) Saccardo jest synonimem Phacellium vossianum 

(Thümen) U. Braun. Gatunek ten nie wystepuje na Carduus, dlatego ze 

względu na żywiciela dane te zaliczono do R. jubatskana (Saccardo) U. Braun. 

Ramularia gnaphalii (P. Sydow) Karakulin 

Paraz. nesov. griby 1:73.1937 

Syn.: Ovularia gnaphalii P. Sydow, Hedwigia 38: 140.1899; Ramularia kabatiana Bubák, Bot. Notis. 

1902: 170.1902; Ramularia filaris Fresenius var. latispora Fokin, Bot. Mat. Inst. Spor. Rast. Glav. 

Bot. Sada 4, 3: 39.1926; Ramularia gnaphalii (P. Sydow) Nannfeldt, F. exs. suec., fasc. 39-41, No 1974, 

Schedae p. 28.1950. 

Exs. na Gnaphalium sylvaticum: Krieger, F. saxon. 1935; Sydow, Myc. germ. 1192, 2984. 

Plamy na liściach słabo widoczne, okrągławe, o średnicy 2-5(-8) mm, brązowawe 

lub zielonobrązowawe. Nalot występuje na obu stronach liści. Trzonki konidialne 

2-3-komórkowe, o wymiarach 27-51 x 2,5 μm. Zarodniki konidialne jajowate lub 

elipsoidalne, zwykle 1-, rzadziej 2-komórkowe, o wymiarach 9-19 x 4,6-7 μm, powstają 

pojedynczo, bardzo rzadko w łańcuszkach (Ryc. 16f). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Gnaphalium L. 

na G. sylvaticum L. [= Omalotheca sylvatica (L.) Schultz Bip et F.W. Schultz]: E3 

– Zwierzyniec k. Skierniewic (ZWEIGBAUMÓWNA 1925!, WAUF); E5 – J. Perespilno 

(MUŁENKO 1988/1989!, LBLM); 

na G. uliginosum L. [= Filaginella uliginosa (L.) Opiz]: E3 – Neple, Pratulin (DA- 

NILKIEWICZ 1987/1990b!); Skierniewice (ZWEIGBAUMÓWNA 1925!, WAUF). 

114 


Ramularia bellunensis Spegazzini 


Plamy na liściach szarawe do ciemnobrązowych, niekiedy z ciemniejszą obwódką, 

nieregularne, o wymiarach 1-15 mm (czasem duże fragmenty lub prawie cały liść 

przebarwiony). Nalot widoczny na obu stronach plam. Trzonki konidialne 1-3-komórkowe, 

o wymiarach 20-90 x 3-6 μm. Zarodniki konidialne elipsoidalno-jajowate 

lub prawie cylindryczne, 1-4-komórkowe, o wymiarach 15-35 x 4-7 μm, powstają 

pojedynczo lub w krótkich łańcuszkach (BRAUN 1998). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzajów Chrysanthemum L. 

i Leucanthemum Miller 

na Chrysanthemum sp.: B4 – Strzegowa k. Ostrowa Wielkopolskiego (DOMINIK 

1936); 

na Leucanthemum vulgare Lam. [= Chrysanthemum leucanthemum L.]: A3 – Przelewice 

(MADEJ 1969, 1974). 

Uwagi: Gatunek ten jest podobny do R. tanaceti, różni się szerszymi konidiami 

najczęściej powstającymi pojedynczo (BRAUN 1998). 

Ramularia asteris (Phillips et Plowright) Bubák 

in Kabát et Bubák, F. imperfecti exiccati, fasc. VIII, no 388, Turnau, Tabor 1906 i Ann. Mycol. 6: 

27.1908 

Syn.: Fusidium asteris Phillips et Plowright, Grevillea 6: 23.1877; Ramularia rudbeckiae Peck, Ann. 

Rep. N.Y. State Mus. Nat. Hist. 34: 47.1881; Ramularia grindeliae Ellis et Kellerman, Bull. Torrey 

Bot. Club 11: 122.1884; Ramularia macrospora Fresenius var. asteris Trelease, Preliminary list of the 

parasitic fungi of Wisconsin: 13.1884; Ramularia filaris Fresenius var. astericola Saccardo Syll. Fung. 

4: 210.1886; Ramularia asteris-tripolii Jaap, Ver. Bot. Verh. Prov. Brand. 1: 48.1908; Ramularia asteris 

(Trelease) Bartholomew, F. Columbiani 3472.1911; Ramularia heteropappi Annaliev, Nov. Sist. Niz. 

Rast. 18: 58.1981; Ramularia serotina var. stomaticola U. Braun, Nova Hedwigia 58: 199.1994. 

Exs. na Aster tripolium: Sydow, Myc. germ. 2786. 

Plamy na liściach okrągławe lub eliptyczne, o średnicy 3-7 mm, brązowe lub brązowoczarne, 

później środek białawy. Niekiedy zlewają się ze sobą i pokrywają 

znaczną część powierzchni liścia. Nalot widoczny na obu stronach plam. Trzonki 

konidialne 1-3-komórkowe, o wymiarach 11-56 x 2,3-3,4 μm. Zarodniki konidialne 

zwykle 2-, rzadziej 1-komórkowe, cylindryczne, o wymiarach 25-35 x 2,3-2,5 μm, 

powstają w łańcuszkach (Ryc. 17a). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Aster amellus L.: C5 – Biedrzychów k. Ożarowa 

(WOŁCZAŃSKA, SAŁATA 1992!, LBLM). 

115 




a – R. asteris na (on) Aster amellus; b – R. aromatica na (on) Acorus calamus; c – R. sparganii na (on) 

Sparganium emersum; d – R. coleosporii na (on) Coleosporium tussilaginis na (on) Senecio nemorensis 

Ramularia cynarae Saccardo em. U. Braun 

Michelia 1:536.1879; em. A monograph of Cercosporella, Ramularia and allied genera. vol. 2: 

101.1998 

Syn.: Ramularia cardui Karsten, Meddel. Soc. Fauna Fl. Fenn. 14: 109.1888; Ramularia cirsii Allescher 

Ber. Bayr. Bot. Ges. 2: 18.1892; Ramularia cardui Karsten var. personatae Allescher, Hedwigia 34: 

285.1895; Ramularia onopordii Massalongo, Comm. Acc. Sci. med. Nat. 1899: 28.1899; Ramularia jurineae 

Hollós, Ann. Mus. Nat. Hung. 5: 467.1907; Ramularia cirsii Allescher var. cirsii-arvensis Massalongo, 

Madonna Verona 2: 8.1908; Ramularia balcanica Bubák et Ranojevič, Ann. mycol. 8: 396.1910; 

Ramularia carthami Zaprometov, Bolez. Rast. 15, 3: 142.1926; Mat. po Mikofl. Sredn. Azii 1: 32.1926; 

Ramularia cousinae Vasjagina, in Švarcman et al., Fl. Spor. Rast. Kazachstana 8, 1: 459.1973. 

Plamy na liściach okrągławe lub eliptyczne, o średnicy 2-8 (-10) mm, brązowawe, 

brązowozielonkawe lub brązowoczarne, później środek białawy. Nalot widoczny 

na obu stronach liści. Trzonki konidialne 1-2(-3)-komórkowe, o wymiarach 

(11-)16-46 x 2-2,5(-3,4) μm. Zarodniki konidialne cylindryczne, podłużnie jajowate 

lub podłużnie elipsoidalne, 1-2-komórkowe, o wymiarach 9-30 x 2-2,5 μm, 

powstają w łańcuszkach (Ryc. 18g, h). 

116 




a – R. triboutiana na (on) Centaurea scabiosa; b – R. filaris na (on) Senecio subalpinus; c – R. filaris 

na (on) Senecio paludosus; d – R. major na (on) Homogyne alpina; e – R. major na (on) Adenostyles 

alliariae; f - R. major na (on) Petasites sp.; g – R. cynarae na (on) Carduus acanthoides; h – R. cynarae 

na (on) Cirsium arvense 

117 


Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Carduus L. i Cirsium 

Mill. 

na Carduus acanthoides L.: D1 – Kryłów k. Hrubieszowa (DANILKIEWICZ 1987/ 

1990b!, LBLM); 

na C. crispus L.: B1 – Nakło (MICHALSKI 1982/1986); D1 – Mikulin k. Tyszowiec, 

leg. Z. Mróz (LBLM); E3 – Radom, leg. E. Kasińska (LBLM), Janów Podlaski (DA- 

NILKIEWICZ 1987/1990b!, LBLM); 

na Cirsum arvense (L.)Scop.: A1 – Dołgie Duże w SPN (ADAMSKA 2001); E3 – Janów 

Podlaski (DANILKIEWICZ 1987/1990b!, LBLM), dolina środkowego Bugu (DA- 

NILKIEWICZ 1989); E4 – Zagłoba k. Opola Lubelskiego, leg. G. Szychowska (LBLM); 

H1 – rez. Białowodzka Góra k. Nowego Sącza, leg. D. Pancerz (LBLM); I1 – Rymanów, 

leg. A. Wołczańska (LBLM); 

na Cirsium oleraceum (L.) Scop.: H1 – D. Małej Łąki w TPN (MUŁENKO et al. 1995!, 

LBLM). 

Ramularia tanaceti Lind 

Ann. mycol. 3:431.1905 

Syn.: Ramularia bubakiana Picbauer, Ann. mycol. 35: 147.1937. 

Exs.: na Tanacetum vulgare: Jaap, F. selec. exs. 673. 

Plamy okrągławe lub nieregularne o średnicy 3-7 mm znajdują się przeważnie na 

brzegach końcowych odcinków liści, często zlewają się ze sobą. Nalot widoczny na 

obu stronach plam. Trzonki konidialne 1-2-komórkowe, o wymiarach 13-40 x 2,5- 

-3,4 μm. Zarodniki konidialne cylindryczne, wrzecionowate lub podłużnie jajowate, 

zwykle 2-, rzadziej 1- lub 4-komórkowe, o wymiarach 16-35 x (2,5-)3,4-4,6 μm, 

powstają w łańcuszkach (Ryc. 16a). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzajów Leucanthemum Miller 

i Tanacetum L. 

na L. vulgare Lam. [= Chrysanthemum leucanthemum L.]: H1 – Kotlina Zakopiańska 

(SAŁATA et al. 1993); 

na T. vulgare L.: A1 – Gać w SPN (ADAMSKA 2001); B4 – ok. Konotop (HELLWIG 

1900); E5 – J. Bikcze (MUŁENKO 1988/1989), Rozpłucie, leg. W. Mułenko (LBLM). 

Ramularia filaris Fresenius 

118 

Beitr. Myk. 3:90.1863 

Syn.: Cylindrosporium senecionis Berkeley et Broome, Ann. Mag. Nat. Hist. 4, Ser. 17: 142.1876; 

Ramularia pruinosa Spegazzini, Dec. Mycol. Ital. n. 106.1880, et Michelia 2: 170.1880; Ramularia 

macrospora Fresenius var. senecionis Saccardo, Fungi ital., Tab. 1002.1881; Ramularia senecionis 

(Berkeley et Broome) Saccardo, Syll. Fung. 4: 210.1886; Ovularia senecionis (Berkeley et Broome) 

Massee, Brit. Fung. Fl. 3: 321.1893; Cylindrospora filaris (Fresenius) Schroeter Krypt. Fl. Schles., 

Pilze 2: 489.1897; Cylindrospora senecionis (Berkeley et Broome) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 

2: 489.1897; Ramularia chlorina Bresadola, Hedwigia 39: 328.1900; Ramularia senecionis var. carnio- 


lica Jaap, Ann. mycol. 6: 216.1908; Ramularia filaris Fresenius var. intermedia Savelli, Bull. Soc. Bot. 

Ital. 1918: 81.1918; Ramularia jacobeae Ranojevič, Ann. Univ. Grenoble 1918: 398.1918; Ramularia 

senecionis-platyphylli Siemaszko, Izvestija Kavkaz. Mus. Tiflis. 12: 7.1919; Ramularia coleosporii var. 

tournefortii Unamuno, Bol. Soc. Espan. Hist. Nat. 32: 168.1932. 

Exs. na Senecio cordatus: Allescher et Schnabl, F. bavar. 590; na S. fuchsii: Krieger, F. saxon. 1629; 

Rabenhorst - Pazschke, F. eur. extraeur. 4399; Sydow, Myc. germ. 346, 3194; na S. vernalis: Săvulescu, 

Herb. mycol. roman., fasc. 13, No 638. 

Plamy na liściach w zarysie okrągławe, o średnicy 2-8 mm, zielonobrązowawe, 

żółtobrązowawe lub czarnobrązowawe. Niekiedy zlewają się ze sobą i pokrywają 

znaczną część powierzchni liścia. Nalot widoczny na obu stronach plam. Trzonki 

konidialne 1-3-komórkowe, o wymiarach 25-53(-70) x 2,3-3,4 μm. Zarodniki konidialne 

zwykle cylindryczne, rzadziej podłużnie jajowate lub elipsoidalne, zwykle 

2-, rzadziej 1- lub 4-komórkowe, o wymiarach 11-35 x 2,5-4,6(-7) μm, powstają 

w łańcuszkach. (Ryc. 18b, c). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawiciealch rodzaju Senecio L. 

na S. congestus (R. Br.) DC. [= S. paluster (L.) DC.]: B1 – Nakło (MICHALSKI 

1982/1986); B4 – Konotop k. Zielonej Góry (SCHROETER 1897, HELLWIG 1899 jako 

R. macrospora); B5 – ok. Środy Śląskiej (SCHROETER 1897); E5 – J. Piaseczno (MU- 

ŁENKO 1988/1989!, LBLM); 

na S. jacobea L.: B4 – ok. Zielonej Góry (SCHROETER 1897); E3 – Mielnik (ROMA- 

SZEWSKA-SAŁATA, MUŁENKO 1983!, LBLM); 

na S. nemorensis L.: H1 – Stare Kościeliska w TPN (SAŁATA et al. 1984!, LBLM); 

na S. ovatus (P. Gaertn., B. Mey et Scherb.) Willd. [= S. fuchsii C.C. Gmel.]: H1 – 

ok. Żegiestowa Zdroju (MICHALSKI 1959); I1 – Cergowa Góra (FEŁENCZAK 1927); 

na S. paludosus L.: F3 – BPN (MUŁENKO, CHLEBICKI 1992!, LBLM; MUŁENKO 1994, 

1996); 

na S. subalpinus W. D. J. Koch: H1 – Babia Góra (SCHROETER 1897), Zakopane, 

Toporowa Cyrhla (SAŁATA et al. 1993!, LBLM), Małołączniak, Polana Starorobociańska, 

D. ku Dziurze, D. Białego, D. Chochołowska, D. Jaworzynka, D. Małej 

Łąki, D. Olczyska, D. Tomanowa, D. Bystrej, D. Strążyska, Sucha D., Droga pod 

Reglami, Stare Kościeliska i Włosienica w TPN (WRÓBLEWSKI 1925; STARMACHO- 

WA 1963; KUĆMIERZ 1968! KRA-AR; MUŁENKO et al. 1995!, LBLM; leg. W. Mułenko 

(LBLM); leg. B. Sałata (LBLM) 

na S. vernalis Waldst. et Kit.: E2 – Gucin k Ostrołęki (LAUBERT 1921); 

na Senecio vulgaris L. x vernalis Waldst. et Kit.: B4 – ok. Konotop (HELLWIG 

1900); 

na Senecio sp.: F1 – j. Mikołajskie k. Mrągowa (DURSKA 1974! UW) – żywiciel 

błędnie oznaczony jako S. paludosus L. 

Uwagi: Ramularia filaris była jeszcze podawana na Sonchus arvensis L. ze Świecia 

(HENNINGS 1892; DOMINIK 1936). Okaz nie zachował się, jednak ze względu na żywiciela 

jest to najprawdopodobniej Ramularia inaequale. 

119 


Na Senecio congestus była jeszcze podawana Ramularia cinerariae z okolic Konotop 

(HELLWIG 1899). W dostępnej literaturze nie ma takiej nazwy i te dane nie 

zostały uwzględnione. 

Ramularia filaris Fresenius jest gatunkiem dość zmiennym. Poza odmianą typową 

BRAUN (1992b, 1998) wyróżnia jeszcze var. carniolica o szerszych zarodnikach: 

(4-)5-8(-10) μm. 

Patrz uwagi przy Ramularia major. 

Ramularia major (Unger) U. Braun 

Nova Hedwigia 47, 3-4: 340.1988 

Syn.: Cylindrospora major Unger, Exanth. Pflanzen p. 168.1833; Fusidium petasitidis Passerini, in 

Thüm., Mycoth. Univ. 1473.1879; Ramularia cervina Spegazzini, Dec. Mycol. Ital. n. 107.1879; 

Ramularia variegata Ellis et Holway, Arth. Rep. Bot. Minnes. p.34.1886; Ramularia cervina var. petasitidis 

Bäumler, Verh. Zool.-Bot. Ges. Wien 50: 715.1888; Ramularia variegata var. petasitis-officinalis 

Allescher, Hedwigia 34: 285.1895; Cylindrospora cervina (Spegazzini) Schroeter, Krypt. Fl. 

Schles., Pilze 2: 488.1897; Ramularia variegata var. petasitis-tomentosae Karakulin, in Karak. et Lobik, 

Mat. mikol. obsl. Rossii 2: 82.1915; Ramularia petasitis (Bäumler) Jaap, F. sel. exs., No 796. 1916; 

Ramularia petasitis-tomentosae Săvulescu et Sandu-Ville, Hedwigia 73: 121.1933; Ramularia dacica 

Săvulescu et Hulea, Mem. Sect. Sci. Acad. Rom., Ser. 3, 15: 478.1940; Ramularia formosana Sawada, 

Bull. Govt. Agric. Exp. Stat. Formosa 86: 159.1943; Cylindrospora filaris (Fresenius) Schroeter Krypt. 

Fl. Schles., Pilze 2: 489.1897 p.p. 

Exs. na Adenostyles alliariae: Sydow, Myc. germ. 941; na Homogyne alpina: Allescher et Schnabl, F. 

bavar. 591; na Petasites hybridus: Sydow, Myc. germ. 347; na P. spurius: Săvulescu, Herb. mycol. roman., 

fasc. 9, No 435. 

Plamy na liściach wielokątne, w zarysie okrągławe, o średnicy (2-)5-15 mm, żółtozielonkawe, 

zielonoczarne do czarnobrązowych. Zwykle zajmują ograniczone nerwami 

powierzchnie i niekiedy zlewają się ze sobą. Nalot widoczny przeważnie na 

dolnej stronie plam, rzadziej na górnej. Trzonki konidialne 1-3(-4)-komórkowe, 

o wymiarach 27-76(-103) x 2-3,4 μm. Zarodniki konidialne cylindryczne, elipsoidalne 

lub podłużnie jajowate, zwykle 2-, rzadziej 1- 3-komórkowe, o wymiarach 

11-40 x 2,3-4,6 μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 18d, e, f, Tablica VId). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzajów: Adenostyles Cass., Homogyne 

Cass. i Petasites Mill. 

na A. alliariae (Gouan) A. Kern.: G1 – Karkonosze (SCHROETER 1897); H1 – Wysokie 

i Upłaz Kalacki w TPN (SAŁATA et al. 1984, leg. B. Sałata (LBLM); 

na H. alpina (L.) Cass.: G1 – Szrenica w Karkonoszach (SCHROETER 1897); H1 

– Zakopane (SAŁATA et al. 1993!, LBLM); 

na P. albus (L.) Gaertn.: H1 – Frycowa k. Nowego Sącza, leg. D. Pancerz (LBLM); 

na P. hybridus (L.) Gaertn., B. Mey. et Scherb. [= P. officinalis Moench]: E5 – J. 

Głębokie (MUŁENKO 1988/1989!, LBLM); H1 – D. Suchej Wody w TPN (MUŁENKO 

et al. 1995!, LBLM); 

120 


na P. kablikianus Tausch ex Bercht. [= P. kablikianus Tausch]: H1 – dolina Łonnego 

Potoku i Biała Skała w PPN (KUĆMIERZ 1976a, 1976b, 1977), D. Olczyska 

w TPN (SAŁATA et al. 1984!, LBLM); 

na P. spurius (Retz.) Rchb.: E3 – Trzcianka k. Garwolina, leg. H. Maszkiewicz 

(LBLM), Błotków, Bubel Stary (DANILKIEWICZ 1987/1990b!, LBLM). 

Uwagi: BRAUN (1998) zalicza Cylindrospora filaris do synonimów Ramularia filaris. 

Jednak biorąc pod uwagę żywicieli wymienianych przez SCHROETERA (1897): Petasites 

i Adenostyles, gatunek ten powinien być przynajmniej częściowo synonimem 

R. major. 

Ramularia triboutiana (Saccardo et Letendre) Nannfeldt 

in Lundell et Nannfeldt, Fungi exs. suec., fasc. 39-40, Schedae: 34.1950 

Syn.: Cercosporella triboutiana Saccardo et Letendre, Atti Ist. Veneta 6, Ser. 1: 1279.1883; Cercosporella 

centaureae Sydow et P. Sydow, Hedwigia 39: 131.1900; Ramularia centaureae Lindroth, Acta 

Soc. Fauna Fl. Fenn. 22, 3: 7.1902; Cercosporella triboutiana f. pratensis Gonzalez Fragoso, Trab. 

Mus. Nac. Cienc. Nat. Madrid, Ser. Bot. 9: 103.1916. 

Plamy na liściach okrągławe lub eliptyczne, o średnicy 3-5(-10) mm, szarobrązowe 

lub brązowoczarne. Nalot widoczny na obu stronach liści. Trzonki konidialne 

1-2(-3)-komórkowe, o wymiarach 15-57(-70) x 2,3-3,4 μm. Zarodniki konidialne 

cylindryczne lub podłużnie elipsoidalne, zwykle 2-, rzadziej 1- lub 3-komórkowe, 

o wymiarach 11-40 x (2-)2,3-3(-3,4) μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 18a). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Centaurea L. 

na C. jacea L.: C8 – Lasy Tuszowskie k. Babul, leg. W. Siemaszko (WAUF); 

na C. scabiosa L.: A1 – Kluki w SPN (ADAMSKA 2001); C9 – Biała Góra k. Tomaszowa 

Lubelskiego, Izbica, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); D1 – Kąty k. Zamościa, 

leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); E3 – Mielnik (ROMASZEWSKA-SAŁATA, 

MUŁENKO 1983!, LBLM); E4 – Bychawa, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM); I1 

– Rymanów, leg. A. Wołczańska (LBLM); 

na Centaurea sp.: C9 – ur. Maziarki w RPN, leg. J. Romaszewska-Sałata (LBLM). 

Uwagi: Na Centaurea scabiosa L. była jeszcze podawana Ramularia centaureae- 

-atropurpureae Bubák (WOŁCZAŃSKA 1995) – jest to R. triboutiana. 

Ramularia doronici Passerini et Thümen 

Myc. univ. No 1966. 1881 

Syn.: Ovularia doronici Saccardo, Michelia 2: 638.1882; Ramularia doronici (Saccardo) Lindau, in 

Rabenh. Krypt. Fl. 8: 517.1907; Ramularia doronici (Saccardo) Grove, J. Bot. 60: 175.1922. 

Plamy na liściach okrągławe lub kańciaste, o średnicy 1-20 μm, zielonkawe, żółtoochrowe, 

później brązowe, niekiedy otoczone wąską i ciemną obwódką. Nalot 

białawy widoczny na dolnej stronie liści. Trzonki konidialne proste, na końcach 

121 


ozgałęzione 1-komórkowe, o wymiarach 5-80 x 2-4,5 μm. Zarodniki konidialne 

cylindryczne, elipsoidalno - jajowate lub wrzecionowate, 1-2-komórkowe, o wymiarach 

4-25 x 2,5-5,5 μm, powstają w łańcuszkach (BRANDENBURGER 1985; BRAUN 

1998). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Doronicum pardalianches L.: B5 – Lipce k. Legnicy 

(SCHROETER 1897). 

Uwagi: Gatunek ten w literaturze jest zwykle podawany jako Ramularia doronici 

(Saccardo) Lindau lecz właściwa jego nazwa to R. doronici Passerini et Thümen 

(BRAUN 1988b). 

Ramularia concomitans Ellis et Holway 

J. Mycol. 4: 2.1888 

Syn.: Septocylindrium concomitans (Ellis et Holway) Halsted, in Seym. et Earle, Econ. Fungi 299.1893; 

Ramularia ivae Dearness et Bartholomew, in Dearn., Mycologia 21: 326.1929. 

Plamy na liściach jasnobrązowe, nieregularne lub kańciaste, o wymiarach 4-6 mm, 

otoczone ciemniejszą obwódką. Nalot widoczny na dolnej stronie lisci. Trzonki 

konidialne 1-komórkowe, o wymiarach; 17,2-19,6 x 2,4- 3,2 μm. Zarodniki konidialne 

elipsoidalne lub cylindryczne, lekko zakrzywione, 1-2-komórkowe, o wymiarach 

17,1-19,5(-22) x 3,7-4,4(-4,9) μm, powstają w łańcuszkach (RUSZKIEWICZ 

2000). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Bidens tripartita L.: C4 – rez. Parkowe w projektowanym 

Jurajskim Parku Narodowym (RUSZKIEWICZ 2000). 

Uwagi: Ramularia concomitans Ell. et Schw. na Bidens tripartita L. była jeszcze 

podawana z Woroblina nad Bugiem (DANILKIEWICZ 1987b/1990) – jest to ?Neoramularia 

bidentis Shin Hyeon-Dong et U. Braun. 

Ramularia cupulariae Passerini 

Hedwigia 15: 107.1876 

Syn.: Ovularia inulae Saccardo, Fungi ital., Tab. 971.1881 et Michelia 2: 547.1882; Ovularia inulae 

f. major Brunaud, Acta Soc. Linn. Bordeaux 1890:46.1890; Ramularia inulae-britannicae Allescher, 

Abh. Bot. Ver. Prov. Brand. 47: 98.1905; Ramularia inulae (Saccardo) Höhnel, in Kabát et Bubák, F. 

imp. exs. 389.1906; Ramularia codonocephali Annaliev, Nov. Sist. Niz. Rast. 15: 74.1978. 

Plamy na liściach okrągławe lub nieregularne, o średnicy 3-10 mm, zielonożółtawe, 

szare, zielonobrązowawe lub brązowawe, później stają się ciemnobrązowe i liście 

w tym miejscu zasychają. Nalot widoczny na obu stronach plam. Trzonki konidialne 

1-2(-3)-komórkowe, o wymiarach 16-46 x 2,3-3,4 μm. Zarodniki konidialne cylindryczne 

lub elipsoidalne 1-, rzadziej 2-komórkowe, o wymiarach 6-14 x 2,3-3,4 

μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 16g). 

122 


Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Inula L. 

* okazy sprawdzone o większych zarodnikach; patrz uwagi 

na I. brittanica L.: A3 – ok. Szczecina (LINDAU 1907), *Bielinek nad Odrą, leg. H. 

Sydow (KRA-F); E3 – *Skierniewice (ZWEIGBAUMÓWNA 1925!, WAUF), *Mielnik 

(ROMASZEWSKA-SAŁATA, MUŁENKO 1983!, LBLM), *Hanna (DANILKIEWICZ 1987/ 

1990b!, LBLM); 

na I. conyza DC.: G1 – Świny k. Bolkowa (SCHROETER 1897); H1 – rez. Skalskie 

w Małych Pieninach, Krościenko (KUĆMIERZ 1976a!, 1976b, 1977, KRA-AR). 

Uwagi: Wśród zbadanych materiałów zielnikowych sprawdzone okazy na Inula 

brittanica L. mają inne zarodniki niż podane przy opisie gatunku. Są one zwykle 

2-, rzadziej 1- lub 3-4-komórkowe, o wymiarach 11-33 x 2,5-4,6 μm (Ryc. 16h). 

BRAUN (1998) wyróżnia dwie odmiany tego gatunku: R. c. var. cupulariae i R. c. 

var. inulae-britannicae. Zarodniki konidialne u obu odmian są 1-2-komórkowe, 

powstają w łańcuszkach i mają jednakowe wymiary: (6-)8-26(-30) x 2-5,5 μm. Różnica 

uwidacznia się w długości trzonków konidialnych. R. cupulariae var. cupulariae 

ma trzonki stosunkowo krótkie: 5-30 x 2,5 μm, 1-2(-3)-komórkowe, natomiast 

trzonki R. cupulariae var. inulae-brittanicae są długie, nitkowate, wielokomórkowe, 

o wymiarach 20-100 x 2,5-5 μm. Trzonki sprawdzonych przeze mnie okazów na 

Inula brittanica mają najwyżej 46 μm długości, zarodniki są 1-4-komórkowe i nieco 

dłuższe niz podane przez BRAUNA (1998). 

Na przedstawicielach rodziny Asteraceae były jeszcze podawane następujące gatunki 

z rodzaju Ramularia: 

R. serratulae (Saccardo) Maia na Serratula tinctoria L. (MUŁENKO 1988/1989) – jest 

to R. macrospora Fresenius em. Karak. na Campanula glomerata L.; 

R. absinthii Laubert na Artemisia absinthium L. (LAUBERT 1921) – w świetle nowszych 

badań nazwa ta jest synonimem Passalora ferruginea (Fuckel) U. Braun et 

Crous [= Mycovellosiella ferruginea (Fuckel) Deighton] (CROUS, BRAUN 2003); 

R. sonchi-oleracei Fautrey na Sonchus oleraceus L. (MADEJ 1963, 1974) – w świetle 

nowszych badań gatunek ten należy odnieść do Spermosporina sonchi-oleracei 

(Fautrey) U. Braun (BRAUN 1998). 

NA AMARYLLIDACEAE 

Ramularia septata (Bonorden) Bubák 

Annals mycol. 14:350.1916 

Syn.: Cylindrosporium septatum Bonorden, Handb. allg. Mykol.: 35.1951; Septocylindrium bonordenii 

Saccardo, Michelia 1: 89.1877, nom. illeg.; Septocylindrium septatum (Bonorden) Pound, Am. Nat. 

23: 161.1889; Ramularia bonordenii (Saccardo) Höhnel, Mitteil. bot. Inst. tech. Hochsch. Wien 4, 3: 

104.1927, comb. illeg.; ?Septocylindrium septatum var. pancratii Saccardo, in Maire, Dumeé et Lutz, 

Bull. Soc. bot. Fr., Ser. 4, I: 199. 1901. 

123 


Plamy na liściach żółtawoochrowe do brązowych. Nalot szarobiały słabo widoczny 

na obu stronach liści. Trzonki konidialne 1-komórkowe, o wymiarach 5-20 x 3-5 

μm. Zarodniki cylindryczne, wrzecionowate, 1-4-komórkowe, o wymiarach 20-40 

x 3-5 μm, powstają w łańcuszkach (BRAUN 1998). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Galanthus nivalis L.: B5 – Kąty Wrocławskie k. Środy 

Śląskiej (SCHROETER 1897). 

NA POACEAE (GRAMINEAE) 


Ramularia. 

Ramularia pusilla Unger 

Exanth. Pfl.: 169.1833 

Syn.: Ramularia pulchella Cesati, in Rabenh., Klotzschii Herb. viv. mycol., Cent. 18, No 1781.1853 

i Bot. Z. 11: 238.1853; Ovularia pulchella (Cesati) Saccardo, Syll. Fung. 4: 145.1886; Ramularia pulchella 

f. lolii-italici Briosi et Cavara, F. paras., fasc. 3-4, No 76.1889; Ovularia lolii Volkart, Jahresber. 

Schweiz. Samenuntersuch.- u. Versuchsanstalt Zürich, Abt. Pflanzenschutz, 26: 2.1904; Ovularia pusilla 

(Unger) Saccardo et D. Saccardo, Syll. Fung. 18: 531.1906; Ovularia baldingerae Eliasson, Sv. 

Bot. Tidskr. 9: 411.1915; Ovularia pulchella var. agropyri Davis, Trans. Wis. Acad. Sci. Art. lett. 19: 

714.1919; Ramularia baldingerae (Eliasson) U. Braun, Internat. J. Mycol. Lichenol. 3, 2/3: 280.1988; 

Ramularia lolii (Volkart) U. Braun, Internat. J. Mycol. Lichenol. 3, 2/3: 281.1988; R. pusilla var. 

baldingerae (Eliasson) U. Braun, Nova Hedwigia 58: 201.1994. 

Plamy na liściach okrągławe, eliptyczne, wydłużone, często ograniczone nerwami, 

o wymiarach 1-10 x 0,25-2 mm, żółtoochrowe, bladoczerwonawe do ciemnobrązowych, 

a nawet czarnobrązowych. Później środek jasny: szarobrązowy do szarobiałego, 

niekiedy z wąską brązową obwódką i żółtoochrowym halo. Nalot na obu 

stronach liści, często niezbyt wyraźny. Trzonki konidialne 1- lub wielokomórkowe, 

o wymiarach 20-100 x (2-)3-6(-7) μm. Zarodniki konidialne 1-komórkowe, odwrotnie 

jajowate, szerokoelipsoidalne, o wymiarach 6-18(-20) x (4-)5-10(-12) μm, 

powstają pojedynczo (BRAUN 1998). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na różnych gatunkach traw: 

na Cynosurus cristatus L.: F1 – dolina rzeki Łyny na południe od Olsztyna (MIKO- 

ŁAJSKA 1974); 

na Dactylis glomerata L.: A1 – Dołgie Małe, Gardno w SPN (ADAMSKA 2001); B1 

– Kaczory, Milicz (MICHALSKI 1982/1986); 

na Elymus repens (L.) Gould [= Agropyron repens (L.) P. Beauv.]: A1 – Gać w SPN 

(ADAMSKA 2001); 

na Festuca rubra L.: A1 – Kluki w SPN (ADAMSKA 2001); 

na Lolium perenne L.: A1 – Kluki w SPN (ADAMSKA 2001); 

na Phalaris arundinacea L.: F1 – dolina rzeki Łyny na południe od Olsztyna (MI- 

KOŁAJSKA 1974). 

124 


NA ARACEAE 


Ramularia. 

Ramularia aromatica (Saccardo) Höhnel 

Österr. Bot. Zeitschr. 55:23.1905; Ann. mycol. 3: 189.1905 

Syn.: Septocylindrium aromaticum Saccardo, Michelia 2: 639.1882. 

Exs. na Acorus calamus: Săvulescu, Herb. mycol. roman., fasc. 9, No 436; Sydow, Myc. germ. 441. 

Plamy na liściach eliptyczne, wydłużone w kierunku długiej osi liścia, o wymiarach 

2-10 x 2-5 mm, brązowe, brązowoczarne, później środek białawy. Nalot widoczny 

na obu stronach liści. Trzonki konidialne 1-komórkowe, stosunkowo krótkie, 

o wymiarach do 16 (-23) x 2,3-3 μm. Zarodniki konidialne cylindryczne, 1-4-komórkowe, 

o wymiarach 11-51 x 2,3-2,5 μm, powstają pojedynczo, rzadziej w łańcuszkach 

(Ryc. 17b). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Acorus calamus L.: B1 – Władysławowo-Rynarzewo 

(MICHALSKI 1956); B2 – Węgierki k. Wrześni (HELLWIG 1897; DOMINIK 1936); 

B5 – Wrocław i ok. (SCHROETER 1897); D1 – Stabrów k. Zamościa, leg. G. Górska 

(LBLM); E1 – Ciechocin k. Torunia (WRÓBLEWSKI 1915); E3 – Zwierzyniec k. 

Skierniewic, Skierniewice (ZWEIGBAUMÓWNA 1925, WAUF!; leg. Z. Zweigbaumówna 

(WAUF), Wysokie w dolinie Krzny (DANILKIEWICZ 1987a), Jabłeczna n. Bugiem 

(DANILKIEWICZ 1987/1990b!, LBLM); E5 – J. Bikcze, J. Piaseczno (MUŁENKO 

1988/1989!, LBLM; leg. W. Mułenko (LBLM); F1 – Babięta, J. Dłużek Maliszewski, 

J. Gant, J. Gielądzkie, J. Lampackie, J. Lampasz, J. Mamry Półn., J. Mikołajskie, 

J. Świętajno, J. Szymon, J. Warniak, J. Zyndackie (DURSKA 1974!, UW); 

F2 – J. Serwy (DURSKA 1974!, UW); F3 – Puszcza Białowieska, leg. W. Siemaszko 

(WAUF). 

Uwagi: Ramularia aromatica (Saccardo) Höhnel była podawana jeszcze z okolic 

Jeziora Szymon i Jeziora Białego (DURSKA 1974). W zachowanym materiale zielnikowym 

nie znaleziono zarodników tego grzyba. 

Na Arum maculatum L. należącym do tej rodziny była podawana błędnie Ramularia 

ari Fautrey (KUĆMIERZ 1971, 1973) – jest to jeden z gatunków Colletotrichum. 

NA SPARGANIACEAE 


Ramularia. 

125 


Ramularia sparganii Rostrup 

Öfers. Kgl. Vet. Ak. Förh. 84: 45.1883 

Syn.: Ramularia sparganii Lindroth, Acta Soc. Fauna Fl. Fenn. 23: 12.1902; Ramularia frutescens 

Kabát et Bubák, Hedwigia 44:358.1905. 

Exs. na Sparganium emersum: Sydow, Myc. germ. 2989. 

Plamy na liściach okrągławe lub eliptyczne, o średnicy 2-8 mm, ciemnobrązowe 

lub brązowoczarne, później środek białawy. Nalot widoczny na obu stronach liści. 

Trzonki konidialne 1-komórkowe, o wymiarach do 17 x 2,5-3,4 μm. Zarodniki konidialne 

zwykle 2-, rzadziej 1- lub 3-komórkowe, cylindryczne, o wymiarach 9-26 x 

1,5-2,5 μm, powstają w łańcuszkach lub pojedynczo (Ryc. 17c, Tablica IVb). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na przedstawicielach rodzaju Sparganium L. 

na S. emersum Rehmann [= S. simplex Huds.]: E5 – J. Długie (MUŁENKO 1988/ 

1989!, LBLM); 

na S. erectum L. em. Rchb. s.s. [= S. ramosum Huds., S. ramosum Curtis]: B4 

– Górecki las k. Gostynia, leg. A. Wróblewski (KRA-F). 

Uwagi: Ramularia sparganii była jeszcze podawana na Sparganium emersum z Jeziora 

Szymon (DURSKA 1974). W zachowanym materiale zielnikowym nie stwierdzono 

jednak zarodników tego grzyba. 

NADPASOŻYTY 

Ramularia coleosporii Saccardo 

Fungi ital., Tab. 983.1881; Michelia 2: 170.1880 

Syn.: Cylindrospora coleosporii (Saccardo) Schroeter, Krypt. Fl. Schles., Pilze 2: 493.1897; Ramularia 

clerodendri Sawada, Bull. Govt. Agric. Exp. Stat. Formosa 87: 71.1944; Ramularia fagarae Sawada, 

Bull. Govt. Agric. Exp. Stat. Formosa 87: 72.1944. 

Exs. na Coleosporium tussilaginis na Petasites hybridus: Sydow, Myc. germ. 3585; na Coleosporium 

tussilaginis na Senecio fuchsii: Sydow, Myc. germ. 735. 

Trzonki i zarodniki konidialne rozwijają się w ecjach uredinalnych Coleosporium 

tussilaginis. Nalot dobrze widoczny na dolnej stronie liści. Trzonki konidialne 1- 

lub wielokomórkowe, o wymiarach 18-109 x 2-2,5(-3) μm. Zarodniki konidialne 

zwykle 1-, rzadziej 2-komórkowe, elipsoidalne, cylindryczne lub podłużnie jajowate, 

o wymiarach 11-35 x (2,3-)3-4,6(-5,7) μm, powstają w łańcuszkach (Ryc. 17d, 

Tablice IIId, VIIc). 

Żywiciele i rozmieszczenie: na Coleosporium tussilaginis (Pers.) Berk. zebranym na 

następujących roślinach: 

na Campanula rapunculoides L.: B2 – Węgierki k. Wrześni (HELLWIG 1897; DOMI- 

NIK 1936); 

na C. trachelium L.: A6 – Rogóźno k. Grudziądza (KOSSOBUDZKA 1936); 

126 


na Melampyrum pratense L.: A3 – Płochocin, Buśnia (HENNINGS 1892; DOMINIK 1936 

– autor ten podaje Buszyn jako miejsce występowania tego grzyba; nie ma jednak 

takiej nazwy w wykazie urzędowym miejscowości w Polsce, jest to błąd w tłumaczeniu 

niemieckiej nazwy Buschin); B5 – ok. Namysłowa (SCHROETER 1897); E5 

– rez. Durne Bagno, J. Długie, J. Czarne Sosonowickie (MUŁENKO 1988/1989!, 

LBLM); 

na M. nemorosum L.: B5 – Wrocław (SCHROETER 1897); 

na Petasites albus (L.) Gaertn.: H1 – Mszana Dolna (KUĆMIERZ 1969), Sromowce 

Wyżne – Krościenko (KUĆMIERZ 1976b, 1977); 

na P. hybridus (L.) Gaertn., B. Mey. et Scherb. [= P. officinalis Moench]: C4 – 

Ojców (KUĆMIERZ 1971!, 1973, KRA-AR); 

na P. kablikianus Tausch ex Bercht.: I1 – Myscowa k. Jasła, leg. K. Oklejewicz 

(LBLM); 

na Petasites sp.: B1 – Owińska, leg. P. Grzegorzek (hb. Grz.); 

na Senecio nemorensis L.: B5 – ok. Głubczyc (SCHROETER 1897); G1 – Kamienna 

Góra (SCHROETER 1897); I1 – Wołtuszowa k. Rymanowa Zdroju, leg. A. Wołczańska 

(LBLM); 

na Tussilago farfara L.: D1 – Kosmów k. Hrubieszowa (DANILKIEWICZ 1987/1990b!, 

LBLM). 

Ramularia uredinis (Voss) Saccardo 

Syll. Fung. 4: 199.1886 

Syn.: Cylindrosporium uredinis Voss, Verh. Zool- Bot. Ges. Wien 29: 684.1879; Ramularia nambuana 

Hennings, Hedwigia 43: 146.1904. 

Nalot na obu stronach liści szarobiały, słabo widoczny. Trzonki konidialne o wymiarach 

2-25 x 1,5-3,5 μm znajdują się na lub wokół urediniów. Zarodniki konidialne 

elipsoidalne, jajowate, cylindryczne lub wrzecionowate, 1-2-komórkowe, 

o wymiarach 5-16(-23) x 1,5-4 μm, powstają w łańcuszkach (BRAUN 1998). 

Żywiciele i rozmieszczenie: jest to nadpasożyt grzybów rdzawnikowych (Uredinales) 

na Cronartium ribicola J. C. Fischer (na Ribes nigrum L.): E5 – J. Długie (MUŁENKO 

1988/1989); 

na rdzy pasożytującej na Rubus fruticosus L. Nom. Ambig.: H1 – Czasław i Tuszyna 

k. Krakowa (ROUPPERT 1912; NAMYSŁOWSKI 1914); 

na Melampsora larici-pentandrae Kleb. (na Salix pentandra L.): E5 – J. Długie, J. 

Bikcze (MUŁENKO 1988/1989). 

Uwagi: Ramularia uredinis była jeszcze podawana z następujących stanowisk: 

na rdzy pasożytującej na Vaccinium vitis-idaea L. – D. Chochołowska w TPN (RO- 

UPPERT 1912; NAMYSŁOWSKI 1914; STARMACHOWA 1963), 

na Melampsora larici-pentandrae Kleb. (na Salix pentandra L.) – J. Bikcze (MUŁEN- 

KO 1988/1989), 

127 


na Melampsoridium betulinum Kleb. (na Betula humilis Schrank) – J. Długie (MU- 

ŁENKO 1988/1989). 

W sprawdzonych okazach nie znaleziono jednak zarodników z rodzaju Ramularia. 

Ramularia uredinearum Hulea 

Acad. Roum. Bull. Sect. Sci. 22, 4: 210.1939 

Nadpasożyt występujący na ecjach, urediniach i teliach grzybów rdzawnikowych 

z rodziny Pucciniaceae. Trzonki konidialne o wymiarach 10-40 x 2-4 μm. Zarodniki 

konidialne 1-2-komórkowe, elipsoidalne lub cylindryczne o wymiarach 9-24 x 

3-4,5 μm, powstają w łańcuszkach (BRAUN 1998). 

Żywiciele i rozmieszczenie: Jest to nadpasożyt grzybów rdzawnikowych należących 

do rodziny Pucciniaceae: 

na Puccinia aegopodii (Schum.) Röhl. (na Aegopodium podagraria L.): A3 – Szczecin 

(DOMINIK 1963; MADEJ 1974 jako R. uredinis (Voss) Saccardo). 

Uwagi: Okaz nie był weryfikowany (brak materiału zielnikowego), a został zaliczony 

do tego gatunku gdyż Ramularia uredinis (Voss) Saccardo występuje na urediniach 

lub w ich pobliżu, a na Aegopodium podagraria tworzą się tylko telia Puccinia 

aegopodii. 

10. GATUNKI WYŁĄCZONE Z RODZAJU RAMULARIA 

Gatunki te były podawane z terenu Polski, ale w świetle nowszych badań zostały 

zaliczone do innych rodzajów: 

1. Ovularia bulbigera (Fuckel) Saccardo ® Phacellium bulbigerum (Fuckel) U. 

Braun (BRAUN 1990, Nova Hedwigia 50: 509). 

2. Ovularia nymphaearum Allescher ® Colletotrichum nymphaeae (Passerini) 

Aa (BRAUN 1998, A monograph of Cercosporella, Ramularia and allied genera 

(phytopathogenic Hyphomycetes) 2: 289). 

3. Ovularia ovata Fuckel ® Neoovularia ovata (Fuckel) U. Braun (BRAUN 1992b, 

Nova Hedwigia 54: 479). 

4. Ovularia tuberculiniformis Höhnel ® Neoovularia nomuriana (Saccardo) U. 

Braun (BRAUN 1992b, Nova Hedwigia 54: 474). 

5. Ovularia villana Magnus ® Tretovularia villana (Magnus) Deighton (DEIGHTON 

1984, Trans. Br. mycol. Soc. 82: 743 

6. Ovularia virgaureae Thümen [= Cylindrospora virgaureae (Thümen) Schroeter] 

® Cercosporella virgaureae (Thümen) Allescher (BRAUN 1995, A monograph 

128 


of Cercosporella, Ramularia and allied genera (phytopathogenic Hyphomycetes) 

1: 74). 

7. Ovularia vogeliana Saccardo et Sydow ® Neoovularia vogeliana (Saccardo et 

Sydow) U. Braun (BRAUN 1992b, Nova Hedwigia 54: 474). 

8. Ovularia vossiana (Thümen) Saccardo ® Phacellium vossianum (Thümen) U. 

Braun (BRAUN 1990, Nova Hedwigia 50: 511.1990). 

9. Ramularia absinthii Laubert [= Mycovellosiella ferruginea (Fuckel) Deighton] 

® Passalora ferruginea (Fuckel) U. Braun et Crous (CROUS, BRAUN 2003, Mycosphaerella 

and its anamorphs: 1. Names published in Cercospora and Passalora, 

s. 183). 

10. Ramularia actaeae Ellis et Holway [= Phaeoramularia actaeae (Ellis et Holway) 

U. Braun] ® Passalora actaeae (Ellis et Holway) U. Braun et Crous (CROUS, 

BRAUN 2003, Mycosphaerella and its anamorphs: 1. Names published in Cercospora 

and Passalora, s. 436). 

11. Ramularia albo-rosella (Desmazières) Gjaerum [= Isariopsis albo-rosella 

(Desmazières) Saccardo, Isariopsis pusilla Fresenius] ® Phacellium albo-rosellum 

(Desmazières) U. Braun (BRAUN 1990, Nova Hedwigia 50: 509). 

12. Ramularia alismatis Oudemans ® Spermosporina alismatis (Oudemans) U. 

Braun (BRAUN 1993a, Crypt. Bot. 4: 111). 

13. Ramularia episphaeria (Desmazières) Gunnerbeck [= Isariopsis episphaeria 

(Desmazières) Höhnel, Graphium pallescens (Fuckel) Lindau, Ramularia 

stellariae Rabenhorst, Ovularia stellariae (Rabenhorst) Saccardo] ® Phacellium 

episphaerium (Desmazières) U. Braun (BRAUN 1990, Nova Hedwigia 50: 

509.1990). 

14. Ramularia ludwigiana Sydow ® Spermosporina ludwigiana (Sydow) U. Braun 

(BRAUN 1998, A monograph of Cercosporella, Ramularia and allied genera 

(phytopathogenic Hyphomycetes) 2: 413). 

15. Ramularia magnusiana (Saccardo) Lindau ® Spermosporina magnusiana (Saccardo) 

U. Braun (BRAUN 1993a, Crypt. Bot. 4: 113). 

16. Ramularia pastinacae (Karsten) Lindroth et Vestergren (non Ramularia pastinacae 

Bubák) ® Pseudocercosporella pastinacae (Karsten) U. Braun (BRAUN 

1993c, Nova Hedwigia 56: 444). 

17. Ramularia punctiformis Schlechtendal [= R. karakulinii Golovina, R. epilobii 

(W.G. Schneider ex Thümen) Magn., R. montana (Schlechtendal) Spegazzini), 

Phaeoramularia punctiformis (Schlechtendal) U. Braun] ® Passalora montana 

(Spegazzini) U. Braun et Crous (CROUS, BRAUN 2003, Mycosphaerella and its 

anamorphs: 1. Names published in Cercospora and Passalora, s. 280). 

18. Ramularia repentis Oudemans ® Entylomella gibba (Fuckel) U. Braun (BRAUN 

1998, A monograph of Cercosporella, Ramularia and allied genera (phytopathogenic 

Hyphomycetes) 2: 298). 

19. Ramularia rubi (Bubák) Karakulin [= Ovularia rubi Bubák] ® Neoramularia 

rubi (Bubák) U. Braun (BRAUN 1993c, Nowa Hedwigia 56, 3-4: 435). 

129 


20. Ramularia sagittariae Bresadola ® Spermosporina sagittariae (Bresadola) U. 

Braun (BRAUN 1993b, Crypt. Bot. 4: 113). 

21. Ramularia sonchi-oleracei Fautrey ® Spermosporina sonchi-oleracei (Fautrey) 

U. Braun (BRAUN 1993b, Crypt. Bot. 4: 113). 

22. Ramularia sorbi Karak. [= Cercospora ariae Fuckel, Cercospora kriegeriana 

Bresadola, Mycovellosiella ariae (Fuckel) U. Braun] ® Passalora ariae (Fuckel) 

U. Braun et Crous (CROUS, BRAUN 2003, Mycosphaerella and its anamorphs: 1. 

Names published in Cercospora and Passalora, s. 65). 

23. Ramularia subsanguinea (Ellis et Everhart) Karak. [= Ramularia rubicunda 

Bresadola] ® Stenella subsanguinea (Ellis et Everhart) Karakulin (BRAUN 

1993a, Crypt. Bot. 3: 242). 

130 


11. WYKAZ TAKSONÓW ROŚLIN ŻYWICIELSKICH 

ORAZ STWIERDZONYCH NA NICH GRZYBÓW 

Z RODZAJU RAMULARIA 

Acorus calamus 

R. aromatica 

Adenostyles alliariae 

R. major 

Adoxa moschatellina 

R. adoxae 

Agrimonia eupatoria 

R. agrimoniae 

Ajuga genevensis 

R. ajugae 

Ajuga reptans 

R. ajugae 

Alchemilla acutiloba 

R. aplospora 

Alchemilla crinita 

R. aplospora 

Alchemilla glaucescens 

R. aplospora 

Alchemilla gracilis 

R. aplospora 

Alchemilla monticola 

R. aplospora 

Alchemilla sp. 

R. aplospora 

Alchemilla subcrenata 

R. aplospora 

Alchemilla vulgaris subsp. palmata 

R. aplospora 

Alchemilla walasii 

R. aplospora 

Alchemilla xanthochlora 

R. aplospora 

Alnus glutinosa 

R. alnicola 

Anchusa arvensis 

R. anchusae 

Anchusa officinalis 

R. anchusae 

Angelica sylvestris 

R. archangelicae 

Anthriscus sylvestris 

R. chaerophylli 

Armoracia rusticana 

R. armoraciae 

Aruncus sylvestris 

R. spiraeae-arunci 

Asplenium trichomanes 

R. asplenii 

Aster amellus 

R. asteris 

Astrantia major 

R. oreophila 

Astrantia sp. 

R. oreophila 

Atropa belladonna 

R. atropae 

Barbarea vulgaris 

R. armoraciae 

Bartsia alpina 

R. bartsiae 

Beta vulgaris 

R. beticola 

Bidens tripartita 

R. concomitans 

Bunias orientalis 

R. armoraciae 

Caltha laeta 

R. calthae 

Caltha palustris 

R. calthae 

Campanula glomerata 

R. macrospora 

Campanula medium 

R. macrospora 

Campanula persicifolia 

R. macrospora 

Campanula polymorpha 

R. macrospora 

Campanula rapunculoides 

R. macrospora 

Campanula rotundifolia 

R. macrospora 

Campanula trachelium 

R. macrospora 

Cardamine amara subsp. amara 

R. cardamines 

Cardamine amara subsp. opizii 

R. cardamines 

Cardamine pratensis 

R. cardamines 

Carduus acanthoides 

R. cynarae 

131 


Carduus crispus 

R. cynarae 

Carduus personata 

R. jubatskana 

Centaurea jacea 

R. triboutiana 

Centaurea scabiosa 


Centaurea sp. 


Chaerophyllum hirsutum 

R. chaerophylli 

Chenopodium bonus-henricus 

R. macularis 

Chrysanthemum sp. 

R. bellunensis 

Cichorium intybus 

R. inaequale 

Cicuta virosa 

R. heraclei 

Circaea alpina 

R. caduca 

Circaea intermedia 

R. caduca 

Circaea lutetiana 

R. caduca 

Cirsium arvense 

R. cynarae 

Cirsium oleraceum 

R. cynarae 

Coriandrum sativum 

R. heraclei 

Cortusa matthioli 

R. cortusae 

Crepis mollis 

R. crepidis 

Cynoglossum officinale 

R. cynoglossi 

Dactylis glomerata 

R. pusilla 

Delphinium oxysepalum 

R. crassiuscula 

Digitalis grandiflora 

R. variabilis 

Digitalis purpurea 

R. variabilis 

Digitalis sp. 

R. variabilis 

Dipsacus sativus 

R. silvestris 

Dipsacus sylvestris 

R. silvestris 

Doronicum pardalianches 

R. doronici 

Echium vulgare 

R. echii 

Elymus repens 

R. pusilla 

Fagopyrum esculentum 

R. curvula, R. fagopyri 

Falcaria vulgaris 

R. libanotidis 

Festuca rubra 

R. pusilla 

Filipendula ulmaria 

R. ulmariae 

Filipendula vulgaris 

R. ulmariae 

Fragaria xananassa 

R. grevilleana var. grevilleana 

Fragaria moschata 


Fragaria sp. 


Fragaria vesca 


Fragaria vesca var. chiloensis 


Fragaria virginica 


Fragaria viridis 


Galanthus nivalis 

R. septata 

Galega officinalis 

R. galegae 

Galeobdolon luteum 

R. lamii var. lamii 

Galeopsis bifida 


Galeopsis speciosa 


Galeopsis tetrahit 


Galium aparine 

R. galii 

Gentiana asclepiadea 

R. evanida 

Geranium dissectum 

R. geranii var. geranii 

Geranium molle 


132 


Geranium palustre 


Geranium phaeum 


Geranium pratense 


Geranium pusillum 


Geranium pyrenaicum 

R. garanii var. geranii 

Geranium robertianum 


Geranium sanguineum 


Geranium sp. 


Geranium sylvaticum 


Geum rivale 

R. gei 

Geum urbanum 

R. gei 

Glechoma hederacea 

R. glechomatis 

Gnaphalium sylvaticum 

R. gnaphalii 

Gnaphalium uliginosum 

R. gnaphalii 

Heracleum sibiricum 

R. heraclei 

Heracleum sphondylium 

R. heraclei 

Hieracium alpinum 

R. inaequale 

Hieracium lachenalii 

R. inaequale 

Hieracium laevigatum 

R. inaequale 

Hieracium murorum 

R. inaequale 

Hieracium pilosella 

R. inaequale 

Hieracium racemosum 

R. inaequale 

Hieracium sabaudum 

R. inaequale 

Hieracium sp. 

R. inaequale 

Hieracium umbellatum 

R. inaequale 

Homogyne alpina 

R. major 

Hypericum maculatum 

R. minutissima 

Inula brittanica 

R. cupulariae 

Inula conyza 

R. cupulariae 

Knautia arvensis 

R. tricheriae 

Lactuca sativa 

R. mulgedii 

Lamium album 


Lamium maculatum 


Lamium sp. 


Lapsana communis 

R. lampsanae 

Lathyrus odoratus 

R. deusta var. alba, R. deusta var. deusta 

Lathyrus sp. 

R. deusta var. deusta 

Lathyrus sylvestris 


Lathyrus vernus 


Leonurus cardiaca 


Leucanthemum vulgare 

R. bellunensis, R. tanaceti 

Levisticum officinlae 

R. heraclei 

Limonium gmelinii 

R. jaapiana 

Linaria vulgaris 

R. linariae 

Lolium perenne 

R. pusilla 

Lotus corniculatus 

R. sphaeroidea, R. schulzeri 

Lotus uliginosus 

R. sphaeroidea 

Lychnis chalcedonica 

R. didymarioides 

Lysimachia nummularia 

R. lysimachiae 

Lysimachia thyrsiflora 


Lysimachia vulgaris 


133 


Malva neglecta 

R. keithii 

Marrubium vulgare 

R. marrubii 

Matricaria martima 

R. matricariae 

Melandrium album 

R. didymarioides, R. lychnicola 

Melandrium rubrum 


Mentha spicata var. crispa 


Moehringia trinervia 

R. moehringiae 

Mycelis muralis 

R. mulgedii 

Myosotis palustris 

R. cerinthes 

Ononis arvensis 

R. winteri 

Ononis spinosa 

R. winteri 

Parietaria officinalis 

R. parietariae 

Pastinaca sativa 

R. heraclei 

Pedicularis palustris 

R. obducens 

Petasites albus 

R. major 

Petasites hybridus 

R. major 

Petasites kablikianus 

R. major 

Petasites spurius 

R. major 

Peucedanum palustre 

R. rhaetica 

Phyteuma orbiculare 

R. macrospora 

Phyteuma spicatum 

R. macrospora 

Picris hieracioides 

R. inaequale 

Pimpinella saxifraga 

R. libanotidis 

Plantago lanceolata 

R. rhabdospora 

Plantago major 

R. plantaginis 

Plantago media 

?R. plantaginis, ?R. rhabdospora 

Polygala vulgaris 

R. polygalae 

Polygonum aviculare 

R. rigidula 

Polygonum bistorta 

R. bistortae 

Polygonum hydropiper 

R. rubella 

Potentilla anserina 


Potentilla arenaria x heptaphylla 


Potentilla argentea 


Potentilla aurea 


Potentilla heptaphylla 


Potentilla intermedia 


Potentilla neumanniana 


Potentilla recta 


Potentilla reptans 


Potentilla silesiaca 


Potentilla sp. 


Primula elatior 

R. interstitialis, R. primulae 

Primula sp. 


Primula veris 


Prunella vulgaris 

R. lamii var. minor 

Pulmonaria mollis 

R. cylindroides var. cylindroides 

Pulmonaria obscura 


Pulmonaria officinalis 


Ranunculus acris 

R. acris, R. simplex 

Ranunculus auricomus 

R. didyma var. didyma 

Ranunculus bulbosus 

R. didyma var. didyma 

134 


Ranunculus lanuginosus 

R. acris, R. simplex 

Ranunculus lingua 

R. didyma var. exigua 

Ranunculus polyanthemos 

R. simplex 

Ranunculus repens 

R. didyma var. didyma, R. simplex 

Ranunculus sardous 

R. simplex 

Ranunculus sp. 

R. simplex 

Rheum officinale 

R. pratensis 

Rheum rhabarbarum 

R. pratensis 

Rheum rhaponticum 

R. pratensis 

Rheum sp. 

R. pratensis 

Rumex acetosa 

R. pratensis, R. rubella 

Rumex acetosella 

R. pratensis 

Rumex alpestris 

R. pratensis 

Rumex alpinus 

R. rubella 

Rumex conglomeratus 

R. rubella 

Rumex crispus 


Rumex hydrolapathum 

R. pratensis, R. rubella, R. rumicis 

Rumex hydrolapathum x aquaticus 

R. pratensis 

Rumex obtusifolius 


Rumex palustris 

R. rubella 

Rumex sanguineus 

R. rubella 

Rumex sp. 


Salix fragilis 

R. rosea 

Salix triandra 

R. rosea 

Salvia verticillata 


Sambucus ebulus 

R. sambucina 

Sambucus nigra 

R. sambucina 

Sambucus racemosa 

R. sambucina 

Saxifraga granulata 

R. saxifragae 

Scabiosa ochroleuca 

R. bosniaca 

Scrophularia nodosa 

R. carneola 

Scrophularia scopolii 

R. carneola 

Scrophularia umbrosa 

R. carneola 

Senecio congestus 

R. filaris 

Senecio jacobea 

R. filaris 

Senecio nemorensis 

R. filaris 

Senecio ovatus 

R. filaris 

Senecio paludosus 

R. filaris 

Senecio sp. 

R. filaris 

Senecio subalpinus 

R. filaris 

Senecio vernalis 

R. filaris 

Silene lituanica 


Sonchus arvensis 

R. inaequale 

Sonchus sp. 

R. inaequale 

Sparganium emersum 

R. sparganii 

Sparganium erectum 

R. sparganii 

Spiraea salicifolia 

R. spiraeae 

Stachys alpina 


Stachys annua 


Stachys palustris 


Stachys recta 


135 


Succisa pratensis 

R. succisae 

Symphytum cordatum 

R. calcea 

Symphytum officinale 

R. calcea 

Tanacetum vulgare 

R. tanaceti 

Taraxacum laevigatum 

R. inaequale 

Taraxacum officinale 

R. inaequale 

Taraxacum sect. Vulgaria 

R. inaequale 

Thesium alpinum 

R. thesii 

Thesium ebracteatum 

R. thesii 

Thesium linophyllon 

R. thesii 

Urtica dioica 

R. urticae 

Urtica urens 

R. urticae 

Valeriana officinalis 

R. valerianae 

Valeriana sambucifolia 

R. valerianae 

Valeriana simplicifolia 

R. valerianae 

Valeriana tripteris 

R. valerianae 

Verbascum densiflorum 

R. variabilis 

Verbascum lychnitis 

R. variabilis 

Verbascum nigrum 

R. variabilis 

Verbascum phlomoides 

R. variabilis 

Verbascum phoeniceum 

R. variabilis 

Verbascum sp. 

R. variabilis 

Verbascum thapsus 

R. variabilis 

Veronica agrestis 

R. veronicae 

Veronica anagallis-aquatica 

R. beccabungae 

Veronica arvensis 

R. veronicae 

Veronica beccabunga 

R. beccabungae 

Veronica chamaedrys 

R. chamedryos, R. coccinea 

Veronica officinalis 

R. coccinea, R veronicae 

Veronica persica 

R. veronicae 

Veronica polita 

R. veronicae 

Veronica serpyllifolia 

R. coccinea 

Veronica sp. 

R. coccinea 

Veronica teucrium 

R. coccinea, R. veronicae 

Veronica urticifolia 

R. veronicae 

Vicia cracca 


Vicia faba 


Vicia sativa 


Vicia tetrasperma 


Vicia villosa 


Viola altaica 

R. agrestis 

Viola arvensis 

R. agrestis 

Viola canina 

R. lactea 

Viola mirabilis 

R. lactea 

Viola odorata 

R. lactea 

Viola palustris 

R. lactea 

Viola reichenbachiana 

R. lactea 

Viola riviniana 

R. lactea 

Viola sp. 

R. lactea 

Viola stagnina 

R. lactea 

Viola tricolor 

R. agrestis 

Viscaria vulgaris 


136 


12. WYKAZ TAKSONÓW GRZYBÓW MIKROSKOPIJNYCH BĘDĄCYCH 

ŻYWICIELAMI NADPASOŻYTNICZYCH GATUNKÓW 

Z RODZAJU RAMULARIA 

Coleosporium tussilaginis 

R. coleosporii 

Cronartium ribicola 

R. uredinis 

Melampsora larici-pentandrae 

R. uredinis 

Puccinia aegopodii 

R. uredinearum 

rdza pasożytująca na Rubus fruticosus 

R. uredinis 

Podziękowania. Prof. Bogusławowi Sałacie , Prof. Wiesławowi Mułenko i Mgr Elżbiecie Kozak 

dziękuję bardzo za wszechstronną pomoc w przygotowaniu tej pracy. Dziękuję również kuratorom 

zielników za udostępnienie zbiorów oraz anonimowemu recenzentowi za cenne uwagi 

i wskazówki. 

13. LITERATURA 

ADAMSKA, I. 2001. Microscopic fungus-like organisms and fungi of the Słowiński National Park (NW 

Poland). II. Acta Mycol. 36: 31-65. 

ADAMSKA, I., BŁASZKOWSKI, J. 2001. Grzyby z rodzaju Ramularia w Słowińskim Parku Narodowym. 

Materiały sesji i sympozjów 52 Zjazdu Polskiego Towarzystwa Botanicznego, Poznań. 

ADAMSKA, I., MADEJ, T., CZERNIAWSKA, B., BŁASZKOWSKI, J. 1999. Parasitic and saprotrophic fungi 

from Słowiński National Park. Acta Mycol. 34: 97-103. 

BAŁAZY, S. 1993. Flora Polska. Rośliny Zarodnikowe Polski i Ziem Ościennych. Grzyby (Mycota) 24. 

Entomophthorales. PWN, Kraków. 

BOROWSKA, A. 1986. Flora Polska. Rośliny Zarodnikowe Polski i Ziem Ościennych. Grzyby (Mycota) 

16. Dematiaceae Phialoconidiae. PWN, Warszawa-Kraków. 

BRANDENBURGER, W. 1985. Parasitische Pilze an Gefäßpflanzen in Europa. Gustav Fischer Verl. 

Stuttgart-New York. 

BRAUN, U. 1988a. Studies on Ramularia and allied genera (I). Internat. J. Myc. Lich. 3: 271-285. 

BRAUN, U. 1988b. Studies on Ramularia and allied genera (II). Nova Hedwigia 47: 335-349. 

BRAUN, U. 1990. Studies on Ramularia and allied genera (III). Nova Hedwigia 50: 499-521. 

BRAUN, U. 1991. Studies on Ramularia and allied genera (IV). Nova Hedwigia 53: 291-305. 

BRAUN, U. 1992a. Taxonomic notes on some species of the Cercospora-complex. Nova Hedwigia 55: 

211-221. 

BRAUN, U. 1992b. Studies on Ramularia and allied genera (V). Nova Hedwigia 54: 459-478. 

BRAUN, U. 1993a. Taxonomic notes on some species of the Cercospora-complex (II). Crypt. Bot. 3: 

235-244. 

BRAUN, U. 1993b. New genera of phytopathogenic Hyphomycetes. Crypt. Bot. 4: 107-114. 

BRAUN, U. 1993c. Studies on Ramularia and allied genera (VI). Nova Hedwigia 56: 423-454. 

BRAUN, U. 1994. Studies on Ramularia and allied genera (VII). Nova Hedwigia 58: 191-222. 

BRAUN, U. 1995. A monograph of Cercosporella, Ramularia and allied genera (phytopathogenic Hyphomycetes). 

1. IHW-Verl. Eching bei München. 

137 


BRAUN, U. 1998. A monograph of Cercosporella, Ramularia and allied genera (phytopathogenic Hyphomycetes). 

2. IHW-Verl. Eching bei München. 

BRAUN, U., PENNYCOOK, S.R. 2003. Nomenclature and typification of Ramularia grevilleana. Mycotaxon 

88: 49-52. 

BRESADOLA, J. 1903. Fungi polonici. Ann. mycol. 1: 65-131. 

CHOCHRJAKOV, M., DOBROZAKOVA, T., STIEPANOV, K., LETOVA. 1973. Klucz do oznaczania chorób roślin. 

PWRiL, Warszawa. 

CROUS, P.W., BRAUN, U. 1996. Cercosporoid fungi from South Africa. Mycotaxon 57: 233-321. 

CROUS, P.W., BRAUN, U. 2003. Mycosphaerella and its anamorphs: 1. Names published in Cercospora 

and Passalora. CBS Biodiversity. Ser. 1. Centraalbureau voor Schimmelcultures. Utrecht, The 

Netherlands. 

DANILKIEWICZ, M. 1982 (1984)a. Mikroskopowe grzyby patogeniczne rezerwatu leśnego Omelno k. 

Radzynia Podlaskiego. Fragm. Flor. Geobot. 28: 643-648. 

DANILKIEWICZ, M. 1982 (1986)b. Mikroskopowe grzyby pasożytnicze rezerwatu Chmielinne. Acta 

Mycol. 18: 203-212. 

DANILKIEWICZ, M. 1987a. Mikroskopowe grzyby pasożytnicze łąk i pastwisk doliny Krzny. Zesz. Prob. 

Post. Nauk Roln. 307: 91-104. 

DANILKIEWICZ, M. 1987 (1990)b. Grzyby pasożytnicze lewobrzeżnej doliny środkowego Bugu. Acta 

Mycol. 23: 37-80. 

DANILKIEWICZ, M. 1989. Mikroskopowe grzyby pasożytnicze zbiorowisk łąkowych doliny środkowego 

Bugu. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 374: 119-126. 

DEIGHTON, F.C. 1984. Tretovularia, a new hyphomycetous genus. Trans. Brit. mycol. Soc. 82: 743- 

745. 

DIEDICKE, H. 1915. Kryptogamenflora der Mark Brandenburg. 9. Pilze VII. Sphaeropsideae, Melanconieae. 

Verl. von Gebrüder Borntraeger, Leipzig. 

DOMAŃSKI, S. 1965. Flora Polska. Rośliny Zarodnikowe Polski i Ziem Ościennych. Grzyby (Fungi). 

Polyporaceae I, Mucronoporaceae I. PWN, Warszawa. 

DOMAŃSKI, S., ORŁOŚ, H., SKIRGIEŁŁO, A. 1967. Flora Polska. Rośliny Zarodnikowe Polski i Ziem 

Ościennych. Grzyby (Mycota). 3. Polyporaceae Pileatae, Mucronoporaceae Pileatae, Ganodermataceae, 

Bonarzewiaceae, Boletopsidaceae, Fistulinaceae. PWN, Warszawa. 

DOMINIK, T. 1935. Grzyby pasożytnicze zebrane w okolicy Włocławka w sierpniu w 1934 r. Acta Soc. 

Bot. Pol. 12, 2: 201-205. 

DOMINIK, T. 1936. Materiały do flory grzybów mikroskopowych zachodniej Polski. Spraw. Komisji 

Fizjogr. 70: 1-72. 

DOMINIK, T. 1963. Notatki mykologiczne z lat 1945-1960. Zesz. Nauk. WSR, Szczecin 10: 47-77. 

DURSKA, B. 1974. Studia nad grzybami pasożytniczymi roślin występujących w litoralu zbiorników 

wodnych Pojezierza Mazurskiego. Acta Mycol. 10: 73-139. 

FEŁENCZAK, W. 1927. Grzyby podkarpackie okolic Dukli. Spraw. Komisji Fizjogr. 61: 167- 187. 

GARBOWSKI, L. 1929. Choroby roślin uprawnych oraz drzew i krzewów leśnych i parkowych w Wielkopolsce 

i na Pomorzu. Prace Wydz. Chorób Rośl. PINGW, Bydgoszcz 7: 1-71. 

GARBOWSKI, L. 1932. Spostrzeżenia nad chorobami roślin uprawnych w Wielkopolsce i na Pomorzu 

w okresie 1928-1931. Prace Wydz. Chorób Rośl. PINGW, Bydgoszcz 11: 3-50. 

GARBOWSKI, L., JURASZKÓWNA, H. 1933. Choroby roślin użytkowych w okresie 1926-1930. Rocz. Ochr. 

Rośl., Cz. A 1: 97-235. 

GARBOWSKI, L. 1935. Choroby roślin użytkowych w okresie 1931-1933. Zestawienie notowań Zakładów 

Ochrony Roślin. Rocz. Ochr. Rośl., Cz. A 2: 406-580. 

HEGI, G. 1923. Illustrierte Flora von Mitteleuropa. 1. Aufl. Band 4, T. 2, J.F. Lahmanns, München. 

HELLWIG, T. 1897. Beiträge zur Florenkenntnis der Prowinz Posen. II. Pilze von Wengierki, Kreis 

Wreschen. Zeitschr. Naturwiss. Ver. Bot. Abt. II., 41-46. 

HELLWIG, T. 1899. Florenbild der Umgegend von Kontop im Kreise Grünberg in Schlesien. Allg. Bot. 

Zeitschrift 5, 9: 157-160. 

138 


HELLWIG, T. 1900. Florenbild der Umgegend von Kontop im Kreise Grünberg in Schlesien. Allg. Bot. 

Zeitschrift 6, 1: 135-143. 

HENNINGS, P. 1892. Bericht über meine vom. 31. August bis zum 17 September 1890 ausgeführte 

kryptogamische Forschungsreise im Kreise Schwetz. Schriften der naturforschenden Gesellschaft 

in Danzig, N.F. 8,1: 59-113. 

HESTBJERG, H., WOLFHECHEL, H., DISSING, H. 1993. Development of Ramularia leaf spot on sugar 

beet as influenced by temperature and the age of the host plant. J. Phytopatology 140: 293-300. 

HOOG, G. S. 1992. Some Ramularia-like fungi on Malvaceae. Personia 15: 63-70. 

HUGHES, S. J. 1949. Studies on some diseases of sainfoin (Onobrychis sativa). II. The life history 

of Ramularia onobrychidis Allescher. Trans. Br. mycol. Soc. 32: 34-59. 

JANKOWSKA-BARBACKA, K. 1931. Spis grzybów zebranych w okolicach Puław w latach 1927-1930. Pam. 

Państ. Inst. Gosp. Wiejskiego w Puławach 12: 429-508. 

KAGAN, F., PIEKARCZYK, K., STUDZIŃSKI, A. 1963. Występowanie chorób i szkodników roślin uprawnych 

w Polsce w roku 1960. Biul. Inst. Ochr. Rośl., Poznań 22: 1-381. 

KOCHMAN, J. 1973. Fitopatologia. PWRiL, Warszawa. 

KOCHMAN, J. 1986. Zarys mikologii dla fitopatologów. Wyd. SGGW-AR, Warszawa. 

KOCHMAN, J., MAJEWSKI, T. 1970. Flora Polska. Rośliny Zarodnikowe Polski i Ziem Ościennych. 

Grzyby (Mycota). 4. Peronosporales. PWN, Warszawa. 

KOCHMAN, J., MAJEWSKI, T. 1973. Flora Polska. Rośliny Zarodnikowe Polski i Ziem Ościennych. 

Grzyby (Mycota). 5. Ustilaginales. PWN, Warszawa-Kraków. 

KOCZWARA, M. 1960. Flora Polska. Rośliny Naczyniowe Polski i Ziem Ościennych. 9. Dwuliścienne 

wolnopłatkowe-dwukwiatowe. Cz. 7. PWN, Warszawa-Kraków. 

KONOPACKA, W. 1924. Grzyby pasożytnicze okolic Puław i Kazimierza. Kosmos 49: 855- 872. 

KOSSOBUDZKA, H. 1936. Przyczynek do znajomości flory grzybów mikroskopowych powiatu grudziądzkiego. 

Bad. Przyr. Pom. 1: 1-23. 

KUĆMIERZ, J. 1968. Przyczynek do poznania grzybów pasożytniczych Tatr. Fragm. Flor. Geobot. 14: 

243-250. 

KUĆMIERZ, J. 1969. Grzyby pasożytnicze zebrane w okolicach Mszany Dolnej (Gorce). Fragm. Flor. 

Geobot. 15: 111-128. 

KUĆMIERZ, J. 1971. Grzyby pasożytnicze Ojcowskiego Parku Narodowego. III. Workowce (Ascomycetes), 

grzyby niedoskonałe (Deuteromycetes). Fragm. Flor. Geobot. 17: 425-438. 

KUĆMIERZ, J. 1973. Grzyby pasożytnicze w zbiorowiskach roślinnych Ojcowskiego Parku Narodowego. 

Ochr. Przyr. 38: 155-211. 

KUĆMIERZ, J. 1976a. Nowe i rzadkie dla Polski gatunki grzybów niedoskonałych (Deuteromycetes) 

zebrane na terenie Pienin. Fragm. Flor. Geobot. 22: 141-146. 

KUĆMIERZ, J. 1976b. Flora grzybów pasożytniczych Pienin. II. Basidiomycetes, Deuteromycetes. Fragm. 

Flor. Geobot. 22: 605-622. 

KUĆMIERZ, J. 1977. Studia nad grzybami pasożytniczymi z Pienin. Zesz. Nauk. AR, Kraków 137. 

Rozpr. 52: 1-142. 

KWAŚNA, H., CHEŁKOWSKI, J., ZAJKOWSKI, P. 1991. Flora Polska. Rośliny Zarodnikowe Polski i Ziem 

Ościennych. Grzyby (Mycota). 22. Fusarium. PWN, Warszawa-Kraków. 

LAUBERT, L. 1921. Schmarotzerpilze und Pflanzenkrankenheiten aus Polen und Masuren. Centralbl. 

Bacter. Parasit. II, 52: 236-244. 

LESZCZENKO, P. 1937. Choroby roślin użytkowych w roku 1934. Zestawienie notowań Zakładów 

Ochrony Roślin. Rocz. Ochr. Rośl. Bydgoszcz 3, 4: 148-207. 

LINDAU, G. 1907. Die Pilze Deutschlands, Österreichs und der Schweiz. 8. Fungi imperfecti: Hyphomycetes 

erste Hälfte. In: Rabenhorst Kryptogamen-Flora. II Aufl. Eduard Kummer, Leipzig. 

LINDAU, G. 1910. Die Pilze Deutschlands, Österreichs und der Schweiz. 9. Fungi imperfecti: Hyphomycetes 

zweite Hälfte. In: Rabenhorst Kryptogamen-Flora. II Aufl. Eduard Kummer, Leipzig. 

LISIEWSKA, M. 1987. Flora Polska. Rośliny Zarodnikowe Polski i Ziem Ościennych. Grzyby (Mycota). 

17. Mycena. PWN, Warszawa-Kraków. 

139 


ŁAWRYNOWICZ, M. 1988. Flora Polska. Rośliny Zarodnikowe Polski i Ziem Ościennych. Grzyby (Mycota), 

Elaphomycetales, Tuberales. PWN, Warszawa-Kraków. 

MADEJ, T. 1963. Przyczynek do znajomości flory grzybów pasożytniczych wywołujących choroby roślin. 

Zesz. Nauk. WRS, Szczecin 10: 79-88. 

MADEJ, T. 1966. Przyczynek do znajomości chorób grzybowego pochodzenia truskawki i poziomki 

w płn.-zach. Polsce. Zesz. Nauk. WSR, Szczecin 21: 59-80. 

MADEJ, T. 1968. Mikoflora leszczyny i dzikiego bzu. Acta Mycol. 4: 71-83. 

MADEJ, T. 1969. Mikoflora roślin zielnych ogrodu dendrologicznego w Przelewicach (woj. szczecińskie). 

Fragm. Flor. Geobot. 15: 99-110. 

MADEJ, T. 1971. Mikoflora drzew i krzewów ogrodu dendrologicznego w Przelewicach (woj. szczecińskie). 

Fragm. Flor. Geobot. 17, 4: 583-600. 

MADEJ, T. 1972. Materiały do mikoflory miasta Szczecina. Acta Mycol. 8: 35-45. 

MADEJ, T. 1974. Materiały do flory roślin woj. szczecińskiego. Akad. Roln., Szczecin, Rozpr. 35: 1- 

-235. 

MAJEWSKI, T. 1977. Flora Polska. Rośliny Zarodnikowe Polski i Ziem Ościennych. Grzyby (Mycota). 

9. Uredinales. I. PWN, Warszawa-Kraków. 

MAJEWSKI, T. 1979. Flora Polska. Rośliny Zarodnikowe Polski i Ziem Ościennych. Grzyby (Mycota). 

11. Uredinales. II. PWN, Warszawa-Kraków. 

MAJEWSKI, T. 1994. The Laboulbeniales of Poland. Polish Botanical Studies. 7. W. Szafer Inst. Bot., 

PAN, Kraków. 

MATUSZKIEWICZ, J.M. 1993. Krajobrazy roślinne i regiony geobotaniczne Polski. Prace Geograficzne. 

158. Wyd. PAN, Wrocław-Warszawa-Kraków. 

MELCHIOR, H. 1964. A. Engler’s Syllabus der Pflanzenfamilien. Gebrüder Borntraeger, Berlin. 

MICHALSKI, A. 1956. Grzybki pasożytnicze zebrane na łąkach nadnoteckich na odcinku Władysławowo-Rynarzewo 

w roku 1954. Fragm. Flor. Geobot. 2: 146-149. 

MICHALSKI, A. 1959. Grzyby pasożytnicze okolic Żegiestowa Zdroju. Monogr. Bot. 8: 237- 243. 

MICHALSKI, A. 1965. Spostrzeżenia nad występowaniem grzybów pasożytniczych na roślinach uprawnych 

i dziko rosnących na terenie Bydgoszczy i okolic w latach 1953-1962. Fragm. Flor. Geobot. 

11: 215-235. 

MICHALSKI, A. 1967. Grzyby pasożytnicze Wybrzeża Gdańskiego. Acta Mycol. 3: 153-162. 

MICHALSKI, A. 1982 (1986). Grzyby pasożytnicze łąk nadnoteckich i terenów przyległych na odcinku 

Nakło-Ujście. Acta Mycol. 18: 175-202. 

MICZYŃSKA, Z. 1966. Materiały do poznania chorób roślin zielarskich uprawianych w Polsce. I. Rocz. 

Nauk Roln., Cz. A 92: 285-312. 

MICZYŃSKA, Z., STACHYRA, T. 1961. Choroby i szkodniki uprawnych ziół w Polsce. II. Choroby 

i szkodniki ziół z rodziny psiankowatych zaobserwowane w latach 1951-1960. Biul. Inst. Ochr. 

Rośl., Poznań 13: 45-77. 

MICZYŃSKA, Z., ROJECKA, N., STACHYRA, T. 1961. Choroby i szkodniki uprawnych ziół w Polsce. Część 

I. Choroby i szkodniki ziół baldaszkowatych zaobserwowane w latach 1951-1959. Biul. Inst. Ochr. 

Rośl., Poznań 13: 7-44. 

MIKOŁAJSKA, J. 1974. Badania pojawów grzybów pasożytniczych traw na tle zmian ekologicznych siedliska 

łąk w dolinie Łyny. Zesz. Nauk. Akad. Roln.-Techn. w Olsztynie. Rolnictwo 6: 3-47. 

MIREK, Z., PIĘKOŚ-MIRKOWA, H., ZAJĄC, A., ZAJĄC, M. 2002. Flowering plants and pteridophytes 

of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Biodiversity of Poland. 1. W. 

Szafer Inst. Bot., PAN, Kraków. 

MOESZ, G. 1920. Beitrage zur Kenntnis der Pilzflora von Polen. I. Pilze aus Gegend von Lubartów. 

Bot. Közl. 18: 22-28, 6-13. 

MOESZ, G. 1926 (1927). Additamenta ad cognitionem fungorum Poloniae. II. Magyar Bot. Lapok 

25: 25-39. 

MUŁENKO, W. 1988 (1989). Mikroskopowe grzyby fitopatogeniczne Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. 

II. Acta Mycol. 24: 125-171. 

140 


MUŁENKO, W. 1994. Parasitic Hyphomycetes of the Białowieża National Park. II. Distribution in Poland 

of some species of Cercospora, Cercosporella and Ramularia genera. Acta Mycol. 29: 179- 

187. 

MUŁENKO, W. 1996. Parasitic microfungi and their hosts colllected on the study area. Plant pathogenic 

fungi. In: J.B. FALIŃSKI, W. MUŁENKO (eds.), Cryptogamous plants in the forest communities 

of Białowoeża National Park (Project CRYPTO). Phytocenosis 8 (N. S.), Archiv. Geobot. 6: 55- 

-65. 

MUŁENKO, W., CHLEBICKI, A. 1992. Check-list of recorded species. Fungi. Monilales. In: J.B. FALIŃSKI, 

W. MUŁENKO (eds.), Cryptogamous plants in the forest communities of Białowieża National Park 

(Project CRYPTO). Phytocenosis 4 (N. S.), Archiv. Geobot. 3: 40-41. 

MUŁENKO, W., MAJEWSKI, T. 1996. Parasitism, parasites. In: J.B. FALIŃSKI, W. MUŁENKO (eds.), Cryptogamous 

plants in the forest communities of Białowieża National Park (Project CRYPTO). Phytocenosis 

8 (N. S.), Archiv. Geobot. 6: 37-54. 

MUŁENKO, W., SAŁATA, B., WOŁCZAŃSKA, A. 1995. Mycological notes from the Tatra National Park. 

II. Acta Mycol. 30: 65-79. 

MUŁENKO, W., WOŁCZAŃSKA, A. 2004. New collections of Ramularia species (Hyphomycetes) in Poland. 

Acta Mycol. 39: 13-17. 

NAMYSŁOWSKI, B. 1906. Zapiski mykologiczne. Spraw. Komisji Fizjogr. 39: 70-86. 

NAMYSŁOWSKI, B. 1909. Zapiski grzyboznawcze z Krakowa, Gorlic i Czarnej Hory. Spraw. Komisji 

Fizjogr. 43: 1-30. 

NAMYSŁOWSKI, B. 1914. Śluzowce i grzyby Galicji i Bukowiny. Pam. Fizjogr. 22: 1-151. 

NESPIAK, A. 1975. Flora Polska. Rośliny Zarodnikowe Polski i Ziem Ościennych. Grzyby (Mycota). 

7. Cortinarius. I. PWN, Warszawa-Kraków. 


14. Cortinarius. II. PWN, Warszawa. 


19. Inocybe. PWN, Warszawa-Kraków. 

OSIPJAN, L.L. 1970. Patogennyje gifalnyje i peronosporovyje griby Armjanskoj SSR. Ak. Nauk Armjanskoj 

SSR, Erevan. 

PAWŁOWSKI, B. 1956. Flora Tatr. I. PWN, Warszawa. 

PIĄTEK, M., WOŁCZAŃSKA, A. 2004. Some phytopathogenic fungi rare or new to Poland. Polish Bot. J. 

49: 67-72. 

PODBIELKOWSKI, Z. 1964. Słownik roślin użytkowych. PWRiL, Warszawa. 

ROMASZEWSKA-SAŁATA, J. 1981. Materiały do poznania mikroskopowych grzybów fitopatogenicznych 

zbiorowisk kserotermicznych na Wyżynie Małopolskiej. Ann. UMCS, C 36: 51-69. 

ROMASZEWSKA-SAŁATA, J., MUŁENKO, W. 1983. Mikroskopowe grzyby fitopatogeniczne okolic Drohiczyna 

i Mielnika nad Bugiem. Ann. UMCS, C 38: 19-36. 

ROUPPERT, K. 1909a. Zapiski grzyboznawcze z Galicyi. Spraw. Komisji Fizjogr. 43: 31-38. 

ROUPPERT, K. 1909b. Zapiski grzyboznawcze z okolic Ciechocinka. Spraw. Komisji Fizjogr. 43: 

39-52 

ROUPPERT, K. 1911a. Zapiski grzyboznawcze z Ciechocinka i innych stron Królestwa Polskiego. Kosmos 

36: 740-746. 

ROUPPERT, K. 1911b. Przyczynek do znajomości grzybów Galicyi i Bukowiny. Kosmos 36: 936-944. 

ROUPPERT, K. 1912. Grzyby zebrane w Tatrach, Beskidzie Zachodnim i na Pogórzu. Spraw. Komisji 

Fizjogr. 46: 80-100. 

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie listy organizmów patogennych 

oraz ich klasyfikacji, a także środków niezbędnych dla poszczególnych stopni hermetyczności. 

Dziennik Ustaw z dnia 16 grudnia 2002, nr 212, poz. 1798. Załącznik nr 1. Lista organizmów 

patogennych oraz ich klasyfikacja. 

141 


RUDNICKA-JEZIERSKA, W. 1991. Flora Polska. Rośliny Zarodnikowe Polski i Ziem Ościennych. Grzyby 

(Mycota). 23. Lycoperdales, Sclerodermatales, Tulostomatales, Nidulariales, Phallales, Podaxales. 

PWN, Kraków. 

RUSZKIEWICZ, M. 2000. Microscopic phytopathogenic fungi rare and new for Poland. Acta Mycol. 

35: 85-98. 

RUSZKOWSKI, J., ZWEIGAUMÓWNA, Z., BLOCKÓWNA, H. 1938. Stan zdrowotności roślin uprawnych 

w Polsce w roku 1937. Rocz. Ochr. Rośl. 5, 4: 49-102. 

SAŁATA, B. 1974. Flora Polska. Rośliny Zarodnikowe Polski i Ziem Ościennych. Grzyby (Mycota). 6. 

Taphrinales. PWN, Warszawa-Kraków. 

SAŁATA, B. 1985. Flora Polska. Rośliny Zarodnikowe Polski i Ziem Ościennych. Grzyby (Mycota). 

15. Erysiphales. PWN, Warszawa-Kraków. 

SAŁATA, B. 2002. Polskie gatunki grzybów mitosporowych z rodzaju Ascochyta. Wyd. UMCS, Lublin. 

SAŁATA, B., RUDNICKA-JEZIERSKA, W. 1979. Flora Polska. Rośliny Zarodnikowe Polski i Ziem Ościennych. 

Grzyby (Mycota). 12. Protomycetales, Chaetomiales. PWN, Warszawa-Kraków. 

SAŁATA, B., ROMASZEWSKA-SAŁATA, J., MUŁENKO, W. 1984. Notatki mikologiczne z Tatrzańskego Parku 

Narodowego. Acta Mycol. 20: 13-21. 

SAŁATA, B., ROMASZEWSKA-SAŁATA, J., MUŁENKO, W. 1993. Mikroskopowe grzyby fitopatogeniczne. 

In: Z. MIREK, H. PIĘKOŚ-MIRKOWA (eds.), Przyroda Kotliny Zakopiańskiej – poznanie, przemiany, 

zagrożenia i ochrona. Tatry i Podtatrze 2: 183-207. 

SCHUEUER, CH., CHLEBICKI, A. 1997. Recent collections of miscellaneous microfungi from South Poland. 

Acta Mycol. 32: 147-172. 

SCHROETER, J. 1897. Die Pilze Schlesiens. 2. In: Cohn’s Krypt.-Fl. Schlesien. Pilze. 3, 2, Breslau. 

SHIN, H.-D., BRAUN, U. 1993. Notes on Korean Cercosporae and allied genera. 1. Mycotaxon 49: 

351-362. 

SIEMASZKO, W. 1923. Fungi Bialowiezenses exsiccati. Centuria prima. Wyd. Muz. Przyr. w Białowieży, 

Skierniewice, 27 pp. 

SIEMASZKO, W. 1925. Fungi Bialowiezenses exsiccati. Centuria secunda. Acta Inst. Phytopath. Scholae 

Superioris Agriculturae Varsaviensis, 18 pp. 

SKIRGIEŁŁO, A. 1960. Flora Polska. Rośliny Zarodnikowe Polski i Ziem Ościennych. Grzyby (Fungi). 

1. Boletales. PWN, Warszawa. 

SKIRGIEŁŁO, A. 1991. Flora Polska. Rośliny Zarodnikowe Polski i Ziem Ościennych. Grzyby (Mycota). 

20. Russula. PWN, Warszawa-Kraków. 

SKIRGIEŁŁO, A., ZADARA, M., ŁAWRYNOWICZ, M. 1979. Flora Polska. Rośliny Zarodnikowe Polski 

i Ziem Ościennych. Grzyby (Mycota). 10. Mucorales, Endogonales. PWN, Warszawa-Kraków. 

STARMACHOWA, B. 1963. Grzyby pasożytnicze z Tatr. Monogr. Bot. 15: 153-294. 

STARMACHOWA, B. 1964. Grzyby pasożytnicze zebrane w Polanicy-Zdroju, Dusznikach i innych miejscowościach 

Ziemi Kłodzkiej (Dolny Śląsk). Fragm. Flor. Geobot. 10: 89-96. 

STARMACHOWA, B. 1966. Grzyby pasożytnicze Krynicy i okolicznych gór (Beskid Sądecki). Fragm. 

Flor. Geobot. 12: 471-495. 

STARMACHOWA, B., KUĆMIERZ, J. 1967. Notatki mikologiczne z Ziemi Kłodzkiej. Fragm. Flor. Geobot. 

13: 141-153. 

STEC-ROUPPERTOWA, W. 1936. Zapiski mikologiczne. Spraw. Komisji Fizjogr. 70: 149-172. 

STEC-ROUPPERTOWA, W. 1939. Zapiski grzyboznawcze. Spraw. Komisji Fizjogr. 73: 277- 283. 

SUTTON, B.C., WALLER, J.M. 1988. Taxonomy of Ophiocladium hordei, causing leaf lesions on Triticale 

and other Gramineae. Trans. Br. mycol. Soc. 90: 55-61. 

TRZEBIŃSKI, J. 1916. Choroby i szkodniki roślin hodowanych w Królestwie Polskim. Pam. Fizjogr. 23: 

1-106. 

TRZEBIŃSKI, J. 1918. Choroby roślin uprawnych w Królestwie Polskiem w roku 1915 i 1916. Pam. 

Fizjogr. 25: 1-15. 

VIMBA, E.K. 1970. Griby roda Ramularia Saccardo v Lativskoj SSR. Izd. Zinatne, Riga. 

142 


WODZICZKO, A. 1911. Materyały do mykologii Galicyi. Spraw. Komisji Fizjogr. 45: 40-57. 

WOJEWODA, W. 1977. Flora Polska. Rośliny Zarodnikowe Polski i Ziem Ościennych. Grzyby (Mycota). 

8. Tremellales, Auriculariales, Septobasidiales. PWN, Warszawa-Kraków. 

WOŁCZAŃSKA, A. 1995. Wstępne uwagi o grzybach pasożytniczych Dołów Jasielsko-Sanockich i Beskidu 

Niskiego. Materiały konferencji i sympozjów 50 Zjazdu PTB, Kraków. 

WOŁCZAŃSKA, A., SAŁATA, B. 1992. Wstępne uwagi o krajowych gatunkach grzybów z rodzaju Ramularia 

Unger. Streszczenia referatów i plakatów 49 Zjazdu PTB, Kielce. 

WRÓBLEWSKI, A. 1915. Spis grzybów zebranych na Ziemiach Polskich. Spraw. Komisji Fizjogr. 49: 

92-125. 

WRÓBLEWSKI, A. 1918. Przyczynek do znajomości grzybów Galicyi zachodniej. Spraw. Komisji Fizjogr. 

52: 122-127. 

WRÓBLEWSKI, A. 1922. Grzyby zbioru Józefa Krupy z okolic Lwowa, Buczacza, Skolego i Tatr. Kosmos 

47: 39-51. 

WRÓBLEWSKI, A. 1925. Spis grzybów zebranych przez Marjana Raciborskiego w okolicy Krakowa 

i w Tatrach w latach 1883-1890. Acta Soc. Bot. Pol. 3: 29-41. 

ZGÓRKIEWICZ, A. 1991. Wynki badań nad występowanium i etiologią chorób w uprawach gryki (Fagopyrum 

esculentum Moench) w Polsce w latach 1978-1980. Cz. II. Badania laboratoryjne. Rocz. 

Nauk. Roln., E 21: 45-52. 

ZWEIGAUMÓWNA, Z. 1916. Grzybki pasożytnicze na roślinach zielnych dziko rosnących zebrane 

w 1912-1915 roku w Królestwie Polskim przez J. Trzebińskiego i W. Goriaczkowskiego. Pam. Fizjogr. 

23: 203-216. 

ZWEIGBAUMÓWNA, Z. 1925. Grzyby okolic Skierniewic. Acta Soc. Bot. Pol. 2: 275-301. 

14. THE RAMULARIA SPECIES IN POLAND (summary) 

143 

Mitosporic [anamorphic] fungi belonging to Ramularia genus parasite above all 

on angiosperms, but they are being collected also on ferns and representatives 

of rust fungi (Uredinales). They cause spots covered additionally with whitish (rarely 

reddish) coating consisting of conidiophores and conidia (only sometimes 

on the surface there are visible hyphes of vegetative mycelium, which is usually 

internal). Conidiophores and spores are hyaline. Conidial scars and hila are distinctly 

visible, dark and slightly thickened. 

The occurrence of Ramularia species coincides with the vegetation period of the 

host. Together with winter coming or the end of vegetation of host, they form 

sclerotia, perithecia or overwinter as mycelium (VIMBA 1970). In spring asci can 

be formed on dead remnants. The known teleomorphs belong to Mycosphaerella 

genus. 

The first records of Ramularia species in Poland are dated at the end of the XIX 

century (HENNINGS 1892; HELLWIG 1897; SCHROETER 1897). Since that time 115 

species have been noted: 111 on angiosperms, 1 on fern and 3 on rust fungi. 

A substantial part of the present study contains descriptions of particular species 

occurring in Poland, keys to their identification and lists of stands. There are 

the following synonyms of Ramularia included: Didymaria Corda, Septocylindrium 

Bonorden, Acrotheca Fuckel, Ovularia Saccardo, Ophiocladium Cavara, Pseudo- 


ovularia Spegazzini. Some taxons published as Ramularia are classified among related 

species. 

The biggest number of parasitic species are noted on the representatives of Asteraceae 

(17 species), Scrophulariaceae (9 species), Rosaceae (7 species) i Polygonaceae 

(7 species). The most common are: R. geranii var. geranii, R. grevilleana var. 

grevilleana, R. inaequale and R. urticae. But more than 40% of all the species occur 

very seldom (known from 1 to 5 localities). The following examples belong to this 

group: R. asplenii, R. asteris, R. keithii, R. minutissima and R. rhaetica. 

The southern and south-eastern part of Poland are the best explored regions. In 

Kraina Karpat Zachodnich, Kraina Południowomazowiecko-Podlaska and Kraina 

Dolnośląska the biggest number of species are collected. 

Among all, 23 species parasite on cultivated plants (also as ornamental). The 

biggest economic damages are caused by two species: R. grevilleana var. grevilleana 

on strawberries and R. beticola on Beta vulgaris. 

Dr Agata WOŁCZAŃSKA 

Zakład Botaniki i Mykologii 

Instytut Biologii 

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej 

ul. Akademicka 19 

PL-20-033 Lublin 

e-mail: awolczan@biotop.umcs.lublin.pl 

144 


Indeks nazw grzybów 

Index of names of fungi 

Objaśnienia: pogrubioną czcionką oznaczono strony z opisem gatunku, 

a gwiazdką (*) strony z rycinami zarodników 

Acrotheca gei 17, 45 

Ascochyta buniadis 41 

Bostrichonema ochracea 105 

Bostrichonema polygoni 29 

Cercospora aconiti 37 

Cercospora apii f. pastinacae 66 

Cercospora ariae 130 

Cercospora calthae 38 

Cercospora chenopodii 33 

Cercospora delphinii 36 

Cercospora depazeoides 99 

Cercospora gei 45 

Cercospora kriegeriana 51, 130 

Cercospora phyteumatis 105 

Cercospora spireae 47 

Cercosporella adoxae 99 

Cercosporella centaureae 121 

Cercosporella coronillae 54 

Cercosporella echii 75 

Cercosporella macularis 33 

Cercosporella phyteumatis 105 

Cercosporella primulae 71 

Cercosporella rhaetica 68 

Cercosporella triboutiana 121 

Cercosporella triboutiana f. pratensis 121 

Cercosporella virgaureae 128 

Cercosporidium depressum 68 

Cladosporium album 53 

Coleosporium tussilaginis 116, 126, 137 

Colletotrichum sp. 125 

Colletotrichum malvarum 59 

Colletotrichum nymphaeae 128 

Crocysporium rubellum 25 

Cronartium ribicola 127, 137 

Cylindrium cordae 113 

Cylindrium cylindricum 113 

Cylindrospora adoxae 99 

Cylindrospora aequivoca 37, 39 

Cylindrospora agrestis 60 

Cylindrospora ajugae 84 

Cylindrospora armoraciae 41, 42 

Cylindrospora arvensis 47 

Cylindrospora calcea 86 

Cylindrospora cervina 120 

Cylindrospora cicutae 66 

Cylindrospora circaeae 63 

Cylindrospora coleosporii 126 

Cylindrospora concentrica 21, 112 

Cylindrospora crassiuscula 36 

Cylindrospora cylindroides 75, 76, 80 

Cylindrospora evanida 74 

Cylindrospora filaris 118, 120, 121 

Cylindrospora galegae 54 

Cylindrospora geranii 56 

Cylindrospora heraclei 66 

Cylindrospora kriegeriana 31 

Cylindrospora lactea 61 

Cylindrospora lampsanae 112 

Cylindrospora leonuri 82 

Cylindrospora levistici 66 

Cylindrospora lysimachiae 72 

Cylindrospora macrospora 105 

Cylindrospora macularis 33 

Cylindrospora major 120 

Cylindrospora marrubii 81 

Cylindrospora nivea 91, 95 

Cylindrospora obducens 88, 94 

Cylindrospora oreophila 64 

Cylindrospora parietariae 20 

Cylindrospora phyteumatis 105 

Cylindrospora plantaginea 96 

Cylindrospora polygalae 58 

Cylindrospora primulae 71 

Cylindrospora ranunculi 40 

Cylindrospora rosea 18 

Cylindrospora sambucina 97 

Cylindrospora saxifragae 42 

Cylindrospora senecionis 118 

Cylindrospora silvestris 102 

Cylindrospora stachydis 82 

Cylindrospora taraxaci 108 

Cylindrospora thesii 22 

Cylindrospora ulmariae 50 

Cylindrospora urticae 21 

Cylindrospora variabilis 92 

Cylindrospora virgaureae 128 

145 


Cylindrospora winteri 54 

Cylindrosporium concentricum 76 

Cylindrosporium grevilleanum 47, 50 

Cylindrosporium heraclei 66 

Cylindrosporium majus 112 

Cylindrosporium niveum 38 

Cylindrosporium rhabdosporum 96 

Cylindrosporium senecionis 118 

Cylindrosporium septatum 123 

Cylindrosporium sp. 47 

Cylindrosporium urednis 127 

Cylindrosporium vaccarianum 68 

Cylindrosporium valerianae 100 

Didymaria didyma 36, 37, 38 

Didymaria erodii 56 

Didymaria kriegeriana 31 

Didymaria linariae 88 

Didymaria matricariae 113 

Didymaria nasturtii 41 

Didymaria rumicis 29 

Didymaria ungeri 17, 37 

Diplosporonema delastrei 31, 32 

Discogleum veronicae 95 

Entylomella armoraciae 41 

Entylomella gibba 38, 129 

Entylomella hypochoeridis 108 

Entylomella variabilis 92 

Fusidium adoxae 39 

Fusidium ajugae 84 

Fusidium asteris 115 

Fusidium coccineum 89 

Fusidium cylindricum 113 

Fusidium foliorum 56 

Fusidium geranii 56 

Fusidium griseum 113 

Fusidium petasitidis 120 

Fusidium roseum 18 

Fusidium stachydis 82 

Fusisporium aequicocum 37 

Fusisporium calceum 86, 87 

Fusisporium lacteum 61 

Fusoma inaequale 108 

Graphium pallescens 129 

Hormodendrum farinosum 79 

Hyalodendron album 53 

Isariopsis albo-rosella 129 

Isariopsis episphaeria 129 

Isariopsis grevilleana 47 

Isariopsis pusilla 129 

Melampsora larici-pentandrae 127, 137 

Melampsoridium betulinum 128 

Mycosphaerella fragariae 47 

Mycovellosiella ariae 51, 130 

Mycovellosiella ferruginea 123, 129 

Neoovularia nomuriana 128 

Neoovularia ovata 128 

Neoovularia vogeliana 129 

Neoramularia bidentis 122 

Neoramularia rubi 51, 129 

Oidium fusisporioides 21, 94 

Oidium fusisporioides f. armoraciae 41 

Oidium fusisporioides f. scrophulariacearum 92 

Oidium fusisporioides f. violarum 61 

Oidium fusisporioides var. glechomatis 86 

Oidium fusisporioides var. lampsanae 112 

Oidium fusisporioides var. violae 61 

Oidium monosporium 25 

Oidium sp. 52 

Ovularia alnicola 20 

Ovularia armoraciae 41 

Ovularia asperifolii 77, 79 

Ovularia asperifolii var. cynoglossi 77 

Ovularia asperifolii var. symphyti-tuberosi 79 

Ovularia avicularis 27 

Ovularia babajaniae 52 

Ovularia baldingerae 124 

Ovularia bartsiae 88 

Ovularia bistortae 27 

Ovularia bistortae var. angustana 27 

Ovularia bulbigera 128 

Ovularia caduca 63 

Ovularia canaegricola 25 

Ovularia cardui 114 

Ovularia carneola 82 

Ovularia chamedryos 83, 89 

Ovularia chesneyae 52 

Ovularia cochleariae 41 

Ovularia conspicua 114 

Ovularia conspicua var. cardui 114 

Ovularia corcellensis 69 

Ovularia corsica 27 

Ovularia cortusae 73 

Ovularia cynoglossi 77 

Ovularia decipiens 34, 36, 38, 39, 40 

Ovularia deusta 53 

Ovularia doronici 121 

Ovularia duplex 92 

Ovularia exigua 51 

Ovularia fallax 52 

Ovularia farinosa 77, 79 

Ovularia gei 45 

Ovularia gnaphalii 114 

146 


Ovularia haplospora 43 

Ovularia inulae 122 

Ovularia inulae f. major 122 

Ovularia inulae var. lampsanae 112 

Ovularia jubatskana 114 

Ovularia lactea 61 

Ovularia lamii 81, 82 

Ovularia levistici 66 

Ovularia lolii 124 

Ovularia lotophaga 51 

Ovularia lychnicola 31 

Ovularia minutissima 59 

Ovularia monosporia 25 

Ovularia mulgedii 113 

Ovularia nivea 91, 94, 95 

Ovularia nymphaearum 128 

Ovularia obliqua 25 

Ovularia obliqua var. canaegricola 25 

Ovularia obovata 6, 25 

Ovularia ovata 128 

Ovularia pulchella 124 

Ovularia pulchella var. agropyri 124 

Ovularia pusilla 6, 43, 124 

Ovularia rigidula 27 

Ovularia rosea 18 

Ovularia rubella 25 

Ovularia rubi 51 

Ovularia rumicis 23 

Ovularia schroeteri 43 

Ovularia schwarziana 52 

Ovularia senecionis 118 

Ovularia simplex 34 

Ovularia sp. 63 

Ovularia sphaeroidea 6, 51 

Ovularia stellariae 129 

Ovularia symphyti-cordati 79 

Ovularia tricheriae 102 

Ovularia tuberculiniformis 128 

Ovularia variabilis 92 

Ovularia veronicae 91, 94, 95 

Ovularia veronicae var. microsticta 94 

Ovularia viciae 51 

Ovularia villana 128 

Ovularia virgaureae 128 

Ovularia vogeliana 129 

Ovularia vossiana 114, 129 

Passalora actaeae 40, 129 

Passalora ariae 51, 130 

Passalora depressa 68 

Passalora dubia 33 

Passalora ferruginea 7, 123, 129 

Passalora mnutissima 58 

Passalora montana 129 

Passalora murina 62 

Peronospora exigua 51 

Peronospora interstitialis 69 

Peronospora obliqua 25 

Peronospora parietariae 20 

Peronospora sphaeroides 51 

Phacellium albo-rosellum 129 

Phacellium bulbigerum 128 

Phacellium carneum 53 

Phacellium episphaerium 129 

Phacellium salicinum 18 

Phacellium vossianum 114, 129 

Phaeoramularia actaeae 40, 129 

Phaeoramularia minutissima 58 

Phaeoramularia punctiformis 129 

Phloeospora jaapiana 73 

Pseudocercospora gei 45 

Pseudocercospora geicola 47 

Pseudocercosporella capsellae 42 

Pseudocercosporella magnusiana 58 

Pseudocercosporella pastinacae 66, 67, 129 

Pseudovularia trifolii 52 

Puccinia aegopodii 128, 137 

Ramularia absinthii 7, 123, 129 

Ramularia achyrophori-uniflori 108 

Ramularia aconiti 37 

Ramularia acris 28*, 34, 36, 38, 39, 40, 134, 135 

Ramularia actaeae 40, 128 

Ramularia adenophorae 105 

Ramularia adoxae 98*, 99, 131 

Ramularia aegopodii 64 

Ramularia aequivoca 37, 38 

Ramularia aequivoca f. ranunculi-acris 39 

Ramularia aequivoca var. andrei 39 

Ramularia aequivoca var. bulbosa 37 

Ramularia agastaches 82 

Ramularia agrestis 14, 55*, 60, 61, 136 

Ramularia agrimoniae 43, 45, 46*, 131 

Ramularia ajugae 81, 84, 85*, 131 

Ramularia ajugae var. ajugae-pyramidalis 84 

Ramularia alba 53 

Ramularia albo-rosella 129 

Ramularia albowiana 37 

Ramularia alcannae 80 

Ramularia alismatis 129 

Ramularia alnicola 19*, 20, 131 

Ramularia anagalidis 91 

Ramularia anatolica 82 

Ramularia anchusae-officinalis 80 

147 


Ramularia anchusae 75, 77, 78*, 80, 131 

Ramularia angelicae 68 

Ramularia anserina 47 

Ramularia anthemidis 113 

Ramularia anthrisci 67 

Ramularia aplospora 35*, 42, 43, 131 

Ramularia archangelicae 63, 65*, 68, 131 

Ramularia arenariae 30 

Ramularia argentinensis 52 

Ramularia ari 125 

Ramularia armoraciae 14, 35*, 40, 41, 42, 131 

Ramularia aromatica 116*, 125, 131 

Ramularia arvensis 47 

Ramularia asperifolii 79 

Ramularia asplenii 4, 17, 131, 144 

Ramularia asteris 4, 14, 107, 115, 116*, 131, 144 

Ramularia asteris-tripolii 115 

Ramularia atropae 14, 87, 131 

Ramularia bäumleriana 84 

Ramularia balcanica 117 

Ramularia baldingerae 124 

Ramularia ballotae 84 

Ramularia barbareae 41 

Ramularia bartsiae 87, 88, 94, 131 

Ramularia besarabica 100 

Ramularia beccabungae 88, 90*, 91, 95, 136 

Ramularia bellunensis 14, 107, 115, 132, 133 

Ramularia betae 32 

Ramularia beticola 11, 12, 14, 28*, 32, 131, 144 

Ramularia betonicae 84 

Ramularia bistortae 19*, 22, 27, 134 

Ramularia boni-henrici 33 

Ramularia bonordenii 123 

Ramularia borghettiana 92 

Ramularia bosniaca 98*, 101, 104, 105, 135 

Ramularia brassicae 41 

Ramularia brevipes 36 

Ramularia brunellae 82, 84 

Ramularia brunellae f. pyrenaica 84 

Ramularia bubakiana 118 

Ramularia buniadis 41 

Ramularia caduca 55*, 63, 132 

Ramularia calcea 75, 77, 78*, 79, 87, 136 

Ramularia calthae 28*, 34, 38, 131 

Ramularia calthicola 38 

Ramularia campanulae-persicifoliae 105 

Ramularia campanulae-rotundifoliae 105 

Ramularia cardamines 35*, 40, 131 

Ramularia cardui 117 

Ramularia cardui var. personatae 117 

Ramularia carneola 88, 90*, 92, 135 

Ramularia carthami 117 

Ramularia caruaniana 91 

Ramularia centaureae 121 

Ramularia centaureae-atropurpureae 121 

Ramularia cerinthes 75, 78*, 80, 134 

Ramularia cervina 120 

Ramularia cervina var. petasitidis 120 

Ramularia chaerophylli 63, 65*, 67, 131, 132 

Ramularia chaerophylli f. aurei 67 

Ramularia chalcedonica 31 

Ramularia chamedryos 83, 85*, 87, 89, 95, 136 

Ramularia chlorina 118 

Ramularia cichorii 108 

Ramularia cicutae 66 

Ramualria cinerariae 120 

Ramularia circaeae 63 

Ramularia circaeina 63 

Ramularia circumfusa 25 

Ramularia cirsii-eriphori 114 

Ramularia cirsii 117 

Ramularia cirsii var. cirsii-arvensis 117 

Ramularia clerodendri 126 

Ramularia coccinea 87, 88, 89, 90*, 95, 136 

Ramularia cochleariae 41 

Ramularia cochleariae f. barbareae 41 

Ramularia codonocephali 122 

Ramularia coleosporii 116*, 126, 137 

Ramularia coleosporii var. tournefortii 119 

Ramularia concomitans 107, 122, 131 

Ramularia conspicua 108, 114 

Ramularia corcontica 108 

Ramularia coriandri 66 

Ramularia cortusae 69, 70*, 73, 132 

Ramularia cousinae 117 

Ramularia crassiuscula 34, 35*, 36, 132 

Ramularia crepidis 103*, 107, 111, 132 

Ramularia cupulariae 107, 109*, 122, 133 

Ramularia cupulariae var. cupulariae 123 

Ramularia cupulariae var. inulae-brittanicae 123 

Ramularia curvula 14, 22, 30, 132 

Ramularia cylindroids 77, 79 

Ramularia cylindroides var. accedens 77 

Ramularia cylindroides var. angustispora 77 

Ramularia cylindroides var. cylindroides 70*, 75, 

76, 79, 134 

Ramularia cylindroides var. gerschikii 76 

Ramularia cynarae 6, 107, 117*, 131, 132 

Ramularia cynoglossi 75, 77, 78*, 79, 132 

Ramularia dacica 120 

Ramularia daniloi 59 

Ramularia decipiens 29, 34 

148 


Ramularia deflectens 60 

Ramularia delphinii 36, 37 

Ramularia deusta 53 

Ramularia deusta f. odorati 53 

Ramularia deusta var. alba 14, 51, 53, 133 

Ramularia deusta var. deusta 14, 46*, 51, 53, 133 

Ramularia deusta var. lathyri-maritimi 53 

Ramularia didyma 40 

Ramularia didyma f. anemones 54 

Ramularia didyma f. ranunculi repentis 34 

Ramularia didyma var. didyma 28*, 34, 36, 37, 

38, 40, 134, 135 

Ramularia didyma var. exigua 34, 35*, 38, 135 

Ramularia didymarioides 14, 28*, 30, 31, 133, 

134, 135, 136 

Ramularia digitalis-ambiguae 92 

Ramularia dipsaci 102 

Ramularia dolomitica 56 

Ramularia doronici 107, 121, 122, 132 

Ramularia dubia 33 

Ramularia earnesii 100 

Ramularia echii 70*, 75, 80, 132 

Ramularia epilobii 129 

Ramularia episphaeria 129 

Ramularia evanida 70*, 74, 132 

Ramularia exigua 39 

Ramularia exilis 82 

Ramularia eximia 111 

Ramularia fagariae 126 

Ramularia fagopyri 14, 22, 23, 132 

Ramularia falcariae 64 

Ramularia farinosa 79 

Ramularia filaris 107, 110, 117*, 118, 119, 120, 

121, 135 

Ramularia filaris var. astericola 115 

Ramularia filaris var. carniolica 120 

Ramularia filaris var. hieracii 108 

Ramularia filaris var. intermedia 119 

Ramularia filaris var. latispora 114 

Ramularia filarszkyana 108 

Ramularia filiformis 94 

Ramularia flammulae 37 

Ramularia formosana 120 

Ramularia fragariae 47 

Ramularia frutescens 126 

Ramularia galegae 51, 54, 55*, 132 

Ramularia galegae f. lathyri 53, 54 

Ramularia galeopsidis 84 

Ramularia galii 74, 75, 132 

Ramularia gei 43, 45, 46*, 133 

Ramularia gei-allepici 45 

Ramularia geranii 56 

Ramularia geranii-phaei 56 

Ramularia geranii-silvatici 56 

Ramularia geranii f. geranii-mollis 56 

Ramularia geranii var. erodii 58 

Ramularia geranii var. geranii 4, 12, 55*, 56, 132, 

133, 144 

Ramularia geranii var. geranii-phaei 56 

Ramularia gibba 37 

Ramularia gibba var. ranunculi-auricomi 37 

Ramularia glauca 97 

Ramularia glechomatis 11, 79, 81, 85*, 86, 87, 

133 

Ramularia gnaphalii 12, 107, 109*, 114, 133 

Ramularia grantii 68 

Ramularia grevilleana var. grevilleana 4, 12, 14, 

43, 46*, 47, 50, 132, 134, 144 

Ramularia grindeliae 115 

Ramularia hamburgensis 108 

Ramularia heimerliana 58 

Ramularia helminthiae 108 

Ramularia helvetica 108 

Ramularia heraclei 14, 63, 65*, 66, 67, 132, 133, 

134 

Ramularia heraclei var. apii-graveolentis 66 

Ramularia hesperidis 41 

Ramularia heteropappi 115 

Ramularia hieracii 108 

Ramularia hieracii-umbellati 108 

Ramularia hypochoeridis 108 

Ramularia imperatoriae 68 

Ramularia inae 76 

Ramularia inaequale 4, 7, 12, 107, 108, 109*, 113, 

119, 132, 133, 134, 135, 136, 144 

Ramularia interstitialis 69, 70*, 134 

Ramularia inulae 122 

Ramularia inulae-britannicae 122 

Ramularia ivae 122 

Ramularia jaapiana 14, 70*, 73, 133 

Ramularia jaapii 104 

Ramularia jacobeae 119 

Ramularia jubatskana 107, 114, 132 

Ramularia jurineae 117 

Ramularia kabatiana 114 

Ramularia karakulinii 129 

Ramularia keithii 4, 59, 134, 144 

Ramularia knautiae 102 

Ramularia knautiae arvensis 102 

Ramularia kriegeriana 96 

Ramularia lactea 14, 55*, 60, 61, 62, 136 

Ramularia lactea var. violae-tricoloris 60 

149 


Ramularia lactucae 113 

Ramularia lamii var. lamii 11, 78*, 81, 82, 85*, 

132, 133, 134, 135 

Ramularia lamii var. minor 81, 84, 85*, 134 

Ramularia lamiicola 82 

Ramularia lampsanae 103*, 107, 112, 113, 133 

Ramularia lampsanae f. sonchi-arvensis 108 

Ramularia lampsanae f. taraxaci 108 

Ramularia lampsanae var. lactucae 113 

Ramularia lanceolata 96 

Ramularia lathyri 53 

Ramularia leontodontis 108 

Ramularia leonuri 82 

Ramularia levistici 66 

Ramularia libanotidis 63, 64, 65*, 132, 134 

Ramularia linariae 12, 85*, 87, 88, 133 

Ramularia lindawiana 20 

Ramularia lineola 108 

Ramularia lithospermi 80 

Ramularia lolii 124 

Ramularia loticola 56 

Ramularia lucidae 18 

Ramularia ludwigiana 129 

Ramularia lychnicola 30, 31, 134 

Ramularia lychnicola var. chalcedonica 31 

Ramularia lycopi 82 

Ramularia lysimachiae 69, 70*, 72, 133 

Ramularia lysimachiarum 72 

Ramularia macrospora 14, 103*, 105, 123, 131, 

134 

Ramularia macrospora var. adenophorae 105 

Ramularia macrospora var. asteris 115 

Ramularia macrospora var. campanulae 105 

Ramularia macrospora var. campanulae-trachelii 

105 

Ramularia macrospora var. major 105 

Ramularia macrospora var. senecionis 118 

Ramularia macularis 28*, 32, 33, 132 

Ramularia magnusiana 73, 129 

Ramularia major 11, 107, 117*, 120, 121, 131, 

133, 134 

Ramularia malvae 59 

Ramularia malvae var. malvae-moschatae 59 

Ramularia malvae-moschatae 59 

Ramularia marrubii 81, 134 

Ramularia martianoffiana 47 

Ramularia matricariae 12, 107, 109*, 113, 134 

Ramularia matronalis 41 

Ramularia menthae 82 

Ramularia menthicola 82 

Ramularia micromeriae 84 

Ramularia minutissima 4, 12, 55*, 59, 133, 144 

Ramularia modesta 47 

Ramularia moehringiae 28*, 30, 134 

Ramularia montana 129 

Ramularia montenegrina 108 

Ramularia monticola 36 

Ramularia monticola f. maculicola 37 

Ramularia mulgedii 14, 103*, 107, 113, 133, 134 

Ramularia myosotidis 80 

Ramularia nambuana 127 

Ramularia napelli 37 

Ramularia nevodovskii 66 

Ramularia nicolai 92 

Ramularia nivea 91 

Ramularia nodosa 92 

Ramularia noneae 79 

Ramularia obducens 88, 94, 134 

Ramularia obducens var. filiformis 94 

Ramularia obducens var. obducens 94 

Ramularia obliqua 25 

Ramularia obovata 25 

Ramularia ochracea 105 

Ramularia onopordi 117 

Ramularia oreophila 6, 63, 64, 65*, 131 

Ramularia oreophila f. triseptata 64 

Ramularia origani 84 

Ramularia ovularioides 37 

Ramularia oxyriae-digynae 23 

Ramularia parietariae 19*, 20, 134 

Ramularia parietariae var. minor 20 

Ramularia parva 108 

Ramularia pastinacae 66, 67, 129 

Ramularia paulula 72 

Ramularia peckii 96 

Ramularia petasitis 120 

Ramularia petasitis-tomentosae 120 

Ramularia phyteumatis 105, 106 

Ramularia phyteumatis f. phyteumatis-orbicularis 

105 

Ramularia picridicola 108 

Ramularia picridis 108 

Ramularia picridis f. italica 108 

Ramularia pimpinellae 64 

Ramularia plantaginea 96 

Ramularia plantaginis 90*, 95, 96, 97, 134 

Ramularia podagrariae 64 

Ramularia polygalae 58, 134 

Ramularia pratensis 14, 19*, 22, 23, 24, 25, 27, 

29, 135 

Ramularia primulae 69, 70*, 71, 134 

Ramularia (Ovularia) primulana 69 

150 


Ramularia prismatocarpi 105 

Ramularia pruinosa 118 

Ramularia pseudococcinea 89 

Ramularia pulchela 124 

Ramularia pulchella f. lolii-italici 124 

Ramularia punctiformis 47, 129 

Ramularia pusilla 6, 14, 124, 132, 133 

Ramularia pusilla var. baldingerae 124 

Ramularia ranunculi 34, 36, 39, 40 

Ramularia ranunculi-oxyspermi 37 

Ramularia rapunculoides 105 

Ramularia repentis 38, 129 

Ramularia rhabdospora 95, 96, 134 

Ramularia rhaetica 4, 12, 63, 65*, 68, 134, 144 

Ramularia rhei 23 

Ramularia rigidula 22, 27, 28*, 134 

Ramularia rosea 18, 19*, 135 

Ramularia rubella 19*, 22, 25, 29, 134, 135 

Ramularia rubi 51, 129 

Ramularia rubicunda 130 

Ramularia rudbeckiae 115 

Ramularia rumicis 22, 29, 135 

Ramularia rumicis-crispi 23 

Ramularia sagittariae 130 

Ramularia salviae 82 

Ramularia salviicola (jako salviaecola) 82 

Ramularia sambucina f. ebuli 97 

Ramularia sambucina 97, 98*, 135 

Ramularia sambucina f. santonensis 97 

Ramularia saniculae 64 

Ramularia saxifragae 35*, 42, 135 

Ramularia scabiosae 104 

Ramularia schroeteri 43, 66 

Ramularia schulzeri 51, 55*, 56, 133 

Ramularia schwarziana 52 

Ramularia scorzonerae 108 

Ramularia scrophulariae 92 

Ramularia senecionis 118 

Ramularia senecionis-platyphylli 119 

Ramularia senecionis var. carniolica 118 

Ramularia septata 123, 132 

Ramularia serotina var. stomaticola 115 

Ramularia serratulae 123 

Ramularia sideritidis 81 

Ramularia silenes 31 

Ramularia silvestris 12, 14, 101, 102, 103*, 132 

Ramularia simplex 34, 35*, 36, 38, 40, 134, 135 

Ramularia solenanthi 77 

Ramularia sonchi 7, 108 

Ramularia sonchi-oleracei 123, 130 

Ramularia sorbi 130 

Ramularia sorokinii 82 

Ramularia sp. 51 

Ramularia sparganii 116*, 126, 135 

Ramularia sphaeroidea 14, 46*, 51, 52, 133, 136 

Ramularia spiraeae 14, 43, 47, 135 

Ramularia spiraeae-arunci 43, 44, 46*, 131 

Ramularia stachydis 82 

Ramularia stachydis-alpinae 82 

Ramularia stachydis-germanicae 82 

Ramularia stachydis-palustris 82 

Ramularia stachyopsidis 82 

Ramularia statices 73 

Ramularia statices-latifoliae 73 

Ramularia statices-latifoliae var. statices gmelinii 

73 

Ramularia stellariae 129 

Ramularia sterata 30 

Ramularia subalpina 108 

Ramularia submodesta 45 

Ramularia subsanguinea 130 

Ramularia succisae 101, 103*, 136 

Ramularia succisae var. knautiae 102 

Ramularia symphyti-tuberosi 79 

Ramularia tanaceti 107, 109*, 118, 133, 136 

Ramularia taraxaci 108 

Ramularia taraxaci var. epiphylla 108 

Ramularia taraxaci var. italica 108 

Ramularia thesii 22, 136 

Ramularia thrinciae 108 

Ramularia tozziae 84 

Ramularia trachystemonis 79 

Ramularia triboutiana 107, 117*, 121, 132 

Ramularia tricheriae 98*, 101, 102, 133 

Ramularia trotteriana var. gei-urbani 45 

Ramularia trotteriana 45 

Ramularia tulasnei 47 

Ramularia tulasnei var. fragariae-vescae 47 

Ramularia ulmariae 43, 46*, 47, 50, 132 

Ramularia ulmariae var. spiraeae-arunci 44 

Ramularia uredinearum 128, 137 

Ramularia uredinis 127, 128, 137 

Ramularia urticae 4, 6, 12, 19*, 20, 21, 136, 144 

Ramularia vaccarii 45 

Ramularia valerianae 98*, 100, 101, 136 

Ramularia valerianae var. valerianae-montanae 

100 

Ramularia variabilis f. verbasci-thapsiformis 92 

Ramularia variabilis 14, 88, 90*, 92, 132, 136 

Ramularia variata 82 

Ramularia variegata 120 

Ramularia variegata var. petasitis-officinalis 120 

151 


Ramularia variegata var. petasitis-tomentosae 

120 

Ramularia veronicae 88, 89, 90*, 91, 94, 95, 136 

Ramularia veronicae-cymbalariae 94 

Ramularia veronicae-peduncularis 94 

Ramularia veronicae f. arvensis 94 

Ramularia vestergreniana 66 

Ramularia viciae 51 

Ramularia violae 61 

Ramularia viscariae 31 

Ramularia waldsteiniae 47 

Ramularia winteri 51, 54, 55*, 134 

Ramularia winteri var. pluriseptata 54 

rdza pasożytująca na Rubus fruticosus 127, 137 

rdza pasożytująca na Vaccinium vitis-idaea 127, 

137 

Scolecotrichum ochraceum 105 

Scolecotrichum ochraceum f. astrantiae-majoris 

64 

Scolicotrichum deustum 53 

Septocylindrium angelicae 68 

Septocylindrium aromaticum 125 

Septocylindrium bonordenii 123 

Septocylindrium concomitans 122 

Septocylindrium ranunculi 39 

Septocylindrium sambucinum 97 

Septocylindrium septatum 123 

Septocylindrium septatum var. pancratii 123 

Septocylindrium spireae 47 

Septocylindrium urticae 21 

Septoria galeopsidis 84 

Septoria scabiosicola 105 

Spermosporina alismatis 129 

Spermosporina ludwigiana 129 

Spermosporina magnusiana 73, 129 

Spermosporina sagittariae 130 

Spermosporina sonchi-oleracei 123, 130 

Stenella subsanguinea 130 

Torula monosporia 25 

Tretovularia villana 52, 128 

152 


Indeks rodzajów i rodzin roślin 

Index of genera and family of plants 

Acorus 116, 125, 131 

Actaea 40 

Adenostyles 107, 117, 120, 131 

Adoxa 98, 99, 100, 131 

ADOXACEAE 13, 99 

Aegopodium 128 

Agrimonia 43, 45, 46, 131 

Ajuga 81, 84, 85, 131 

Alchemilla 6, 35, 42, 43, 44, 131 

Alnus 19, 20, 131 

AMARYLLIDACEAE 13, 123 

Anchusa 75, 77, 78, 80, 131 

Angelica 63, 65, 68, 131 

Anthriscus 63, 65, 67, 68, 131 

APIACEAE 13, 63 

ARACEAE 13, 125 

Armoracia 14, 35, 41, 131 

Artemisia 123 

Arum 125 

Aruncus 43, 44, 45, 46, 131 

ASPLENIACEAE 13, 17, 

Asplenium 18, 131 

Aster 14, 107, 115, 116, 131 

ASTERACEAE 4, 12, 13, 107, 123, 144 

Astrantia 63, 64, 65, 131 

Atriplex 33 

Atropa 14, 87, 131 

Barbarea 41, 42, 131 

Bartsia 87, 88, 94, 131 

Beta 14, 28, 32, 33, 131, 144 

BETULACEAE 13, 18 

Bidens 107, 122, 131 

BORAGINACEAE 13, 75 

BRASSICACEAE 13, 40 

Bunias 35, 41, 42, 131 

Caltha 28, 34, 39, 131 

Campanula 14, 103, 105, 106, 123, 126, 131 

CAMPANULACEAE 13, 105 

CAPRIFOLIACEAE 13, 97 

Cardamine 35, 40, 41, 131 

Carduus 107, 114, 117, 118, 131, 132 

CARYOPHYLLACEAE 13, 30 

Centaurea 107, 117, 121, 132 

Chaerophyllum 63, 65, 68, 132 

CHENOPODIACEAE 13, 32 

Chenopodium 28, 32, 33, 132 

Chrysanthemum 14, 107, 115, 118, 132 

Cichorium 108, 113, 132 

Cicuta 66, 132 

Circaea 55, 63, 132 

Cirsium 107, 117, 118, 132 

Coriandrum 4, 66, 132 

Coronilla 54 

Cortusa 69, 70, 73, 132 

Crepis 103, 107, 111, 132 

Cynoglossum 75, 77, 78, 132 

Dactylis 14, 124, 132 

Delphinium 34, 35, 36, 132 

Digitalis 14, 88, 90, 93, 132 

DIPSACACEAE 13, 101 

Dipsacus 12, 14, 101, 102, 103, 132 

Doronicum 107, 122, 132 

Echium 70, 75, 80, 132 

Elymus 124, 132 

Epilobium 63 

Erodium 58 

FABACEAE 13, 51 

Fagopyrum 14, 22, 23, 30, 132 

Falcaria 63, 64, 66, 132 

Festuca 14, 124, 132 

Filipendula 43, 46, 50, 51, 132 

Fragaria 12, 14, 43, 46, 48, 49, 50, 132 

Galanthus 124, 132 

Galega 51, 54, 55, 132 

Galeobdolon 82, 83, 132 

Galeopsis 82, 83, 132 

Galium 74, 132 

Gentiana 70, 74, 132 

GENTIANACEAE 13, 74 

GERANIACEAE 13, 56 

Geranium 12, 55, 56, 57, 58, 132, 133 

Geum 43, 45, 46, 47, 133 

Glechoma 81, 85, 86, 133 

Gnaphalium 12, 107, 109, 114, 133 

Heracleum 65, 66, 67, 133 

Hieracium 108, 109, 110, 133 

Homogyne 107, 117, 120, 133 

HYPERICACEAE 13, 59 

Hypericum 12, 55, 59, 60, 133 

Inula 107, 109, 123, 133 

Knautia 101, 102, 104, 133 

Lactuca 14, 98, 107, 113, 133 

LAMIACEAE 13, 81 

Lamium 82, 83, 85, 133 

153 


Lapsana 103, 107, 112, 133 

Lathyrus 14, 46, 53, 54, 133 

Leonurus 82, 83, 85, 133 

Leucanthemum 107, 115, 117, 133 

Levisticum 14, 66, 67, 133 

Limonium 14, 70, 73, 133 

Linaria 12, 85, 87, 88, 133 

Lolium 14, 124, 133 

Lotus 46, 51, 52, 55, 56, 133 

Lychnis 14, 28, 31, 32, 133 

Lysimachia 69, 70, 72, 133 

Malva 59, 134 

MALVACEAE 13, 59 

Marrubium 81, 134 

Matricaria 12, 107, 109, 113, 134 

Melampyrum 127 

Melandrium 31, 32, 134 

Melilotus 51, 56 

Mentha 78, 82, 83, 134 

Moehringia 28, 30, 31, 134 

Mycelis 103, 107, 113, 134 

Myosotis 75, 78, 80, 134 

ONAGRACEAE 13, 62 

Ononis 51, 54, 55, 134 

Parietaria 19, 20, 134 

Pastinaca 14, 65, 66, 67, 134 

Pedicularis 88, 94, 134 

Petasites 107, 117, 120, 121, 126, 127, 134 

Peucedanum 12, 63, 65, 69, 134 

Phyteuma 103, 105, 106, 134 

Picris 108, 109, 110, 134 

Pimpinella 63, 64, 65, 66, 134 

PLANTAGINACEAE 13, 95 

Plantago 90, 95, 96, 97, 134 

PLUMBAGINACEAE 13, 73 

POACEAE 13, 124 

Polygala 58, 134 

POLYGALACEAE 13, 54 

POLYGONACEAE 4, 12, 13, 22, 144 

Polygonum 19, 22, 24, 25, 27, 28, 134 

Potentilla 43, 46, 48, 49, 50, 134 

Primula 69, 70, 71, 134 

PRIMULACEAE 13, 69 

Prunella 84, 85, 134 

Pulmonaria 70, 75, 76, 77, 79, 134 

RANUNCULACEAE 13, 34 

Ranunculus 6, 28, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40, 134, 

135 

Raphanus 42 

Rheum 14, 22, 23, 24, 135 

Ribes 127 

Rosa 51 

ROSACEAE 4, 12, 13, 42, 144 

RUBIACEAE 13, 74 

Rubus 127, 137 

Rumex 19, 22, 24, 25, 26, 27, 29, 135 

SALICACEAE 13, 18 

Salix 18, 19, 127, 135 

Salvia 82, 83, 85, 135 

Sambucus 97, 98, 99, 135 

SANTALACEAE 13, 22 

Saxifraga 35, 42, 135 

SAXIFRAGACEAE 13, 42 

Scabiosa 98, 101, 104, 105, 135 

Scrophularia 88, 90, 92, 135 

SCROPHULARIACEAE 4, 12, 13, 87 

Senecio 107, 116, 117, 119, 120, 126, 127, 135 

Serratula 123 

Silene 32, 135 

SOLANACEAE 13, 87 

Sonchus 108, 110, 123, 135 

SPARGANIACEAE 13, 125 

Sparganium 116, 126, 135 

Spiraea 14, 43, 47, 51, 135 

Stachys 78, 82, 83, 135 

Succisa 101, 102, 103, 136 

Symphytum 75, 77, 78, 79, 87, 136 

Tanacetum 107, 109, 118, 136 

Taraxacum 108, 109, 110, 111, 136 

Thesium 22, 136 

Tripleurospermum 113 

Tussilago 127 

Urtica 12, 19, 20, 21, 22, 136 

URTICACEAE 13, 20 

Vaccinium 127 

Valeriana 98, 100, 101, 136 

VALERIANACEAE 13, 100 

Verbascum 14, 88, 90, 93, 136 

Veronica 85, 87, 89, 90, 91, 94, 95, 136 

Vicia 14, 52, 136 

Viola 14, 55, 60, 61, 62, 136 

VIOLACEAE 13, 60 

Viscaria 32, 136 

154

vol 95.indd - Instytut Botaniki PAN

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?