Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Spigelia faveolata es la única especie endémica de la familia Strychnaceae. El Especie descrita en el 2004, en base a una colección de Hoover realizada en 1987.
género Spigelia se encuentra dentro de la familia Loganiaceae junto a Strychnos, Es una hierba escandescente de 50 cm de longitud, conocida únicamente por la
pero es tratada como Strychnaceae según el criterio de Fernández Casas (2004). colección tipo realizada en el cerro Las Golondrinas a 2030 m. De acuerdo con la
Esta nueva endémica es conocida del cerro Las Golondrinas, por lo cual podría información de la etiqueta la especie crece sobre rocas cerca del río. Su epíteto
encontrarse en Colombia. Las hierbas son un grupo poco conocido y colectado específico hace referencia a la similitud del episperma con las celdillas de un
pese a ser un elemento importante en la diversidad de los bosques, por lo cual se panal de miel. Sus flores son blancas. Por la cercanía de la localidad, la especie
esperan nuevos registros a medida que sean estudiadas. estaría potencialmente en Colombia.
Herbarios ecuatorianos: QCA (HT?)
Hierba
Bosque andino bajo (de neblina): 1800–2100 m
CAR
Styracaceae
Susana León-Yánez (QCA)
y Janeth Santiana (QCA)
Familia de árboles y arbustos de distribución nortemperada a tropical. En el Ecua- Especie conocida solo del sur del Ecuador, crece en el bosque húmedo monta-
dor la familia está representada por nueve especies del género Styrax, el cual no cerca a la zona del bosque nublado. Colectada con flores en octubre, en los
consta de unas 130 especies distribuidas tanto en América como el Mediterráneo márgenes de la carretera Loja–Zamora y dentro de la Estación Científica San
y el este de Asia. Styrax trichostemon es la única especie endémica. Francisco. Podría encontrarse en el Parque Nacional Podocarpus.
Herbarios ecuatorianos: LOJA (1?)
Árbol
Bosque andino bajo hasta
bosque andino alto: 2400–2600 m
LOJ, ZAM
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
794 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo (=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Symplocaceae
Paola Barriga (QCA)
Esta familia está conformada por un solo género Symplocos con dos subgéneros: Symplocos blancae B. Ståhl
Symplocos y Hopea. En Los Andes neotropicales existen entre 80 a 85 especies Candollea 50(2): 447 (1995)
de las cuales solo cuatro corresponden al subgénero Hopea (Ståhl,1995). La ma- EN B2ab(iii) =
yoría de especies se concentran en los bosques andinos entre 2500 a 3500 m de
altitud, aunque existen especies desde los 500 a 1500 m. Sin embargo, el género Árbol
está prácticamente ausente de la Amazonía (B. Ståhl, com. pers). Bosque andino alto: 3300 m
AZU
La familia Symplocaceae alcanza un alto grado de endemismo, por ejem-
plo, en Colombia el endemismo es del 78%, en Perú y en Ecuador es del 50%
(Ståhl,1995). Se la conoce únicamente por el tipo, colectado cerca de Llaviuco en el Parque
Nacional Cajas. A pesar de estar presente en el SNAP está amenazada por la
Esta familia a pesar del alto endemismo registrado ha sido muy poco colectada fragmentación de su hábitat. Esta especie podría encontrarse en el Parque Nacio-
(Ståhl, 1995) y a menudo sus representantes pasan desapercibidos por los colec- nal Podocarpus, el cual comparte ciertas características del medio en el cual fue
tores debido a sus flores pequeñas, generalmente axilares y ocultas en el follaje. encontrada. No se tiene colecciones desde hace diez años y se debería realizar
búsquedas de esta especie.
La mayoría, 10 de las 13 especies endémicas se encuentran en las provincias del Herbarios ecuatorianos: QCA (HT); QCNE (IT)
sur del país, cuatro especies se encuentran dentro del Parque Nacional Podo-
carpus y una dentro del Parque Nacional Cajas, sin embargo la mayoría de las
colecciones han sido realizadas en bordes de carretera o en zonas que no están Symplocos canescens B. Ståhl
incluidas en el Sistema Nacional de Áreas Protegidas. La evaluación actual mues- Fl. Ecuador 43: 29 (1991)
tra que ocho de las 13 especies endémicas para el Ecuador están En Peligro y las VU B2ab(iii)
restantes han sido catalogadas como Vulnerables.
Arbusto, arbolito o árbol
Bosque andino alto: 2300–3400 m
Symplocos badia B. Ståhl LOJ, ZAM, MOR
Candollea 50(2): 445 (1995)
EN B2ab(iii) U
Esta especie registra ocho poblaciones y existen varias colecciones realizadas
Arbusto, arbolito o árbol dentro del Parque Nacional Podocarpus y sus alrededores. Posiblemente se en-
Bosque andino alto: 2200–2400 m cuentre también en bosques protectores aledaños como Cuenca-San Ramón, El
LOJ Bosque, San Francisco, Sabanilla y Zamora Huayco. Las poblaciones de Zamora-
Chinchipe y Morona-Santiago no están dentro de un área protegida. De acuerdo
con colecciones de herbario esta especie puede encontrarse con flores o frutos
Se han registrado por lo menos tres poblaciones en el sur del país, ninguna in- prácticamente a lo largo de todo el año. No se la ha registrado desde hace cinco
cluida en el SNAP. El tipo fue colectado en 1983 y el último espécimen del cual años y es evidente que la deforestación y fragmentación del bosque la ponen en
se tiene conocimiento (1990) fue colectado en el cerro Villonaco, en la vía Loja- peligro. Esta especie fue evaluada como Vulnerable (Oldfield et al. 1998) y se ha
La Toma. En 1976, se colectó un espécimen 10 km al noreste de Amaluza, en el decidido mantener tal categorización luego de la actual evaluación.
pasaje Romerillo. Posiblemente esta especie se encuentre en el Bosque Protector Herbarios ecuatorianos: QCA (IT+20), QCNE (14)
Hoya de Loja, el cual no está exento de sufrir la tala de bosque.
Herbarios ecuatorianos: QCA (HT?), QCNE (1)
Symplocaceae 795
Symplocos carmencitae B. Ståhl cialmente se la podría localizar en el Parque Nacional Sangay y en los bosques
Fl. Ecuador 43: 34 (1991) protectores Cuenca del Paute, Totorillas y Mazán. S. clethrifolia puede estar en
EN B2ab(iii) U flor en agosto y se han encontrado frutos en los meses de febrero y diciembre.
Fue evaluada como Vulnerable por la UICN en 1998 (Oldfield et al. 1998), cate-
Árbol goría que se mantiene.
Bosque andino alto: 2400–3100 m Herbarios ecuatorianos: QCA (HT+4), QCNE (4)
IMB, CAR, BOL
Esta especie tiene siete poblaciones y en 1985 y 1993 fue colectada dentro del
Parque Nacional Podocarpus. El tipo fue colectado al sureste de Yangana en la
carretera a Cerro Toledo, pero esta especie ha sido registrada también en el pára-
mo del Castillo, entre Oña y el río Yacuambi y en la vía Gualaceo-Limón, al este
del paso. Existen pocas colecciones de cada localidad y la última colección se
registró en el 2002. Una de las principales amenazas es la tala de bosques y otra,
posiblemente, las quemas que buscan favorecer el crecimiento de pasto. Poten-
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
796 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo (=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Esta especie tiene dos poblaciones registradas fuera del SNAP. Las dos únicas
colecciones de las cuales se tiene conocimiento fueron realizadas por G. Harling Se han registrado dos poblaciones, ambas fuera del SNAP. Fue colectada por Ste-
& L. Andersson en 1980. El tipo fue colectado en la carretera Celica-Alamor entre yermark en 1943 entre Curtincapa y Guagra-Uma, 13 km al noreste de Curtin-
los km 11-15, la otra 2-3 km al sur del río Alamor. Esta especie podría encontrarse capa y por Fosberg & Giler a 22 km al este de Zaruma en la cabecera del río Luis.
dentro del Parque Nacional Podocarpus. No ha sido colectada desde 1980 y la Potencialmente se la podría encontrar en el Bosque Protector Presa Tahuín. Se
deforestación amenaza su conservación. considera esta especie En Peligro porque la deforestación ha sido extensiva en
Herbarios ecuatorianos: QCA (1 +IT) esta provincia.
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Árbol
Bosque andino bajo hasta
bosque andino alto: 1800–2200 m
NAP, PIC
Esta especie cuenta con tres poblaciones, dos en Napo y una en Pichincha. El
tipo fue colectado por Zak & Jaramillo en el Bosque Protector Río Guajalito, en
el km 59 en el carretero antiguo Quito-Santo Domingo de los Tsáchilas en 1988.
También fue colectada en la hacienda Los Guacamayos, cerca al río Cosanga y
en el carretero Baeza-Papallacta. Fue colectada por última vez en 1999. Podría
encontrarse en la Reserva Ecológica Antisana o en el Parque Nacional Sumaco-
Napo-Galeras. Se considera Vulnerable porque los lugares donde han sido regis-
tradas las poblaciones pueden sufrir las consecuencias de la tala y colonización.
Herbarios ecuatorianos: QCNE (3)
Symplocaceae 797
Theaceae
Janeth Santiana (QCA)
y Susana León-Yánez (QCA)
Theaceae es una familia principalmente tropical y subtropical con un mayor Esta especie descrita en 1987 cuenta con cinco poblaciones y es endémica de
número de especies en América y Asia. Para Ecuador se han registrado cuatro Los Andes del sur del Ecuador. Ha sido registrada en varias ocasiones dentro del
géneros (Bonnetia, Gordonia, Freziera y Ternstroemia) y 17 especies. Las espe- Parque Nacional Podocarpus y está amenazada por la destrucción del bosque
cies endémicas están dentro de los géneros Freziera y Ternstroemia. El género altoandino.
más diverso es Freziera con 11 especies que crecen entre los 1000 y 4000 m, a Herbarios ecuatorianos: LOJA (5), QCA (IT+7), QCNE (6)
excepción de Freziera calophylla que se registra desde el bosque litoral húmedo
hasta el bosque andino bajo, la única especie endémica dentro del género es
F. minima que habita el bosque andino alto hasta los páramos arbustivos. Para Ternstroemia cleistogama Kobuski
Ternstroemia se han registrado cuatro especies principalmente en bosque andino J. Arnold Arbor. 32: 152 (1951)
y sólo una endémica. EN B1ab(iii) U
Árbol
Freziera minima A.L. Weitzman Bosque andino alto: 2500–3500 m
J. Arnold Arbor. 68: 331, f. 3 (1987) LOJ, ZAM
VU B1ab(iii)
Arbusto Se conoce solamente por dos colecciones: el tipo, colectado en 1943 entre La
Bosque andino alto hasta Entrada y el Nudo de Sabanillas, y la otra de P. Jørgensen en 1996, en el km
páramo arbustivo: 2500–3500 m 2,5–2,7 del desvío a Fierro-Urco desde la carretera Saraguro-Loja. La colección
AZU, LOJ, MOR, ZAM tipo se halla cerca del Parque Nacional Podocarpus. Es recomendable buscar a
esta especie en la zona de colección pero también entre los muchos especímenes
indeterminados de Ternstroemia en los herbarios ecuatorianos.
Herbarios ecuatorianos: LOJA (1), QCNE (2)
Theophrastaceae
Bertihl Ståhl (Visby, Suecia)
y Hugo Romero-Saltos (QCA)
En el Ecuador la familia Theophrastaceae está representada por dos géneros, hasta los 2000 m de altitud generalmente tienen distribuciones restringidas y
Bonellia con una especie y Clavija con 13 especies (Ståhl 1990, 1991, 1995; Ståhl posiblemente todavía hay especies no descubiertas en bosques inaccesibles de
& Källersjö 2004). La mayoría de las especies de la Costa y las faldas occidentales estas zonas.
de Los Andes son endémicas, mientras solo una de las seis especies del Oriente
es endémica del país. La amenaza más importante para las especies de Theophrastaceae es la des-
trucción y fragmentación de los bosques primarios, procesos que afectan prin-
Las especies de la familia Theophrastaceae son fáciles de colectar y relativamen- cipalmente a las especies endémicas de la Costa y las faldas suroccidentales del
te bien conocidas, aunque se sabe poco acerca de la variación morfológica de Ecuador.
las especies del Oriente. Las especies de las zonas premontana o montana baja
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
798 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Esta especie, cuya taxonomía no es clara, ha sido colectada pocas veces durante Esta especie es una de las pocas Clavija que llegan sobre los 2000 m. La población
los últimos diez años. Su extensión de presencia estimada, según estas coleccio- mejor documentada se ubica en los bosques siempreverdes parcialmente estacio-
nes, es de un poco más de 1.000 km2, pero puede ampliarse si llega a registrarse nales del área de El Limo, Alamor y Celica (colecciones entre 1980 y 1991), don-
en la Reserva Ecológica Mache-Chindul o en todo el bosque húmedo de la pro- de la especie fue relativamente común. También existen registros de Huertas y
vincia de Esmeraldas. La amenaza que enfrenta es la deforestación producto de Guayquichuma. Existe una muestra más colectada 11 km al noreste de Curtinca-
la colonización desordenada. pa (El Oro). Su hábitat esta amenazado por una fuerte deforestación.
Herbarios ecuatorianos: GUAY (2); QCNE (2) Herbarios ecuatorianos: GUAY (2), LOJA (2), QCA (4)
Refs.: Ståhl 1990; Ståhl 1991 Refs.: Ståhl 1990; Ståhl 1991
Clavija pungens (Willd. ex Roem. & Schult.) Decne. Clavija subandina Ståhl
Ann. Sci. Nat., Bot., ser. 6, 3: 145 (1876) Novon 5(4): 370, f. 2 (1995)
VU A4c VU D2
Arbusto Árbol
Bosque litoral seco deciduo y Bosque andino bajo: 1500–2000 m
semideciduo: 0–500 m NAP
GUA, MAN, ORO
Esta especie representa uno de los registros más altos para Clavija en la cordi-
Especie ampliamente distribuida en los bosques deciduos y semideciduos de la llera oriental. Se han registrado tres colecciones recientes en los alrededores del
Costa, pero amenazada por la conversión de la tierra para fines agrícolas y gana- Parque Nacional Sumaco-Napo-Galeras, tanto en las faldas sur del volcán como
deros con la subsecuente fragmentación del bosque. Se conocen más de diez po- en la vía Hollín-Loreto. Ambas localidades están cercanas a El Pacto. A pesar que
blaciones, desde Arenillas hasta la zona entre Jama y Pedernales, donde existe un existe todavía mucho bosque maduro en el área, la deforestación intensiva es
remanente importante de bosque semideciduo. Ha sido colectada desde la época una amenaza.
de Tafalla y Humboldt y al parecer no es muy rara dada la considerable cantidad Herbarios ecuatorianos: QCNE (IT+1)
de colecciones (>20) durante los últimos 25 años. Comúnmente colectada alre-
dedor de Guayaquil y dentro o cerca del Parque Nacional Machalilla, donde se la
llama “huevo de tigre sabanero”. La pulpa que recubre las semillas es comestible.
Herbarios ecuatorianos: GUAY (12), LOJA (1), QCA (7), QCNE (10)
Refs.: Hernández & Josse 1997, Ståhl 1990; Ståhl 1991
Theophrastaceae 799
Thymelaeaceae
Susana León-Yánez (QCA)
y David Neill (MO)
Thymelaeaceae es una familia presente tanto en regiones templadas como tro- reservas ecológicas Cotacachi-Cayapas y Los Ilinizas así como en el Bosque Pro-
picales. En Ecuador presenta dos géneros (Daphnopsis y Schoenobiblos) y 10 es- tector Río Guajalito. Se espera que exista también en otros parques nacionales
pecies de arbustos y árboles, de las cuales cuatro son endémicas. De estas una como Cajas y Podocarpus. A pesar de su amplia distribución, la presión humana
se encuentra en Peligro Crítico, otra en Peligro, una es Vulnerable y la otra se sobre el bosque alto andino —con la consecuente deforestación y transformación
considera Casi Amenazada. del bosque en tierras para cultivo y pastoreo— puede considerarse una amenaza
importante especialmente para algunas poblaciones. Fue clasificada como Vul-
Hasta el año 2000, Daphnopsis equatorialis se consideraba endémica del Ecuador nerable (VU B1+2c) por el WCMC en 1998 (Oldfield et al. 1998), pero ahora se la
pero fue hallada en Bolivia y D. zamorensis que se conocía solo de la localidad considera como Casi Amenazada.
tipo, se clasifica como Vulnerable en base a nuevos registros en la región ama- Herbarios ecuatorianos: LOJA (1), QCA (19), QCNE (4)
zónica. Refs.: Nevling (1960), Nevling & Barringer (1988)
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
800 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Se conocía solamente la colección tipo de K. Lehmann de 1876–1881, la cual Herbarios ecuatorianos: QCNE (4)
fue destruida durante la Segunda Guerra Mundial en el Herbario de Berlín. Fue Refs.: Nevling (1960), Nevling & Barringer (1988)
colectada en Los Andes del sureste del país, entre Loja y Zamora. Actualmente
se reportan tres poblaciones más. Colectada dentro del Parque Nacional Yasuní,
Sumaco Napo Galeras y la Reserva Maquipucuna.
Tiliaceae
David Neill (MO);
introducción por Janeth Santiana (QCA)
Tiliaceae es una familia de árboles y arbolitos distribuida en las regiones tropica- Este árbol inmenso se conoce únicamente del Parque Nacional Yasuní y la Re-
les, especialmente en América del Sur, África y el sureste de Asia. Para el Ecuador serva Étnica Huaorani, donde ha sido colectado varias veces entre el km 7 (río
se han registrado 11 géneros y 25 especies que crecen hasta los 3000 m. La única Indillama) y el km 120 (Pozo Ginta) del oleoducto y la carretera de Maxus/YPF.
especie endémica es Pentaplaris huaoranica registrada para la Amazonía. Aunque la densidad es generalmente baja, llega a ser frecuente en algunos bos-
ques de colina. Un inventario intensivo de más de 200.000 árboles en la zona
registró 41 individuos, tanto en tierra firme como en bosque inundado. Aunque
Pentaplaris huaoranica Dorr & C. Bayer existen pocas colecciones de esta especie, no se considera en peligro porque está
Brittonia 51: 143, f. 2B, 6, 7 (1999) dentro de un área enorme (más de un millón de hectáreas) de bosque poco o
NT nada intervenido hasta la fecha.
Herbarios ecuatorianos: QCA (6), QCNE (HT+14)
Árbol
Bosque amazónico de tierra firme: 220–250 m
ORE
Tropaeolaceae
Janeth Santiana (QCA)
La familia Tropaeolaceae es endémica de Sudamérica, comprende tres géneros y endémicas, el 50% se conocen solo del espécimen tipo y únicamente T. asplundii
alrededor de 90 especies: Magallana (dos especies), Trophaeastrum (una especie) y T. huigrense tienen especímenes depositados en nuestro país. Las categorías
y Tropaeolum (86 especies) (Pellicer & Moreira, 2001). Para el Ecuador solo se ha de amenaza de cada especie se basan en la información de las colecciones exis-
registrado el género Tropaeolum con un total de 26 especies de las cuales ocho tentes, los años en los cuales se realizaron y el estado actual del hábitat de cada
son endémicas. En general todas las especies (nativas y endémicas) crecen en los especie.
bosques andinos y páramos sobre los 1000 m, a excepción de T. harlingii, T. leonis
y T. repandum registradas bajo este rango de altitud. En relación a las especies
Tropaeolaceae 801
Tropaeolum asplundii Sparre Tropaeolum huigrense Killip
Fl. Ecuador 2: 26 (1973) J. Wash. Acad. Sci. 19: 193 (1929)
VU D2 U VU D2
Bejuco Bejuco
Bosque andino alto: 2000–3000 m Bosque andino bajo hasta
CAR, NAP bosque andino alto: 1000–2500 m
AZU, CHI, PIC
Esta especie presenta dos poblaciones en el norte del país. Fue descubierta en
1935-1937 por E. Asplund en la Cordillera de Los Guacamayos, camino hacia Especie registrada de tres poblaciones: una en el valle del río Chanchán, la otra
Urcusiqua y probablemente dentro de la Reserva Ecológica Antisana. La otra po- en la Reserva Geobotánica Pululahua, sector Chaupi-Sagcha y finalmente dentro
blación se encuentra en las cercanías de Maldonado y fue registrada entre 1973 del bosque protector de la cuenca del río Paute. Su principal amenaza es la con-
y 1989. Sus principales amenazas son las quemas, el pastoreo y la extracción de versión de terrenos con fines agrícolas.
madera. Herbarios ecuatorianos: QCA (1), QCNE (1)
Herbarios ecuatorianos: QCNE (1) Refs.: Sparre (1973), Sparre & Andersson (1991)
Refs.: Sparre & Andersson (1991)
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
802 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Bejuco Bejuco
Bosque andino alto: 2000–2500 m Bosque andino alto: 2000–2135 m
MOR, ORO, PAS AZU, CAÑ
Se han registrado un total de seis poblaciones, distribuidas cuatro en la cordillera Especie endémica del sur del país, con un total de dos poblaciones registradas por
oriental: una a lo largo del río Topo, también en las cercanías de Huamboya y última vez en 1860. El espécimen tipo fue colectado por W. Jameson en el cerro
Macas y finalmente en Gualaceo. Todas estas poblaciones se encuentran en los Pillzhum, provincia de Azuay; actualmente esta localidad se encuentra dentro
alrededores del Parque Nacional Sangay, su área de distribución potencial. Las de los límites provinciales de Cañar (Sparre & Andersson 1991). El otro registro
otras dos poblaciones se han reportado al sur del país en la provincia de El Oro, proviene de Tahual, cerca de Cuenca. De acuerdo con la literatura, W. Lobb pro-
tanto en la carretera que comunica Portovelo y El Placer, como en los alrededo- bablemente colectó la especie con semillas, las cuales germinaron en Londres
res de Tambo Grande, donde se colectó el espécimen tipo en 1876. Su amenaza en 1847. Posteriormente se recomendó sembrar la especie en Bélgica, Alemania
principal es la deforestación. e Inglaterra durante dos o tres años, pero no pudo sobrevivir la primera fase de
Herbarios ecuatorianos: ninguno (QCA foto F) floración y no fue introducida, sin embargo se tiene registros en Garden Dictio-
Refs.: Sparre (1973), Sparre & Andersson (1991) nary de Nicholson en 1888. Algunas colecciones de Jameson y Lobb realizadas
en Pilzhum, Ecuador, fueron registradas para Perú, Bolivia y Colombia, porque
las etiquetas fueron escritas en Europa sin participación de los colectores. No
se sabe si la especie todavía existe en cultivo y la falta de material en herbarios
ecuatorianos dificulta nuevos registros.
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Refs.: Sparre (1973), Sparre & Andersson (1991)
Turneraceae
Susana León-Yánez (QCA)
Esta familia tropical, en el Ecuador, presenta seis especies dentro del género Turnera hindsiana Benth.
Turnera y una sola es endémica (Jørgensen & León-Yanez 1999, Ulloa Ulloa & Bot. Voy. Sulphur :101 (1845)
Neill 2005). Este arbusto o arbolito se considera En Peligro debido a que sus EN A4c U
poblaciones en el bosque litoral se están reduciendo rápidamente por la intensa
deforestación. Arbusto, arbolito o árbol
Bosque litoral húmedo y
bosque litoral seco: 0–500 m
CHI, GUA, ORO, RIO
Esta especie está representada por seis poblaciones y escasas colecciones. Aun-
que se la puede encontrar en vegetación secundaria, se la clasifica como En Peli-
gro ya que su hábitat ha sufrido y sufre aún una intensa deforestación.
Herbarios ecuatorianos: QCA (2), QCNE (2)
Refs.: Urban (1883), Arbo (1997)
Turneraceae 803
Ulmaceae
Susana León-Yánez (QCA)
Esta familia de árboles, en Ecuador presenta cuatro géneros y 11 especies (Jør- Esta especie con doce poblaciones registradas tiene una amplia distribución en
gensen & León-Yanez 1999, Ulloa Ulloa & Neill 2005); solamente una especie es la Amazonía ecuatoriana. Se ha encontrado en las áreas protegidas Sumaco-
endémica y no se considera amenazada. Napo-Galeras, Yasuní y Limoncocha, y en Arajuno en la Estación Científica de
la Universidad Central del Ecuador, donde aparentemente tiene un buen estado
de conservación. En Yasuní, un inventario intensivo de más de 200.000 árboles
Ampelocera longissima Todzia registró 32 individuos, lo cual sugiere que la densidad local es baja pero que su
Ann. Missouri Bot. Gard. 76(4): 1096, f. 5 (1989) población en todo el Parque podría ser relativamente grande (Pitman et al., Ro-
LC mero-Saltos et al., Valencia et al., datos no publicados). No sorprendería encon-
trar poblaciones adicionales en la Amazonía peruana y colombiana pues también
Árbol o arbusto se ha colectado en el río Güepi muy cerca de la frontera. Existe una colección de
Bosque amazónico piemontano, Colombia (Castaño et al. 442) cuya determinación debe ser confirmada.
de tierra firme y periódicamente Herbarios ecuatorianos: QAP (13), QCA (4) QCNE (IT+19)
inundado: 250–1500 m
LOJ, NAP, ORE, PAS, SUC
Urticaceae
Catalina Quintana (QCA),
Juan Carlos Valenzuela (QCNE)
y Wilson Rojas (QCNE);
especies de Galápagos por Alan Tye.
Urticaceae es una familia ampliamente distribuida en los Trópicos. El Ecuador Pilea baurii B.L. Rob.
alberga a 87 especies de las cuales 10, pertenecientes al género Pilea, son endé- Proc. Amer. Acad. Arts 38(4): 133 (1902)
micas. El 80% de las especies endémicas de Urticaceae son hierbas que crecen LC
sobre los 1000 m, apenas dos especies son arbustos.
Hierba terrestre
Pilea baurii es endémica de Galápagos, P. riopalenquensis y P. selbyanorum son Zonas en Galápagos: seca, transición, húmeda
propias de la región litoral. En la provincia de Tungurahua se registran dos es- Vegetación herbácea: 1–920 m
pecies endémicas: P. topensis y P. tungurahuae. Las restantes cinco especies de GAL
Pilea se encuentran distribuidas en provincias orientales y provincias del norte
y sur de la Sierra.
Común en muchas islas, principalmente como parte de la vegetación herbácea
La destrucción del bosque montano y de los bosques de tierras bajas para dar del sotobosque.
paso a zonas urbanizadas y agrícolas, afecta gravemente el desarrollo de varias Herbarios ecuatorianos: CDS (38), QCA (3), QCNE (2)
de estas especies que se protegen en los restos de vegetación nativa; el 40% Refs.: Lawesson et al. (1987), Wiggins & Porter (1971)
de ellas es Vulnerable, una especie está En Peligro y otra En Peligro Crítico de
extinción.
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
804 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Existen cinco poblaciones ubicadas en la zona andina sobre los 2300 m. La colec-
ción más reciente es de 1991. La pérdida de la calidad de hábitat es la razón para Descubierta en 1933 en Naranjapata, Chimborazo. Además se han registrado po-
clasificar como Vulnerable a esta especie poco conocida. Existen colecciones de blaciones en la Reserva Étnica Awa, en los sectores El Chical y Tobar Donoso; en la
Colombia y Perú bajo el nombre de esta especie, las cuales deben ser confirmadas provincia del Napo, en la carretera Hollín-Loreto-Coca entre Ávila y el río Pucuno;
por el especialista. en el Cuyabeno y en el sector de Moromoro en la provincia del Oro. La colección
Herbarios ecuatorianos: ninguno QCA (foto F) más reciente se realizó en el 2004.
Herbarios ecuatorianos: QCA (2), QCNE (2)
Descubierta en 1975 cerca de Baeza. Se registran tres colecciones para la pro- La única población registrada se encuentra en la reserva privada Río Palenque. La
vincia de Pichincha, dos en la Reserva Geobotánica Pululahua, en el sector de descripción original de la especie menciona que esta se encuentra cultivada, sin
Moraspungo, y una en Chillogallo. La colección más reciente es del 2002 en las especificar dónde. Hay una colección de Perú cuya determinación necesita ser
cercanías del Volcán Chimborazo en Paligtahua por lo cual podría encontrarse confirmada (Sanchez Vega & Tanta 6474, MO).
dentro de la Reserva del Chimborazo. La mayor amenaza para esta especie es la Herbarios ecuatorianos: QCA (5)
transformación de su hábitat natural en zonas urbanas y de cultivo. Refs.: Dodson & Gentry (1978)
Herbarios ecuatorianos: QCA (2), QCNE (2)
Urticaceae 805
Pilea topensis Diels Registrada en base a seis poblaciones, tres de las cuales se encuentran en altitu-
Biblioth. Bot. 29(Heft 116): 81 (1937) des entre 1550 m y 3500 m. Las otras poblaciones se encuentran entre 280 y 500
DD U= m. Esta especie se encuentra protegida en la Reserva Ecológica Cayambe-Coca,
en la Reserva Ecológica Antisana, en el Parque Nacional Sumaco y en la Reserva
Hierba terrestre Faunística Cuyabeno.
Bosque andino bajo: 1240–1250 m Herbarios ecuatorianos: QCNE (4), QCA (2)
TUN
Valerianaceae
Susana León-Yánez (QCA)
y Rommel Montufar (QCA)
Esta familia en el Ecuador presenta 35 especies dentro del género Valeriana y temente en las estribaciones de las altas cumbres andinas. La gran mayoría de
siete se consideran endémicas, la mayoría son hierbas o pequeños arbustos que las poblaciones podrían estar actualmente protegidas por los parques naciona-
crecen en los páramos y unas pocas también en el bosque andino alto. Una espe- les o reservas que preservan a este hábitat. Se han descrito dos subespecies de
cie se considera En Peligro, dos son Vulnerables, dos Casi Amenazadas y las otras V. alypifolia; la subsp. alypifolia es la más abundante y común en Los Andes,
dos por el momento no se encuentran amenazadas. mientras que la subsp. argenteomarginata solamente es conocida por dos colec-
ciones en el superpáramo sobre la localidad de Atillo, en el volcán Chimborazo.
Herbarios ecuatorianos: QCA (23), QCNE (14)
Valeriana alypifolia Kunth Refs.: Eriksen (1989)
Nov. Gen. Sp. 3: 325 (1819)
LC
Valeriana aretioides Kunth
Arbusto Gen. Sp. Pl. 3: 324 (1819)
Páramo seco: 3000–4500 m LC
BOL, CHI, NAP, PIC, TUN
Hierba terrestre
Páramo húmedo hasta superpáramo: 3500–4500 m
Especie en almohadilla ampliamente distribuida en los páramos del Ecuador. Se BOL, CAÑ, CHI, COT, IMB, LOJ, NAP, PIC, TUN
conocen aproximadamente 15 poblaciones de la especie, reportadas preferen-
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
806 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Ampliamente distribuida en Los Andes. Se conocen aproximadamente 20 pobla- Valeriana cernua B. Eriksen
ciones de la especie distribuidas mayormente en las estribaciones de las cumbres Fl. Ecuador 34: 20 (1989)
andinas. Varias de estos registros están actualmente dentro de las áreas protegi- NT
das Cayambe-Coca, Antisana, Chimborazo, Cotacachi-Cayapas y Sangay.
Herbarios ecuatorianos: QCA (23), QCNE (9) Subarbusto
Refs.: Eriksen (1989) Páramo húmedo: 3500–4500 m
AZU, CHI, COT
Especie conocida por diez poblaciones distribuidas preferentemente al sur de Valeriana coleophylla Diels
Los Andes, en áreas cercanas a las localidades de Saraguro, Sevilla de Oro y el Notizbl. Bot. Gart. Berlin-Dahlem
cerro Yanguán en Cañar. Una población aislada fue reportada en la vía Tulcán- 15: 786 (1942)
Maldonado. Es posible que la especie se encuentre ampliamente distribuida a lo VU B1ab(iii)
largo de Los Andes y que nuevas poblaciones se reporten al norte y centro de
Los Andes. De esta manera, la especie potencialmente se encontraría en algu- Hierba terrestre o subarbusto
nos parques nacionales o reservas que protegen la vegetación andina del lado Bosque andino alto hasta
occidental. páramo arbustivo: 2500–3500 m
Herbarios ecuatorianos: QCA (7), QCNE (1) AZU, LOJ, MOR
Refs.: Eriksen (1989)
Valerianaceae 807
Verbenaceae
Consuelo Montalvo (Q), Janeth Santiana (QCA)\
y Susana León-Yánez (QCA);
especies de Galápagos por Alan Tye.
El Ecuador cuenta con 141 especies de Verbenaceae dentro de 22 géneros (León- Aegiphila glomerata Benth.
Yánez en Jørgensen & León-Yánez 1999) y un total de 23 especies endémicas Bot. Voy. Sulphur: 154 (1845)
(excluidos tres híbridos endémicos). La mitad de las endémicas, que incluyen CR A4c; C1 U
hierbas, arbustos y árboles, pertenecen a los géneros Aegiphila (7 especies) y
Citharexylum (5). Árbol
Bosque litoral seco: 0–500 m
Nueve especies endémicas crecen en las estribaciones de Los Andes, desde el GUA, MAN, ORO
bosque litoral piemontano hasta los páramos, siete en los bosques litorales y dos
en la región amazónica. En el archipiélago de Galápagos se han registrado seis
especies endémicas. Pese a su amplia distribución, solo una especie en el Ecuador Especie conocida en tres poblaciones en bosque litoral seco. Fue encontrada por
continental está protegida por el Sistema de Nacional de Áreas Protegidas. La primera vez en 1842 en la isla Salango, en la provincia de Manabí. Otro registro
mayoría de las colecciones provienen de zonas fragmentadas. se encuentra en el bosque de Capeira, muy cerca de la ciudad de Guayaquil. Existe
un tercer registro de la provincia de El Oro en Arenillas. Potencialmente puede
La mayoría de las especies califican como amenazadas: cuatro están En Peligro encontrarse en los remanentes de bosque seco y reservas privadas en la zona, o
Crítico, seis En Peligro y seis son Vulnerables. De las otras, tres son Casi Amenaza- dentro de la Reserva Ecológica Manglares-Churute o el Parque Nacional Macha-
das, dos son de Preocupación Menor y dos presentan Datos Insuficientes. lilla. Nombres comunes: “Arritagua”, “Palo flojo”.
Herbarios ecuatorianos: Q (3)
Probablemente la región más crítica del país en relación a las Verbenaceae endé-
micas comprende los bosques estacionales de la provincia del Guayas. Seis ver-
benáceas endémicas se conocen en el área, todas están amenazadas y ninguna Aegiphila lopez-palacii Moldenke
está protegida en las reservas del estado. Los mejores ejemplos de estas Verbe- Phytologia 36: 52-53 (1977)
naceae altamente amenazadas son el arbusto Citharexylum svensonii y la hierba EN B1ab(iii)
Stachytarpheta svensonii, ambas conocidas de una sola colección en 1941 y am-
bas consideradas ahora En Peligro Crítico. Árbol
Bosque andino alto: 2100–2200 m
PIC
Aegiphila ferruginea Hayek & Spruce
Bot. Jahrb. Syst. 42: 171 (1908)
LC Está registrada por dos colecciones de S. López-Palacios en 1977. Habita el bosque
andino en el valle de Nanegal y en el cráter del volcán en la Reserva Geobotánica
Bejuco, arbusto y árbol Pululahua. No existen registros recientes, pero se espera nuevas colecciones en
Páramo arbustivo, bosque andino alto, las localidades citadas que conservan vegetación nativa.
vegetación interandina seca y húmeda: 2000–4000 m Herbarios ecuatorianos: Q (IT)
AZU, BOL, CAR, CHI, IMB, PIC, TUN, ZAM
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
808 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
también hay registros en áreas menos alteradas como la reserva privada Guan- Aloysia dodsoniorum Moldenke
deras y las faldas del volcán Corazón. Aunque no se han reportado colecciones Phytologia 50: 308 (1982)
dentro del SNAP, podría encontrarse en el Refugio de Vida Silvestre Pasochoa y EN A4c; B1ab(iii) U
en la Reserva Ecológica Cayambe-Coca. Sus principales amenazas son la defores-
tación, la ganadería y las quemas. Subarbusto
Herbarios ecuatorianos: QAP (1), QCA (1), QCNE (13) Bosque litoral seco : 20–200 m
GUA
Registrada en por lo menos dos ocasiones. El espécimen tipo fue colectado por A. Citharexylum lojense Moldenke
Rimbach en 1934, cerca de Balsapamba, en una de las vertientes de la cordillera Phytologia 34: 245 (1976)
occidental a 2600 m. La colección de Pichincha se realizó a 2900 m. VU D2 U=
Herbarios ecuatorianos: Q (1)
Árbol
Bosque litoral piemontano: 500–1000 m
Aegiphila schimpffii Moldenke LOJ
Phytologia 1: 265 (1937)
EN A4c U
Esta especie, conocida como “sobo sobo”, se registra únicamente a partir del es-
Árbol pécimen tipo, colectado por A. Samaniego en 1975 en Roblones, 40 km al noreste
Bosque litoral húmedo y bosque de Zapotillo. En esta zona fronteriza con el Perú existen remanentes de vegeta-
litoral piemontano: 0–1000 m ción, por lo cual se espera nuevos reportes. Su principal amenaza es la destruc-
BOL, CAÑ, CAR, CHI, ESM, GUA ción del hábitat por efecto de la colonización. No ha sido registrado en el SNAP.
Herbarios ecuatorianos: Q (IT)
Se han registrado cinco poblaciones desde bosque litoral húmedo hasta litoral
piemontano. H. Schimpff colectó el tipo en 1934 cerca de Bucay en Guayas. El
resto de poblaciones se registran en la Reserva Étnica Awa, tanto en la provincia
de Esmeraldas (Parroquia Ricaurte: Centro Pambilar y Comunidad Balsareño; y en
la Comunidad Guadualito), como en la provincia de Carchi (sector Gualpi Medio).
No se encuentra dentro del SNAP pero podría estar en las Reservas Ecológica
Manglares Cayapas-Mataje y Cotacachi-Cayapas. Sus principales amenazas son
la colonización, minería y sobre todo la tala ilegal de madera.
Herbarios ecuatorianos: QCNE (6)
Verbenaceae 809
Citharexylum quitense Spreng. Lantana pastazensis Moldenke
Syst. Veg. 2: 763 (1825) Phytologia 50: 468 (1982)
EN A4c U VU D2 U=
Arbusto Arbusto
Bosque litoral seco : 0–500 m Bosque amazónico de tierra firme: 250–500 m
GUA, MAN, ORO PAS
Conocida a partir de cuatro poblaciones en bosque litoral seco: en Guayaquil, Conocida solo por el tipo, colectado en 1979 en los alrededores de Montalvo. No
cerca de Cerro Azul vía a la costa; en Manabí en el Bosque Protector Sancan y está registrada en el SNAP. Sus principales amenazas son la explotación minera y
en el Cerro Montecristi, sector Aguas Nuevas y otra en El Oro cerca de Machala. la construcción de redes viales que facilitan la colonización.
No se registra en el SNAP. Considerada En Peligro por la reducción drástica de su Herbarios ecuatorianos: ninguno
hábitat durante los últimos siglos.
Herbarios ecuatorianos: QCNE (1?), QCA (fotocopia),
Lantana peduncularis Andersson
Kongl. Svenska Vetensk. Acad.
Citharexylum rimbachii Moldenke Handl. 1853: 200 (1855)
Phytologia 1: 443 (1940) LC
EN A4c; B1ab(iii) U
Arbusto
Árbol Zonas en Galápagos: seca, transición
Bosque andino alto: 2000–2500 m Vegetación arbustiva: 1–1300 m
BOL, CAR, RIO En el continente: Vegetación litoral seca
GAL, MAN
Arbolito o árbol
Zona en Galápagos: transición
Bosque húmedo: 200–500 m
GAL
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
810 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Restringida a la isla Floreana, donde su población ha sido reducida por animales Verbena grisea B.L. Rob. & Greenm.
ferales y debido al uso como madera. En 1997 la UICN propuso la categoría En Amer. J. Sci., 3 ed., 50: 142 (1895)
Peligro para esta especie y en 1998 la categoría Vulnerable (Oldfield et al. 1998, VU D2
Walter & Gillett 1998), pero le corresponde la categoría En Peligro Crítico.
Herbarios ecuatorianos: CDS (5), QCNE (1) Hierba terrestre
Refs.: Lawesson et al. (1987), Wiggins & Porter (1971) Zonas en Galápagos: seca, transición
Vegetación herbácea: 0–500 m
GAL
Stachytarpheta steyermarkii Moldenke
Phytologia 2: 234 (1947)
VU B1ab(iii) U Restringida a la isla Pinzón. No existen registros recientes, pero tampoco existe
amenaza evidente.
Arbusto Herbarios ecuatorianos: CDS (1)
Bosque andino bajo: 1000–2000 m Refs.: Lawesson et al. (1987), Wiggins & Porter (1971)
LOJ
Stachytarpheta svensonii Moldenke Restringida a las islas Santa Cruz, Santiago y San Cristóbal. No existen registros
Known Geogr. Dist. Verbenaceae recientes, y en dos islas es conocida únicamente de los tipos de dos de las tres
and Avicenniaceae :78 (1942) subespecies. No existen registros recientes,y las muestras referidas a esta especie
CR A4c U= pueden ser parte de una V. litoralis muy variable.
Herbarios ecuatorianos: QCA (2)
Hierba terrestre Refs.: Lawesson et al. (1987), Wiggins & Porter (1971)
Bosque litoral seco : 30 m
GUA
Verbena townsendii Svenss.
Amer. J. Bot. 22(2): 253 (1935)
Conocemos solo una población representada por el espécimen tipo, colectado en DD
1941 en las faldas de las montañas de Chanduy. Considerada En Peligro Crítico
por la alteración masiva de su hábitat durante los últimos dos siglos. Hierba terrestre
Herbarios ecuatorianos: ninguno Zonas en Galápagos: seca, transición, húmeda
Vegetación herbácea: 50–900 m
GAL
Verbena demissa Moldenke
Phytologia 4: 183 (1953)
NT U Reportada de las islas Fernandina, Isabela, Santa Cruz y Pinta, pero ninguna
muestra examinada concuerda con la descripción original y puede ser parte de
Hierba terrestre una V. litoralis muy variable.
Bosque andino alto hasta páramo Herbarios ecuatorianos: CDS (9), QCA (2)
húmedo de pajonal: 2500–3500 m Refs.: Lawesson et al. (1987), Wiggins & Porter (1971)
AZU, CAÑ, CAR, CHI, LOJ, PIC
Verbenaceae 811
Violaceae
Xavier Cornejo (GUAY, NY)
y Amparo Cedeño (QCNE)
Las Violaceae están representadas en Ecuador por nueve géneros y 43 especies Durante la antesis, sus flores dispuestas en cortos racimos erectos y provistas
(Jørgensen & León-Yánez, 1999), entre las cuales hay cuatro endémicas: Rinorea de pequeñas corolas urceoladas amarillas, presentan una suave fragancia y son
deflexa, un arbusto o arbolillo siempreverde, distribuido en las tierras bajas del visitadas por lepidópteros (mariposas). Por el brillo de sus hojas siempreverdes y
bosque seco deciduo de la Costa, y tres especies herbáceas, pertenecientes al su atractivo color verde-olivo en el bosque seco, tal vez podría ser utilizada como
género Viola, restringidas a Los Andes (2500-4000); entre estas, se presume que ornamental.
Viola ecuadorensis podría estar extinta (Jørgensen & León-Yánez, 1999). Las es- Herbarios ecuatorianos: GUAY (8), QCNE (3)
pecies aquí tratadas se podrían rescatar y cultivar como ornamentales. Refs.: Hekking (1988)
Rinorea deflexa es la única especie de las Violaceae leñosas que crece al interior Se conocen tres colecciones de Pichincha y una de Tungurahua, sin localidades
de ciertos fragmentos de bosque seco deciduo, en las tierras bajas del occidente exactas. El tipo fue colectado cerca a la laguna de Cuicocha, Imbabura, pero no
del Ecuador, donde suele ser localmente frecuente al interior de algunos bosques hay colecciones recientes de esa localidad. La última colección fue hecha en 1967
que presentan un dosel superior cerrado, que la protegen de la fuerte irradia- en Pichincha. Potencialmente en la reserva privada de Yanacocha, detrás del Pi-
ción lumínica. Hasta hace 15 años, esta especie era conocida únicamente por la chincha. El estado actual de sus poblaciones es incierto.
colección tipo realizada en 1844 en Atacames (Esmeraldas), en donde al parecer Herbarios ecuatorianos: ninguno
ha desaparecido debido a la deforestación; actualmente se conocen poblaciones
adicionales en seis localidades, en las provincias de Manabí, Guayas, El Oro y Loja.
Dentro del SNAP, Rinorea deflexa se encuentra en la Reserva Ecológica Man- Viola ecuadorensis W. Becker
glares-Churute, en los cerros El Mate, Cimalón, Perequetre Grande y Perequetre Repert. Spec. Nov. Regni Veg. 18: 180 (1922)
Pequeño (Cerón, 1996; obs. pers.), y separada por la carretera Guayaquil-Naranjal, CR B1ab(iii) (EX?) U
en el lado oeste de la vía, también se encuentra en el cerro Pancho Diablo, desde
donde se extiende hasta el bosque privado de la adyacente Reserva Andrade, la Hierba terrestre
misma que ecológicamente es una continuidad de la Reserva Manglares Churute. Vegetación interandina seca
Esta especie también podría encontrarse en hábitats similares en el Parque Na- o húmeda: 2500–3000 m
cional Machalilla. Fuera del SNAP, Rinorea deflexa es localmente frecuente entre PIC
300 a 350 m, en el Bosque Protector Cerro Blanco y en el Bosque Petrificado Pu-
yango; en esta última localidad caracteriza ciertas porciones de la vegetación de
las márgenes en las quebradas El Chirimoyo (Loja) y Los Zábalos (El Oro), ambas Especie conocida únicamente por los sintipos, colectados por Sodiro en 1871,
separadas y convergentes hacia el río Puyango, el límite provincial El Oro-Loja. en lo que actualmente es la zona urbana de Quito. En 1998, el especialista en
Sus poblaciones se encuentran amenazadas por la tala y pérdida de hábitat de- Viola, H. Ballard, la buscó infructuosamente, por lo cual se presume podría estar
bido a la ampliación de la frontera agrícola, canteras en el área de Cerro Blan- Extinta (Jørgensen & Ballard, 1999). El tipo de la especie al parecer fue destruido
co, quemas en Manglares-Churute y posiblemente por la futura explotación de durante el bombardeo del Herbario de Berlín, posiblemente se encuentre material
uranio en Puyango. La falta de especímenes o pocas colecciones de esta especie adicional en el Herbario de Sodiro (QPLS).
en los herbarios, posiblemente se debe a que presenta una rápida e infrecuente Herbarios ecuatorianos: ninguno
floración anual, durante aproximadamente dos semanas (obs. pers. en Puyango
y Reserva Ecológica Andrade). La última colección con flores (Cornejo & Bonifaz
7605) fue realizada en febrero del 2003, en la Reserva Ecológica Andrade.
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
812 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Viola polycephala H.E. Ballard & P. Jørg. Registrada en los arenales del volcán Chimborazo, dentro de la Reserva de Pro-
Novon 7(1): 13 (1997) ducción Faunística de Chimborazo. Hay colecciones de las provincias de Bolívar,
EN B1ab(iii) Tungurahua y Napo sin información exacta de las localidades.
Herbarios ecuatorianos: QCA (3), QCNE (2)
Hierba terrestre
Páramo seco: 3500–4500 m
BOL, CHI, NAP, TUN
Viscaceae
Janeth Santiana (QCA), Rommel Montúfar (QCA);
especies de Galápagos por Alan Tye (CDS)
Viscaceae es una familia de epífitas parásitas de distribución principalmente Pan- Dendrophthora capillaris Kuijt
tropical con algunas especies en las regiones templadas. Para el Ecuador se han Fl. Ecuador 24: 85, f. 38 (1986)
registrado dos géneros y 69 especies de las cuales 22 son endémicas. El 50 % EN B1ab(iii) U
de las endémicas se encuentran en las estribaciones de Los Andes, cinco en los
bosques amazónicos, cuatro en el litoral, Dendrophthora bulbifera en el páramo Arbusto parásito
arbustivo y Phoradendron henslovii en Galápagos. Se han evaluado ocho nuevos Bosque andino alto: 2000–3000 m
taxones, descritos en el 2003 por Kuijt. En relación a su estado de conservación, LOJ
casi el 40% de las endémicas se encuentran En Peligro. Phoradendron aequatoris
es una especie rara del litoral que se encuentra En Peligro Crítico, el resto están
en las categorías Vulnerable o Preocupación Menor. Al igual que Loranthaceae es Se conocen dos poblaciones, una en las estribaciones andinas nororientales del
una familia poco conocida y colectada por ser parásita. Nudo de Sabanilla, alrededor del río Cachiyacu, al sureste de Yangana y la otra
registrada en el km 17 del camino nuevo Loja-Saraguro. Potencialmente se en-
cuentra en el Parque Nacional Podocarpus. Su mayor amenaza es la deforesta-
Dendrophthora bulbifera Kuijt ción.
Fl. Ecuador 24: 77, f. 33 (1986) Herbarios ecuatorianos: ninguno
VU D2 U=
Arbusto parásito
Especie conocida por una sola colección realizada por Øllgaard y Balslev en 1976, Bosque amazónico piemontano: 800–1000 m
en los alrededores de la laguna de Papallacta. No se ha registrado en el SNAP, PAS
pero potencialmente se encontraría en la Reserva Ecológica Cayambe-Coca. La
falta de material en herbarios ecuatorianos imposibilita la identificación de nue-
vas colecciones. Sus potenciales amenazas son las quemas y el pastoreo. Especie registrada con una sola colección realizada en los alrededores de Mera,
Herbarios ecuatorianos: ninguno por Lugo entre 1969 y 1971. Aunque fue descrita en el 2003 y potencialmente
estaría presente en las estribaciones orientales, se la considera Vulnerable. La
deforestación y la expansión de los poblados estaría disminuyendo su hábitat.
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Viscaceae 813
Dendrophthora fastigiata Kuijt Dendrophthora polyantha Kuijt
Fl. Ecuador 24: 82, f. 36 (1986) Fl. Ecuador 24: 71, f. 30 (1986)
EN B1ab(iii) = VU D2 U
Anteriormente, esta especie fue conocida por una sola colección realizada en
1984, en el camino Vilcabamba-Valladolid. Lozano et al. 2003, la reportan para Solo se han registrado dos poblaciones: una cerca a la frontera con Perú y otra
la parte noroccidental del Parque Nacional Podocarpus y la zona de amortigua- en la cordillera de Los Llanganates. La colección del norte fue realizada en el valle
miento. Su hábitat soporta impactos fuertes por tala y perturbación de los bos- del río Sangarinas y su identificación es provisional; si la identificación es confir-
ques. Se conserva la categoría de amenaza propuesta en el 2000, la misma que es mada, esta población estaría protegida dentro del Parque Nacional Llanganates.
también sugerida por Lozano, (2001). La colección del sur fue realizada en la localidad de Jimbura. Otras poblaciones
Herbarios ecuatorianos: QCA (IT) potencialmente estarían dentro del Parque Nacional Podocarpus. Su mayor ame-
naza es la deforestación.
Herbarios ecuatorianos: QCNE (1)
Dendrophthora harlingii Kuijt
Novon 13(1): 82, 84-86, f. 10 (2003)
VU D2 U Dendrophthora sumacoi Kuijt
Fl. Ecuador 24: 105, f. 50 (1986)
Arbusto parásito VU D2
Bosque andino bajo: 1200–1400 m
MOR Arbusto parásito
Bosque andino alto hasta
páramo arbustivo: 2500–3500 m
Dendrophthora harlingii fue descrita a partir de dos colecciones de Harling & IMB, NAP, PIC, TUN
Stahl realizadas en1993. La especie crecía sobre un árbol de Ochroma pyramidale
en el camino entre Limón-La Unión, aproximadamente 10 km desde Limón, en
bosque primario. Actualmente el bosque primario ha sido transformado y solo Especie conocida por cuatro poblaciones: dos en las estribaciones orientales, en
quedan algunos fragmentos aislados en quebradas, por esta razón aunque la los parques nacionales Sumaco Napo-Galeras y LLanganates en bosque andino
especie fue descrita en el 2003, consideramos que es Vulnerable. alto. También se ha registrado en el valle seco de Guayllabamba y en los alrededo-
Herbarios ecuatorianos: ninguno res de la laguna de Mojanda. Potencialmente se encuentra en las reservas ecoló-
gicas Cayambe-Coca y Antisana. Su mayor amenaza constituye la deforestación.
Se ha reportado a esta planta parásita creciendo sobre especies de las familias
Dendrophthora ovata Kuijt Melastomataceae, Mimosaceae (Acacia) y Ericaceae (Macleania y Pernettya).
Fl. Ecuador 24: 102, f. 48 (1986) Herbarios ecuatorianos: QCA (3), QCNE (1)
EN B1ab(iii) U
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
814 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Especie conocida a partir de la colección tipo realizada por Aulestia & Bainca, en
Se conoce una sola colección realizada por Kuijt en 1984 al sur de Jimbura, cerca la Reserva Étnica Huaorani en 1995. Potencialmente dentro del Parque Nacional
a la frontera con Perú. Registrada sobre una conífera del género Podocarpus. No Yasuní y a lo largo de la cuenca amazónica en bosques bajos.
se ha registrado en el SNAP, pero podría encontrarse en hábitats similares del Herbarios ecuatorianos: ninguno
cercano Parque Nacional Podocarpus. Su mayor amenaza es la deforestación.
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Phoradendron canzacotoi Trel.
Bull. Torrey Bot. Club 54: 477 (1927)
Dendrophthora variabilis Kuijt EN B1ab(iii) U
Fl. Ecuador 24: 109, f. 52 (1986)
EN B1ab(iii) U= Arbusto parásito
Bosque andino bajo: 1000–2000 m
Arbusto parásito CHI, PIC, RIO
Bosque andino alto hasta
páramo arbustivo: 2500–3500 m
CAR Se han registrado tres poblaciones. Una al norte en el Cerro Las Golondrinas, otra
a lo largo de los caminos nuevo y viejo Quito-Santo Domingo de los Tsáchilas y
finalmente en los alrededores del Río Baba, en Los Ríos. Esta especie fue repor-
Se conoce una sola colección realizada por Løjtnant & Molau, hace 20 años en el tada como parásita creciendo en Citrus (Rutaceae) y Meliaceae. Potencialmente
camino entre las localidades de Playón de San Francisco y El Carmelo. Potencial- en las reservas ecológicas Cotacachi-Cayapas o Los Ilinizas. Su mayor amenaza
mente dentro de la Reserva Ecológica Cayambe-Coca. Las amenazas a la especie es la deforestación que ha transformado su hábitat reduciéndolo a pequeños
incluyen la reciente creación de la carretera que parte de la localidad de Julio fragmentos de bosque especialmente en quebradas; además la población del río
Andrade hacia el Oriente, la cual ha favorecido a la colonización desorganizada, a Baba está amenazada por la construcción de la represa que lleva el nombre de
la extracción de madera y a las actividades mineras en la zona. esta localidad. Consideramos que la especie actualmente está En Peligro.
Herbarios ecuatorianos: ninguno Herbarios ecuatorianos: QCA (3)
Refs.: Kuijt (1986)
Viscaceae 815
Phoradendron macrocarpum Kuijt Phoradendron napoense Kuijt
Fl. Ecuador 24: 37-40, f. 13 (1986) Syst. Bot. Monogr. 66: 308-309, f. 178, 193 (2003)
VU B1ab(iii) U NT U
Esta especie fue reportada en Bolivia con la colección de Killeen 3770, determi- Registrada en dos poblaciones, una cerca a la confluencia del río Lagartococha
nada por Kuijt (1997). Posteriormente el mismo especialista la determina como y Río Coca y otra en Pastaza 35 km al SSE del Curaray. La primera colección
Phoradendron obtusissimun (2003), por lo cual la especie P. macrocarpum es realizada a finales de la década de los setenta y la otra a inicios de los noventa.
considerada nuevamente endémica para Ecuador (Kuijt, 2003). Conocida en siete Potencialmente dentro del Parque Nacional Yasuní y a lo largo de la cuenca ama-
poblaciones, distribuidas desde el noroccidente cerca de Maldonado hasta el su- zónica en bosques bajos.
roccidente, en la provincia de El Oro. Las colecciones están restringidas al bosque Herbarios ecuatorianos: ninguno
andino bajo, por lo cual consideramos que la especie es Vulnerable, ya que su
hábitat ha disminuido considerablemente en los últimos años.
Herbarios ecuatorianos: QCNE (1) Phoradendron pomasquianum Trel.
Refs.: Kuijt (1986) Bull. Torrey Bot. Club 54: 472 (1927)
VU D2 U
Arbusto parásito
Bosque andino bajo: 1000–2000 m Registrada en tres localidades de Los Andes septentrionales: en Maldonado, cerca
CAR a la frontera con Colombia, en Pomasqui y en La Josefina, camino a Puéllaro.
Hospederos de la especie son Dodonaea viscosa y Coultheria sp. No se ha re-
gistrado en el SNAP, pero potencialmente se encontraría en la Reserva Ecológica
Se conoce por una sola colección realizada por Madison en los alrededores de Cotacachi-Cayapas. Su mayor amenaza es la deforestación.
Maldonado, en la década de los setenta. Potencialmente en la Reserva Ecológica Herbarios ecuatorianos: QCA (3)
Cotacachi-Cayapas. Su mayor amenaza es la apertura de nuevos caminos que Refs.: Kuijt (1986)
favorecen la colonización y la extracción de madera. Probablemente también en
Colombia.
Herbarios ecuatorianos: ninguno (QCA IT?) Phoradendron tenuicaule Kuijt
Syst. Bot. Monogr. 66: 440-441, f. 130, 278 (2003)
NT
Phoradendron merae Kuijt
Syst. Bot. Monogr. 66: 296, f. 175, 182 (2003) Arbusto parásito
VU B1ab(iii) U Bosque amazónico de tierra firme: 250–450 m
NAP, ORE
Arbusto parásito
Bosque amazónico piemontano: 800–1100 m
PAS Registrada en dos poblaciones, una en la Reserva Biológica Jatun Sacha y otra en
el km 13-13,8 dentro del Parque Nacional Yasuní. Las colecciones fueron reali-
zadas en la década de los noventa. Potencialmente en toda la cuenca amazónica
Especie colectada en los alrededores de Mera y en el río Allpayacu. Un espécimen en bosques bajos.
registrado por Lugo a inicios de la década de los setenta y otro por Harling a Herbarios ecuatorianos: ninguno
finales de los sesenta. Los bosques piemontanos de las estribaciones orientales Refs.: Kuijt (1986)
han sufrido fragmentación en las últimas décadas, por lo cual la especie es con-
siderada Vulnerable, aunque fue publicada en el 2003.
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
816 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Phoradendron truncatum Kuijt Conocida en una sola localidad, a nueve kilómetros al oeste de Esmeraldas, ca-
Syst. Bot. Monogr. 66: 459, f. 79, 291 (2003) mino hacia Atacames. La colección fue realizada por Wiens en 1965. Su hábitat
EN B1ab(iii) U= ha sufrido una drástica transformación por la deforestación y la colonización,
por lo cual consideramos que la especie está En Peligro pese a que fue descrita
Arbusto parásito en el 2003.
Bosque litoral húmedo: 0–50 m Herbarios ecuatorianos: ninguno
ESM
Zingiberaceae
Carmen Ulloa Ulloa (MO)
Familia pantropical con alrededor de 45 géneros y 1000 especies, mejor represen- Renealmia dolichocalyx Maas
tada en el sureste de Asia. En el Ecuador se encuentran seis géneros y 31 especies, Acta Bot. Neerl. 24(5-6): 475 (1975[1976])
la mayoría de las cuales pertenecen al género Renealmia. Son hierbas robustas LC U
de los bosques húmedos de tierras bajas y estribaciones de Los Andes, rara vez
presentes sobre los 2500 m. Las inflorescencias surgen entre las hojas o en la base Hierba terrestre
de la planta, son vistosas, conformadas por brácteas que varían de verdes a ana- Bosque litoral húmedo hasta
ranjadas o rojas. En el país se cultivan varias especies como ornamentales, para bosque andino bajo: 500–2000 m
floristería o para condimentos, inclusive especies asiáticas introducidas entre CAR, ESM, PIC, RIO
ellas el jengibre (Zingiber officinale Roscoe) y el cardamomo (Elettaria cardamo-
mum (L.) Maton). Los cultivos a gran escala así como los ejemplares en jardines
tropicales y jardines botánicos en varias partes del mundo son una fuente de Esta especie se conoce de varias poblaciones en la cordillera occidental en el
material genético en caso se necesite una reintroducción. De las cuatro especies norte y centro el país. Se encuentra protegida dentro de la Reserva Étnica Awa en
endémicas, tres están bastante bien representadas por lo cual se las considera de donde se la registra como planta medicinal. También ha sido colectada en el ca-
Preocupación Menor. Una, sin embargo, solo se conoce en relictos de bosques por rretero Nanegal-Nanegalito, San Florencio, los alrededores de Tandapi y Patricia
lo que se la considera Vulnerable. Pilar. No se la considera amenazada, pero habría que hacer un estudio de su uso
como planta medicinal y el estado de esas poblaciones.
Herbarios ecuatorianos: QCA (4), QCNE (5)
Renealmia aurantifera Maas
Acta Bot. Neerl. 24(5-6): 474 (1975[1976])
LC Renealmia oligotricha Maas
Acta Bot. Neerl. 24(5-6): 478 (1975[1976])
Hierba terrestre VU A4c
Bosque andino bajo: 1800–2500 m
CAR, COT, PIC Hierba terrestre
Bosque litoral húmedo hasta
bosque andino alto: 1500–3000 m
Endémica de la vertiente occidental de la cordillera occidental en bosques an- COT, IMB, PIC
dinos bajos de las provincias del norte del país. Se encuentra dentro de varias
áreas protegidas, como la Reserva Geobotánica Pululahua y Reserva Étnica Awa
y las reservas privadas La Favorita y Bosque Protector Río Guajalito. Se asigna la Esta especie se conoce por cuatro poblaciones en los bosques andinos de la
categoría Preocupación Menor por las numerosas poblaciones registradas hasta cordillera occidental. Se encuentra protegida dentro de la Reserva Geobotánica
la fecha. del Pululahua de donde proviene el tipo. Una colección inusual es del sector de
Herbarios ecuatorianos: QCA (7), QCNE (14) Apuela (Imbabura, 3000 m) que es un registro bastante alto ya que este género
raramente se encuentra a alturas superiores a los 2400 m. Las colecciones se
Zingiberaceae 817
encuentran en relictos de bosque por lo cual se la considera vulnerable a las Esta especie se encuentra distribuida en los bosques andinos bajos de la cordi-
actividades antropógenas. En 1997 la UICN propuso la categoría Rara para esta llera occidental. Es frecuente en la provincia de Pichincha pero no se ha vuelto
especie (Walter & Gillett 1998). a recolectar recientemente ni en Azuay ni en Bolívar. No ha sido registrada en
Herbarios ecuatorianos: QCNE (3) el SNAP pero se encuentra protegida en las reservas privadas La Favorita y Ma-
quipucuna.
Herbarios ecuatorianos: QCA (13), QCNE (11)
Renealmia sessilifolia Gagnep.
Bull. Soc. Bot. France 49: 33 (1902)
LC U
Hierba terrestre
Bosque andino bajo y vegetación interandina:
1000–2300 m
AZU, BOL, CAR, COT, PIC
Zygophyllaceae
Alan Tye (CDS)
Esta familia de zonas tropicales y subtropicales y hábitats áridos, en Ecuador Kallstroemia adscendens (Andersson) B.L. Rob.
presenta seis especies pertenecientes a los géneros Kallstroemia y Tríbulus. Proc. Amer. Acad. Arts 38: 156 (1902)
Kallstroemia adscendens es la única endémica, crece en Galápagos y no se con- LC
sidera amenazada.
Hierba terrestre
Zona en Galápagos: litoral seca
Vegetación abierta: 0–70 m
GAL
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
818 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Gimnospermas
820
Zamiaceae
Hugo Navarrete (QCA)
Las gimnospermas son un grupo poco diverso en el Ecuador comparado con las Zamia gentryi Dodson
otras divisiones de plantas vasculares (helechos y angiospermas). Apenas existen Novon 8(1): 12, f. 1A-F (1998)
ocho familias y 20 especies en el país (Jørgensen & León-Yánez 1999). Sin embar- VU D2 U
go, existen numerosos fósiles de cicadofitas de la era Mesozoica que permanecen
en el bosque petrificado de Puyango como una muestra de las extinciones del Hierba terrestre
grupo millones de años antes que apareciera la especie humana. Actualmente, Bosque litoral piemontano
Zamia gentryi es la única gimnosperma endémica del Ecuador y una de las 11 300-1800 m
especies endémicas que llevan el nombre del desaparecido botánico norteame- CAR, ESM
ricano Alwyn Gentry.
Zamiaceae 821
822
Licofitas y Helechos
824
Licofitas y Helechos
Hugo Navarrete (QCA), Priscila Muriel-Mera (QCA),
Alejandra Moscoso (QCA) y Janeth Santiana (QCA)
Cyatheaceae por Marcus Lehnert (STU)
Introducción por Priscila Muriel-Mera (QCA) y
Hugo Navarrete (QCA)
Las licofitas incluyen tres familias: Lycopodiaceae, Selaginllaceae e Isoetaceae, ceae. También, las especies de Saccoloma se transfirieron de Dennstaedtiaceae a
todas presentes en el Ecuador. Los helechos o monilofitas que incluyen psilotos y Lindsaeaceae, y se incluyen a las especies de Callipteris dentro del género Dipla-
equisetos, son morfológicamente muy diversos y en este libro están representa- zium. Además, los siguientes géneros, antes incluidos en Dryopteridaceae han
dos por 34 familias con especies endémicas. sido transferidos a otras familias: Bolbitis (Lomariopsidaceae), Ctenitis, Megalas-
trum y Tectaria (Tectariaceae) y Elaphoglossum (Elaphoglossaceae).
Diversidad y distribución
De acuerdo con el Código de Nomenclatura Botánica, todo nombre válidamente
En el Ecuador los helechos y licofitas están representados por 36 familias y más publicado es considerado como representante de una especie, al menos en el
de 1344 especies (Jørgensen & León-Yánez 1999, Ulloa Ulloa & Neill 2005), de sentido nomenclatural. Según esto, si una especie es validamente descrita como
las cuales 181 (ca. 6%) son consideradas endémicas. Estos grupos de plantas re- nueva, pero en realidad corresponde a un sinónimo de otra descrita previamente,
presentan alrededor del 7,9% de la flora nativa del país y sus especies endémicas su nombre se mantiene como válido hasta que se haga una publicación que
comprenden el 4,1% del endemismo total. En la primera edición del Libro Rojo resuelva la sinonimia. Un ejemplo, de obligación nomenclatural para incluir un
de las plantas endémicas del Ecuador se encontraron 177 especies de helechos nombre, se tiene en Polypodium chionolepis Sodiro que de acuerdo a la des-
y licofitas endémicas (Navarrete 2000). Desde entonces se han descrito nuevas cripción tiene hojas dimórficas, característica que la situaría dentro del género
especies y se han realizado nuevas combinaciones (Ulloa Ulloa & Neill 2005) Microgramma, pero la ausencia del espécimen tipo no ha permitido hacer una
pero también se han encontrado algunas especies antes consideradas endémicas nueva combinación, o reducirlo a un sinónimo de las especies de Microgram-
en otros países, por lo cual el número actual de especies de helechos y licofitas ma previamente descritas. Numerosos casos de obligaciones nomenclaturales
endémicas es de 182. El número de endémicas ha aumentado en cuatro espe- se encuentran en especies de los géneros Elaphoglossum y Polypodium, ambos
cies para el género Danaea, dos especies para Cyathea y Diplazium, y una para ampliamente estudiados en el siglo XIX por el Padre Luis Sodiro (1883, 1893).
Adiantum, Hymenophyllum, Lycopodiella, Lycopodium, Melpomene, Ophioglos- Lamentablemente, el estado taxonómico de muchas de las especies descritas en
sum y Sticherus (Labiak 2000, Østergaard Andersen & Øllgaard 2001, Tuomisto & el siglo XIX, cuando no siempre se designaban tipos, no ha podido establecerse
Moran 2001, Øllgaard 2004, Pacheco 2004, Smith & Prado 2004, Lehnert 2006). con exactitud (a estas especies se les ha asignado la categoría Datos Insuficien-
En esta edición se documenta por primera vez especies endémicas de las fami- tes). Debido a los problemas nomenclaturales descritos, y a las dificultades para
lias Marattiaceae y Ophioglossaceae (Danaea y Ophioglossum, respectivamente) solucionarlos, el número de especies endémicas incluidas en este tratamiento se
para el Ecuador. considera aproximado.
De los 38 géneros de helechos y licofitas con especies endémicas, seis tienen un Estado de conservación
alto grado de endemismo: Elaphoglossum (44 especies), Diplazium (18 especies),
Thelypteris (15 especies), Huperzia (14 especies), Hymenophyllum y Polypodium La mayoría de especies de helechos y licofitas endémicas están amenazadas de
(12 especies cada uno); estos géneros son también los más diversos en especies extinción según los criterios establecidos por la UICN. Alrededor del 55% de las
en el Ecuador. Sin embargo, otros géneros igualmente diversos (con más de 50 especies son conocidas por uno o dos registros y solamente 10 especies están
especies) en Ecuador, como Asplenium, Selaginella y Trichomanes, tienen un en- representadas por más de diez registros; en estas últimas, la distribución geográ-
demismo relativamente bajo, con menos de cinco especies cada uno. El número fica y su estado de conservación tienen un mayor grado de confiabilidad. Así, 76
de especies endémicas del género Elaphoglossum es un tanto incierto, ya que endémicas han sido catalogadas como Vulnerables, 38 En Peligro y 22 En Peligro
podría incrementarse en alrededor de 25 especies nuevas con una revisión taxo- Crítico. Una especie está considerada como Casi Amenazada y 24 especies están
nómica (J. Mickel, com. pers), pero también es el género con mayor proporción de catalogadas en Preocupación Menor. En las categorías Datos Insuficientes y No
especies con problemas taxonómicos y de nomenclatura. Evaluada se encuentran 44 especies. La mayor parte de estas probablemente son
sinónimos de otras especies, como se explicó anteriormente (e.g., Polypodium
En lo que respecta a la distribución geográfica de especies endémicas, la mayor chionolepis). Por otra parte, ha sido difícil evaluar el estado de conservación de
parte se encuentran en el Ecuador continental (96%); seis especies crecen ex- algunas especies, dado que son especies descritas en el siglo XIX, cuyas localida-
clusivamente en Galápagos y únicamente Tectaria aequatoriensis crece en las des de colección no fueron descritas con precisión, e.g., “Nueva Granada”, “Andes
dos regiones. A nivel continental, la mayoría de helechos y licofitas endémicas se de Quito”, “Camino que lleva a Manabí”.
encuentran en la región noroccidental. Importantes centros de concentración de
especies endémicas se encuentran en el valle del río Mira, en los alrededores de Los criterios utilizados para asignar las categorías de conservación a las pterido-
Lita, Alto Tambo y su prolongación hacia el norte hasta la frontera con Colombia, fitas y licofitas endémicas ecuatorianas siguen la propuesta de la UICN, se toman
concentradas principalmente entre los 500 y 1500 m. Otros sitios de alto ende- en consideración situaciones particulares como el área de bosque remanente
mismo de helechos son la cordillera de El Cóndor y los páramos alrededor de la donde crecen las especies y la velocidad con la cual se destruyen sus hábitats.
cuenca del río Paute y el valle de Girón, al sur del Ecuador. En todas estas áreas Por ejemplo, en la zona noroccidental, la extracción de madera y la conversión
se encuentran en zonas montañosas donde la humedad es muy alta, tanto por de bosques naturales a campos agrícolas y pastizales, son las mayores amenazas
efectos de la precipitación como por la presencia constante de neblina. para las especies de esta región. En cambio, el fuego provocado por el hombre,
es la principal amenaza para las especies que crecen en los páramos. Las especies
Consideraciones nomenclaturales y taxonómicas más amenazadas por la deforestación son, sin duda, las epífitas, cuyo hábitat
depende directamente de los árboles. Las especies terrestres podrían tener mayor
La organización taxonómica de los helechos en este libro sigue la propues- probabilidad de sobrevivir o de regenerarse si sus esporas se dispersan en sitios
ta de Tryon & Tryon (1982), con modificaciones, como el reconocimiento de donde las condiciones sean adecuadas.
los géneros Ceradenia, Grammitis (sensu stricto), Melpomene, Terpsichore y
Zygophlebia, géneros que recientemente han sido segregados de Grammitis La protección que el Sistema Nacional de Áreas Protegidas brinda a las especies
(sensu lato). Además, se ha separado la familia Grammitidaceae de Polypodia- endémicas, es parcial, cerca de dos tercios de las especies endémicas (112 espe-
Isoetaceae
Isoetes ecuadoriensis Aspl. Colectada por primera vez en 1920 en las lagunas de Mojanda, esta especie está
Bot. Not. 1925: 357 (1925) bien distribuida en las áreas lacustres de los páramos a lo largo del Ecuador. Se
VU B1ab(iii) encuentra en las reservas ecológicas Cayambe-Coca y Cotacachi-Cayapas y en
el Parque Nacional Podocarpus. También hay registros en la laguna Areviatadas
Helecho litófito Pilares al sur del país en Zamora Chinchipe. Al igual que otras especies del género,
Páramo: 3000–4000 m se encuentra restringida a zonas pantanosas en los bordes de las lagunas andinas.
CAR, CHI, IMB, LOJ, NAP, ZAM Herbarios ecuatorianos: QCA (1)
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
826 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Lycopodiaceae
Huperzia ascendens y Quinoas; el páramo de Soldados, camino a Angas; los páramos en el Parque
(Herter ex Nessel) Holub Nacional Cajas. El último registro es en Loja, en la Loma de Oro, 10 km al norte de
Folia Geobot. Phytotax. 20: 70 (1985) Saraguro. Al igual que otras especies de páramo, las poblaciones de esta especie
VU B1ab(iii) son reducidas periódicamente por las quemas constantes.
Herbarios ecuatorianos: QCA (2), QCNE (1)
Helecho terrestre
Páramo: 3000–4500 m
CAR, IMB, NAP, PIC Huperzia compacta (Hook.) Trevis.
Atti Soc. Ital. Sci. Nat. 17: 249 (1874)
VU B1ab(iii) U
Esta especie es exclusiva pero bien representada en los páramos del norte del
país, donde forma poblaciones numerosas. Los mayores problemas que enfrenta Helecho terrestre
son el pastoreo intensivo y las quemas. Se la ha encontrado dentro de la reservas Bosque andino alto hasta páramo: 2500–4500 m
ecológicas Antisana, Cayambe-Coca y El Ángel. Es posible que su distribución AZU, CAÑ, ORO, LOJ, MOR, ZAM
alcance los páramos del sur de Colombia.
Herbarios ecuatorianos: QCA (3), QCNE (1)
Restringida pero bien distribuida en las provincias del sur del Ecuador. Al parecer,
la especie es abundante en el páramo de El Castillo en la provincia del Azuay.
Huperzia austroecuadorica B. Øllg. Otras localidades importantes son los páramos tanto al norte como al sur de
Fl. Ecuador 33: 31 (1988) Cuenca y Azogues. No ha sido registrada dentro del SNAP, pero posiblemente se
VU B1ab(iii) encuentra en la Reserva de Mailas en Azuay o en los parques nacionales Cajas
o Podocarpus.
Helecho terrestre Herbarios ecuatorianos: QCA (8), QCNE (2)
Bosque andino alto y páramo: 2500–3500 m Refs.: Øllgaard (1988)
AZU, LOJ, ZAM
Huperzia columnaris B. Øllg. Especie restringida a la zonas central y norte del Ecuador y bien representada
Fl. Ecuador 33: 45 (1988) en casi todos los páramos en esta región. Es especialmente abundante en los
VU B1ab(iii) páramos del Parque Nacional Llanganates y en las reservas ecológicas Antisana
y Cayambe-Coca.
Helecho terrestre Herbarios ecuatorianos: QCA (53), QCNE (7)
Bosque andino alto hasta páramo: 2500–4000 m Refs.: Øllgaard (1988)
AZU, LOJ
Lycopodiaceae 827
Huperzia espinosana B. Øllg. Ha sido colectada en: páramo de Los Llanganates, donde parece ser bastante
Fl. Ecuador 33: 47 (1988) frecuente y bien distribuida; los páramos cerca del paso entre Olmedo y la laguna
VU B1ab(iii) U de San Marcos, al lado norte del volcán Cayambe; el páramo de El Ángel, cerca
del paso en el carretero El Ángel-Tulcán y en la provincia de Cotopaxi, con loca-
Helecho terrestre lidad desconocida. Crece dentro del Parque Nacional Llanganates y dentro de las
Páramo: 3000–4000 m reservas ecológicas Cayambe-Coca y El Ángel.
LOJ Herbarios ecuatorianos: QCA (3+T)
Especie conocida solamente en cuatro localidades en la provincia de Loja: Loma Huperzia loxensis B. Øllg.
de Oro, 10 km al norte de Saraguro; hacienda Horta-Naque; laguna Negra, 10-12 Fl. Ecuador 33: 17 (1988)
km al noreste de Amaluza; y los páramos cerca del paso en la carretera Loja- EN B1ab(iii)
Zamora. No se ha encontrado dentro del SNAP, pero probablemete se encuentra
dentro del Parque Nacional Podocarpus. Helecho terrestre
Herbarios ecuatorianos: QCA (1) Bosque andino alto: 2000–3500 m
LOJ, ZAM
Helecho terrestre
Huperzia llanganatensis B. Øllg. Bosque andino alto y páramo: 2500–4000 m
Fl. Ecuador 33: 35 (1988) AZU, CAÑ
VU B2ab(iii)
Helecho terrestre Especie encontrada en siete localidades, seis en Azuay y una en Cañar; parece ser
Páramo húmedo: 3500–4000 m frecuente en esta zona. Crece dentro del Parque Nacional Cajas. El registro más al
CAR, COT, NAP, PIC, TUN sur está en el km 68 de la carretera Cuenca-Loja.
Herbarios ecuatorianos: QCA (1+T)
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
828 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Esta especie era conocida solamente por el tipo, proveniente de las faldas del vol- Especie que crece cercana a los depósitos de rocas al borde de los caminos cu-
cán Cotacachi (dentro de la Reserva Ecológica Cotacachi-Cayapas). Hace pocos biertos con una capa de hepáticas y musgos rojos, una zona pobre en nutrien-
años se la encontró en el páramo de los volcanes Atacazo y Pichincha, y al sur, tes del bosque montano alto. Ha sido colectada en el camino Tena–Baeza, en la
en la provincia de Azuay, en el páramo de Soldados, dentro del Parque Nacional Cordillera de Los Guacamayos y al sur en el camino Milagro-Gualaceo (Morona
Cajas. Todas las colecciones están en la cordillera occidental. Santiago).
Herbarios ecuatorianos: QCA (2) Herbarios ecuatorianos: QCA (T)
Es una especie endémica del sur del Ecuador (provincia de Loja), encontrada co- Especie endémica del sur de Los Andes ecuatorianos, donde ha sido colectada en
múnmente en las crestas interandinas bajas desde Saraguro en el norte hasta las crestas de las montañas y en pastizal con matorrales que presenta influencia
Amaluza al sur, en vegetación dominada por arbustos bajos y especies de Puya del fuego.
junto con pajonal. Esta zona está sujeta a fuegos ocasionales y presenta períodos Herbarios ecuatorianos: LOJA (T), QCA (IT?)
regulares de sequía. Potencialmente en el Parque Nacional Podocarpus.
Herbarios ecuatorianos: QCA (1)
Lycopodiaceae 829
Selaginellaceae
Especie restringida a la provincia de Azuay. Se conoce solamente de dos locali- Esta especie está bien distribuida en el Ecuador, con un mayor número de regis-
dades, las cuales no fueron descritas con precisión. Ha sido colectada por última tros en la provincia de Pichincha, luego en Loja y Zamora-Chinchipe. Se la ha
vez en 1974. encontrado en el Parque Nacional Podocarpus y es probable que también esté en
Herbarios ecuatorianos: ninguno la Reserva Ecológica Los Ilinizas.
Herbarios ecuatorianos: QCA (28), QCNE (5)
Aspleniaceae
Asplenium bifrons Sodiro Conocida por dos colecciones realizadas en los alrededores del Río Pilatón por
Crypt. Vasc. Quit. 184 (1893) Sodiro y Mille en 1900. La situación taxonómica de esta especie es incierta, ya
DD U que podría tratarse de un sinónimo de una especie de la sección Hymenasple-
nium. Es necesario visitar la localidad tipo para recolectar más material que ayu-
Helecho terrestre de a entender mejor la identidad de esta especie.
Bosque andino bajo: 1000–2000 m Herbarios ecuatorianos: QPLS (1)
PIC Refs.: Christensen (1906), Stolze et al. (1994)
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
830 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Asplenium congestum C. Chr. Al parecer crece principalmente en las estribaciones externas de la cordillera
Index Filic. :105 (1905) occidental, la especie también presenta un registro en la provincia de Zamora-
DD U Chinchipe, dentro del Parque Nacional Podocarpus. Debido a su amplio rango
de distribución, con seguridad esta especie se encuentra en algunas de las áreas
Helecho epífito protegidas occidentales.
Vegetación interandina húmeda: 300?–3000 m Herbarios ecuatorianos: QCA (3), QCNE (1)
NAP, PIC Refs.: Stolze (1986)
La mayoría de los especímenes han sido recolectados en los valles cercanos a Qui- Asplenium virens C. Presl
to. Solamente una colección fue realizada en la zona oriental, a 300 m de altitud, Reliq. Haenk. 1(1): 41, t. 6, f. 3 (1825)
pero quizá se trata de material mal identificado. En la actualidad las poblaciones EN A4c; B2ab(iii) U
en el valle interandino deben estar restringidas a las quebradas con remanentes
de vegetación. Esta especie se encuentra bajo amenazas debido al intenso uso, Helecho epífito
especialmente agrícola, que se ha dado a esta región. La delimitación taxonómica Bosque litoral húmedo hasta
de esta especie requiere más estudio. bosque litoral piemontano: 0–1500 m
Herbarios ecuatorianos: QPLS (T) BOL, GUA, MAN, RIO
Refs.: Sodiro (1893), Stolze (1986)
Blechnaceae
Blechnum dendrophilum (Sodiro) C. Chr. Colectada y descrita por L. Sodiro en el siglo XIX, esta especie ha sido encontrada
Index Filic. :153 (1905) en los bosques de las faldas occidentales del volcán Corazón y en una localidad
VU D2 U no determinada en la provincia de Napo. Se ha cambiado su categoría de Da-
tos Insuficientes a Vulnerable debido a que se han localizado otros especímenes
Helecho escandente recolectados a principios de siglo XX por Mille lo cual ha ampliado su rango de
Bosque andino bajo: 1500–2500 m distribución conocida.
NAP, PIC Herbarios ecuatorianos: QCA (4), QPLS (5)
Refs.: Sodiro (1893)
Blechnaceae 831
Blechnum floresii (Sodiro) C. Chr. Blechnum rimbachii (Sodiro) C. Chr.
Index Filic. :154 (1905) Index Filic. :159 (1905)
EN B1ab(iii) U DD U=
L. Sodiro (1893) menciona cinco localidades donde crece esta especie, cuatro
Las notas de la descripción original mencionan que esta especie “crece en los de ellas en la provincia de Pichincha, en los páramos de los montes Pichincha,
bosques de Chillanes en las pendientes del Chimborazo”. En la actualidad estos Corazón, Antisana y Mojanda. En Azuay crece en la zona de Surrucucho. No se lo
bosques prácticamente han desaparecido y quedan solamente pequeños rema- ha recolectado nuevamente en los últimos 100 años. Su nombre se debe a que la
nentes en las quebradas. La especie no ha sido colectada en los últimos 100 años especie forma grandes colonias. Existe también la posibilidad que sea un nombre
y los lugares donde posiblemente se encuentre están bajo presiones como el inválido ya que Christensen (1905) menciona que esta especie también se halla
fuego y la tala del bosque para leña. Debido a la ausencia del tipo la situación en Brasil, la oscuridad en su nomenclatura no permite una evaluación.
taxonómica de la especie es incierta. Herbarios ecuatorianos: QPLS (3)
Herbarios ecuatorianos: ninguno Refs.: Sodiro (1893)
Refs.: Sodiro (1893)
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
832 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Blechnum sodiroi C. Chr. Se conoce solamente por tres registros. Uno de ellos en la Reserva Geobotánica
Index Filic. :159 (1905) Pululahua, los otros en las provincias de Imbabura y Tungurahua sin localidades
VU D2 precisas. Es posible que esta especie tenga un mayor rango de distribución, pero
su semejanza a B. occidentale, especie muy común y por lo tanto poco colectada,
Helecho terrestre puede ser la causa para que esta especie sea pobremente representada en la
Bosque andino alto: 2500–3000 m colecciones de los herbarios.
IMB, PIC, TUN Herbarios ecuatorianos: ninguno
Refs.: Sodiro (1893)
Cyatheaceae
Cyathea bipinnata (R.M. Tryon) R.C. Moran Herbarios ecuatorianos: QCNE (1), QPLS (1)
Nordic J. Bot. 15: 53 (1995) Refs.: Sodiro (1893), Tryon (1986)
VU B1ab(iii)
Helecho escandente
Se recolectó por primera vez en el siglo 19, en las faldas occidentales de los vol- Bosque litoral húmedo piemontano: 500–1000 m
canes Atacazo, Corazón y Pichincha. Crece principalmente en los bosques ligera- CAR, ESM
mente alterados, no es frecuente en los bosques primarios. En los últimos años se
encontró en la Reserva Privada Bella Vista cerca de Mindo. Hay un espécimen re-
colectado en Colombia (Giraldo, et al. 2092), que posiblemente pertenezca a este
especie, pero hasta corroborar su identificación se mantiene como endémica.
Cyatheaceae 833
Dos poblaciones han sido encontradas: la primera, en el límite norte de la Reserva Cyathea punctata R.C. Moran & B. Øllg.
Ecológica Cotacachi-Cayapas, en el km 17 de la carretera Lita-San Lorenzo, a 700 Nord. J. Bot. 18: 435 (1998)
m de altitud; la segunda población está en al valle de San Marcos de los Coai- VU B1ab(iii) U
queres. El buen estado de estas poblaciones se ve amenazado por la explotación
intensiva de madera. Helecho arborescente
Herbarios ecuatorianos: QCA (4+T) Bosque litoral húmedo hasta
bosque litoral húmedo piemontano: 0–1000 m
ESM, PIC
Cyathea obnoxia M. Lehnert
Brittonia 58(1): 4–6, f. 1a-f. (2006)
VU B1ac(iii) Especie restringida al noroccidente ecuatoriano. Colectada en los alrededores de
Quinindé y Puerto Quito, en la reserva privada ENDESA y en los bosques junto al
Helecho arborescente carretero Lita-Urbina (km 38,8). No ha sido registrada dentro del SNAP, pero con
Bosque andino alto: 2000–2600 m seguridad se encuentra en la Reserva Ecológica Cotacachi-Cayapas.
ZAM Herbarios ecuatorianos: QCA (4+T), QCNE (2+T)
Al parecer se encuentra restringida al sur oriente del Ecuador, es común en bos- Cyathea weatherbyana
ques Andinos del Parque Nacional Podocarpus en quebradas y otros lugares hú- (C.V. Morton) C.V. Morton
medos. Amer. Fern J. 59(2): 65 (1969)
Herbarios ecuatorianos: QCA (2+T) EN A2ace
Helecho arborescente
Cyathea plicata M. Lehnert Zona en Galápagos: húmeda. Vegetación herbácea
Brittonia 58(1): 6–9, f. 2a–e. (2006) y bosque húmedo premontano: 500–1600 m
NT U GAL
Helecho arborescente
Bosque andino alto: 2000–2800 m Se encuentra en las islas Santiago, Santa Cruz, San Cristóbal e Isabela (en los
LOJ, SUC, ZAM volcanes Cerro Azul, Sierra Negra y Alcedo). En todas ha sufrido una disminución
seria, excepto posiblemente en Cerro Azul. En Alcedo está casi extinta por razones
quizás relacionadas a la presencia de animales ferales.
Esta especie es bastante común en las estribaciones orientales de Los Andes del Herbarios ecuatorianos: CDS (10)
sur; existe un espécimen recolectado al norte del país, en la parte alta de la pro- Refs.: Lawesson et al. (1987), Wiggins & Porter (1971)
vincia de Sucumbíos, pero su identificación es dudosa.
Herbarios ecuatorianos: QCA (5+T)
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
834 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Dennstaedtiaceae
Dennstaedtia macrosora Se conoce solamente por dos poblaciones en los alrededores de Cosanga y Bae-
H. Navarrete & B. Øllg. za, en la provincia del Napo, dentro de pequeños remanentes de bosque muy
Nordic J. Bot. 20(3): 340, f. 6n-o (2000) húmedo.
VU B1ab(iii) Herbarios ecuatorianos: QCA (1+T)
Helecho terrestre
Bosque andino alto: 2000–2500 m Dennstaedtia tryoniana
LOJ, ZAM H. Navarrete & B. Øllg.
Nordic J. Bot. 20(3): 334, f. 2e-j (2000)
VU B1ab(iii) U
Se conocen solamente tres localidades donde crece esta especie, todas en el
Parque Nacional Podocarpus: en el paso en el carretero Loja-Zamora; pasando Helecho terrestre
Valladolid en el camino a Yangana; y en la Reserva El Bosque, cinco kilómetros al Bosque andino alto: 2000–2500 m
noreste de San Pedro de Vilcabamba. PIC
Herbarios ecuatorianos: QCA (2+T)
Dennstaedtiaceae 835
Dryopteridaceae
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
836 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Elaphoglossaceae
Elaphoglossum actinolepis Esta especie se distribuye exclusivamente en las zonas altas, en los páramos
(Sodiro) C. Chr. del noreste, dentro de las reservas ecológicas Antisana y Cayambe-Coca. Forma
Index Filic. : 302 (1905) grandes colonias dentro de los bosques, particularmente los de Polylepis.
CR B1ab(iii) U= Herbarios ecuatorianos: QCA (7), QCNE (5), QPLS (5)
Refs.: Sodiro (1908)
Helecho epífito
Bosque litoral húmedo hasta
bosque litoral húmedo piemontano: 0–1000 m Elaphoglossum bonapartii Rosenst.
ESM Repert. Spec. Nov. Regni Veg. 7: 310 (1909)
CR B1ab(iii) =
Se encuentra únicamente en los bosques muy húmedos de la provincia de Esme- Helecho epífito?
raldas. El Padre L. Sodiro, a principios del siglo XX, la encontró en dos localidades: Bosque andino alto: 3000–3500 m
en las riberas del río Cachabí y en los alrededores de Lita. Esta especie no ha sido MOR
colectada desde entonces. Posiblemente se encontrarían poblaciones adicionales
dentro de la Reserva Ecológica Cotacachi-Cayapas.
Herbarios ecuatorianos: QCA (1) R. Spruce colectó esta especie a mediados del siglo XIX en los alrededores del
Refs.: Sodiro (1905) cerro Condorazo; desde entonces no se han tenido nuevos registros de la misma.
Las áreas por las cuales Spruce viajó en su mayoría se encuentran totalmente
alteradas. El tipo fue colectado en el Parque Nacional Sangay y es probable que
Elaphoglossum angamarcanum se encuentren poblaciones adicionales tanto allí como en el Parque Nacional
(Sodiro) C. Chr. Llanganates. Por el tamaño aparentemente reducido del rango geográfico se po-
Index Filic. : 302 (1905) dría asignar la categoría Vulnerable, pero en vista de la antigüedad de la única
CR B1ab(iii) U= muestra se aplica una categoría más crítica.
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Helecho epífito?
Bosque andino alto: 2500–3500 m
COT Elaphoglossum bryogenes Mickel
Brittonia 45(3): 213 (1993)
VU B1ab(iii)
Se conoce únicamente de una colección del siglo XIX de Angamarca, localidad
que L. Sodiro visitó en repetidas ocasiones. En la actualidad existen muy pocos Helecho terrestre o epífito
remanentes de bosque en la zona. Bosque andino alto hasta
Herbarios ecuatorianos: ninguno páramo húmedo: 1500–4000 m
Refs.: Sodiro (1905) MOR, NAP
Elaphoglossum antisanae Esta especie ha sido encontrada solamente en dos localidades: la localidad tipo
(Sodiro) C. Chr. en la Cordillera de Los Guacamayos, y otra en las estribaciones orientales cerca
Index Filic., Suppl. 1: 41 (1913) de Cuyuja, dentro de la Reserva Ecológica Cayambe-Coca. Esta especie crece en
VU B1ab(iii) condiciones de alta humedad ambiental y forma colonias de buen tamaño. Con
seguridad se encuentra dentro del Parque Nacional Sumaco-Napo-Galeras.
Helecho terrestre o epífito Herbarios ecuatorianos: QCA (2+T)
Bosque andino bajo hasta
páramo arbustivo: 1000–4500 m
AZU, CAR, CHI, IMB, LOJ, NAP, PAS, PIC, TUN
Elaphoglossaceae 837
Elaphoglossum caespitosum Elaphoglossum cinereum (Sodiro) C. Chr.
(Sodiro) H. Christ Index Filic., Suppl. 1: 41 (1913)
Mon 100, f. 52 (1899) DD =
DD U=
Helecho terrestre
Helecho epífito? Páramo húmedo: 3500–4000 m
Bosque litoral húmedo piemontano: 500–1000 m NAP
PIC
Colectada por L. Sodiro hace más de 90 años en los páramos del volcán Antisana
Esta especie es conocida solamente por referencias bibliográficas de finales del (actualmente dentro de la Reserva Ecológica Antisana). La especie no ha sido
Siglo XIX. El tipo se recolectó en las orillas del río Peripa, cerca de “San Miguel encontrada nuevamente.
de los Colorados”. En la actualidad esta región se encuentra muy alterada por las Herbarios ecuatorianos: QPLS (T?)(1)
actividades agrícolas y existen muy pocos remanentes de bosque. La colección Refs.: Sodiro (1908)
depositada en el Herbario de Sodiro es posiblemente el tipo de esta especie. Se
mantiene la categoría propuesta en el 2000 hasta revisar este material que per-
mita determinar otros especimenes. Elaphoglossum cladotrichium
Herbarios ecuatorianos: QPLS (1) (Sodiro) C. Chr.
Refs.: Sodiro (1883, 1893) Index Filic. : 304 (1905)
CR B1ab(iii) U=
Helecho epífito? Colectado en Nanegal, provincia de Pichincha, a principios del siglo XX. Actual-
Bosque andino bajo: 1500–2000 m mente esta zona se halla bastante alterada por actividades agrícolas y ganaderas,
NAP pero todavía quedan pequeños y medianos relictos de bosque nativo.
Herbarios ecuatorianos: Q (IT)
Refs.: Sodiro (1905)
Esta especie se conoce solamente por el tipo, no se cuenta con información adi-
cional. Crece en las partes bajas del valle del río Oyacachi, donde el colector L.
Sodiro realizó varias expediciones a comienzos del siglo XX. La localidad tipo está Elaphoglossum corazonense
dentro de la Reserva Ecológica Cayambe-Coca. H. Christ
Herbarios ecuatorianos: QPLS (?) Neue Denkschr. Allg. Schweiz. Ges.
Refs.: Sodiro (1908) Gesammten Naturwiss. 36: 86 (1899)
CR B1ab(iii) U=
Helecho epífito?
Bosque andino bajo hasta El tipo de esta especie fue, al parecer, colectado en los bosques occidentales del
bosque andino alto: 1000–2500 m volcán El Corazón, localidad frecuentemente visitada por el Padre L. Sodiro en el
PIC siglo XIX. Probablemente, la especie se encuentra dentro de la Reserva Ecológica
Los Ilinizas.
Herbarios ecuatorianos: Q (T?)
Esta especie ha sido colectada únicamente en la localidad de Pelagallo, al oeste
del volcán Pululahua, hace más de un siglo. El área se encuentra bajo presión por
la deforestación; para la elaboración de carbón.
Herbarios ecuatorianos: Q (IT), QCNE (1)
Refs.: Sodiro (1905)
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
838 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Elaphoglossaceae 839
Elaphoglossum heliconiifolium Elaphoglossum isophyllum
(Sodiro) Christ (Sodiro) H. Christ
Farnkr. Erde 5 (1897) Neue Denkschr. Allg. Schweiz. Ges.
VU D2 U Gesammten Naturwiss. 36: 131 (1899)
EN B1ab(iii)
Helecho epífito
Bosque amazónico piemontano hasta Helecho terrestre o epífito
bosque andino alto: 500–2500 m Bosque andino alto: 2000–3000 m
CAR, NAP, PIC NAP, PIC
Hasta hace poco esta especie era conocida solamente por dos colecciones hechas Especie distribuida en los bosques altoandinos del norte. Frecuentemente ha
por L. Sodiro en el siglo XIX, en los bosques cerca de la unión de los ríos Toachi y sido confundida con E. papillosum. Los sintipos fueron colectados en los bosques
Pilatón. Luego se la encontró en la Reserva Maquipucuna, a 1200 m de altitud y del Refugio de Vida Silvestre Pasochoa y en los bosques del volcán Corazón. Se
en los alrededores de Oyacachi. encuentra registrada dentro de la Reserva Ecológica Cayambe-Coca, en el valle
Herbarios ecuatorianos: QCA (4), QCNE (2), QPLS (2) del río Oyacachi. Existe un registro de Colombia que debe ser revisado por el
Refs.: Sodiro (1883, 1893) especialista.
Herbarios ecuatorianos: Q (T?), QCA (5), QPLS (3)
Refs.: Sodiro (1893)
Elaphoglossum hieronymi
(Sodiro) C. Chr.
Index Filic. : 308 (1905) Elaphoglossum jamesonii
VU B1ab(iii) (Hook. & Grev.) T. Moore
Index Fil.: 10 (1857)
Helecho epífito CR B1ab(iii) U=
Bosque andino alto: 2000–2500 m
LOJ, NAP, TUN Helecho rupestre
Páramo: 4000 m
PIC
El tipo fue colectado en el volcán Tungurahua, actualmente se conocen tres po-
blaciones más. Ha sido colectada en los alrededores de El Chaco, Baeza y Vilca-
bamba. Es una especie muy particular, dentro del género, ya que tiene las venas Colectada solamente una vez en la base rocosa del volcán Pichincha en el siglo
reticuladas y su lámina está densamente cubierta por pequeñas escamas negras. XIX. Dada la similitud morfológica de otras especies del género, es posible que se
Probablemente está dentro de las áreas protegidas Cayambe-Coca, Antisana, encuentre en áreas similares en los volcanes Atacazo y Corazón o en la Reserva
Sumaco-Napo-Galeras, Llanganates, Sangay y Podocarpus. Ecológica Los Ilinizas.
Herbarios ecuatorianos: QCA (1), QPLS (2) Herbarios ecuatorianos: ninguno
Refs.: Sodiro (1905) Refs.: Sodiro (1893)
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
840 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Se conocía hasta hace poco solamente por el tipo. La especie está restringida
Colectada por R. Spruce hace un siglo y medio, sin localidad precisa. También principalmente a las zonas boscosas de las provincias de Esmeraldas y Pichincha.
fue colectada en el siglo XIX por E. André, presumiblemente al sur del Ecuador. Se la ha encontrado en varias ocasiones creciendo en los bosques entre los kiló-
Son las dos únicas muestras de esta especie. Sodiro (1893) menciona que puede metros 17 y 20 de la carretera Lita-San Lorenzo, dentro de la Reserva Ecológica
tratarse de un sinónimo o de una especie muy cercana a E. furfuraceum. Cotacachi-Cayapas. También ha sido colectada en la Reserva Otonga y cerca de
Herbarios ecuatorianos: ninguno Río Negro. Tiene su nombre debido a su parecido al género Oleandra.
Refs.: Hooker & Baker (1883) Herbarios ecuatorianos: QCA (7)
Refs.: Sodiro (1905)
Elaphoglossum molle
(Sodiro) C. Chr. Elaphoglossum pala
Index Filic., Suppl. 1: 42 (1913) Andrè ex H. Christ
NT Neue Denkschr. Allg. Schweiz. Ges.
Gesammten Naturwiss. 36: 55, t. 1 (1899)
Helecho epífito DD
Bosque andino alto hasta
páramo arbustivo: 1500–3500 m Helecho epífito
COT, LOJ, MOR, NAP, PIC, TUN, ZAM Bosque andino alto hasta
páramo arbustivo: 2500–3500 m
LOJ
Colectada por el Padre L. Sodiro en el valle del río Oyacachi hace un siglo, esta
especie era conocida solamente por el tipo hasta hace dos años, cuando fue
colectada nuevamente en el mismo valle que se encuentra dentro de la Reserva Es una especie registrada solamente al sur del Ecuador. Hasta hace poco esta es-
Ecológica Cayambe-Coca. Actualmente se conocen otras colecciones que han pecie era conocida solo por el tipo, el cual no tiene localidad de colección precisa.
sido realizadas en el Parque Nacional Podocarpus, la Reserva Maquipucuna, la Recientemente ha sido colectada en el Parque Nacional Podocarpus, en el área de
cordillera de Sabanilla entre otros. Cajanuma, donde es frecuente. El estado taxonómico de esta especie es incierto
Herbarios ecuatorianos: QCA (14), QCNE (5) ya que podría tratarse de una variación de E. petiolossum.
Refs.: Sodiro (1908) Herbarios ecuatorianos: QCA (1)
Solamente se conocen dos localidades: los bosques del volcán Atacazo y el Refu- Conocida solamente por una referencia bibliográfica (Sodiro 1893). Esta especie
gio de Vida Silvestre Pasochoa. Esta última forma parte del SNAP. Posiblemente se fue colectado por el Padre L. Sodiro en la localidad de Pangua cerca de El Corazón
encontrarían poblaciones adicionales en la Reserva Ecológica Los Ilinizas. hace un siglo. La situación taxonómica de esta especie es incierta, dado que la
Herbarios ecuatorianos: ninguno ausencia del tipo no permite evaluar su validez.
Refs.: Sodiro (1908) Herbarios ecuatorianos: ninguno
Refs.: Sodiro (1905)
Elaphoglossaceae 841
Elaphoglossum pellucidum Elaphoglossum rupicolum
(Sodiro) C. Chr. (Sodiro) C. Chr.
Index Filic. : 313 (1905) Index Filic., Suppl. 1: 43 (1913)
CR A4c; B1ab(iii) U= DD =
La única muestra de esta especie fue recolectada hace un siglo en las riberas del Especie encontrada solamente una vez por el Padre L. Sodiro en el siglo XIX en
río Cachabí, cerca de San Antonio. Se asigna la categoría En Peligro Crítico debido el páramo del Antisana, el cual actualmente se encuentra dentro de la Reserva
a la alteración masiva que han sufrido los bosques de la zona en los últimos 50 Ecológica Antisana. La situación taxonómica de esta especie es incierta, dado que
años. la ausencia del tipo no permite evaluar su validez.
Herbarios ecuatorianos: ninguno Herbarios ecuatorianos: QPLS (1)
Refs.: Sodiro (1905) Refs.: Sodiro (1908a, b)
Se conoce únicamente por el valle de Lloa, al sureste de Quito. Esta especie fue Esta especie se conoce solamente por el tipo, colectado por el Padre L. Sodiro en
colectada en el siglo XIX y no existen nuevos registros. La localidad tipo actual- los bosques occidentales del volcán Corazón a finales del siglo XIX. Aún existen
mente está casi en su totalidad deforestada y los relictos se localizan en quebra- bosques en esta zona por lo cual sería recomendable buscar a esta especie. Existe
das y laderas muy empinadas. una colección de Colombia cuya determinación debe ser confirmada.
Herbarios ecuatorianos: ninguno Herbarios ecuatorianos: QPLS (1)
Refs.: Baker (1877), Sodiro (1893)
Elaphoglossum pteropodum
(Sodiro) C. Chr. Elaphoglossum spectabile
Index Filic. : 314 (1905) (Sodiro) C. Chr.
VU D2 U Index Filic., Suppl. 1: 43 (1913)
VU D2
Helecho
Bosque litoral húmedo piemontano hasta Helecho terrestre
bosque andino alto: 500–3000 m Bosque andino alto hasta páramo: 3000–4000 m
CAR, ESM, IMB, PIC IMB, PIC, TUN
El tipo fue colectado hace un siglo, presumiblemente entre Santo Domingo y Colectado por L. Sodiro en 1906 en las zonas altas del volcán Atacazo. Podría cre-
Alluriquín. La descripción original carece de localidad y altitud precisa; la zona cer también en los páramos de los volcanes Pichincha y Corazón. También ha sido
aún cuenta con remanentes de bosques, especialmente en la base de la cordillera. registrada en el Parque Nacional Llanganates y en la carretera Otavalo-Apuela.
También ha sido registrada en los alrededores de Maldonado, Lita y en la Cordi- Aunque estuvo considerada como En Peligro, por los nuevos registros la especie
llera de Toisán. Potencialmente dentro de las reservas ecológicas Los Ilinizas y es evaluada como Vulnerable.
Cotacachi-Cayapas. Aunque estuvo considerada como En Peligro Crítico, por los Herbarios ecuatorianos: QCNE (2), QPLS (2)
nuevos registros la especie es evaluada como Vulnerable. Refs.: Sodiro (1908)
Herbarios ecuatorianos: QCA (10), Q (T?)
Refs.: Sodiro (1905)
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
842 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Esta especie se conocía solamente por el tipo, colectado por R. Spruce hace 140 Encontrada por W. Jameson en el siglo XIX en las faldas del volcán Pichincha. Esta
años en la base del volcán Chimborazo. Actualmente la localidad de colección especie es conocida únicamente por referencias bibliográficas. Es posible que la
original se encuentra dentro de la Reserva de Producción de Fauna Chimborazo. especie sea sinónimo de otra especie, pero debido a la ausencia del tipo, no se
Se han realizado nuevos registros en la Reserva Maquipucuna y 3 km al este de puede evaluar su nomenclatura.
El Palmar en Cotopaxi. Por los nuevos registros la especie es evaluada como En Herbarios ecuatorianos: ninguno
Peligro, aunque estuvo evaluada como En Peligro Crítico. Refs.: Feé (1869)
Herbarios ecuatorianos: QCNE (3)
Refs.: Hooker & Baker (1868), Sodiro (1893)
Elaphoglossum trichophorum
(Sodiro) C. Chr.
Elaphoglossum subandinum Index Filic. : 317 (1905)
C. Chr. CR B1ab(iii)
Index Filic., Suppl. 1: 43 (1913)
DD U= Helecho epífito?
Bosque andino bajo y alto: 1500–3500 m
Helecho epífito CAR, TUN
Bosque andino alto: >1000 m
Localidad desconocida
Encontrada por el Padre L. Sodiro a principios del siglo XX en las “selvas subtro-
picales orientales del volcán Tungurahua”. Era conocida solamente por el tipo,
Descrita y conocida únicamente por el espécimen tipo, esta especie no ha sido posteriormente en 1982 es colectada en la provincia del Carchi, en la carretera
recolectada en 90 años. La descripción de la localidad solo menciona “selvas su- Julio Andrade-El Carmen, km 18.
bandinas orientales”, lo cual podría corresponder al valle del río Oyacachi, ya que Herbarios ecuatorianos: Q (T), QCNE (1), QPLS (1)
Sodiro visitó varias veces esa localidad. La situación taxonómica y los potenciales Refs.: Sodiro (1905)
peligros de esta especie son inciertos, dado que la ausencia del tipo no permite
evaluarla en estos sentidos.
Herbarios ecuatorianos: ninguno Elaphoglossum trivittatum
Refs.: Sodiro (1908) (Sodiro) H. Christ
Neue Denkschr. Allg. Schweiz. Ges.
Gesammten Naturwiss. 36: 85, f. 38-39 (1899)
Elaphoglossum subnudum VU D2 U
C. Chr.
Index Filic. : 316 (1905) Helecho epífito?
DD U= Bosque andino alto: 2000–3500 m
IMB, NAP, PIC
Helecho epífito
Bosque litoral
Rango altitudinal desconocido Fue registrada por primera vez en el occidente del volcán Corazón, entre las loca-
Localidad desconocida lidades de Garretas y El Pongo. También ha sido colectada en las carreteras Santa
Barbara-La Bonita, Lloa-Mindo y en Cayachupa (Imbabura). No fue evaluada en
el 2000, por la ausencia del tipo, con la información que se tiene actualmente se
Esta especie se conoce solamente por referencias bibliográficas. El espécimen tipo le clasifica como Vulnerable.
fue recolectado hace un siglo en un lugar no especificado en los bosques de la Herbarios ecuatorianos: QCA (2), QCNE (2)
Costa. La situación taxonómica de esta especie es incierta, dado que la ausencia Refs.: Sodiro (1883)
del tipo no permite evaluar su validez.
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Refs.: Sodiro (1893)
Elaphoglossaceae 843
Elaphoglossum urbanii Especie conocida solamente por referencias bibliográficas. Crece en los bosques
(Sodiro) C. Chr. bajos en la parte occidental del volcán Tungurahua, donde fue colectada por el
Index Filic., Suppl. 1: 43 (1913) Padre L. Sodiro a principios del siglo XIX. Es posible el nombre de esta especie sea
DD = un sinónimo. La ausencia del tipo no ha permitido evaluar su validez.
Herbarios ecuatorianos: QPLS (1)
Helecho terrestre Refs.: Sodiro (1908)
Bosque andino alto: 3000–3500 m
NAP
Elaphoglossum yatesii
(Sodiro) H. Christ
Especie conocida solamente por referencias bibliográficas. Fue encontrada por Neue Denkschr. Allg. Schweiz. Ges.
única vez, en los pastizales y entre arbustos, de la parte alta del valle del río Oya- Gesammten Naturwiss. 36: 83, f. 37 (1899)
cachi. Es posible que en los últimos inventarios botánicos realizados hace pocos VU B1ab(iii)
años, esta especie haya sido colectada nuevamente e identificada (o descrita)
bajo otro nombre, ya que la ausencia del tipo dificulta su identificación. La loca- Helecho terrestre
lidad tipo está dentro de la Reserva Ecológica Cayambe-Coca. Bosque andino alto hasta
Herbarios ecuatorianos: ninguno páramo húmedo: 2000–5000 m
Refs.: Sodiro (1908) AZU, CAR, CHI, COT, MOR, NAP, PIC, TUN
Elaphoglossum viscidulum Especie distribuida en los páramos del norte y centro del Ecuador. Crece dentro
(Sodiro) C. Chr. de los parques nacionales Llanganates, donde es abundante y Sangay. El tipo fue
Index Filic., Suppl. 1: 43 (1913) colectado en las laderas occidentales del volcán Pichincha.
DD U= Herbarios ecuatorianos: QCA (20), QCNE (8), QPLS (2)
Refs.: Sodiro (1893)
Helecho
Bosque andino bajo: 1000–2000 m
TUN
Gleicheniaceae
Sticherus arachnoideus Especie frecuente entre las quebradas de San Francisco y Sabanilla en el valle
E. Ø. Andersen & B. Øllg del Zamora. Localmente forma unas colonias extensas, a menudo junto con
Fl. Ecuador 66: 121, f. 29A, 33 2001 Sticherus tomentosus. Es también observado en algunos sitios a lo largo de los
VU D2 caminos cerca del Plan de Milagro (Morona Santiago). Potencialmente la especie
tiene un rango de distribución más amplio, pues existen colecciones en Repúbli-
Helecho terrestre con rizoma rastrero ca Dominicana determinadas por Jasivia González (2001), las cuales deben ser
Bosque andino bajo hasta confirmadas.
bosque andino alto: 1300–2700 m Herbarios ecuatorianos: QCNE (2)
LOJ, MOR, ZAM
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
844 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Grammitidaceae
Ceradenia melanopus Colectada solo una vez en 1935 en los alrededores de El Puyo. A pesar de la rápida
(Grev. & Hook.) L.E. Bishop colonización de la zona en los últimos 50 años, esta especie probablemente sigue
Amer. Fern J. 78(1): 5 (1988) creciendo en los remanentes de bosque en los alrededores de El Puyo y Mera.
VU B1ab(iii) U Herbarios ecuatorianos: ninguno
Refs.: Morton (1962)
Helecho epífito
Bosque andino alto: 2000–3500 m
AZU, LOJ, ZAM Grammitis recondita C.V. Morton
Phytologia 22: 78 (1971)
DD U=
Se conocía hasta hace pocos años solo de la provincia de Azuay, cerca de Lu-
rencucho, donde W. Jameson recolectó el tipo en el siglo XIX. La especie fue Helecho epífito
encontrada nuevamente hace pocos años en las provincias de Loja y Zamora- Bosque amazónico piemontano: 500–1000 m
Chinchipe. Al parecer está restringida al sur del país. NAP
Herbarios ecuatorianos: QCNE (1)
Refs.: Hooker & Greville (1833)
W. Jameson encontró esta especie por única vez en Archidona en el siglo XIX. La
situación taxonómica de la especie es incierta, ya que puede ser una especie del
Ceradenia semiadnata (Hook.) L.E. Bishop género Lellingeria.
Amer. Fern J. 78(1): 5 (1988) Herbarios ecuatorianos: ninguno
VU D2
Se conoce de tres localidades. A mediados del siglo XIX fue colectada por W. Helecho epífito
Jameson en una localidad desconocida en la provincia del Cañar a 4000 m de Bosque andino alto: 2500–3000 m
altitud. En 1973 se la volvió a colectar en el volcán Chiles, provincia de Carchi, TUN
igualmente a 4000 m. Finalmente en 1998 es registrada para la Reserva Ecológica
Antisana.
Herbarios ecuatorianos: ninguno En el siglo XIX R. Spruce colectó esta especie en las faldas del volcán Tungurahua,
Refs.: Hooker (1854) siendo este el único registro de la especie. Posiblemente la colección histórica se
realizó dentro de lo que hoy es el Parque Nacional Sangay.
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Grammitis basalis Refs.: Morton (1971)
(Maxon ex C.V. Morton) Lellinger
Amer. Fern J. 74(2): 58 (1984)
EN B1ab(iii) U=
Helecho epífito
Bosque amazónico piemontano: 500–1000 m
PAS
Grammitidaceae 845
Melpomene tsatchelae Labiak Zygophlebia eminens
Brittonia 52(3): 251 (2000) (C.V. Morton) L.E. Bishop
EN B2 ab(iii) U= Amer. Fern J. 79(3): 113 (1989)
EN B1ab(iii) U
Helecho terrestre
Bosque andino alto: 2500 m Helecho epífito
PIC Bosque andino alto: 3000–4000 m
AZU
Hymenophyllaceae
Hymenophyllum alveolatum C. Chr. Se conocen tres poblaciones, una de ellas a 2800 m en la provincia de Pichincha.
Index Filic. :356 (1905) Sodiro (1883) anota que esta especie se encuentra creciendo en “los bosques
VU D2 U andinos y subandinos del volcán Corazón”, localidad que se encuentra muy cerca
a la Reserva Ecológica Los Ilinizas. También existe un registro en los alrededores
Helecho terrestre del Río Saloya y otro cerca de Papallacta.
Bosque litoral piemontano hasta Herbarios ecuatorianos: QPLS (4)
bosque andino bajo: 500–1500 m
CAR, PIC
Hymenophyllum brachypus Sodiro
Anales Univ. Centr. Ecuador 6: 233 (1892)
Conocida por dos poblaciones en el valle de Mindo y de una colección de Y. Mexía DD U?
en 1935 en un lugar no especificado de la provincia del Carchi. Con toda segu-
ridad esta especie se encuentra dentro de la reserva privada Bosque Protector Helecho epífito
Mindo-Nambillo. Bosque litoral húmedo: 200–500 m
Herbarios ecuatorianos: Q (T) PIC
Refs.: Sodiro (1893)
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
846 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Esta especie no ha sido colectada desde el siglo XIX. Se conocen por lo menos dos
Se conoce por solamente el tipo, colectado por W. Jameson en el siglo XIX. La poblaciones, en el valle de Mindo y en las estribaciones bajas del volcán Corazón.
descripción original menciona como localidad Los Andes de Quito, la cual hace Es posible que se encuentre creciendo en la parte baja de la Reserva Ecológica
referencia a la antigua provincia de Quito, por tanto su hábitat y amenazas no Los Ilinizas.
han sido evaluados. Herbarios ecuatorianos: ninguno
Herbarios ecuatorianos: ninguno Refs.: Sodiro (1893)
Encontrada solamente en una ocasión por el Padre L. Sodiro cerca de San Ni- Se conocen las referencias bibliográficas del espécimen tipo colectado hace más
colás, en el camino que llevaba desde Quito a la provincia de Manabí. No se la de 100 años en los bosques de las riberas del río Pilatón. Además de dos coleccio-
ha encontrado nuevamente desde entonces. De acuerdo con la base TROPICOS nes depositadas en el Herbario del Padre Luis Sodiro realizadas en los aldedores
Hymenophyllum crispum Kunth es sinónimo de este taxón, hasta tener más in- de Guamaní. Esta especie podría ser una variedad de H. sericeum. Hasta aclarar la
formación sobre esto se mantiene a H. helicoideum como una especie endémica situación taxonómica de la especie se mantiene la categoría Datos Insuficientes.
para Ecuador. Herbarios ecuatorianos: QPLS (2)
Herbarios ecuatorianos: ninguno Refs.: Sodiro (1893)
Refs.: Sodiro (1893)
Hymenophyllaceae 847
Hymenophyllum sodiroi C. Chr. Trichomanes melanopus Baker
Index Filic. :368 (1905) Syn. Fil. 465 (1874)
VU D2 DD U=
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
848 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Lindsaeaceae
Saccoloma laxum R.C. Moran & B. Øllg. Saccoloma squamosum R.C. Moran
Nordic J. Bot. 15(2): 184 (1995) Novon 2(2): 134, f. 3 (1992)
EN B1ab(iii) U= EN B1ab(iii)
Colectada sobre formaciones de roca calcárea en la zona de la Cordillera de El Esta especie descrita hace pocos años, se encuentra en las paredes de rocas cali-
Cóndor; este tipo de roca es muy raro en la Amazonía ecuatoriana. Esta especie zas del valle del río Nangaritza, en donde es conocida de dos poblaciones. Tam-
es conocida solamente por el tipo y aparentemente parece estar restringida a bién ha sido colectada dentro del Parque Nacional Sumaco-Napo Galeras. Es
este tipo de sustrato, por lo cual se le asigna la categoría En Peligro. La creciente probable que se encuentre también en las otras formaciones de roca caliza, en las
colonización y deforestación y la falta de áreas protegidas en la zona son sus estribaciones surorientales de Los Andes.
mayores amenazas. Potencialmente presente también en las estribaciones pe- Herbarios ecuatorianos: QCA (2), QCNE (3+T)
ruanas de la cordillera.
Herbarios ecuatorianos: QCA (T), QCNE (T)
Lomariopsidaceae
Bolbitis riparia R.C. Moran & B. Øllg. Se ha registrado en cinco localidades: Lumbaqui, en el sendero que lleva al río
Nordic J. Bot. 15(2): 178 (1995) Ushaué, Cooperativa Flor del Valle y en el sendero entre los ríos Chuscuyacu y
VU B1ab(iii) U Candué; en las riberas altas del río Tiputini, a aproximadamente dos horas desde
el puente del campo petrolero Coca-Auca; en los bosques de las riberas del río
Helecho reofítico Bobonaza, cerca de la comunidad de Chapetón y en la Cordillera del Cutucú. Esta
Bosque amazónico de tierra firme hasta especie crece en lechos de ríos sobre rocas permanentemente húmedas.
bosque amazónico piemontano: 0–1000 m Herbarios ecuatorianos: QCA (4+T)
NAP, SUC, ORE, PAS, ZAM
Lomariopsidaceae 849
Marattiaceae
Danaea bicolor H. Tuomisto & R.C. Moran Danaea imbricata H. Tuomisto & R.C. Moran
Fl. Ecuador 66: 29, f. 6a, b (2001) Fl. Ecuador 66: 40, f. 12 (2001)
VU D2 U VU D2 U
Danaea falcata H. Tuomisto & R.C. Moran Danaea latipinna H. Tuomisto & R.C. Moran
Fl. Ecuador 66: 40, f. 10 (2001) Fl. Ecuador 66: 46, f. 13 (2001)
VU D2 VU D2 U
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
850 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Ophioglossaceae
Ophioglossum holm-nielsenii B. Øllg Especie que crece sobre rocas en el bosque nublado y de la cual se conocen dos
Fl. Ecuador 66: 16, f. 3c 2001 colecciones realizadas en lugares muy distantes. El tipo proviene de la Reserva
VU D2 Geobotánica Pululahua, mientras que el otro espécimen se conoce del sur, al este
de Patul tres km entre Huahualcay y Río Patul.
Helecho terrestre Herbarios ecuatorianos: ninguno
Bosque andino alto: 2600–3275 m
PIC
Polypodiaceae
Se conoce solamente por el tipo, colectado en los bosques del cerro Golondrinas.
Esta región es considera por Dodson y Gentry (1991) como una extensión de El tipo de esta especie fue colectado por A. Stübel entre Baños y la localidad de
la región biogeográfica del Chocó. Posiblemente existan poblaciones adicionales Píntuc, en el valle del río Pastaza. Está ampliamente distribuida en la provincias
dentro de la Reserva Ecológica Cotacachi-Cayapas. surorientales del Ecuador. No se encuentra registrada dentro del SNAP, pero se-
Herbarios ecuatorianos: QCA (IT) guramente crece dentro del Parque Nacional Sangay.
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Polypodiaceae 851
Polypodium abitaguae Hook. Polypodium insularum
Sp. Fil. 4: 206 (1862) (C.V. Morton) de la Sota
CR B1ab(iii) U= Revista Mus. La Plata, Secc. Bot. 11: 152 (1967)
NT
Helecho epífito
Bosque amazónico piemontano: 1000 m Hierba epífita y terrestre
PAS? o TUN? Zonas en Galápagos: transición, húmeda
Vegetación herbácea y bosque húmedo: 70–950 m
GAL
R. Spruce descubrió esta especie en los bosques del cerro Abitagua, en el límite
entre las provincias de Pastaza y Tungurahua, a mediados del siglo XIX. Desde
entonces la planta no ha sido encontrada nuevamente. Posiblemente se encuen- Presente en las islas Isabela, Pinta, Santiago y Santa Cruz, con reportes no con-
tra creciendo en los grandes remanentes de bosque de la zona o dentro de los firmados de Pinzón y San Cristóbal. Localmente común. Casi merece la categoría
parques nacionales Sangay y Llanganates. VU B1, B2, D2.
Herbarios ecuatorianos: ninguno Herbarios ecuatorianos: CDS (17), QCA (5), QCNE (3)
Refs.: Lawesson et al. (1987), Wiggins & Porter (1971)
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
852 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Encontrada solamente en tres localidades, dos de ellas en Pichincha: en los bos- Ampliamente distribuida en los bosques por sobre los 1500 m, en donde se han
ques de las orillas del río Pilatón y en Santo Domingo de los Tsáchilas, de donde registrado 25 poblaciones desde que la especie fue descubierta por W. Jameson
viene el tipo. El tercer registro proviene de Archidona, en la provincia del Napo. en el siglo XIX. No parece estar amenazada ya que sus poblaciones aún per-
No está registrada en el SNAP, pero con seguridad crece dentro de las reservas manecen estables, pero al igual que muchas especies, la deforestación puede
ecológicas Antisana y Cayambe-Coca. Todos los registros de esta especie son del eventualmente afectarla. Se le ha encontrado dentro de la Reserva Geobotánica
siglo XIX. Pululahua.
Herbarios ecuatorianos: ninguno Herbarios ecuatorianos: QCA (24), QCNE (7),QPLS (3)
Refs.: Sodiro (1893)
Polypodiaceae 853
Solanopteris tuberosum (Maxon) Rauh Se conoce solamente por el tipo, colectado en 1918 en los alrededores de Chonta.
Trop. Subtrop. Pflanzenwelt 5: 11 (1973) Esta especie, al igual que las otras de su género, es rara localmente pero amplia
EN B1ab(iii) U= en su distribución. Se conocen pocos detalles de la especie.
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Helecho epífito
Bosque andino bajo: 1000–1500 m
ZAM
Pteridaceae
Adiantum capillatum A.R. Sm. & Prado de manera significativa las posibilidades de supervivicencia de esta especie. Se
Brittonia 56(1): 82, f.1 (2004) desconoce la localización del tipo.
NT Herbarios ecuatorianos: ninguno
Refs.: Sodiro (1893)
Helecho terrestre
Bosque litoral húmedo hasta
bosque andino bajo: 0–1500 m
ESM, GUA, PIC, RIO, ZAM Notholaena galapagensis Weath. & Svenson
Bull. Torrey Bot. Club 65(5): 319 (1938)
NT
Se halla ampliamente distribuida en el país. Ha sido registrada dentro de la Reser-
va Ecológica Mache Chindul y en el Bosque Protector Cerro Blanco. También hay Helecho terrestre
colecciones del camino antiguo Santo Domingo de los Tsáchilas–Quito–Chiriboga Zonas en Galápagos: seca, transición, húmeda
y al sur entre Loja y Zamora. Vegetación abierta: 1–900 m
Herbarios ecuatorianos: QCNE (2) GAL
Cheilanthes laciniata Sodiro Se encuentra en los flujos de lava recientes en las islas Fernandina, Isabela, San-
Anales Univ. Centr. Ecuador 7: 189 (1892) tiago, Santa Cruz y San Cristóbal. Localmente común. Casi merece la categoría
DD U= VU B1, B2, D2.
Herbarios ecuatorianos: CDS (11)
Helecho terrestre Refs.: Lawesson et al. (1987), Wiggins & Porter (1971)
Vegetación interandina seca: 1500–2000 m
PIC
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
854 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Tectariaceae
Ctenitis pallatangana (Hk.) C.Chr. cerca de la Comunidad Shuar de Pintuc y posteriormente en la provincia de Pi-
Sunyatsenia 5: 250 (1940) chincha en el sendero que entonces conectaba Quito con Manabí. No hay co-
CR B1ab(iii) U= lecciones recientes de la especie en Ecuador continental, aunque se encuentra
comúnmente en Galápagos. El tipo de la especie aparentemente fue destruido en
Helecho terrestre el Herbario de Berlín durante la Segunda Guerra Mundial.
Bosque andino bajo: 1500–2000 m Herbarios ecuatorianos: CDS (16)
CHI Refs.: Lawesson et al. (1987), Wiggins & Porter (1971)
El tipo de esta especie fue recolectado hace más de 120 años, cerca de la pobla- Tectaria chimborazensis (C. Chr.) C. Chr.
ción de Pallatanga. Desde entonces no se ha encontrado nuevamente. La falta de Index Filic., Suppl. 3: 78 (1934)
registros recientes sugiere la categoría En Peligro Crítico. DD =
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Refs.: Hooker (1862) Helecho terrestre
Bosque andino bajo
Rango altitudinal desconocido
Megalastrum pleiosoros CHI
(Hook. f.) A.R. Sm. & R.C. Moran
Amer. Fern J. 77(4): 129 (1987)
VU B1ab(iii,v); B2ab(iii,v) Se conoce solamente por el espécimen tipo, colectado por R. Spruce a mediados
del siglo XIX en los bosques al pie del Chimborazo. La localidad tipo probablemen-
Helecho terrestre te se encuentra actualmente dentro de la Reserva de Producción de Fauna Chim-
Zonas en Galápagos: transición, húmeda borazo. La situación taxonómica y de conservación de esta especie son inciertas,
Vegetación herbácea: 0–1000 m debido a la ausencia del tipo y a la vaga descripción de la localidad de colección.
GAL Se tienen registros de un espécimen de Panamá y otro en Perú que deben ser
confirmados por el especialista.
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Restringida a las islas Pinta, Isabela (volcán Sierra Negra), Santa Cruz, Santiago y Refs.: Sodiro (1893)
San Cristóbal, con reportes no confirmados de los volcanes Cerro Azul y Alcedo.
Probablemente disminuida en algunas poblaciones debido a la pérdida de hábi-
tat. Se la considera Vulnerable. Tectaria morlae (Sodiro) C. Chr.
Herbarios ecuatorianos: CDS (15) Index Filic., Suppl. 3: 82 (1934)
Refs.: Lawesson et al. (1987), Wiggins & Porter (1971) DD U=
Helecho terrestre
Tectaria aequatoriensis (Hieron.) C. Chr. Bosque litoral húmedo piemontano: 500–1000 m
Index Filic., Suppl. 3: 76 (1934) PIC
VU B2ab(iii,v)
Tectariaceae 855
Tectaria quitensis (C. Chr.) C. Chr. Especie conocida solamente por referencias bibliográficas. Esta especie fue en-
Index Filic., Suppl. 3: 84 (1934) contrada en los bosques circundantes de Santo Domingo de los Tsáchilas, desde
DD U= entonces no ha sido recolectada nuevamente. En la actualidad la zona está to-
talmente deforestada y dedicada a la agricultura y ganadería. Es posible que en
Helecho terrestre los pequeños remanentes de bosque que aún quedan, como por ejemplo el cerro
Bosque litoral húmedo: 0–500 m Bombolí, todavía se encuentre esta especie. La situación taxonómica es incierta
PIC debido a la ausencia del tipo.
Herbarios ecuatorianos: QPLS (1)?
Refs.: Sodiro (1893)
Especie conocida solamente por referencias bibliográficas. Colectada hace más de
un siglo por L. Sodiro en las orillas del río Peripa, en los alrededores de lo que ac-
tualmente es Puerto Limón. En la actualidad la zona está dedicada intensamente Tectaria triloba (Sodiro) C. Chr.
a la agricultura y ganadería. Sodiro (1893) menciona la importancia de estos Index Filic., Suppl. 3: 85 (1934)
bosques debido a la presencia de especies raras. La situación taxonómica de esta DD U
especie es incierta, debido a la ausencia del tipo.
Herbarios ecuatorianos: ninguno Helecho terrestre
Refs.: Sodiro (1893) Bosque litoral húmedo piemontano y
bosque andino bajo: 500–1500 m
PIC
Tectaria subrepanda (Baker) C. Chr.
Index Filic., Suppl. 3: 85 (1934)
DD U= Especie conocida solamente por referencias bibliográficas. Registrada solamente
en Nanegal, al noroccidente de Quito y en Santo Domingo de los Tsáchilas. No ha
Helecho terrestre sido encontrada desde el siglo pasado y las zonas de colección han sido muy alte-
Bosque litoral húmedo: 500–600 m radas. Seguramente esta especie se encuentra creciendo en los bosques entre las
PIC localidades mencionadas. Es posible que la especie sea un sinónimo. La ausencia
del tipo no ha permitido delimitarla taxonómicamente.
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Refs.: Sodiro (1883, 1893)
Thelypteridaceae
Thelypteris aculeata A.R. Sm. Se ha encontrado únicamente en tres localidades: entre Morán y Olivos, entre
Fl. Ecuador 18: 15, f. 1A, 1B (1983) 3200 y 3500 m, en la provincia de Carchi; los otros dos registros provienen del
VU B1ab(iii); D2 U camino antiguo Santo Domingo de los Tsáchilas-Quito, entre San Juan y Chi-
riboga a 2500 m de altitud y en el km 3 del camino El Paraíso-Saguangal, en
Helecho terrestre la provincia de Pichincha. Seguramente crece dentro de la Reserva Ecológica
Bosque andino bajo hasta Cotacachi-Cayapas.
bosque andino alto: 1500–3500 m Herbarios ecuatorianos: ninguno
CAR, PIC
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
856 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
La especie se conoce únicamente del valle del río Pastaza, al cual parece estar res- La especie se ha colectado en el volcán Tungurahua, de donde viene el tipo y en
tringida. Se ha encontrado en tres localidades: cerca de Santa Inés en el sendero los bosques en los alrededores de Chillanes y el Carmen en la provincia del Bolí-
entre Baños y Pintuc; en los bosques bajos del volcán Tungurahua y entre Baños y var, donde se han registrado tres poblaciones. Sodiro (1893) menciona que crece
Cashurco. No está registrada dentro del SNAP, aunque posiblemente puede estar cerca de Balzapamba en Bolívar y en Santo Domingo de los Tsáchilas. No se ha
creciendo en los parques nacionales Llanganates y Sangay. registrado dentro del SNAP, pero es posible que se encuentre dentro del Parque
Herbarios ecuatorianos: ninguno Nacional Llanganates.
Herbarios ecuatorianos: QCNE (1?)
Thelypteridaceae 857
Thelypteris dodsonii A.R. Sm. Thelypteris fluminalis A.R. Sm.
Fl. Ecuador 18: 41 (1983) Fl. Ecuador 18: 46 (1983)
VU B1ab(iii) U NT U
Se conoce solamente por dos localidades al sureste: en los bosques al borde de Distribuida tanto al oriente como al occidente, esta especie crece frecuentemente
la carretera Plan de Milagro-Gualaceo (km 10-12) y en el km 42 de la carretera al borde de los ríos y sitios con alta humedad pero con buen drenaje. El mayor nú-
Loja-Zamora. Aunque no ha sido encontrada dentro del SNAP, con seguridad se mero de registros se han hecho en la provincia de Morona-Santiago, en la zona
encuentra creciendo dentro del Parque Nacional Podocarpus. de Macuma y Taisha al lado este de la cordillera de Cutucú. No ha sido colectada
Herbarios ecuatorianos: QCA (2) dentro del SNAP, pero debido a su distribución tan amplia podría encontrarse en
alguna de las áreas protegidas.
Herbarios ecuatorianos: QCA (2)
Thelypteris elegantula (Sodiro) Alston
J. Wash. Acad. Sci. 48: 233 (1958)
VU D2 Thelypteris macra A.R. Sm.
Fl. Ecuador 18: 54 (1983)
Helecho terrestre EN B1ab(iii) U
Bosque andino bajo hasta
bosque andino alto: 1500–3500 m Helecho terrestre
CHI, PIC Bosque andino alto: 2500–3000 m
AZU
Esta especie fue descrita en el siglo XIX por el Padre L. Sodiro. Crece en el volcán
Pululahua; en la hacienda La Merced, cerca de Pifo; en Nanegal; en la cercanías Esta especie se ha encontrado solamente en la región de El Pan, en la provincia
de Huigra y en el valle de Pallatanga, cerca del puente de Chimbo. La mayor parte de Azuay. Esta zona está muy afectada por las actividades ganaderas y agrícolas
de los registros se han hecho en el flanco externo de la cordillera occidental, hay que incluyen quemas. No está dentro del SNAP, pero posiblemente se extienda su
solo un registro en el valle interandino. Se ha encontrado dentro de la Reserva distribución hacia el Parque Nacional Sangay.
Geobotánica Pululahua y con seguridad crece dentro de la Reserva Ecológica Los Herbarios ecuatorianos: ninguno
Ilinizas. Existen dos colecciones de Colombia que deben ser confirmadas por el
especialista.
Herbarios ecuatorianos: Q (IT), QCNE (2?) Thelypteris rosenstockii (C. Chr.) R.M. Tryon
Refs.: Sodiro (1893) Rhodora 69(777): 8 (1967)
VU B2ab(iii) U
Helecho terrestre
Vegetación interandina seca: 2500–3500 m Especie distribuida en los bosques altoandinos desde Imbabura hasta Azuay, pero
LOJ, NAP restringida a las zonas altas, lo cual le pone en condiciones de vulnerabilidad
ya que todas estas regiones están dedicadas al pastoreo y quemas periódicas.
No está registrada dentro del SNAP, pero ha sido registrada en los límites de las
Se conocen tres localidades, una en el km 51 de la carretera camino hacia Loja, reservas ecológicas Cayambe-Coca y Antisana.
otra dentro del Parque Nacional Podocarpus y finalmente dentro del Parque Na- Herbarios ecuatorianos: QCA (2)
cional Sumaco-Napo-Galeras. Posiblemente se encuentre en otros valles secos al Refs.: Smith (1983)
sur y al norte en la quebrada del León.
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
858 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Esta especies es muy abundante en los bancos de los carreteros del noroccidente Colectada por única vez 10 km al noreste de Sevilla de Oro en la década de los
de la provincia de Pichincha, en donde forma vigorosas poblaciones. Las plantas setenta, esta especie no ha sido encontrada en otros sitios.
tienen hojas de más de dos metros, lo cual al parecer, ha hecho que no se recolec- Herbarios ecuatorianos: ninguno
te y que esté poco representada en los herbarios. Con seguridad su rango de dis-
tribución alcanza las provincias de Imbabura al norte y Cotopaxi y Bolívar al sur.
Herbarios ecuatorianos: QCA (6), QCNE (5)
Vittariaceae
Especie conocida solamente por referencias bibliográficas. Fue descrita por L. So-
Descrita a partir de material colectado en el valle de San Marcos, dentro de la Re- diro en el siglo XIX, a partir de un espécimen colectado en el valle de Nanegal.
serva Étnica Awa, cuyos bosques están dentro de la zona del Chocó. Esta especie No ha sido reportada nuevamente en los últimos 100 años. La deforestación es el
es conocida solamente por el tipo y no ha sido encontrada dentro del SNAP. mayor peligro para esta especie, ya que en las últimas décadas esta zona ha sido
Herbarios ecuatorianos: ninguno muy intervenida por actividades madereras, ganaderas y agrícolas. Su situación
taxonómica es incierta debido a la ausencia del tipo.
Herbarios ecuatorianos: Q (T?)
Vittariaceae 859
Woodsiaceae
Helecho terrestre
Bosque andino alto: 2000–3500 m Diplazium corderoi (Sodiro) Diels
BOL, CHI, COT, NAP, PIC Nat. Pflanzenfam. 1(4): 228 (1899)
DD U=
Esta taxón se ha registrado en siete localidades, principalmente en los bosques Helecho terrestre
de quebradas húmedas al lado oeste de la cordillera occidental. La localidad tipo Bosque litoral húmedo: 0–500 m
está en la provincia de Bolívar “en el puente entre Chimbo y Chillanes”. Existen PIC
otros reportes del valle de Lloa, a 2900 m de altitud; cerca de Nono; en los bos-
ques del volcán Pululahua; en los remanentes de bosque del km 42 de la carretera
Quito-Santo Domingo de los Tsáchilas y en la carretera Corazón-Angamarca, a Taxón conocido solamente por referencias bibliográficas. Se menciona que
2350 m de altitud. Se ha registrado dentro de la Reserva Geobotánica Pululahua el tipo fue colectado, hace más de 100 años, en las riberas del río Peripa, cer-
y con seguridad está dentro de la Reserva Ecológica Los Ilinizas. También se co- ca de Santo Domingo de los Tsáchilas. De acuerdo a la descripción original,
noce una colección realizada al sureste de Oyacachi. Diplazium corderoi es muy similar a D. pinnatifidum y D. aberrans, aunque éstas
Herbarios ecuatorianos: QCA (2), QCNE (1), QPLS (1) están restringidas a la región oriental. Actualmente gran parte de las riberas del
Refs.: Sodiro (1893) río Peripa han sido totalmente alteradas por la represa Daule-Peripa y por el uso
de la tierra para el cultivo de banano y cacao. Por falta de información se clasifica
como Datos Insuficientes.
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Refs.: Sodiro (1883, 1893), Stolze et al. (1994)
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
860 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Especie conocida solo del espécimen tipo colectado en el Bosque Protector Río
La especie está ampliamente distribuida en las provincias noroccidentales. Su há- Guajalito, 10 km W de Chiriboga. La zona está fragmentada y existen algunos
bitat son los bordes y los riachuelos en las quebradas. Con seguridad se encuentra remanentes aislados, por lo que la especie es considerada En Peligro.
creciendo dentro de la reservas ecológicas Los Ilinizas y Cotacachi-Cayapas. Herbarios ecuatorianos: ninguno
Herbarios ecuatorianos: QCA (21), QCNE (10), QPLS (2)
Refs.: Stolze et al. (1994)
Diplazium leptogrammoides C. Chr.
Index Filic., Suppl. 1: 234 (1905)
Diplazium eggersii (Sodiro) C. Chr. VU B1ab(iii) U
Index Filic. : 231 (1905)
DD U Helecho terrestre
Bosque andino bajo hasta
Helecho terrestre bosque andino alto: 1500–3000 m
Bosque litoral húmedo piemontano: 500–1000 m NAP, PIC
BOL, RIO
Se conoce únicamente por tres colecciones: una en las faldas del volcán Pichin-
Al parecer se encuentra restringida a las estribaciones occidentales de Los Andes. cha, cerca de Nono, a 2900 m de altitud, otra en los alrededores de Lloa y en los
Esta especie es conocida solamente de dos poblaciones en las provincias de Bolí- remanentes de bosque en los alrededores de Borja, a 1800 m de altitud.
var, entre Bodegas y Balzapamba, y en Los Ríos, en el bosque Protector Samamá; Herbarios ecuatorianos: QPLS (1)
en esta última localidad existe una importante población que Stolze et al. (1994) Refs.: Sodiro (1893), Stolze et al. (1994)
la consideran como un sinónimo de D. centripetale, especie que crece en las islas
del Caribe y Centroamérica.
Herbarios ecuatorianos: ninguno Diplazium melanosorum (Sodiro) C. Chr.
Index Filic., Suppl. 1: 27 (1913)
NT U
Diplazium hieronymi (Sodiro) C. Chr.
Index Filic., Suppl. 1: 26 (1913) Helecho terrestre
VU D2 Bosque litoral húmedo y bosque amazónico
piemontano hasta bosque andino alto: 0–3000 m
Helecho terrestre BOL, CHI, COT, NAP, PIC, RIO
Bosque andino alto: 1800–3500 m
COT, IMB, NAP, PIC
Ampliamente distribuida en las provincias centrales. Al parecer esta especie es
muy versátil en sus necesidades de hábitat ya que frecuentemente se la encuen-
Se encuentra en el valle de Lloa y en los bosques cercanos a Yanaurco, ambas tra creciendo en bosques secundarios, y entre la vegetación al borde de los ca-
localidades detrás del volcán Pichincha. También crece en las faldas del volcán rreteros.
Cotacachi, dentro de la Reserva Ecológica Cotacachi-Cayapas. Otros registros se Herbarios ecuatorianos: QCA (16), QPLS (3)
realizaron en el Reserva Ecológica Los Ilinizas y en los alrededores de Baeza. Refs.: Sodiro (1908), Stolze et al. (1994)
Herbarios ecuatorianos: QCA (1)
Refs.: Stolze et al. (1994)
Woodsiaceae 861
Diplazium mildei (Kuhn) C. Chr. Diplazium palaviense Stolze
Index Filic., Suppl. 1: 236 (1905) Fl. Ecuador 49: 43 (1994)
VU D2 VU B1ab(iii) U
Por casi cien años esta especie fue conocida solamente por el tipo, colectado en Esta especie crece preferentemente en los bancos de ríos, lugares con suelo muy
Canelos en el siglo XIX por R. Spruce; hace 10 años J. Jaramillo la colectó en las húmedo. Se conoce solamente por tres poblaciones, una de las cuales, compuesta
orillas del río Granadillas, dentro del Parque Nacional Sumaco-Napo-Galeras. En por alrededor de 10 plantas, en su mayoría juveniles, está localizada en la quebra-
1998 se la encontró nuevamente, cerca de Canelos. da San José, en el km 27 de la carretera Lita-San Lorenzo. Las otras dos están en
Herbarios ecuatorianos: QCA (2) la Reserva Étnica Awa y en la reserva privada ENDESA, las dos en la provincia de
Refs.: Stolze et al. (1994) Pichincha. Con seguridad hay más poblaciones de esta especie. Existe un registro
dudoso de Colombia que debe ser revisado por el especialista.
Herbarios ecuatorianos: QCA (3)
Diplazium navarretei Stolze
Amer. Fern J. 84(3): 102 (1994)
VU D2 Diplazium pulicosum (Hook.) T. Moore
Index Fil.: 335 (1861)
Helecho terrestre NT U
Bosque amazónico piemontano: 500–1000 m
ZAM Helecho terrestre
Bosque amazónico piemontano hasta
bosque andino alto: 500–3000 m
Esta especie está registrada únicamente por el tipo. Se cree que está restringida BOL, CAR, MOR, NAP, PIC, TUN
a la zona suroriental, donde crece en las quebradas cerca de ríos. El autor ha
observado la especie en una de las quebradas cercanas a Zamora, en la carretera
Zamora-Loja, dentro del Parque Nacional Podocarpus. Esta especie fue recolectada por L. Sodiro en 1904, en “el valle del Tungurahua”,
Herbarios ecuatorianos: QCA (T) lo cual indica que su distribución incluía el valle interandino, que en la actua-
Refs.: Stolze et al. (1994) lidad se encuentra deforestado casi en su totalidad. Se encuentra ampliamente
distribuida al occidente de Los Andes y se la puede encontrar en los bordes de
carreteros secundarios. Ha sido colectada en el Bosque Protector Río Guajalito,
Diplazium oellgaardii Stolze en los alrededores de Mindo y en la carretera Gualaceo-Limón.
Fl. Ecuador 49: 59 (1994) Herbarios ecuatorianos: QCA (4), QCNE (2), QPLS (5)
VU B1ab(iii) Refs.: Stolze et al. (1994)
Helecho terrestre
Bosque litoral húmedo hasta Diplazium rivale (Baker) Diels
bosque andino alto: 0–3500 m Nat. Pflanzenfam. 1(4): 228 (1890)
CAR, ESM, RIO VU A4c
Helecho terrestre
Esta especie está ampliamente distribuida en la provincias del Carchi, Esmeraldas Bosque litoral húmedo hasta
y Los Ríos siempre con poblaciones de más de 20 individuos. El autor ha obser- bosque andino bajo: 0–2000 m
vado esta especie dentro en la Reserva Ecológica Cotacachi-Cayapas, pero no se BOL, CAR, CHI, COT, MAN, ORO, PIC, RIO
han realizado colecciones dentro de la reserva.
Herbarios ecuatorianos: QCA (19), QCNE (8)
Ampliamente distribuida en las estribaciones occidentales de Los Andes, desde la
provincia del Carchi al Norte, hasta El Oro al Sur. Ha sido registrada en la Reserva
Ecológica Los Illinizas.
Herbarios ecuatorianos: QCA (4), QCNE (11)
Refs.: Stolze et al. (1994)
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
862 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo(=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Woodsiaceae 863
864
Briofitas
866
Briofitas
S. Robbert Gradstein (GOET),
y Susana León-Yánez (QCA)
Las briofitas son un componente importante de la vegetación natural del Ecua- Ecuador pero con uno o pocos registros en otros países, tres son especies muy
dor, pero son las menos conocidas y por eso no fueron tratadas en la edición poco estudiadas. De las 63 especies de briofitas tratadas, 41 no han podido ser
anterior del Libro Rojo de las Plantas Endémicas del Ecuador. Las briofitas en- evaluadas debido a que aún es muy poco que se conoce sobre ellas. Cuatro se
démicas del Ecuador están representadas por dos especies de antoceros (una consideran En Peligro Crítico, una En Peligro, nueve son Vulnerables, dos Casi
familia y dos géneros), 29 especies, una subespecie y una variedad de hepáticas Amenazadas y seis de Preocupación Menor. Veintiséis especies están dentro del
(10 familias y 22 géneros) y 27 especies de musgos (14 familias y 19 géneros). SNAP; 13 especies (todas hepáticas) están en Galápagos pero dos de estas tam-
Además se incluyen cuatro especies de hepáticas distribuidas principalmente en bién se hallan en el continente.
Antoceros
Anthocerotaceae
Briofita Briofita
Zona en Galápagos: húmeda Zona en Galápagos: seca
Pampa: 650-1600 m Transición: 100-250 m
GAL GAL
Esta especie se ha colectado en las islas Isabela y Santa Cruz, en suelo húmedo Esta especie se ha colectado en las islas Floreana, Isabela (Tagus Cove) y Santiago
sobre roca, en las pampas. Es la única especie entre las hepáticas y antoceros, (James Bay), en la zona árida y en la zona de transición semidecidua, sobre suelo
que llega más arriba de los 1500 m en Galápagos. El material tipo se guarda en y roca. El material tipo se guarda en el Herbario CAS, Estados Unidos.
el CAS, Estados Unidos. Herbarios ecuatorianos: ninguno
Herbarios ecuatorianos: ninguno Refs.: Gradstein & Weber (1982), Gradstein (2009), León-Yánez et al. (2006), We-
Refs.: Gradstein & Weber (1982), Gradstein (2009), Hässel de Menéndez (1990), ber (1966)
León-Yánez et al. (2006), Weber (1966)
Antoceros 867
Hepáticas
Arnelliaceae Cephaloziaceae
Esta especie fue colectada por Spruce en el monte Guayrapata y por Gradstein
entre Lloa y el Río Cristal; se caracteriza por las gemas producidas en los márge- Esta especie se conoce solamente de una población de unos 100 m2 en el raro
nes de las hojas. El material tipo se guarda en el Herbario MANCH, Inglaterra. Otra bosque de Purdiaea nutans, en la Reserva Biológica San Francisco cercana al
muestra se guarda en el Herbario GOET, Alemania. Parque Nacional Podocarpus.
Herbarios ecuatorianos: ninguno Herbarios ecuatorianos: LOJA (1)
Refs.: León-Yánez et al. (2006) Refs.: León-Yánez et al. (2006)
Calypogeiaceae Frullaniaceae
Briofita Briofita
Bosque andino alto, páramo: 2150-3500 m Zona en Galápagos: húmeda. Bosque: 250-650 m
NAP, TUN, ZAM GAL
Esta especie ha sido colectada en Los Llanganates, cerca de las Torres; en la Re- Esta especie está ampliamente distribuida en Galápagos y no se considera ame-
serva Biológica San Francisco, en Zamora y en el volcán Sumaco en Napo. El nazada. Se ha observado recientemente en Isabela y Santa Cruz. Es una epífita de
material tipo se guarda en el Herbario JE, Alemania y otra colección está en el aspecto largo y colgante que se encuentra sobre la corteza de árboles en bosques
Herbario S, Suiza. húmedos siempre-verdes. El material tipo de guarda en el Herbario U, Holanda,
Herbarios ecuatorianos: ninguno con duplicados en los herbarios COL, Colombia y GOET, Alemania.
Refs.: León-Yánez et al. (2006), Løjtnant & Molau (1983), Noske et al. (2003) Herbarios ecuatorianos: ninguno
Refs.: Gradstein & Weber (1982), Gradstein (2009), León-Yánez et al. (2006)
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
868 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo (=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Briofita
Bosque amazónico piemontano: 500 m Aphanolejeunea cingens Herzog
PAS Svensk Bot. Tidskr. 46: 104 (1952)
NE
Esta especie fue colectada por Spruce junto al río Bobonasa en las ramas de un Briofita
árbol. El material tipo se guarda en el Herbario MANCH, Inglaterra. La informa- Bosque andino bajo y
ción de León-Yánez et al. 2006 (“TUN 1500 m”) es incorrecta. bosque andino alto: 600-2000 m.
Herbarios ecuatorianos: ninguno Zona en Galápagos: transición: 250m.
GAL?, MOR, ZAM
Especie conocida de las islas San Cristóbal y Santa Cruz, crece sobre la corteza de Cololejeunea ecuadoriensis Pócs
los árboles en bosques semideciduos de la zona de transición. Acta Bot. Hung. 44: 372. f. 1-3 (2002)
Herbarios ecuatorianos: ninguno NE U
Refs.: Gradstein & Weber (1982), Gradstein (2009), León-Yánez et al. (2006)
Briofita
Bosque litoral piemontano hasta
Frullania squamuligera Spruce bosque andino bajo: 500-1950 m
Trans. & Proc. Bot. Soc. Edinburgh 15: 33 (1884) ESM, PIC
NE U=
Briofita Esta especie descrita en el 2002 se conocía solo por tipo hasta el año 2004, cuan-
Bosque andino bajo: 1800 m do fue colectada por Schäfer-Verwimp en Lita, Esmeraldas y en varias localidades
TUN en la carretera Quito-Mindo, Pichincha.
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Refs.: León-Yánez et al. (2006), Schäfer-Verwimp et al. (2006)
Esta especie fue colectada por Spruce en arbustos cerca de la cascada de Agoyán.
El material tipo se guarda en el Herbario MANCH, Inglaterra.
Herbarios ecuatorianos: ninguno Cololejeunea pterocolea Herzog
Refs.: León-Yánez et al. (2006) Svensk Bot. Tidskr. 46: 103 (1952)
NE U
Briofita
Bosque amazónico piemontano: 700 m
MOR
Esta especie fue colectada por G. Harling en 1947 en Méndez. El material tipo se
guarda en el Herbario JE, Alemania. Hay un registro de Bolivia determinado por
Pócs en el 2000.
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Refs.: León-Yánez et al. (2006), Pócs (1984)
Hepáticas 869
Colura andoi Gradst. & Jovet-Ast. Esta especie conocida de una sola localidad es una epifila. El espécimen tipo y los
Hikobia 9: 355. f. 1 (1986) paratipos fueron colectados al este de San Mateo, Esmeraldas, al pie de una mon-
CR B1ab(iii) = taña llamada Zapallo; el material tipo se guarda en el Herbario JE, Alemania.
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Briofita Refs.: León-Yánez et al. (2006), Schäfer-Verwimp (2004)
Zona en Galápagos: húmeda
Entre bosque y pampa: 650 m
GAL Frullanoides densifolia subsp. grandidentata
(L.Clark) van Slageren
Meded. Bot. Mus. Herb. Rijks Univ.
Esta especie se conoce sólo del tipo, encontrado en la isla Santa Cruz, en la zona Utrecht 544: 95 (1985)
de Miconia, al borde de la pampa, sobre el tronco suave de un viejo árbol de NT
aguacate. Se considera En Peligro Crítico ya que ese es su único registro y su
hábitat está amenazado. Briofita
Herbarios ecuatorianos: ninguno Zona en Galápagos: húmeda
Refs.: Gradstein (2009), León-Yánez et al. (2006) Bosque y pampa: 450-750 m
GAL
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
870 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo (=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Esta especie se encuentra también en Brasil. Es una planta reófita que crece Esta especie fue descrita por R. Spruce quien la colectó en el río Ventanas cerca
en o cerca del agua corriente de ríos y riachuelos sobre arbustos de Cuphea de Guayaquil, es común como epífita sobre troncos de árbol de cacao. Debido a
bombonasae. En Ecuador se ha colectado únicamente en los ríos Topo y Nanga- la deforestación masiva de la región Costa, las plantaciones de cacao probable-
ritza. En el río Topo es común pero en el Nangaritza es más bien rara. La población mente son el único hábitat potencial de Spruceanthus theobromae, actualmente.
del río Topo está amenazada por la construcción de una represa. El espécimen de El material tipo se guarda en el Herbario MANCH, Inglaterra.
Brasil se encontró en una turbera donde crecía sumergida. Herbarios ecuatorianos: QCA (1)
Herbarios ecuatorianos: QCA (HT+3) Refs.: Gradstein (1999), Kautz & Gradstein (2001), León-Yánez et al. (2006), Spru-
ce (1884-1885)
Cololejeunea stotleriana
Gradst., Ilkiu-Borges & Vanderp.
Bryologist 114(1): (2011)
CR B1ab(iii), B2ab(iii) U
Briofita
Bosque litoral: 900 m
ZAM
Hepáticas 871
Lepidoziaceae La especie no se considera amenazada, es relativamente común en el Parque
Nacional Podocarpus, crece sobre rocas y madera en descomposición. También
colectada en el río Topo cerca de su unión con el río Pastaza, en bancos de río
sumergidos periódicamente. El material tipo colectado por Spruce en las selvas
de Canelos, se guarda en el Herbario MANCH, Inglaterra.
Lepidozia subdichotoma Spruce Herbarios ecuatorianos: QCA (2)
Trans. & Proc. Bot. Soc. Edinburgh 15: 361 (1885) Refs.: León-Yánez et al. (2006), Parolly et al. (2004)
NE U
Leptoscyphus sotiauxii
Vanderp., Schäf.-Verw. & D.G. Long
Taxon 10: dec. (2009)
VU D2 =
Plagiochilaceae
Briofita
Páramo: 4030 m
NAP Plagiochila chimborazensis Spruce
Trans. & Proc. Bot. Soc. Edinburgh 15: 469 (1885)
NE =
Se conoce solo por el tipo colectado en el Páramo de la Virgen, al noreste del
paso en la carretera Quito-Baeza, dentro de la Reserva Ecológica Cayambe-Coca, Briofita
crecía en un barranco de roca empinado. Se clasifica como Vulnerable por su Bosque andino alto, páramo: 2760-4000 m
limitada distribución, pero fue descrita recientemente y podría encontrarse en CHI
otros páramos.
Herbarios ecuatorianos: QCA (IT)
Especie conocida solo por el tipo colectado por R. Spruce en el volcán Chim-
borazo que está dentro de la Reserva de Producción Faunística Chimborazo. El
Lophocolea polychaeta Spruce material tipo se guarda en el Herbario MANCH, Inglaterra.
Trans. & Proc. Bot. Soc. Edinburgh 15: 436 (1885) Herbarios ecuatorianos: ninguno
LC Refs.: Heinrichs (2002), León-Yánez et al. (2006)
Briofita
Bosque amazónico piemontano,
bosque andino bajo, bosque andino alto:
600-2900 m
PAS, TUN, ZAM
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
872 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo (=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Briofita
Se ha encontrado únicamente en el subpáramo, dentro de la Reserva Biológica Zona en Galápagos: húmeda: 600-650 m
San Francisco, cercana al Parque Nacional Podocarpus. Se considera Vulnerable GAL
por su limitada distribución.
Herbarios ecuatorianos: QCA (1)
Refs.: Heinrichs (2002), León-Yánez et al. (2006), Parolly et al. (2004) Esta especie se conoce solo del tipo colectado en la isla Santa Cruz, encontrado
sobre corteza en la zona de Miconia. Se considera En Peligro Crítico ya que solo se
encontró en una ocasión, en ese único sitio y su hábitat está amenazado.
Plagiochila inouei Grolle Herbarios ecuatorianos: ninguno
J. Bryol. 10: 269 (1979) Refs.: Gradstein (2009), León-Yánez et al. (2006)
VU B1ab(iii)
Briofita
Zona en Galápagos: húmeda. Pampa: 650-800 m
GAL
Ricciaceae
Esta especie se encuentra solamente en dos localidades en Isabela (Cerro Azul) y
Santa Cruz, en la sombra profunda sobre rocas y riscos en la zona de pampa. Se
considera Vulnerable por su limitada distribución. Riccia howellii Howe
Herbarios ecuatorianos: ninguno Proc. Calif. Acad. Sci. ser. 4, 21: 202 (1934)
Refs.: Inoue (1977), Gradstein (2009), León-Yánez et al. (2006) LC
Briofita Esta especie está ampliamente distribuida en el archipiélago, crece sobre el suelo
Bosque andino alto: 2400 m en la zona árida, frecuentemente junto a los caminos. No se considera amena-
Zona en Galápagos: húmeda: 500-1100. zada.
COT, GAL Herbarios ecuatorianos: CDS (T)
Refs.: Bischler-Causse et al. (2005), Gradstein (2009), Jovet-Ast (1978, 1991),
León-Yánez et al. (2006)
Esta especie está ampliamente distribuida en Galápagos y no se considera ame-
nazada. Crece en las zonas de vegetación más altas sobre corteza y rocas som-
breadas en bosques y matorrales siempre-verdes cerca de la línea de bosque y en Riccia ianthina Jov.-Ast
la pampa húmeda, también en fisuras de roca sombreadas. Cryptog. Bryol. Lichenol. 44: 418. f. 3, pl. 3 (1978)
Herbarios ecuatorianos: CDS (2) VU B1ab(iii), B2ab(iii) =
Refs.: Arnell (1962), Inoue & Gradstein (1980), Gradstein (2009), León-Yánez
et al. (2006) Briofita
Zona en Galápagos: húmeda: 660 m
GAL
Esta especie se conoce solamente de la isla San Salvador, fue encontrada en roca
volcánica cerca de una poza. Se considera Vulnerable por su limitada distribución.
El Holotipo está en el Herbario U, en Holanda.
Hepáticas 873
Herbarios ecuatorianos: ninguno Esta especie se conoce solamente de la isla Santa Cruz, crece en suelo húmedo y
Refs.: Bischler-Causse et al. (2005), Gradstein (2009), Jovet-Ast (1978, 1991), pozas de agua en la zona siempre-verde y en la pampa. Se considera Vulnerable
León-Yánez et al. (2006) por su limitada distribución.
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Refs.: Bischler-Causse et al. (2005), Gradstein (2009), Jovet-Ast (1978, 1991),
Riccia limicola Jov.-Ast León-Yánez et al. (2006)
Rev. Bryol. Lichenol. 44: 422. f. 4, pl. 4 (1978)
VU B1ab(iii), B2ab(iii)
Briofita
Zona en Galápagos: húmeda
Bosque y pampa: 400-700 m
GAL
Musgos
Bruchiaceae Bryaceae
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
874 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo (=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Anomobryum orbiculatum Recinto Militar y entre el bosque y el páramo en el camino viejo a Intag en la
(Mitt.) A. Jaeger zona de Selva Alegre.
Ber. Thatigk. St. Gallischen Naturwiss. Herbarios ecuatorianos: QCNE (IT)
Ges. 1873-74: 142
(Gen. Sp. Musc. 1: 604) (1875)
NE U=
Fissidentaceae
Briofita
Páramo: 3080-4500 m
PIC
Esta especie fue colectada en el monte Pichincha. Fissidens hydropogon Spruce ex Mitt.
Herbarios ecuatorianos: ninguno J. Linn. Soc., Bot. 12: 585 (1869)
Refs.: Mitten (1869) EN B1ab(iii) U
Briofita
Bosque amazónico piemontano: 950 m
PAS, ZAM
Daltoniaceae
Esta especie fue colectada por R. Spruce en 1857 en el Río Bobonaza, en Canelos
y era conocida solo por el tipo hasta que S.R. Gradstein la colectó en el 2008, en
el río Nangaritza, donde crece en una localidad periódicamente inundada, sobre
Leskeodon caducifolius W. R. Buck las ramas del arbusto Cuphea bombonasae, en el río junto a una pared de unos
Brittonia 54: 178-180. f. 1-8 (2002) 100 m de altura, es poco común en esta localidad. En base a este nuevo registro
NE se propone transferirla a la categoría En Peligro.
Herbarios ecuatorianos: QCA (1)
Briofita
Bosque andino alto: 2750-2800 m
LOJ
Esta especie fue colectada sobre el tronco de un árbol, en Cajanuma, en el Parque Myriniaceae
Nacional Podocarpus, en el sendero autoguiado en bosque nublado.
Herbarios ecuatorianos: QCNE (IT?)
Dicranaceae NE U=
Briofita
Hábitat desconocido
Rango altitudinal desconocido
Holomitrium azuayensis M. J. Price PIC?
Novon 12: 241. f. 1 (2002)
NE
Esta especie fue colectada por Jameson en Los Andes occidentales.
Briofita Herbarios ecuatorianos: ninguno
Bosque andino alto y páramo: 3250-4000 m Refs.: Mitten (1869)
AZU, IMB
Musgos 875
Orthotrichaceae Lepidopilum caviusculum Mitt.
J. Linn. Soc., Bot. 12: 383 (1869)
VU B1ab(iii) U
Briofita
Zygodon quitensis var. quitensis Mitt. Amazónico premontano: 900-950 m
J. Linn. Soc., Bot. 12: 238. (1869) ZAM
NE
Briofita Esta especie fue colectada por R. Spruce en la selva de Canelos y por S.R. Grads-
Páramo: 4200 m tein en el 2008 en varias localidades a lo largo del río Nangaritza donde la especie
NAP, PIC es bastante común, crece sobre el arbusto Cuphea bombonasae, en bancos de río
periódicamente inundados.
Herbarios ecuatorianos: QCA (2)
Esta especie crece sobre ramas de arbustos, fue colectada en el páramo de Gua-
maní en la carretera Quito-Baeza, al este del paso. La primera colección fue
hecha por Jameson en los “Andes quitenses” entre céspedes de Macromitrium
oblongum.
Herbarios ecuatorianos: QCA (1)
Refs.: Griffin (1990)
Pottiaceae
Bryoerythrophyllum chimborazense
(Mitt.) R.H. Zander
Pilotrichaceae Bull. Buffalo Soc. Nat. Sci. 32: (1993)
NE =
Briofita
Brymela rugulosa (Mitt.) W. R. Buck Hábitat desconocido
Brittonia 39: 218. (1987) Rango altitudinal desconocido
NE U CHI
Briofita
Bosque andino bajo: 1020-1800 m Esta especie fue colectada por Jameson en el Chimborazo.
NAP, PAS Herbarios ecuatorianos: QCA (0)
Refs.: Mitten (1869)
Esta especie fue colectada en un banco del río Pastaza, cerca de Shell-Mera, en
bosque secundario premontano y en bosque húmedo en planicie inundada. Globulinella benoistii (Thér.) Magill
Herbarios ecuatorianos: QCA (2) Bryologist 80: 79 (1977)
Refs.: Mitten (1869) NE U
Briofita
Lepidopilum brevifolium Mitt. Bosque andino alto: 2000-3100 m
J. Linn. Soc., Bot. 12: 385 (1869) IMB, PIC, TUN
NE U
Briofita Esta especie fue colectada en Quito, en el Inca; en el valle del Río Pastaza, a 5
Bosque andino alto: 1350-1615 m km de Baños, creciendo sobre el suelo bajo bromelias; existe otro reporte del lago
PAS, TUN Cuicocha en Imbabura.
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Refs.: Thériot (1936)
Esta especie fue colectada por R. Spruce en la selva de Canelos y al pie del monte
Abitagua. También existe una colección del 2001 en la localidad de El Topo, cerca
de Baños. Crece sobre ramas.
Herbarios ecuatorianos: QCNE (1)
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
876 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo (=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Briofita
Valle interandino?: 2900 m Timotimius titanotus W.R. Buck
AZU Bryobrothera 5: 77. f. 1 (1999)
NE U=
Esta especie fue colectada en 1973 en matorral seco, 91 km al norte de Loja. El Briofita
holotipo se encuentra en el Herbario AAU, Dinamarca y el isotipo en el Herbario Bosque andino alto: 2350 m
US, Estados Unidos. PIC
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Briofita
Bosque andino alto: 2650 m
Sorapillaceae
PIC
Esta especie fue colectada en el flanco sur del volcán Pichincha, en el valle del río
El Cinto, a 15 km de Lloa.
Herbarios ecuatorianos: ninguno Sorapilla sprucei Mitt.
J. Linn. Soc., Bot. 12: 603 (1869)
NE U=
Briofita
Briofita
Bosque litoral piemontano: 25 m
GUA
Musgos 877
Sphagnaceae Esta especie fue colectada por H.G. Braclay, en el Páramo de El Ángel, en los
alrededores de las lagunas del Voladero.
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Briofita Briofita
Bosque andino alto: 2500 m Bosque andino alto y páramo: 2550-3450 m
MOR AZU, LOJ, MOR
Esta especie fue colectada por A. Gentry en una cresta de la Cordillera de El Cón- El material tipo de esta especie fue colectado en la carretera Gualaceo-Sucúa, al
dor, 15 km al ENE de Gualaquiza. este de Cuenca, en un barranco de carretera húmedo, en el paso y al oeste del
Herbarios ecuatorianos: ninguno mismo. El holotipo está en el Herbario MICH y un isotipo en el Herbario NY, Esta-
dos Unidos. Existe también una colección realizada en la carretera Cuenca-Oña,
en páramo seco y otra proveniente de la carretera Yangana–Zumba, km 15-20 en
Sphagnum azuayense H.A. Crum los flancos N de la cordillera de Sabanilla.
J. Hattori Bot. Lab. 63: 94. f. 87-94 (1987) Herbarios ecuatorianos: ninguno
NE U=
Briofita
Esta especie fue colectada en el km 68 de la carretera Cuenca-Saraguro. El holoti- Páramo: 3900 m
po esta en el Herbario NY y un isotipo en el Herbario MICH, en Estados Unidos. NAP
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Briofita
Bosque andino alto: 2430-3630 m Sphagnum magistri H.A. Crum
CAR, LOJ, MOR J. Hattori Bot. Lab. 77: 243. f. 8 (1994)
NE U=
El material tipo de esta especie fue colectado en bosque nublado, en Loma de Briofita
Oro, entre Loja y Saraguro, justo bajo de la torre de onda corta del ejército en el Bosque andino alto: 2870 m
camino de acceso, 10 km al sur de Saraguro; también existe una colección junto MOR
a la carretera Gualaceo-Sucúa, al este del paso y otra del Páramo de El Ángel, en
la Carretera El Ángel-Tulcán.
Herbarios ecuatorianos: ninguno Esta especie fue colectada en la carretera Gualaceo-Sucúa, al este del paso, sobre
el río Culebritas, en un barranco de carretera muy húmedo. El holotipo está en el
Herbario MICH y un isotipo en el Herbario NY, Estados Unidos.
Sphagnum barclayae H.A. Crum Herbarios ecuatorianos: ninguno
J. Bryol. 15: 531. f. 1-8 (1989)
NE =
Briofita
Páramo: 3750 m
CAR
Códigos UICN: Extinto (EX), Extinto en la Naturaleza (EW), En Peligro Crítico (CR), En Peligro (EN), Vulnerable (VU), Casi Amenazado (NT),
878 Preocupación Menor (LC), Datos Insuficientes (DD), No Evaluado (NE). Símbolos: se conoce únicamente por el tipo (=), no confirmado dentro del SNAP (U).
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Briofita
Bosque andino alto: 2870 m
MOR
Esta especie fue colectada en la carretera Gualaceo-Sucúa, al este del paso, sobre
el río Culebritas, en un barranco de carretera. El holotipo está en el Herbario
MICH y un isotipo en el Herbario NY, Estados Unidos.
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Splachnaceae
Briofita
Bosque andino alto: 2770 m
CAÑ
Esta especie fue descrita por Spruce como Tayloria laciniata, colectó el espéci-
men tipo en el monte Azuay.
Herbarios ecuatorianos: ninguno
Refs.: Spruce (1861)
Musgos 879
880
Bibliografía
882
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Bibliografía
A
- Acevedo-Rodríguez, P. 2003. Melicocceae (Melicoccus and Talisia) Sapindaceae. Flora Neotropica 87: 1–178. Organization for Flora
Neotropica by The New York Botanical Garden, New York.
- Albuja, L., M. Ibarra, J. Urgilés & R. Barriga. 1980. Estudio preliminar de los vertebrados ecuatorianos. Editorial Escuela Politécnica Nacional.
Quito.
- Alverson, W. S. 1991. A Synopsis of Phragmotheca (Bombacaceae), with Two New Species and a New Subspecies. Brittonia 43(2): 73-87.
- Anderson, C. 1997. Monograph of Stigmaphyllon (Malpighiaceae). Systematic Botany Monographs 51: 1–313.
- Andersson, L. 1985. Musaceae. Flora of Ecuador 22: 1–86. University of Gothenburg; Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del
Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Andersson, L. 1997. Synopsis of the genus Ladenbergia (Rubiaceae). Nordic Journal of Botany 17(3): 255.
- Andersson, L. & C. M. Taylor. 1994. 162(1–4). Rubiaceae: Cinchoneae-Coptosapelteae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador
62: 1–319. University of Gothenburg; Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Andersson, L., P. G. Delprete, B. Ståhl & C. M. Taylor. 1999. Rubiaceae (part 3). En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 62: 1–319.
University of Gothenburg; Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Andersson, L. & C. Persson. 2001. Bertiera rugosa (Rubiaceae), a New Species from Ecuador. Novon 11(4): 373-375.
- Andersson, L. & J. H. E. Rova. 2004. 162. Rubiaceae (Part 4), Tribu 9. Hippotideae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 74:
1–46. University of Gothenburg; Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Anderson, W. R. 1979. Floral Conservatism in Neotropical Malpighiaceae. Biotropica 11(3): 219-223.
- Anderson, W. R. 2001. Malpighiaceae, in Flora of the Venezuelan Guayana, Vol. 6. J. A. Steyermark, P. E. Berry, K. Yatskievych & B. K. Holst,
editors. Missouri Botanical Garden.
- Andrus, N. G., A. Tye, G. Nesom, D. Bogler, C. Lewis, R. Noyes, P. Jaramillo & J. Francisco-Ortega. 2009. Phylogenetics of Darwiniothamnus
(Asteraceae: Astereae) – molecular evidence for multiple origins in the endemic flora of the Galápagos Islands. Journal of Biogeography: 36:
1055–1069.
- Antonelli, A., J. A. A. Nylander, C. Persson & I. Sanmartin. 2009. Tracing the impact of the Andean uplift on Neotropical plant evolution.
Proceedings of the National Academy of Sciences 106 (24): 9749-9754.
- Arbo, M. M. 1997. Estudios sistemáticos en Turnera (Turneraceae)—I. Series Salicifolia y Stenodictyae. Bonplandia (Corrientes) 9: 151.
- Archila, F. & W. E. Higgins. 2008. Oreophilus a New Genus in the Pleurothallidinae Lindl. (Orchidaceae). Selbyana 29(2): 202-208.
- Arévalo, J.R., J. D. Delgado, R. Otto, A. Naranjo, M. Salas & J. M. Fernández-Palacios. 2005. Distribution of alien vs. native plant species in
roadside communities along an altitudinal gradient in Tenerife and Gran Canaria (Canary Islands). Perspectives in Plant Ecology, Evolution and
Systematics 7: 185-202.
- Aristeguieta, L. 1975. Observaciones sobre el archipiélago de Los Monjes. Boletín de la Sociedad Venezolana de las Ciencias Naturales
31(130): 319–334.
- Arnell, S. 1962. Contribution to the knowledge of the Hepaticae of Ecuador. Svensk Botanic Tidskrift 56(2): 334-350.
- Arosemena, A., R. Estrada, C. Jurado & M. Konanz. 1988. Orquídeas de la costa del Ecuador. Asociación Ecuatoriana de Orquideología,
Guayaquil.
- Arriagada, J. E. 1995. Key to the species of Clibadium (Compositae, Helianthear) with notes on Synonymy and morphological variation.
Revista de la Academia Colombiana de Ciencias Exactas, Físicas y Naturales. 19(74): 453-462.
- Arriagada, J. E. 2003. Revision of the genus Clibadium. Brittonia. 55(3) 2003.
- Atwood, J. T. 2003. Miscellaneous new species of Maxillaria (Orchidaceae). Selbyana 24(1): 30–43.
- Austin, F. D. 1982. 165. Convolvulaceae. En: G. Harling & B. Sparre (eds. ), Flora of Ecuador 15: 1–98. University of Gothenburg; Riksmuseum;
Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Aymard, C., A. Gerardo & D. C. Daly. 2006. Two new species of Ophiocaryon (Sabiaceae) from South America. Brittonia 58(3): 270–276.
Bibliografía 883
B
- Badillo, V. M. 1971. Monografía de la familia Caricaceae. Universidad Central de Venezuela, Maracay.
- Badillo, V. M. 1983. 131. Caricaceae. En: G. Harling & B. Sparre (eds. ), Flora of Ecuador 20: 17–47. University of Gothenburg; Riksmuseum;
Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Badillo, V. M. 1993. Caricaceae, segundo esquema. Revista de la Facultad de Agronomía 43: 1–111.
- Baensch, U. & U. Baensch. 1994. Blooming bromeliads. Tropic Beauty, Bahamas.
- Baillie, J. E. M., C. Hilton-Taylor & S. N. Stuart (eds. ). 2004. 2004 IUCN Red List Of Threatened Species. A Global species assessment. IUCNM
Gland, Switzerland and Cambridge, UK. Xxiv+191 pp.
- Baker, J. G. 1877. Journal of Botany, British and Foreign 15: 167.
- Balslev, H. 1988. Distribution patterns of Ecuadorean plant species. Taxon 37: 567–577.
- Balslev, H. 1996. 208. Juncaceae. Flora Neotropica 68: 1–168. Organization for Flora Neotropica by The New York Botanical Garden, New
York.
- Balslev, H., J. Luteyn, B. Øllgaard & L. B. Holm-Nielsen. 1987. Composition and structure of adjacent unflooded and floodplain forests in
Amazonian Ecuador. Opera Botanica 92: 37–57.
- Barfod, A. 1987. 104. Anacardiaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 30: 9–47. University of Gothenburg; Riksmuseum;
Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Barneby, R. C. 1977. Daleae Imagines—An illustrated revision of Errazurizia Philippi, Psorothamnus Rydberg, Marina Liebmann, and Dalea
Lucanus emend. Barneby, including all species of Leguminosae tribe Amorpheae Borissova ever referred to Dalea. Memoirs of The New York
Botanical Garden 27: 1–891.
- Barneby, R. C. 1998. Silk tree, guanacaste, monkey’s earring—A generic system for the synandrous Mimosaceae of the Americas. Part III:
Calliandra. Memoirs of The New York Botanical Garden 74(3): 1–223.
- Barneby, R. C. & J. W. Grimes. 1997. Silk tree, guanacaste, monkey’s earring—A generic system for the synandrous Mimosaceae of the
Americas. Part II. Pithecellobium, Cojoba and Zygia. Memoirs of The New York Botanical Garden 74(2): 1–149.
- Barriga, H. 1992. Flora medicinal de Colombia, Tomo III. 2da ed. Tercer mundo, Bogotá.
- Bartram, E. B. & S. Arnell. 1961. Bryophytes of the Galapagos Islands collected principally by Gunnar Harling in 1959. Bryologist 64: 248-
250.
- Becker, D. & C. Bonifaz. 1997. El bosque brumoso de la comuna de Loma Alta. People Allied for Nature (PAN), USA.
- Bell, C. D. & M. J. Donoghue. 2005. Phylogeny and biogeography of Valeriananceae (Dipsacalaes) with special reference to the South
American valerians. Organisms, Diversity and Evolution 5: 147-159.
- Benítez, C. 2001. Una nueva especie de Sessea (Solanaceae) de Loja, Ecuador. Novon 11(3): 298-301.
- Bensted-Smith, R. (ed. ). 2002. A Biodiversity Vision for the Galapagos Islands. Charles Darwin Foundation and WWF, Puerto Ayora.
- Benthan, G. 1845. Plantas Hartwegianas imprimis Mexicanas 156.
- Benzing, D. H. 1980. The biology of the bromeliads. Mad River Press, California.
- Berg, C. C. 1998. 27B. Moraceae (excl. Ficus). En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 60: 1–123. University of Gothenburg;
Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Berg, C. C. 1999. Cecropiaceae. 390-392. In: P. M. Jørgensen & S. León-Yánez (eds. ), Catalogue of the Vascular Plants of Ecuador. Monographs
in Systematic Botany from the Missouri Botanical Garden 75.
- Berg, C. C. 2002. An Account of the Cecropia species (Cecropiaceae) of Peru. Caldasia 24(2): 229-238.
- Berg, C. C., R. W. A. P. Akkermans & E. C. H. van Exuden. 1990. Cecropiaceae: Coussapoa and Pourouma, with an introduction to the family.
2-3. In: Flora Neotrópica Monograph 51. Organization for Flora Neotropica, New York.
- Berg, C. C. & P. F. Rosselli. 1993. 27A. Cecropiaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 48: 1–109. University of Gothenburg;
Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Berry, P. E. 1982. The systematics and evolution of Fuchsia sect. Fuchsia (Onagraceae). Annals of the Missouri Botanical Garden 69: 1–198.
- Berry, P. E. 1985. The systematics of the apetalous fuchsias of South America, Fuchsia sect. Hemsleyella (Onagraceae). Annals of the
Missouri Botanical Garden 72: 213–251.
- Berry, P. E., W. J. Hanh, K. J. Systma, J. C. Hall & A. Mast. 2004. Phylogenetic relationships and biogeography of Fuchsia (Onagraceae) based
on noncoding nuclear and chloroplast DNA data. American Journal of Botany 91 (4): 601-614.
884
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
- Berry, P. E., A. L. Hipp, K. J. Wurdack, B. van Ee, & R. Riina. 2005. Molecular phylogenetics of the giant genus Croton and tribe Crotoneae
(Euphorbiaceae sensu stricto) using ITS and trnL-trnF DNA sequence data. American Journal of Botany 92(9): 1520-1534.
- Bischler-Causse, H., S. R. Gradstein, S. Jovet-Ast, N. Salazar Allen & D. Long. 2005. The Marchantiidae. Flora Neotropica, Monograph. 97:
1-275.
- Bitter, G. 1914. Weitere Untersuchungen uber das Vorkommen von Steinzellkonkretionen im Fruchtfleisch beerentragender Solanaceen.
Abhandlungen herausgegeben vom Naturwissenschaftlichen Vereine zu Bremen 23: 114–163.
- Bitter, G. 1920. Die gattung Lycianthes. Abhandlungen herausgegeben vom Naturwissenschaftlichen Vereine zu Bremen 24: 292–520.
- Blackburn, C. H. 1996. Aechmea tayoensis. Journal of the Bromeliad Society 46(6): 241–265.
- Blanco, M., G. Carnevali, W. M. Whitten, R. B. Singer, S. Koheler, N. H. Williams, I. Ojeda, K. M. Neubig & L. Endara. 2008. Generic Realigments
in Maxillariianae (Orchidaceae). Lankesteriana 7(3): 515-537.
- Boender, R. & T. Ulmer. 2001. Passiflora tina spec. nov., a new species of Passiflora, subgenus Astrophea (Passifloraceae) from Ecuador.
Sendtnera 7: 5-12
- Bonifaz, C. & X. Cornejo. 1994. Estudio de las Plantas Trepadoras del Parque Nacional Machalilla. Fundación Natura, Documento.
- Bonifaz, C. & X. Cornejo. 1997. El estado de los bosques de la Costa. Herbarium.
- Bonifaz, C. & X. Cornejo. 2002. 29. Proteaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 69: 1–58. University of Gothenburg;
Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Bonifaz, C. & X. Cornejo. 2004. Flora del Bosque de Garúa (árboles y epífitas) de la Comuna Loma Alta, Cordillera Chongón-Colonche,
Provincia del Guayas, Ecuador. Universidad de Guayaquil/ Missouri Botanical Garden/Fundacion GAIA. Guayaquil.
- Borchsenius, F. 1997. Oreopanax (Araliaceae) in Ecuador. Nordic Journal of Botany 17: 373–396.
- Borchsenius, F. 1997. Patterns of plant species endemism in Ecuador. Biodiversity and Conservation 6: 379-399.
- Borchsenius, F., H. Balslev & J. –C. Svenning. 2001. Two new species of Geonoma sect. Taenianthera (Arecaceae) from the western Amazon.
Nordic Journal of Botany 21(4): 341–347.
- Borchsenius, F. & F. Skov. manuscrito no publicado. Conservation status of palms in Ecuador.
- Borchsenius, F., H. Borgtoft Pedersen & H. Balslev. 1998. Manual to the palms of Ecuador. AAU Reports 37.
- Brako, L. & J. L. Zarucchi. 1993. Catálogo de las angiospermas y gimnospermas del Perú. Monographs in Systematic Botany from the Missouri
Botanical Garden 45.
- Brandbyge, J. 1989. 34. Polygonaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 38: 1–62. University of Gothenburg;
Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Brongniart, A. T. 1835. Description d‘une nouvelle espèce de Saxifrage des parties les plus élevées des Andes. Annales des Sciences Naturelles;
Botanique, sér. 2, 3: 49, t. 1, f. 1.
- Brown, G. K. & A. J. Gilmartin. 1983. Chromosomes of bromeliads. Journal of the Bromeliad Society 33(4): 171–172.
- Brown, G. K. & A. J. Gilmartin. 1986. Bromeliaceae research: A progress report. Journal of the Bromeliad Society 36(1): 14–17.
- Burnham, R. J. & A. Graham. 1999. The history of Neotropical vegetation: new developments and status. Annals of the Missouri Botanical
Garden 86: 546-589.
C
- Cabrera, O., Z. Aguirre, W. Quizhpe & R. Alvarado. 2002. Estado actual y perspectivas de conservación de los bosques secos del sur-occidente
ecuatoriano. En: Z. Aguirre, J. E. Madsen, E. Cotton & H. Baslev (eds. ). Botanica Austroecuatoriana. Estudios sobre los recursos vegetales en las
provincias de El Oro, Loja y Zamora-Chinchipe, p. 65-78.
- Calderón, E., G. Galeano & N. García (eds.). 2002. Libro Rojo de Plantas Fanerógamas de Colombia. Volumen 1: Chrysobalanaceae,
Dichapetalaceae y Lecythidaceae. La serie Libros rojos de especies amenazadas de Colombia. Bogotá, Colombia. Instituto Alexander von
Humboldt, Instituto de Ciencias Naturales-Universidad Nacional de Colombia, Ministerio del Medio Ambiente.
- Campos, F., M. Peralvo, F. Cuesta-Camacho & S. Luna (eds.). 2007. Análisis de vacíos y áreas prioritarias para la conservación de la
biodiversidad en el Ecuador continental. Instituto Nazca de Investigaciones Marinas, EcoCiencia, Ministerio del Ambiente, The Nature
Conservancy, Conservación Internacional, Proyecto GEF: Ecuador Sistema Nacional de Áreas Protegidas, BirdLife Internacional y Aves &
Conservación, Quito. 84 pp.
- Canaday, C. 2000. La variedad de nuestra fauna. Ecuador Terra Incognita 1(6): 25-27.
Bibliografía 885
- Cano, V., M. Hurtado & C. Josse. 2001. La diversidad de las especies. En: C. Josse (ed.) La Biodiversidad del Ecuador. Páginas 59-131. Ministerio
del Ambiente, EcoCiencia y UICN. Quito.
- Cañadas Cruz, L. 1983. El mapa bioclimático y ecológico del Ecuador. Banco Central del Ecuador, Quito.
- Cárdenas, A. 2007, Mapa de cobertura vegetal y uso del suelo de San Lorenzo y Eloy Alfaro 1998. Escala 1: 100.000, Proyecto SIMSA-CCCM,
CEPF, CI-Ecuador, EcoCiencia, Quito.
- Cardiel, J. M. 1995. Acalypha (Euphorbiaceae). En: S. Díaz P. et al. (eds. ), Flora de Colombia 15: 1-153. Universidad Nacional de Colombia,
Santafé de Bogotá.
- Cardiel, J. M. 2000. Nuevas Especies y Sinónimos de Acalypha L. (Euphorbiaceae) de Ecuador. Novon 10(4): 360-365.
- Carnevali, F. –C., G. 2001. A synoptical view of the classification of Cryptocentrum (Orchidaceae), new taxa, and a key to the genus. Harvard
Papers in Botany 5(2): 467–486.
- Castro, P., F. Valladares & A. Alonso. 2005. La creciente amenaza de las invasiones biológicas. Ecosistemas, Revista Científica y Técnica de
Ecología y Medio Ambiente 13(3): 61-68
- Cathcart, D. 1993. Ecuador, exploring for Tillandsia treasures. House Plant 2(1): 22–27.
- Cerón, C. E. 1996. Diversidad, Especies Vegetales y Usos en la Reserva Ecológica Manglares-Churute, Provincia del Guayas-Ecuador. Revista
Geográfica Nº. 36. Instituto Geográfico Militar. Quito, Ecuador.
- Cerón, C., W. Palacios, R. Valencia & R. Sierra. 1999. Las Formaciones Naturales de la Costa del Ecuador. En: R. Sierra (ed.). Propuesta prelimi-
nar de un sistema de clasificación de vegetación para el Ecuador continental. Ministerio del Medio Ambiente, Proyecto INEFAN/GEF-BIRF y
EcoCiencia. Quito.
- Cerón, C. E. & G. L. Webster . 2002. Una Nueva Especie de Croizatia (Euphorbiaceae) del Ecuador. Novon 12(3): 170-172.
- Chanco, M. & C. Ulloa. 2004. Las Especies de Nototriche (Malvaceae) de Ecuador. Sida 21 (2): 693-703.
- Chapman, F. 1926. The distribution of bird-life in Ecuador; a contribution to a study of the origin of Andean bird-life. Bulletin of the American
Museum of Natural History 55: 733-735
- Chatrou, L., P. Maas & C. Repetur. 1997. Preliminary list of Ecuadorean Annonaceae. Páginas 97-122 en R. Valencia & H. Balslev (eds. ) Estudios
sobre diversidad y ecología de plantas. Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Centro de Publicaciones, Quito.
- Chaudhri, M. N. 1968. A revision of the Paronychiinae. Mededeelingen van het Botanisch Museum en Herbarium van de Rijks Universiteit te
Utrecht. Utrecht 285: 1–440.
- Christ, H. 1899. Monographie des Genus Elaphoglossum. Neue Denkschriften der Allgemeinen Schweizerischen Gesellschaft für die
Gesammten Naturwissenschaften 36: 56.
- Christensen, C. 1906. Index filicum. Hagerup, Copenhagen.
- Christenson, E. A. 2000. Maxillaria turkeliae a showy new species from Ecuador. Orchid Digest 64: 65.
- Christenson, E. A. 2003. Two maxillarias, one old and one new. Orchid Review. An Illustrated Monthly Journal Devoted to Orchidology in all
its Branches 111(1253): 287-289.
- Christenson, E. A. & M. McIllmurray. 2002. Three maxillarias from Colombia and Ecuador. Orchids. Magazine of the American Orchid Society
71(12): 1110-1115.
- Christenson, E. & W. Klikunas. 2004. A Tro of Trichopilias. Orchid Digest 68(1)14-16.
- Christie, D. M., R. A. Duncan, A. R. McBirney, M. A. Richards, W. M. White, K. S. Harpp & C. G. Fox. 1991. Drowned islands downstream from
the Galapagos hotspot imply extended speciation times. Nature 355: 246–248.
- Clark, J. L. 2005. A monograph of Alloplectus (Gesneriaceae). Selbyana 25(2): 182-209.
- Clark, J. J. & S. A. Mori. 2000. Grias longirachis (Lecythidaceae), a new species from northwestern Ecuador, Brittonia, 52(2): 145-148.
- Clark, L. G. 1989. Systematics of Chusquea section Swallenochloa, section Verticillatae, section Serpentes, and section Longifoliae (Poaceae:
Bambusoideae). Systematic Botany Monographs 27: 1–127.
- Clark, L. G. 1997. Diversity and biogeography of Ecuadorean bamboos (Poaceae: Bambusoideae) and their allies. Páginas 51-64. En: R.
Valencia & H. Balslev (eds. ), Estudios sobre diversidad y ecología de plantas. Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Centro de
Publicaciones, Quito.
- Cochrane, T. S. 1997. Podandrogyne hispidula, P. jamesonii, and P. matthewsii (Capparidaceae), three valid species from Ecuador and Peru.
Novon 7: 353–354.
- Colinvaux, P. A. 1984. The Galápagos climate: present and past. Páginas 55-69 en R. Perry (ed. ), Key environments: Galápagos. Pergamon,
Oxford.
886
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
- Contreras, L. S. & N. R. Lersten. 1984. Extrafloral nectaries in Ebenaceae: anatomy, morphology, and distribution. American Journal of Botany
7(6): 865-872.
- Cornejo, X. 1997. Composición florística preliminar del Bosque Petrificado Puyango. Herbarium.
- Cornejo, X. 2005a. La Vegetación del Estuario del Río Chone. Cinchonia 6(1): 87-94, Quito.
- Cornejo, X. 2005b. Eugenia churutensis, a new Myrtaceae endemic of the tropical dry forests in western Ecuador. Harvard Papers in Botany
10(1): 61-62.
- Cornejo, X. 2006a. Picramnia tumbesina: a new Picramniaceae, endemic to the tropical dry forest in western Ecuador. Acta Botanica Brasilica
20(2): 363-366. Porto Alegre, Brasil.
- Cornejo, X. 2006b. Two new species of Pentagonia (Rubiaceae-Hippotideae) from Ecuador and Peru. Harvard Papers in Botany 11(1): 19–
24.
- Cornejo, X. 2006c. Wigandia ecuadorensis (Hydrophyllaceae), una Nueva Especie del Bosque Muy Seco Tropical al Occidente de Ecuador.
Novon 16(3): 324–327.
- Cornejo, X. & C. Bonifaz. 2005. Inga colonchensis (Fabaceae, Mimosoideae), una Nueva Endémica del Bosque Seco Tropical en Ecuador. Novon
15(2): 270–273.
- Cornejo, X. & C. Bonifaz. 2006a. Forestiera ecuadorensis: una nueva especie endémica de Oleaceae y un nuevo registro genérico para Ecuador.
Brittonia 58(1): 78-82.
- Cornejo, X. & C. Bonifaz. 2006b. Meliosma stellata, una Nueva Especie de Sabiaceae de Ecuador. Novon 16(3): 328–330.
- Cornejo, X. & H. H. Iltis. 2005. Studies in the Capparaceae XXVI. Capparis bonifaziana, a New Species and Western Ecuadorian Sister to the
Mostly Amazonian C. macrophylla. Novon 15(3): 393–404
- Cotton, E., R. W. Bussmann & P. Lozano. 2003. Three new Ecuadorian species of Axinaea (Melastomataceae). Nordic Journal of Botany 23(1):
49–55.
- Cotton, E. & S. Matezki. 2003. Ecuadorian novelties in Blakea and Topobea (Melastomataceae). Brittonia 55 (1): 73–81.
- Cristóbal, C. L. 1976. Estudio taxonómico del género Byttneria Loefling (Sterculiaceae). Bonplandia (Corrientes) 4: 1–428.
- Croat, T. B. 1991. A revision of Anthurium section Pachyneurium (Araceae). Annals of the Missouri Botanical Garden 78(3): 539–855.
- Croat, T. B. & J. Rodríguez de Salvador. 1995. Contributions to the Araceae flora in northwestern Pichincha Province, Ecuador. Part 1:
Anthurium of ENDESA Reserve. Aroideana 18: 40–148.
- Croat, T. B. & X. Cornejo. 2004. New Species of Anthurium from Western Ecuador. Aroideana 27: 61-64.
- Chodat, R. 1896. Polygalaceae novae vel arum cognitae. Bulletin de l’Herbier Boissierser. 1, 4: 898
- Cuatrecasas, J. 1950. Studies on Andean Compositae. Fieldiana, Botany 27(1): 1-53.
- Cuatrecasas, J. 1970. Brunelliaceae. Flora Neotropica 2: 1–189. Organization for Flora Neotropica by The New York Botanical Garden, New
York.
- Cuatrecasas, J. 1985. Brunelliaceae. Flora Neotropica 2(Suppl. ): 28–103. Organization for Flora Neotropica by The New York Botanical
Garden, New York.
D
- Daehler, C. 2005. Upper-montane plant invasions in the Hawaiian Islands: Patterns and opportunities. Perspectives in Plant Ecology.
Evolution and Systematics 7: 203-216.
- Darwin, S. C., S. Knapp & I. E. Peralta. 2003. Taxonomy of tomatoes in the Galápagos Islands: native and introduced species of Solanum
section Lycopersicon (Solanaceae). Systematics and Biodiversity 1(1): 29-53.
- Delprete, P. G. 1999. Rondeletiae (Rubiaceae). Flora Neotropica 77: 1–226. Organization for Flora Neotropica by The New York Botanical
Garden, New York.
- Dempster, L. T. 1993. 162(23). Rubiaceae—Rubieae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 47: 19-35. University of Gothenburg;
Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Dietz, H. 2005. A mountain invasions special issue. Perspectives in Plant Ecology, Evolution and Systematics 7(3): 135-136.
- Dodson, C. H. 2002 [2003]. A new Maxillaria from Euador. Harvard Papers in Botany 7(2): 437–438.
- Dodson, C. H. 2003. Oncidium-Restrepiopsis. Native Ecuadorian Orchids 4: 665–883.
Bibliografía 887
- Dodson, C. H. 2003. New orchid species and combinations from Ecuador: fascicle 7. Orquideologia; Revista de la Sociedad Colombiana de
Orquideologia 22(3): 191-226
- Dodson, C. H. 2004. Rodriguezia–Zygosepalum. Native Ecuadorian Orchids 5: 897–1187.
- Dodson, C. H. & A. H. Gentry. 1978. Flora of the Río Palenque Science Center: Los Ríos province, Ecuador. Selbyana 4(1–6): 1–628.
- Dodson, C. H., A. H. Gentry & F. M. Valverde. 1985. La flora de Jauneche: Los Ríos, Ecuador. Flórulas de las Zonas de Vida del Ecuador 1-512.
Banco Central del Ecuador, Quito.
- Dodson, C. H. & P. M. Dodson. 1989. Orchids of Ecuador. Icones Plantarum Tropicarum, ser. 2, 5: 401–500.
- Dodson, C. H. & A. H. Gentry. 1991. Biological extinction in western Ecuador. Annals of the Missouri Botanical Garden 78: 273–295.
- Dodson, C. H. & R. Escobar R. 1993. Native Ecuadorian orchids. Editorial Colina, Medellín.
- Dodson, C. H. & T. Neudecker. 1993. Chondrorhyncha escobariana y Chondrorhynca gentryi, nuevas especies del grupo Chestertonii.
Orquideologia; Revista de la Sociedad Colombiana de Orquideologia 19: 46–54.
- Dressler, S. & M. Tschapka. 2002. Bird versus bat pollination in the genus Marcgravia and the description of a new species. Curtis’s Botanical
Magazine. Ser. 6, 19: 111, Kew.
- Dugand, A. 1968. Notas sobre la flora de Colombia y países vecinos, II. Caldasia 10(47): 173–213.
E
- Eliasson, U. H. 1972. Studies in Galapagos plants—XIII. Three new floristic records and two supplementary remarks. Botaniska Notiser 125:
320–322.
- Eliasson, U. H. 1974. Studies in Galapagos plants—XIV. The genus Scalesia Arn. Opera Botanica a Societate Botanica Lundensi 36: 1–117.
- Eliasson, U. H. 1987. 44. Amaranthaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 28: 1-138. University of Gothenburg;
Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Eliasson, U. H. 1996. 37. Molluginaceae. In: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 55: 1-11. University of Gothenburg;
Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg, Stockholm; Quito.
- Eliasson, U. H. 1996. 38. Aizoaceae. En Harling, G. & Andersson, L. (eds), Flora of Ecuador. 55: 13-27. University of Gothenburg; Riksmuseum;
Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Emshwiller, E. 2002. Biogeography of the Oxalis tuberosa alliance. Botanical Review 68: 128-152.
- Endara A., L. 2000. Biología reproductiva de dos especies raras y dos comunes del género Dracula (Orchidaceae) simpátricas en un
bosque nublado del noroccidente del Ecuador. Tesis de Licenciatura en Ciencias Biológicas. Pontificia Universidad Católica del Ecuador.
Quito. Ecuador.
- Engler, H. G. A. & K. A. E. Prantl. 1930. Die Natürlichen Pflanzenfamilien nebst ihren Gattungen und wichtigeren Arten, insbesondere den
Nutzflanzen, unter Mitwirkung zahlreicher hervorragender Fachgelehrten begründet 15a: 415
- Eriksen, B. 1989. 186. Valerianaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 34: 1-60. University of Gothenburg; Riksmuseum;
Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Eriksen, B. 1993a. A revision of Monnina subg. Pterocarya (Polygalaceae) in northwestern South America. Annals of the Missouri Botanical
Garden 80: 191–207.
- Eriksen, B. 1993b. Phylogeny of the Polygalaceae and its taxonomic implications. Plant Systematics and Evolution 186: 33–55.
- Eriksen, B. & B. Ståhl. 2000. 102. Polygalaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 65: 1-130. University of Gothenburg;
Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Evans, T. M. & G. K. Brown. 1990. Plicate staminal filaments in Tillandsia subgenus Anoplophytum. Journal of the Bromeliad Society 40(1):
11–15.
- Eves, D. S. 1936. A revision of the genus Axinaea (Melastomataceae). Bulletin of the Torrey Botanical Club 63: 213–214.
- Eynden, V. van den, E. Cueva & O. Cabrera. 1999. Plantas silvestres comestibles del sur del Ecuador—Wild edible plants of southern Ecuador.
Ediciones Abya-Yala, Quito.
888
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
F
- FAO. 2009. Situación de los bosques del Mundo. Informe de la Organización de las Naciones Unidas para la Agricultura y la Alimentación.
Roma, Italia.
- Feé, A. L. 1869. Reliquiae Mettenianae. 3. Acrostichum. Linnaea 36: 52.
- Fernández Alonso, J. L. 2001. Bombacaceae Neotropicae Novae vel minus cognitae I. Novedades taxonómicas y corológicas en Matisia,
Quararibea y Spirotheca. Revista de la Academia Colombiana de Ciencias Exactas, Fisicas y Naturales 25(95): 195, 183-203, f. 6, f. 9.
- Fernández Alonso, J. L. & S. Castroviejo. 2001. Bombacaceae neotropicae novae vel minus cognitae, IV. De matisiis et quararibeis nonnullis in
provincia chocoana regni novogranatensis provenientibus. Anales del Jardin Botanico de Madrid 59(1): 152-155.
- Fernández Casas, F. J. 2004. De Neogæis Spigeliis (Strychnaceae) Sparsæ Notulæ, 15-20. Fontqueria 55(23): 123–146.
- Fernández Casas, F. J. & J. M. Pizarro Domínguez. 2002. Cnidoscolorum notulae (Euphporbiaceae), 6–7. Fontqueria 55(10): 53–58.
- Fernando, E. S. & C. J. Quinn. 1995. Picramniaceae, a new family, and a recircumscription of Simaroubaceae. Taxon 44(2): 177-181.
- Ferreyra, R. 1953. A revision of the Ecuadorean species of Monnina (Polygalaceae). Lloydia 16: 193–226.
- Ferreyra, R. 1990. New taxa of Monnina for South America. Phytologia 69: 354–360.
- Forero, E. 1983. Connaraceae. Flora Neotropica 36: 1–208. Organization for Flora Neotropica by The New York Botanical Garden, New York.
- Forero, E. 1996. Connaraceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 56: 153-164. University of Gothenburg; Riksmuseum;
Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Foster, R. 1989. Mulford Foster´s 1948 flight around South America (concluded). Journal of the Bromeliad Society 39(1): 10–15.
- Franco-Rosselli, P. & C. C. Berg. 1997. Distributional patterns of Cecropia (Cecropiaceae): a panbiogeographic análisis. Caldasia 19(1-2):
285-296.
- Freire-Fierro, A. 1989. Taxonomía del género Monnina (Polygalaceae) En: P. M. Jørgensen, H. B. Pedersen y J. Jaramillo (eds. ) Estudios
botánicos sobre la taxonomía del bosque montano. Informe Técnico Final. Pontificia Universidad Católica del Ecuador/CONUEP.
- Freire-Fierro, A. 2002. A new species of Ribes (Grossulariaceae), along with notes and a key to the Ecuadorian species. Systematic Botany
27(1): 14-18
- Fritsch, P. W. 2004. New species and taxonomic changes in Styrax (Styracaceae) from South America. Novon 14(1): 43-57.
- Fryxell, P. A. 1979. The Natural History of the Cotton Tribe. (Malvaceae, Tribe Gossypieae). Texas A & M University Press, London.
- Fryxell, P. A. 1992. 118. Malvaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 44: 1-142. University of Gothenburg; Riksmuseum;
Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Fulford, M. H. 1966. Manual of the Leafy Hepaticae of Latin America II. Memoirs of The New York Botanical Garden 11: 173-276
G
- Garay, L. 1978. 225(1). Orchidaceae: Cypripedioideae, Orchidoideae, Neottioideae. En: G. Harling & B. Sparre (eds. ), Flora of Ecuador 9: 1-305.
University of Gothenburg; Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Gaston, K. J. 1994. Rarity. Chapman and Hall, London.
- Geist, D. 1996. On the emergence and submergence of the Galápagos islands. Noticias de Galápagos 56: 5–9.
- Gentry, A. H. 1982. Neotropical floristic diversity: phytogeographical connections between Central and South America, Pleistocene climatic
fluctuations, or and accident of the Andean orogeny. Annals of the Missouri Botanical Garden 69: 557-593.
- Gentry, A. H. 1986. Endemism in tropical vs. temperate plant communities. Páginas 153-181. En: M. E. Soule (ed. ), Conservation biology: the
science of scarcity and diversity. Sinauer Associates, Sunderland.
- Gentry, A. H. 1989. Northwest South America (Colombia, Ecuador and Peru). Pp. 391-400. En: D. Campbell & H. Hammond (eds. ), Floristic
Inventory of Tropical Forests. New York Botanical Garden, Bronx, New York.
- Gentry, A. H. 1995. Diversity and floristic composition of neotropical dry forests. Páginas 46-194. En: S. H. Bullock, H. A. Mooney & E. Medina
(eds. ), Seasonally Dry Tropical Forests. Cambridge University Press, Cambridge.
- Gentry, A. H. & C. H. Dodson. 1987. Diversity and Biogeography of Neotropical Vascular Epiphytes. Annals of the Missouri Botanical Garden
74(2): 205-233.
- Gilmartin, A. J. 1972. The Bromeliaceae of Ecuador. Phanerogamarum Monographiae 4: 1–255.
- Gilmartin, A. J. 1982. Key to the species of Tillandsia subgenus Phytarrhiza. Journal of the Bromeliad Society 32(6): 247–252.
Bibliografía 889
- Gilmartin, A. J. 1986. Bromeliaceae Research: a progress report. Journal of the Bromeliad Society 36(1): 14-17.
- Govaerts, R., D. G. Frodin & A. Radcliffe-Smith. 2000. World Checklist and Bibliography of Euphorbiaceae (and Pandaceae). World Checklists
and Bibliographies of Seed Plants 4. Royal Botanic Gardens, Kew, England.
- Gradstein, S. R. 1999. On the rediscovery of Spruceanthus theobromae (Hepaticae), an endangered species of cacao trees in western Ecuador.
Bryobrothera 5: 81-86.
- Gradstein, S. R. 2009. Annotated catalogue of the liverworts and hornworts of the Galápagos Islands. En: A. Aptroot, M. R. D. Seaward & L. B.
Sparrius (eds. ). Biodiversity and ecology of lichens - Liber Amicorum Harrie Sipman. Bibliotheca Lichenologica 99: 143-162.
- Gradstein, S. R. & W. A. Weber. 1982. Bryogeography of the Galapagos Islands. Journal of the Hattori Botanical Laboratory 52: 127-152.
- Gradstein, S. R., C. Bock, N. Mandl & N. M. Nöske. 2007. 04a BRYOPHYTA: HEPATICAE. . En: S. Liede-Schumann & S. -W. Breckle (eds. ).
Provisional checklists of flora and fauna of the San Francisco valley and its surroundings. (Reserva Biológica San Francisco / prov.
Zamora-Chinchipe, Southern Ecuador). Ecotropical Monographs 4: 69-87.
- Graham, A. 2009. The Andes: A geological overview from a biological perspective. Annals of the Missouri Botanical Garden 96: 371-385
- Granizo, T., M. Guerrero, C. Pacheceo, R. Phillips, M.B. Ribadaneira & L. Súarez. 1997. Lista de Aves Amenazadas de Extinción en el Ecuador.
UICN-Sur, CECIA, INEFAN, EcoCiencia y BirdLife International. Quito.
- Grant, J. R. 1993. True Tillandsias misplaced in Vriesea (Bromeliaceae: Tillandsioideae). Phytologia 75(2): 170–175.
- Grant, J. R. 2004. De Macrocarpaeae Grisebach (Ee Gentianaceis) speciebus novis V: Twenty-three new species largely from Peru, and
typification of all species in the genus. Harvard Papers in Botany 9(1): 11–50.
- Grant, J. R. 2005. De Macrocarpaeae Grisebach (Ex Gentianaceis) speciebus novis VI: Seed morphology, palynology, an infrageneric
classification, and another twenty-three new species largely from Colombia. Harvard Papers in Botany 9(2): 305–342.
- Grant, J. R. & L. Struwe. 2001. De Macrocarpaeae Grisebach (ex Gentianaceis) speciebus novis I: An Introduction to the Genus Macrocarpaea
and three new species from Colombia, Ecuador, and Guyana. Harvard Papers in Botany 5(2): 489–498.
- Grant, J. R. & L. Struwe. 2003. De Macrocarpaeae Grisebach (ex Gentianaceis) speciebus novis III: Six New Species of Moon-Gentians
(Macrocarpaea, Gentianaceae: Helieae) from Parque Nacional Podocarpus, Ecuador. Harvard Papers in Botany 8(1): 61–82.
- Green, P. S. 1994. A revision of Chionanthus (Oleaceae) in S. America and the description of Priogymnanthus, gen. nov. Kew Bulletin 49:
261–286.
- Griffin, D., III 1990. Two new pentastichous species of Zygodon from high elevation in Venezuela. Cryptogamie - Bryologie Lichenologie 11:
163–168.
- Gross, E. & H. Frank. 2003. New species Tillandsia rudolfii (Ecuador). Bromelie, Die 3: 76.
- Gustafsson, C. 1992. 146A. Clethraceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds) Flora of Ecuador 45: 1-26. University of Goteborg; Riksmuseum;
Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Gustafsson, C. G. R. 2000. Three New South American Species of Randia (Rubiaceae, Gardenieae). Novon 10(3): 201-208
H
- Hágsater, E. 1999. The genus Epidendrum. Part. 2. A second century of new species in Epidendrum. Icones Orchidacearum 3: pl. 301–400.
- Hágsater, E. 2001. The genus Epidendrum. Part 3. “A third century of new species in Epidendrum”. Icones Orchidacearum 4: pl. 401-500
- Hágsater, E. 2004. The genus Epidendrum. Part. 4. A fourth century of new species in Epidendrum. Icones Orchidacearum 7(4): pl. 701–800.
- Hágsater, E. & M. Soto. 2005. Epidendrum, en Pridgeon, A. M., P. J. Cribb, M. W. Chase & F. N. Rasmussen, Eds., Genera Orchidacearum 4:
Epidendroideae (Part One). Páginas 236-251.
- Hamann, O. & S. Wium-Andersen. 2008. Scalesia gordilloi sp. nov. (Asteraceae) from the Galápagos Islands, Ecuador. Nordic Journal of Botany
6(1): 35-38.
- Hammen, T. van der. 1974. The Pleistocene changes of vegetation and climate in tropical South America. Journal of Biogeography 1: 3–26.
- Hammen, T. van der . 1995. Global change, biodiversity, and conservation of Neotropical montane forests. Páginas 247-261 en S. P. Churchill,
H. Balslev, E. Forero & J. Luteyn (eds. ), Biodiversity and conservation of Neotropical montane forests. Proceedings of the neotropical montane
forest biodiversity and conservation symposium. The New York Botanical Garden, New York.
- Hammen, T. van der & L. Absy. 1994. Amazonia during the last glacial. Palaeogeography, Palaeoclimatology & Palaeoecology 109: 247-261.
- Hansen, B. F. 1985. A monographic revision of Forsteronia (Apocynaceae). Tesis de Ph. D., University of South Florida, Tampa.
890
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
- Harling, G. 1973. 216. Cyclanthaceae. En: G. Harling & B. Sparre (eds. ), Flora of Ecuador 1: 1-48. University of Gothenburg; Riksmuseum;
Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Harling, G. 1991. 190(10). Compositae-Mutisieae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 42: 1-106. University of Gothenburg;
Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Harling, G. 1999. 78. Cunoniaceae. En G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 61: 1-74. University of Gothenburg; Riksmuseum;
Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Harling, G. & M. Neuendorf. 2003. 200. Alstroemeriaceae. En G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 71: 1-110. University of
Gothenburg; Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Harms, H. 1940. Araliaceae. In: L. Diels, Neue Arten aus Ecuador III. Notizblatt des Botanischen Gartens und Museums zu Berlin-Dahlem
15(1): 50-53.
- Harold, R. 1978. 190(2). Compositae-Liabeae. En: G. Harling & B. Sparre (eds. ), Flora of Ecuador 8: 1-63. University of Gothenburg;
Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Hass, F. 2005. Die Bromelie 1: 1, 28.
- Hässel de Menéndez, G. G. 1990. Las especies de Anthoceros y Folioceros (Anthocerotophyta) de América del Norte, Sud y Central, la
ornamentación de sus esporas y taxonomía. Candollea 45: 201-220.
- Heinrichs, J. 2002. A taxonomic revision of Plagiochila sect. Hylacoetes, sect. Adiantoideae and sect. Fuscoluteae in the Neotropics with a
preliminary subdivision of Neotropical Plagiochilaceae into nine lineages. Bryophytorum Bibliotheca 58: 1-184.
- Hekking, W. H. A. 1988. Violaceae, Part I-Rinorea and Rinoreocarpus. Flora Neotropica 46: 161–163. Organization for Flora Neotropica by
The New York Botanical Garden, New York.
- Hemker, H. 1989. Guzmania rubro-lutea Rauh. Journal of the Bromeliad Society 39(6): 288.
- Herbert, W. 1837. Amaryllidaceae; Preceded by an Attempt to Arrange the Monocotyledonous Orders. London
- Hernández, C. & C. Josse. 1997. Plantas silvestres comestibles del Parque Nacional Machalilla. Abya-Yala, Quito.
- Hernández-Pellicer, C. & C. Moreira. 2001. Nota sobre Tropaeolum rhomboideum Lemaire, (Tropaeolaceae), una interesante y escasa especie,
endémica de Chile Central. Chloris Chilensis Año 4 Nº 1: http: //www. chlorischile. cl.
- Herzog, T. 1952. Hepaticae ecuadorienses A CL: D: Re Gunnar Harling Annis 1946-1947 Lectae. Svensk Botanisk Tidskrift Utgifven af Svenska
Botaniska Foreningen 46: 62-108.
- Heywood, V. H. 1993. Flowering Plants of the World. Oxford Univesity Press. New York.
- Hill, S. R. 1980. New Taxa and Combinations in Malvastrum A. Gray (Malvaceae: Malveae). Brittonia 32(4): 464-483.
- Hill, S. R. 1982. A monogaph of the Genus Malvastrum A. Gray (Malvaceae: Malveae). Rhodora 84 (838): 218-220.
- Hill. A. W. 1906. Nototriche (Malvaceae). 37: 575-581. In: H. G. A. Engler (ed. ), Das Pflanzenreich. Verlag von Wilhelm Engelmann, Leipzig.
- Hill. A. W. 1909. A revision of the genus Nototriche, Turcz. Transactions of the Linnean Society of London. Botany 7(12): 201-266, pl. 27-
30.
- Hitchcock, A. S. 1927. The grasses of Ecuador, Peru, and Bolivia. Contributions from the United States National Herbarium 24: 291–556.
- Hjorth, U. 1991. Slægten Poa i Ecuador. Tesis de M. S. Aarhus University, Århus.
- Holthuijzen, A. M. A & J. H. A. Boerboom, 1984. The Cecropia seedbank in the Surinam Lowland rain forest. Biotropica 14(1): 62-68.
- Holmes, W. C. & J. F. Pruski. 2000. New Species of Mikania (Compositae: Eupatorieae) from Ecuador and Peru. Systematic Botany 25(4):
571-576
- Holmgren, N. H. & U. Molau. 1984. 177. Scrophulariaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 21: 1-189. University of
Gothenburg; Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Holm-Nielsen, L. B. & R. R. Haynes. 1986. 191–197. Alismataceae-Najadaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 26: 1-83.
University of Gothenburg; Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Holm-Nielsen, L. B., P. M. Jørgensen & J. E. Lawesson. 1988. 126. Passifloraceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 21:
1-130. University of Gothenburg; Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Hooker, W. J. 1854. Icones Plantarum 10: t. 948.
- Hooker, W. J. 1862. Species Filicum 4: 260.
- Hooker, W. J. & R. Greville. 1833. Botanical Miscellany 3: 384, t. 111.
- Hooker, W. J. & J. G. Baker. 1868. Synopsis Filicum 411.
- Hooker, W. J. & J. G. Baker. 1883. Synopsis Filicum 519.
- Huft, M. J. & H. van der Werff. 1985. Observations on Chamaesyce (Euphorbiaceae) in the Galapagos Islands. Madroño 32: 143–147.
Bibliografía 891
- Hughes, C. & R. Eastwood. 2006. Island radiation on a continental scale: exceptional rates of plant diversification after uplift of the Andes.
PNAS 103: 10334-10339.
- Humboldt., F. W. A. von, A. J. A. Bonpland & K. S. Kunth. 1815-1825. Nova genera et species plantarum -quas in peregrinatione ad plagam
aequinoctialen orbis novi collegerunt descripserunt. Librarie Græco-Latino-Germanico, Paris.
- Hunt, D. 1999. CITES Cactaceae checklist. 2. ed. Royal Botanic Gardens Kew & IOS
I
- Inoue, H. 1977. Four new species of the genus Plagiochila from the Galapagos Islands. Bulletin of the National Science Museum, Tokyo. Series
B, Botany, 3: 45-54
- Inoue, H. & S. R. Gradstein. 1980. Notes on the Plagiochila, IX. A review of the genus Plagiochila (Dum. ) Dum. (Hepaticae) in the Galapago
Islands. Bulletin of the National Science Museum, Tokyo. Series B, Botany, 6: 7-22.
- Isley, III, P. T. 1987. Tillandsia. Botanical Press, California.
- IUCN. 1994. IUCN Red List categories. World Conservation Union - IUCN, Gland.
J
- Jäger, H. 1999. Impact of the introduced tree Cinchona pubescens Vahl. on the native flora of the highlands of Santa Cruz Island (Galapagos
Islands). Tesis de Diplomarbeit, Univeristy of Oldenburg.
- Jameson, G. [W. ] 1865. Synopsis plantarum aequatorienisium, exhibens plantas praecipue in regione temperata et frigida crescentes,
secundum systematam naturalem descriptas. Tomus I–II. Universitate Quitensi, Quito.
- Janczewski, E. de. 1907. Monographie des Groseilliers Ribes L. Mémoires de la Société de Physique et d’Histoire Naturelle de Genève 35:
199–517.
- Jaramillo, T. S., P. Muriel, W. A. Rodrigues & H. Balslev. 2000. Myristicaceae novelties from Ecuador. Nordic Journal of Botany 20(4): 443–
447.
- Jaramillo, T. S. & H. Balslev. 2001. Two new Myristicaceae from Ecuador. Nordic Journal of Botany 21(6): 561–566.
- Jeppesen, S. 1981. 187. Campanulaceae, Lobeliaceae, Sphenocleaceae, Goodeniaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador
14: 1-178. University of Gothenburg; Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Jonh, H. St. 1937. A New Calandrinia from the Galapagos Islands. American Journal of Botany 24(2): 95.
- Jørgensen, P. M. 2003. Three new species of Passiflora subgenus Decaloba (Passifloraceae) from Ecuador. Nordic Journal of Botany 23(1):
11–19.
- Jørgensen, P. M. & C. Uloa Ulloa. 1994. Seed plants of the high Andes of Ecuador, a checklist. AAU Reports 34. Department of Systematic
Botany, Aarhus University, Aarhus.
- Jørgensen, P. M. & S. León-Yánez. 1999. Catalogue of the vascular plants of Ecuador. Monographs in Systematic Botany from the Missouri
Botanical Garden 75.
- Josse, C. 1996. Composition, dynamics and community structure of dry forests in coastal Ecuador. Tesis de Ph D., Aarhus University, Aarhus.
- Josse, C. (ed. ). 2001. La biodiversidad de Ecuador. Informe 2000. Ministerio de Ambiente, EcoCiencia y UICN. Quito.
- Jost, L. 2004. New pleurothallid orchids from Cordillera del Condor of Ecuador. Selbyana 25(1): 11–16.
- Jost, L., 2004. Explosive location of the genus Teagueia (Orchidaceae) in the Upper Pastaza Watershed of Ecuador. Lyonia 7(1): 41-47.
- Jovet-Ast, S. 1978. Riccia des iles Galapagos. Revue Bryologique et Lichenologique 44: 411-428.
- Jovet-Ast, S. 1991. Riccia (Hépatiques, Marchantiales) d’Amérique Latine. Taxons du sous-genre Riccia. Cryptogamie - Bryologie Lichenologie
12: 189-370.
- Judd, W., C. Campbell, E. Kellogg & P. Stevens. 1999. Plant systematics: A phylogenetic approach. Sinauer Associates, Massachusetts. Kallunki,
J. A. 1992. A revision of Erythrochiton sensu lato (Cuspariinae, Rutaceae). Brittonia 44(2): 107–139.
892
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
K
- Kennedy, H., L. Andersson & M. Hagberg. 1988. 224. Marantaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 32: 11-188. University
of Gothenburg; Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Kent, J. 1981. Ecuador 1979–1981. Journal of the Bromeliad Society 31(4): 152–159.
- Kent, J. 1982. Guzmania culture can be easy. Journal of the Bromeliad Society 32(1): 13–14.
- Koerber, T. 1997. Where bromeliads really come from. Journal of the Bromeliad Society 47(1): 3–5.
- Königer, W. 1999. Neue Arten der Gattungen Dracula, Masdevallia, Oncidium, Sigmatostalix und Trigonochilum. Arcula: Botanische
Abhandlungen (Botanical Treatise) 8: 218-249.
- Königer, W. 2000. Neue Arten der Gattungen Masdevallia, Oncidium, Sigmatostalix und Trigonochilum. Arcula: Botanische Abhandlungen
(Botanical Treatise) 10: 266-281.
- Königer, W. 2003. Neue Arten der Gattungen Masdevallia, Oncidium und Sigmatostalix. Arcula: Botanische Abhandlungen (Botanical
Treatise) 12: 298-311.
- Königer, W. & J. Portilla. 1996. Neue Arten der Gattungen Masdevallia, Neodryas, Oncidium, Scelochilus und Sigmatostalix. Arcula:
Botanische Abhandlungen (Botanical Treatise) 6: 156.
- Koopowitz, H., A. Thornhill & M. Anderson. 1993. Species distribution profiles of the neotropical orchids Masdevallia and Dracula
(Pleurothallidinae, Orchidaceae), implications for conservation. Biodiversity and Conservation 2(6): 681–690.
- Kopp, K. 1966. A taxonomic revision of the genus Persea in the Western Hemisphere. (Perseae-Lauraceae). Memoirs of The New York
Botanical Garden 14(1): 1–120.
- Kral, R. 1999. 212A. Xyridaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 63: 13-36. University of Gothenburg; Riksmuseum;
Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Kuhn, A. L. 1869. Reliquiae Mettenianae. Linnaea 36: 47.
- Kuijt, J. 1986. 32B. Viscaceae. En G. Harling & B. Sparre (eds. ), Flora of Ecuador 24: 11-112. University of Gothenburg; Riksmuseum; Pontificia
Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Kuijt, J. 2003. Miscellaneous Mistletoe Notes, 37-47. Novon 13(1): 72-88.
- Kuijt, J. 2003. Monograph of Phoradendron (Viscaceae). Systematic Botany Monographs 66: 1-643.
- Kvist, L. P. & L. E. Skog. 1988. The genus Cremosperma (Gesneriaceae) in Ecuador. Nordic Journal of Botany 8(3): 259–269.
- Kvist, L. P. & L. E. Skog. 1993. The genus Columnea (Gesneriaceae) in Ecuador. Allertonia 6: 327–400.
- Kvist, L. P. & L. E. Skog. 1994. New studies in the Gesneriaceae: The genus Columnea in Ecuador. Gloxinian 44: 16–24.
- Kvist, L. P. & L. E. Skog. 1996. Revision of Pearcea (Gesneriaceae). Smithsonian Contributions to Botany 84: 1–47.
- Kvist, L. P., L. E. Skog, J. Clark & R. W. Dunn. 2004. The family Gesneriaceae as example for the Biological extinction in western Ecuador. Lyonia
6(2): 128-151.
L
- Lægaard, S. 1998. New species and names in Ecuadorian grasses (Poaceae). Novon 8(1): 23–30.
- Labiak, P. H. 2000. New Species and New Combinations in Neotropical Grammitidaceae (Pteridophyta). Brittonia 52(3): 246-255.
- Lammers, T. G. 1998. Review of the neotropical endemics Burmeistera, Centropogon and Siphocmpylus (Campanulaceae: Lobeloideae), with
description of 18 new species and a new section. Brittonia 50: 233- 262.
- Lammers, T. G. 2002. Seventeen New Species of Lobelioideae (Campanulaceae) from South America. Novon 12(2): 206-233
- Lammers, T. G. 2004. Campanulaceae. Pp. 78-80 in: Flowering Plants of the Neotropics, N. Smith, S. A. Mori, A. Henderson, D. W. Stevenson
& S. V. Heald (eds. ). Princeton University Press, Princeton.
- Lavin, M. 1988. Systematics of Coursetia (Leguminosae-Papilionoideae). Systematic Botany Monographs 21: 1–167.
- Lawesson, J. E., H. Adsersen & P. Bentley. 1987. An updated and annotated checklist of the vascular plants of the Galápagos Islands. Reports
from the Botanical Institute, University of Århus 16: 1–74.
- Lawesson, J. E. & H. Adsersen. 1987. Notes on the endemic genus Darwiniothamnus Harling (Asteraceae, Astereae) from the Galápagos
islands. Opera Botanica 92: 7–15.
- Lehnert, M. 2006. Two new tree ferns (Cyatheaceae) from southern Ecuador. Brittonia 58(1): 4–9
Bibliografía 893
- Leimbeck, R. M. & T. B. Croat . 2002. A New Species of Anthurium (Araceae) from Southern Ecuador and a Revision of the Anthurium
oxybelium Schott Complex. Novon 12(4): 474-480
- Leme, E. 1997. Canistrum Bromelias da Mata Atlantica. Salamandra, Rio de Janeiro.
- Lendel, A., U. Eggli & R. Nyffeler. 2006. Phylogenetic relationships in the tribe Trichocereeae (Cactaceae) inferred from cpDNA sequence data
analysis. Abstract, American Society of Plant Taxonomists, Botanical Society of America Annual Meeting, Chico State University.
- León, B., J. Roque, C. Ulloa U., N. Pitman, P. M. Jørgensen & A. Cano (eds. ). 2006 (2007). Libro Rojo de las Plantas Endémicas del Perú. Revista
Peruana de Biología, Ed. Especial. Lima. <http://sisbib.unmsm.edu.pe/BvRevistas/biologia/v13n2/Contenido.htm>.
- León-Yánez, S., S. R. Gradstein & C. Wegner. 2006. Hepáticas (Marchantiophyta) y antoceros (Anthocerotophyta) del Ecuador, catálogo.
Publicaciones del Herbario QCA, Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Quito, Ecuador.
- Liede, S. & U. Meve. 1997. Some clarifications, new species, and new combinations in American Cynanchinae (Asclepiadaceae). Novon 7(1):
38–45.
- Liede, S. & U. Meve. 2001. Taxonomic Changes in American Metastelminae (Apocynaceae-Asclepiadoideae). Novon 11(2): 171-182
- Lineham, T. U. 1995. A list of the bromeliads collected in 1875-1876 by Ed. André in South America (Venezuela, Colombia, Ecuador) and
diagnoses of the new species. Journal of the Bromeliad Society 45(1): 27–31.
- Little Jr., E. L. 1969. New tree species from Esmeraldas, Ecuador (Continued). Phytologia 18: 404–418.
- Lobova, T. A., S. Mori, F. Blanchard, H. Peckham & P. Charles-Dominique. 2003. Cecropia as a food resource for bats in French Guiana and the
significance of fruti structure in seed dispersal and longevity. American Journal of Botany 90 (3) 388-403.
- Løjtnant, B. & U. Molau. 1983. Analysis of a virgin páramo plant community on Volcán Sumaco, Ecuador. Nordic Journal of Botany 2(6):
567-574.
- Lourteig, A. 1994. Oxalis L. subgénero Thamnoxys (Endl. ) Reiche emend. Lourteig. Bradea, Boletim do Herbarium Bradeanum 7: 1-199.
- Lourteig, A. 2000. Oxalis L. subgéneros Monoxalis (Small) Lourt., Oxalis y Trifidus Lourt. Bradea, Boletim do Herbarium Bradeanum 7(2): 201-
-629.
- Lozano, P. 2002. Los tipos de bosque en el sur de Ecuador. Páginas 29-49. En: Z. Aguirre, J. E. Madsen, E. Cotton & H. Baslev (eds. ), Botánica
Austroecuatoriana. Estudios sobre los recursos vegetales en las provincias de El Oro, Loja y Zamora-Chinchipe.
- Luer, C. A. 1979. Miscellaneous new species in the Pleurothallidinae. Selbyana 5: 145–196.
- Luer, C. A. 1982. A reevaluation of the genus Myoxanthus (Orchidaceae). Selbyana 7(1): 34–54.
- Luer, C. A. 1986. Icones Pleurothallidinarum I. Systematics of the Pleurothallidinae (Orchidaceae). Monographs in Systematic Botany from
the Missouri Botanical Garden 15: 1–81.
- Luer, C. A. 1987. Icones Pleurothallidinarum IV. Systematics of Acostaea, Condylago, and Porroglossum (Orchidaceae). Monographs in
Systematic Botany from the Missouri Botanical Garden 24: 1–91.
- Luer, C. A. 1988. Icones Pleurothallidinarum V. Systematics of Dresslerella and Scaphosepalum. Addenda to Porroglossum. Monographs in
Systematic Botany from the Missouri Botanical Garden 26: 1–111.
- Luer, C. A. 1989. Icones Pleurothallidinarum VI. Systematics of Pleurothallis (subgenus Ancipitia) (subgenus Scopula) and Tristella. Addendum
to Porroglossum (Orchidaceae). Monographs in Systematic Botany from the Missouri Botanical Garden 31: 1–125.
- Luer, C. A. 1990. Icones Pleurothallidinarum VII. Systematics of Platystele (Orchidaceae). Monographs in Systematic Botany from the Missouri
Botanical Garden 38: 1–135.
- Luer, C. A. 1991. Icones Pleurothallidinarum VIII. Systematics of Lepanthopsis, Octomeria subgenus Pleurothallopsis, Restrepiella,
Restrepiopsis, Salpistele, and Teagueia. Addenda to Platystele, Porroglossum, and Scaphosepalum. Monographs in Systematic Botany from
the Missouri Botanical Garden 39: 1–161.
- Luer, C. A. 1992. Icones Pleurothallidinarum IX. Systematics of Myoxanthus. Addenda to Platystele, Pleurothallis subgenus Scopula, and
Scaphosepalum (Orchidaceae). Monographs in Systematic Botany from the Missouri Botanical Garden 44: 1–128.
- Luer, C. A. 1993. Icones Pleurothallidinarum X. Systematics of Dracula (Orchidaceae). Monographs in Systematic Botany from the Missouri
Botanical Garden 46: 1–244.
- Luer, C. A. 1995a. Icones Pleurothallidinarum XII. Systematics of Brachionidium. Addenda to Dresslerella, Platystele and Porroglossum
(Orchidaceae). A re-evaluation of the Pleurothallid subgenera Satyria and Silenia (Orchidaceae). Monographs in Systematic Botany from the
Missouri Botanical Garden 57: 1–146.
- Luer, C. A. 1995b. Icones Pleurothallidinarum XIII. Systematics of Restrepia. Monographs in Systematic Botany from the Missouri Botanical
Garden 59: 1-168.
894
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
- Luer, C. A. 1996. Icones Pleurothallidinarum XIV. Systematics of Draconanthes, Lepanthes subgenus Marsipianthes, and Lepanthes subgenus
Lepanthes (Orchidaceae). Monographs in Systematic Botany from the Missouri Botanical Garden 61(1): 1-255.
- Luer, C. A. 1997. Icones Pleurothallidinarum XV. Systematics of Trichosalpinx. Addenda to Dracula, Masdevallia, Myoxanthus, and
Scaphosepalum. Corrigenda to Lepanthes of Ecuador (Orchidaceae). Monographs in Systematic Botany from the Missouri Botanical Garden
64: 1–136.
- Luer, C. A. 2000. Icones Pleurothallidinarum XIX. Systematics of Masdevallia Part One. Monographs in Systematic Botany from the Missouri
Botanical Garden 77: 1-264.
- Luer, C. A. 2000. Icones Pleurothallidinarum XX. Systematics of Jostia, Andinia, Barbosella, Barbrodia, and Pleurothallis subgen. Antilla,
subgen. Effusia, subgen. Restrepioidia. Monographs in Systematic Botany from the Missouri Botanical Garden 79: 117—135.
- Luer, C. A. 2000. Icones Pleurothallidinarum XX. Systematics of Jostia, Andinia, Barbosella, Barbrodria, Pleurothallis subgen. Antilla, subgen.
Effusia, subgen. Restrepioidia. Addenda to Lepanthes, Masdevallia, Platystele, Pleurothallis, Restrepiopsis, Scaphosepalum and Teagueia.
Monographs in Systematic Botany from the Missouri Botanical Garden 79: 1-140
- Luer, C. A. 2000. Icones Pleurothallidinarum XXI. Systematics of Masdevallia Part Two. Monographs in Systematic Botany from the Missouri
Botanical Garden 82: i-iv, 265-518, 227a-228a, 105a-106a, 115a-116a, 155a-156a, 207a-208a.
- Luer, C. A. 2001. Icones Pleurothallidinarum XXII: Systematics of Masdevallia, Part 3. Monographs in Systematic Botany from the Missouri
Botanical Garden 86.
- Luer, C. A. 2001. Miscellaneous new species in the Pleurothallidinae (Orchidaceae). Selbyana 22(2): 103–127.
- Luer, C. A. 2002. Icones Pleurothallidinarum XXIII: Systematics of Masdevallia, Part 4. Monographs in Systematic Botany from the Missouri
Botanical Garden 87: i-[i], 781-1047.
- Luer, C. A. 2002. Icones Pleurothallidinarum XXIV: A first century of newspecies of Stelis of Ecuador. Part one. Monographs in Systematic
Botany from the Missouri Botanical Garden 88: i-[vi], 1-86.
- Luer, C. A. 2002. Miscellaneous new species in the Pleurothallidinae (Orchidaceae). Selbyana 23(1): 1–45.
- Luer, C. A. 2003. Icones Pleurothallidinarum XXV: Systematic of Masdevallia. Part five. Monographs in Systematic Botany from the Missouri
Botanical Garden 91: i-[iv], 1049-1293
- Luer, C. A. 2004. Icones Pleurothallidinarum XXVI: Pleurothallis subgenus Acianthera and three allied subgenera. -A second century of new
species of Stelis of Ecuador. Monographs in Systematic Botany from the Missouri Botanical Garden 95: 1-265.
- Luer, C. A. 2005. Icones Pleurothallidinarum XXVII: Dryadella and Acronia Section: Macrophyllae-Fasciculatae: Addenda to Acianthera,
Andinia, Dracula, Desslerella, Lepanthes, and Masdevallia: New Taxa, Validation of Taxa, Errata. Monographs in Systematic Botany from the
Missouri Botanical Garden 103: 1-311
- Luer, C. A. 2006. Icones pleurothallidinarum XXVIII. A reconsideration of Masdevallia, systematics of Specklinia and vegetatively similar taxa
(Orchidaceae): miscellaneous new taxa in the pleurothallid genera. Monographs in Systematic Botany from the Missouri Botanical Garden
105: 1-274
- Luer, C. A. & A. M. Trechslin. 1983a. Thesaurus Masdevalliarum I. Verlag Helga Königer, München.
- Luer, C. A. & A. M. Trechslin. 1983b. Thesaurus Masdevalliarum II. Verlag Helga Königer, München.
- Luer, C. A. & A. M. Trechslin. 1984a. Thesaurus Masdevalliarum III. Verlag Helga Königer, München.
- Luer, C. A. & A. M. Trechslin. 1984b. Thesaurus Masdevalliarum IV. Verlag Helga Königer, München.
- Luer, C. A. & A. M. Trechslin. 1985a. Thesaurus Masdevalliarum V. Verlag Helga Königer, München.
- Luer, C. A. & A. M. Trechslin. 1985b. Thesaurus Masdevalliarum VI. Verlag Helga Königer, München.
- Luer, C. A. & A. M. Trechslin. 1986a. Thesaurus Masdevalliarum VII. Verlag Helga Königer, München.
- Luer, C. A. & A. M. Trechslin. 1986b. Thesaurus Masdevalliarum VIII. Verlag Helga Königer, München.
- Luer, C. A. & A. M. Trechslin. 1987. Thesaurus Masdevalliarum IX. Verlag Helga Königer, München.
- Luer, C. A. & A. M. Trechslin. 1988a. Thesaurus Masdevalliarum XI. Verlag Helga Königer, München.
- Luer, C. A. & A. M. Trechslin. 1988b. Thesaurus Masdevalliarum XII. Verlag Helga Königer, München.
- Luer, C. A. & A. M. Trechslin. 1989a. Thesaurus Masdevalliarum XIII. Verlag Helga Königer, München.
- Luer, C. A. & A. M. Trechslin. 1989b. Thesaurus Masdevalliarum XIV. Verlag Helga Königer, München.
- Luer, C. A. & A. M. Trechslin. 1990. Thesaurus Masdevalliarum XV. Verlag Helga Königer, München.
- Luer, C. A. & A. M. Trechslin. 1991. Thesaurus Masdevalliarum XVI. Verlag Helga Königer, München.
- Luer, C. A. & A. M. Trechslin. 1992. Thesaurus Masdevalliarum XVII. Verlag Helga Königer, München.
- Luer, C. A. & A. M. Trechslin. 1993. Thesaurus Masdevalliarum XVIII. Verlag Helga Königer, München.
Bibliografía 895
- Luer, C. A. & R. Escobar. 1988. Thesaurus Dracularum I. Missouri Botanical Garden, St. Louis.
- Luer, C. A. & R. Escobar. 1989. Thesaurus Dracularum II. Missouri Botanical Garden, St. Louis.
- Luer, C. A. & R. Escobar. 1990. Thesaurus Dracularum III. Missouri Botanical Garden, St. Louis.
- Luer, C. A. & R. Escobar. 1991. Thesaurus Dracularum IV. Missouri Botanical Garden, St. Louis.
- Luer, C. A. & R. Escobar. 1992. Thesaurus Dracularum V. Missouri Botanical Garden, St. Louis.
- Luer, C. A. & R. Escobar. 1993. Thesaurus Dracularum VI. Missouri Botanical Garden, St. Louis.
- Luer, C. A. & R. Escobar. 1994. Thesaurus Dracularum VII. Missouri Botanical Garden, St. Louis.
- Luteyn, J. L. 1996. 147. Ericaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 54: 1-404. University of Gothenburg; Riksmuseum;
Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Luteyn, J. L. 1999. Páramos: A checklist of plant diversity, geographical distribution and botanical literature. Memoirs of The New York
Botanical Garden 84. New York Botanical Garden Press, New York.
- Luteyn, J. L. 2005. Four new species of Ericaceae (Vaccinieae) from Ecuador. Sida 21(3): 1269-1282
- Luther, H. E. 1984. A final comparison of Tillandsia dyeriana with T. venusta. Journal of the Bromeliad Society 34(3): 108-110
- Luther, H. E. 1985. Guzmania fusispica; a futher examination. Journal of the Bromeliad Society 35(6): 258.
- Luther, H. E. 1985. Guzmania melinonis and G. remyi compared. Journal of the Bromeliad Society 35(2): 77–78.
- Luther, H. E. 1989. A provisional checklist of the Bromeliaceae of Ecuador. Phytologia 67: 312–330.
- Luther, H. E. 2000. Miscellaneous New Taxa of Bromeliaceae (XV). Selbyana 21(1,2): 125–131.
- Luther, H. E. 2002. A new Werauhia from southeastern Ecuador. Journal of the Bromeliad Society 52(2): 88-89.
- Luther, H. E. 2002. Two new Guzmania species hybrids from northwestern Ecuador. Journal of the Bromeliad Society 52: 54-57.
Los Angeles, CA.
- Luther, H. E. 2004. An Alphabetical List of Bromeliad Binomials. Ninth Edition. The Marie Selby Botanical Gardens, Sarasota, Florida, USA.
- Luther, H. E. & A. J. Gilmartin. 1983. Bromeliaceae of Ecuador revisited. Journal of the Bromeliad Society 33(3): 95–96.
- Luther, H. E. & E. Sieff. 1994. De Rebus Bromeliacearum—I. Selbyana 15: 9–93.
M
- MacArthur, R. & E. O. Wilson. 1967. The Theory of Island Biogeography. Princeton. Univ. Press, New Jersey.
- Macbride, J. F. 1937. Campanulaceae. Flora of Peru. Field Museum of Natural History, Botanical Series 13(6/2): 383–489.
- Madison, M. T. 1978. The species of Anthurium with palmately divided leaves. Selbyana 2 (2–3): 239–281.
- Madison, M. T. 1981. Notes on Caladium (Araceae) and its allies. Selbyana 5: 342–377.
- Madriñan, S. 2004. Rhodostemonodaphne (Lauraceae). Flora Neotropica 91: 1-102. Organization for Flora Neotropica by The New York
Botanical Garden, New York.
- Madsen, J. E. 1989. 45. Cactaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 35: 1-79. University of Gothenburg; Riksmuseum;
Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Madsen, J. E. 2002. Cactus en el sur de Ecuador. Pp. 289-303 En: Z. Aguirre M., J. E. Madsen, E. Cotton & H. Balslev (eds. ), Botánica
Austroecuatoriana - Estudios sobre los recursos vegetales en las provincias de El Oro, Loja y Zamora-Chinchipe. Ediciones Abya Yala, Quito.
- Madsen, J. E., R. Mix & H. Balslev. 1990. Plants and man on Puná Island, Ecuador. The New York Botanical Garden, New York.
- Madsen, J. E., R. Mix & H. Balslev. 2001. Flora of Puná Island: Plant Resources on a Neotropical Island. Aarhus University Press, Aarhus.
- Madsen, J. E. & Z. Aguirre M. 2004. Cactus novelties from southern Ecuador. Nordic Journal of Botany 23: 21-29.
- Magill, R. E. 1977. A reexamination of Globulinella (Musci; Pottiaceae). Bryologist 80: 76-82.
- Magnuson, V. 1979. Beautiful Ecuador: A plant collecting diary. Journal of the Bromeliad Society 29(3): 113–115, 118–122.
- Mansfeld. R. 1938. Gesneriaceae, in: Neue Arten aus Ecuador. Zusammengestellt von L. Diels Notizblatt des Botanischen Gartens und
Museums zu Berlin-Dahlem 14: 38.
- Manzanares, J. M. 1996. Lita, Ecuador. Journal of the Bromeliad Society 46(5): 195–202.
- Manzanares, J. M. 1998a. Bromelioideae of Ecuador. National Herbarium of Ecuador (QCNE), Ecuador.
- Manzanares, J. M. 1998b. Exploring for Ecuadorian bromeliads. Journal of the Bromeliad Society 48(3): 108–120.
- Manzanares, J. M. 1999. Expedición bromelias del Cóndor. Revista de las Fuerzas Armadas del Ecuador 126: 67–73.
- Manzanares, J. M. 2002. Jewels of the Jungle, Bromeliaceae of Ecuador, Part I. Bromelioideae. Quito, Ecuador. Imprenta Mariscal. 240 pp.
896
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
- Manzanares, J. M. 2002. Two new Guzmanias from the Cordillera del Condor of Ecuador. Journal of the Bromeliad Society 52(2): 63-69.
- Manzanares, J. M. 2004. Nuevas especies de Bromeliaceae del Ecuador y Perú. Vidalia 2(1): 36-45
- Manzanares, J. M. 2005. Jewels of the Jungle, Bromeliaceae of Ecuador, Part II. Pitcairnioideae. Quito, Ecuador. Imprenta Mariscal. Pp. 241-
544.
- Margules, C. & R. Pressey. 2000. Systematic conservation planning. Nature 405: 243-253.
- Mathias, M. E. & L. Constance. 1976. 145. Umbelliferae. En: G. Harling & B. Sparre (eds. ), Flora of Ecuador 5: 1-71. University of Gothenburg;
Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Mathew, B. & G. P. Lewis. 2006. m557. Eucrosia Mirabilis: Amaryllidaceae. Curtis’s Botanical Magazine 23(2): 157-162(6).
- Meerow, A. W. 1989. Systematics of the Amazon lilies, Eucharis and Caliphruria (Amaryllidaceae). Annals of the Missouri Botanical Garden
76: 136–217.
- Meerow, A. W. 1990. 202. Amaryllidaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 41: 1-53. University of Gothenburg;
Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Meerow, A. W., C. L. Guy & Q. Li. 2000. Phylogeny of the American Amaryllidaceae based on nrDNA ITS sequences. Systematic Botany 25:
708-726.
- Mitten, W. 1869. Musci austro-americani Enumeratio omnium Austro-americanorum auctori hucusque congitorum. Journal of the Linnean
Society. Botany 12: 1-659.
- Moir, M. A. 1984. Drastic treatment. Journal of the Bromeliad Society 34(4): 178–180.
- Moir, W. G. 1984. Environment, time and place (E. T. P. ). Journal of the Bromeliad Society 34(1): 15–18.
- Molau, U. 1988. Scrophulariaceae. Part I. Calciolarieae. Flora Neotropica 47: 1–326. Organization for Flora Neotropica by The New York
Botanical Garden, New York.
- Molau, U. 1990. The genus Bartsia (Scrophulariaceae-Rhinanthoideae). Opera Botanica 102: 1–99.
- Moore Jr. H. E. 1982. A new species of Wettinia (Palmae) from Ecuador. Principes 26: 42-43.
- Morales, J. F. 2005. Estudios en las Apocynaceae Neotropicales XXI: una nueva combinación y lectotipificaciones misceláneas en Mandevilla
(Apocynoideae, Mesechiteae) para Ecuador y Perú, con la clarificación de la verdadera identidad de M. riparia (Kunth) Woodson. Revista de la
Academia Colombiana de Ciencias Exactas, Fisicas y Naturales 29: 45–46.
- Moran, R. C. 1987. Monograph of the neotropical fern genus Polybotrya (Dryopteridaceae). Bulletin of the Illinois Natural History Survey
34: 1–138.
- Moran, R. C. 1995. Five new species and two new combinations of ferns (Polypodiopsida) from Ecuador. Nordic Journal of Botany 15: 53.
- Moran, R. C. 1998. New species of ferns (Polypodiopsida) from Ecuador. Nordic Journal of Botany 18: 431–439.
- Morales, J. F. 2005. Estudios en las Apocynaceae neotropicales XXI. Revista de la Academia Colombiana de Ciencias Exactas, Físicas y
Naturales 29(110): 43-47.
- Moreno, P. 2000. Campanulaceae. Pp. 155-164 En: Valencia, R., N. Pitman, S. León-Yánez & P. M. Jorgensen (eds. ). Libro rojo de las plantas
endémicas del Ecuador 2000. Publicaciones del Herbario QCA, Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Quito.
- Moreno, P. 2002. Estado de conservación de cuatro especies de Centropogon endémicas del Ecuador: una guía orientada a educar a las
comunidades rurales en la conservación de especies en peligro de extinción. Tesis de Licenciatura. Pontificia Universidad Católica del Ecuador.
Quito.
- Mori, S. A. & G. T. Prance. 1990. Lecythidaceae-Part. II. The zygomorphic-flowered New World genera (Couropita, Corythophora, Bertholletia,
Couratari, Eschweilera, & Lecythis). Flora Neotropica 21: 1-376. Organization for Flora Neotropica by The New York Botanical Garden, New
York.
- Morrone, O. & F. O. Zuloaga. 1992. Revisión de las especies sudamericanas nativas e introducidas de los géneros Brachiaria y Urochloa
(Poaceae: Panicoideae: Paniceae). Darwiniana 31: 43–109.
- Morton, C. V. 1939. Contributions from the United States National Herbarium 26: 470.
- Morton, C. V. 1945. Las especies sudamericanas del género Monopyle. Revista Universitaria. (Universidad Nacional del Cuzco) 33(87):
98–116.
- Morton, C. V. 1962. A new Polypodium from Ecuador. American Fern Journal 52(3): 110.
- Morton, C. V. 1967. The genus Grammitis in Ecuador. Contributions from the United States National Herbarium 38: 85–123.
- Morton, C. V. 1971. Supplementary notes on Grammitis in Ecuador. Phytologia 22 (2): 79.
- Muchhala, N. & T. G. Lammers. 2005. A New Species of Burmeistera (Campanulaceae: Lobelioideae) from Ecuador. Novon 15(1): 176-179
Bibliografía 897
- Munz, P. A. 1974. 141. Onagraceae. En: G. Harling & B. Sparre (eds. ), Flora of Ecuador 3: 1-46. University of Gothenburg; Riksmuseum;
Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Myers, N. 1988. Threatened biotas: “Hot spots” in tropical forests. The Environmentalist 8: 187-208.
- Myers, N. 1990. The Biodiversity challenge: Expanded hot-spots analysis. The Environmentalist 10: 243-256.
N
- Navarrete, H & B. Øllgaard. 2000. The fern genus Dennstaedtia (Dennstaedtiaceae) in Ecuador: New characters, new species and a new
combination. Nordic Journal of Botany 20(3): 319-346.
- Neill, D. 1998. Ecuadendron (Fabaceae: Caesalpinioideae: Detarieae): A new arborescent genus from western Ecuador. Novon 8: 45-49.
- Nelson, A. & J. F. Macbride. 1913. Western Plant Studies. II. Botanical Gazette 56(6): 469-479.
- Neudecker, T. & G. Gerlach. 2000. Rediscovery of the genus Dodsonia, and description of a new Stenia from Ecuador: Stenia glatzii /
Redescubrimiento del género Dodsonia y descripción de una nueva Stenia del Ecuador: Stenia glatzii. Orquideología 21(3): 256-261 / 262-
267
- Nevling Jr. L. I. 1960. A revision of the genus Daphnopsis. Annals of the Missouri Botanical Garden 46: 257–358.
- Nevling Jr. L. I. & K. Barringer 1988. A new and endangered species of Daphnopsis (Thymelaeaceae) from Ecuador. Annals of the Missouri
Botanical Garden 75: 728–729.
- Newton, A. E. 1993. Phylogenetic systematics of the tropical moss genus Pireella (Pterobryaceae: Musci). Ph. D. Dissertation, Duke University,
Durham.
- Norman, E. M. 1982. 176. Buddlejaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 16: 1-24. University of Gothenburg;
Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Nöske, N., S. R. Gradstein, H. Kürschner, G. Parolly & S. Torrachi. 2003. Cryptogams of the Reserva Biológica San Francisco (Province
Zamora-Chinchipe, South Ecuador). I. Bryophytes. Cryptog., Bryol. 24: 15-32.
O
- Oakeley, H. F. 2003. Infrageneric classification of Ida and the description of a new hybrid genus Lycida Oakeley. Orchid Digest 67(1): 11-29
- Ochoa, C. M. 1993. Karyotaxonomic studies on wild Ecuadorian tuber-bearing Solanum, sect. Petota. Phytologia 75(6): 422–431.
- Oeser, R. 1980. Some fragrant Tillandsias. Journal of the Bromeliad Society 30(1): 6–7.
- Ojeda, I., G. C. Fernández-Concha & G. A. Romero-González. 2005. New Species and Combinations in Heterotaxis Lindley (Orchidaceae:
Maxillariinae). Novon 15(4): 572–582.
- Oldfield, S., C. Lusty & A. MacKinven (eds. ). 1998. The world list of threatened trees. World Conservation Press, Cambridge.
- Oleas, N. 2000. Abundancia, distribución y estado de conservación de cuatro especies del género Phaedranassa (Amaryllidaceae)
endémicas de la Sierra ecuatoriana. Tesis de licenciatura, Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Quito.
- Oleas, N. 2004. Genetic structure of Phaedranassa tunguraguae Ravenna (Amaryllidaceae) an endangered species of Ecuador, Tesis de
Maestría, Florida International University, Miami.
- Oliva-Esteva, F. & J. Steyermark. 1987. Bromeliaceae of Venezuela. E. Armitanp, Caracas.
- Øllgaard, B. 1988. 1. Lycopodiaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 33: 1-156. University of Gothenburg; Riksmuseum;
Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Øllgaard, B. 2001. 6. Ophioglossaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 66: 1-22. University of Gothenburg; Riksmuseum;
Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Øllgaard, B. 2004. Novelties in Neotropical Lycopodiaceae. Nordic Journal of Botany 23(1): 31–47.
- Olson, D. & E. Dinerstein. 1998. The Global 2000: A Representation Approach to Conserving the Earth’s Most Biologically Valuable Ecoregions.
Conservation Biology 12(3): 502-515.
- Orozco, C. I. 1991. Contribuciones al estudio de las Brunelliaceae. IV. Dos especies del Ecuador. Caldasia 16(79): 453–458.
- Østergaard, A. & B. Øllgaard. 2001. 10. Gleicheniaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 66: 107-170. University of
Gothenburg; Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
898
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
- Ott, C. 1997. 54. Menispermaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 58: 1-76. University of Gothenburg; Riksmuseum;
Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
P
- Pauchard, A. & P. Alaback. 2004. Influence of elevation, land use, and landscape context on patterns of alien plant invasions along roadsides
in protected areas of south-central Chile. Conservation Biology 18(1):238-248.
- Pauchard, A., C. Kueffer, H. Dietz, C. C. Daehler, J. Alexander, P. J. Edwards, J. R. Arévalo, L. Cavieres, A. Guisan, S. Haider, G. Jakobs, K.
McDougall, C. I. Millar, B. J. Naylor, C. G. Parks, L. J. Rew & T. Seipel. 2009. Ain’t no mountain high enough: Plant invasions reaching high
elevations. Frontiers in Ecology and the Environment 7:479-486.
- Pacheco, L. & R. C. Moran. 1999. Monograph of the Neotropical Species of Callipteris with Anastomosing Veins (Woodsiaceae). Brittonia
51(4): 343-388.
- Pacheco, L. 2004. A new species of Diplazium (Woodsiaceae) from Ecuador. Brittonia 56(2): 121–123.
- Palacios, W. 2004. Riqueza y patrones de distribución de Meliaceae en el neotrópico, con énfasis en el noroccidente de Sudamérica. En Cerón,
C. & C. Reyes. Memorias XXVII Jornadas Ecuatorianas de Biología “Pedro Núñez Lucio”: 128-137. Quito, Ecuador.
- Palacios, W, C. Cerón, R. Valencia & R. Sierra. 1999. Las Formaciones Naturales del Oriente del Ecuador. En: R. Sierra (ed.). Propuesta
Preliminar de un Sistema de Clasificación de Vegetación para el Ecuador Continental. Ministerio del Medio Ambiente, Proyecto INEFAN/GEF-
BIRF y EcoCiencia. Quito.
- Panero, J. L. 1996. Passiflora linda, a new species from southern Ecuador. Brittonia 48: 192–194.
- Parker, III, T. A. & J. L. Carr (eds. ). 1992. Status of forest remnants in the Cordillera de la Costa and adjacent areas of southwestern Ecuador.
RAP Working Papers 2. Conservation International, Washington, D. C.
- Parolly, G., H. Kürschner, S. R. Gradstein & A. Schäfer-Verwimp. 2004. Cryptogams of the Reserva Biológica San Francisco (Province
Zamora-Chinchipe, Southern Ecuador). III. Bryophytes: Additions and new species. Cryptogamie – Bryologie 25 (3): 271-289.
- Patzelt, E. 1996. Flora del Ecuador. Banco Central del Ecuador, Quito.
- Pennington, R. T. 2003. Monograph of Andira (Leguminosae-Papilionoideae). Systematic Botany Monographs 64: 1-143
- Pennington, T. D. 1990. Sapotaceae. Flora Neotropica 52: 1–771. Organization for Flora Neotropica by The New York Botanical Garden, New
York.
- Pennington, T. D. 1997. The genus Inga: Botany. The Royal Botanic Gardens, Kew.
- Pennington, T. D. 2007. Sapotaceae, In: G. Harling & C. Persson. Flora of Ecuador No. 80, 195 pp.
- Pennington, T. D. & N. Revelo. 1997. El género Inga en el Ecuador: Morfología, distribución y usos. The Royal Botanic Gardens, Kew.
- Pérez-Arbeláez, E. 1990. Plantas útiles de Colombia. 14 ed. Editorial Victor Hugo, Medellín.
- Persson, C. 2003. Agouticarpa, a new neotropical genus of Tribe Gardenieae (Rubiaceae). Brittonia 55(2): 176–201.
- Pierik, R. M. & P. A. Sprenkels. 1991. Micropropagation of Tillandsia cyanea. Journal of the Bromeliad Society 41(1): 9–12.
- Pirani, J. R. 1988. Uma nova espécie de Picramnia e notas sobre Picramnia campestris Rizz. & Occh. (Simaroubaceae). Boletim de Botânica
da Universidade de São Paulo 10: 7-13.
- Pirani, J. R. 1989. Revisão Taxonômica de Picramnia (Simaroubaceae) no Brasil. Tese de Doutorado. Instituto de Biociências, Universidade de
São Paulo, Brasil.
- Pirani, J. R. 2000. Picramniaceae. Páginas 10-22. En: J. A. Rizzo (ed. ): Flora dos Estados de Goiás e Tocantins, vol. 26, Goiânia.
- Pirani, J. R. & W. W. Thomas. 1988. Duas novas espécies de Picramnia (Simaroubaceae) para a flora do norte do Brasil. Boletim do Museu
Paranaense Emilio Goeldi, Ser. Bot. 4: 271-280.
- Pitman, N. C. A., J. Terborgh, M. R. Silman & P. Núñez V. 1999. Tree species distributions in an upper Amazonian forest. Ecology 80(8):
2651–2661.
- Plowman, T. 1989. 93. Erythroxylaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 36: 1-32. University of Gothenburg;
Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Pócs, T. 1984. Present knowledge on Aphanolejeunea Evans. Journal of the Hattori Botanical Laboratory 55: 307-313.
- Porter, D. M. 1983. Vascular plants of the Galapagos: origin and dispersal. Páginas 33-96. En: R. I. Bowman, M. Berson & A. E. Leviton (eds. ),
Patterns of evolution in Galapagos organisms. American Association for the Advancement of Science, San Francisco.
Bibliografía 899
- Porter, D. M. 1984. Endemism and evolution in terrestrial plants. Páginas 85-99. En: R. Perry (ed. ), Key environments: Galápagos. Pergamon,
Oxford.
- Prance, G. T. 1979. 80. Chrysobalanaceae. En: G. Harling & B. Sparre (eds. ), Flora of Ecuador 10: 1-24. University of Gothenburg; Riksmuseum;
Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Prance, G. T. 1989. Chrysobalanaceae (Supplement). Flora Neotropica 9S: 1–267. Organization for Flora Neotropica by The New York Botanical
Garden, New York.
- Prance, G. T. 1995. A synopsis of Stephanopodium (Dichapetalaceae). Kew Bulletin 50(2): 295–305.
- Prance, G. T. 1999 [2000]. A new species of Hirtella L. (Chrysobalanaceae) from Ecuador. Kew Bulletin 54(4): 995-997.
- Prance, G. T. 1999. New species and notes on neotropical Chrysobalanaceae. Kew Bulletin 54 (1): 103-115
- Prance, G. T. & S. A. Mori. 1978. Observations on the Fruits and Seeds of Neotropical, Lecythidaceae. Brittonia 30: 21-33.
- Prather, L. A. 1999. Systematics of Cobaea (Polemoniaceae). Systematic Botany Monographs 57: 1–81.
- Pringle, J. S. 1995. 159A. Gentianaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 53: 3-131. University of Gothenburg;
Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Pupulin, F. 1998. New Species of Trichocentrum (Orchidaceae) from the Andes with a Realignment of the Trichocentrum pulchrum Group.
Novon 8(3): 283-287
R
- Raack, J. 1998. In search of Tillandsia raackii (Again), Journal of the Bromeliad Society 48(3): 121–124, 129.
- Rainer, H. 2001. Nomenclatural and taxonomic notes on Annona (Annonaceae). Annalen des Naturhistorischen Museums in Wien. Serie B,
Botanik und Zoologie 103B: 513–524.
- Rauh, W. 1974. Bromelienstudien. Neue und wenig bekannte Arten aus Peru und anderen Ländern. Tropische und Subtropische Pflanzenwelt
12: 19–26.
- Rauh, W. 1975a. The genus Mezobromelia. Journal of the Bromeliad Society 25(4): 123–132.
- Rauh, W. 1975b. Tillandsia seemannii (Baker) Mez. Journal of the Bromeliad Society 25(1): 25–28.
- Rauh, W. 1976a. Die Gattung Mezobromelia L. B. Smith. Tropische und Subtropische Pflanzenwelt 16: 207–221.
- Rauh, W. 1976b. Tillandsia cucullata L. B. Smith. Journal of the Bromeliad Society 26(6): 253–255.
- Rauh, W. 1977a. Mezobromelia L. B. Smith. Tropische und Subtropische Pflanzenwelt 21: 5–10.
- Rauh, W. 1977b. Tillandsia x complachroma Rauh. Journal of the Bromeliad Society 27(1): 15–22.
- Rauh, W. 1979. Bromeliads, for home, gardem and greenhouse. Blandford Press, England.
- Rauh, W. 1980a. Guzmania garciaensis Rauh, a new species from northern Perú. Journal of the Bromeliad Society 30(4): 152–153.
- Rauh, W. 1980b. Guzmania puyoensis Rauh, a new dwarf Guzmania from Ecuador. Journal of the Bromeliad Society 30(5): 215–216.
- Rauh, W. 1980c. Tillandsia rubro-violacea Rauh, a new species from southern Ecuador. Journal of the Bromeliad Society 30(3): 112–113.
- Rauh, W. 1981a. A new species from central-eastern Ecuador. Journal of the Bromeliad Society 31(1): 25–26.
- Rauh, W. 1981b. Tillandsia umbellata André. Journal of the Bromeliad Society 31(5): 200–202.
- Rauh, W. 1981c. Vriesea patzeltii Rauh, an interesting new species from Ecuador. Journal of the Bromeliad Society 31(3): 101–103.
- Rauh, W. 1982. Vriesea andreettae, a new species from southern Ecuador. Journal of the Bromeliad Society 32(6): 266–267.
- Rauh, W. 1984a. Book review. Journal of the Bromeliad Society 34(2): 68–69.
- Rauh, W. 1984b. Tillandsia pretiosa, from Ecuador. Journal of the Bromeliad Society 34(6): 266–267.
- Rauh, W. 1985. Streptocalyx biflorus. Journal of the Bromeliad Society 35(2): 70–71, 49(c), 96(c).
- Rauh, W. 1987. Tillandsia demissa. Journal of the Bromeliad Society 37(4): 168–169.
- Rauh, W. 1992a. Genus Mezobromelia. Journal of the Bromeliad Society 42(1): 21–26.
- Rauh, W. 1992b. Vriesea koideae, a new species from Perú. Journal of the Bromeliad Society 42(4): 148–150.
- Reichenbach, H. G. 1886. Orchideae describuntur. Flora 69(35): 552.
- Renner, S. S. & G. Hausner. 1997. 49A. Siparunaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 59: 1-98. University of
Gothenburg; Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Renner, S. S., H. Balslev & L. B. Holm-Nielsen. 1990. Flowering plants of Amazonian Ecuador -- a checklist. AAU Reports 24.
900
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
- Ricketson, J. M. & J. J. Pipoly III . 2003. Revision of Ardisia Subgenus Auriculardisia (Myrsinaceae). Annals of the Missouri Botanical Garden
90: 179-317
- Ridgely, R. & P. Greenfield. 2001. The Birds of Ecuador. Status, Distribution and Taxonomy. Cornell University Press, Ithaca, NY.
- Robinson, B. L. 1918. Diagnoses and notes relating to tropical American Eupatorieae. Proceedings of the American Academy of Arts and
Sciences 54: 235–263.
- Robinson, H. 1978. 190(2). Compositae-Liabeae. En: G. Harling & B. Sparre (eds. ), Flora of Ecuador 8: 1-63. University of Gothenburg;
Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Robinson, H. 1998. A new species of Wedelia from Ecuador (Heliantheae: Asteraceae). Phytologia 84(5): 345-346.
- Robinson, H. 1998. New species and new combinations of Neotropical Eupatorieae (Asteraceae). Phytologia 84(5): 347-353.
- Robinson, H. & J. Cuatrecasas. 1984. Observations of the genus Gynoxys in Ecuador (Senecioneae: Asteraceae). Phytologia 56(5): 368-375.
- Robinson, H. & J. Panero. 2000. Five new species of Verbesina from the northerm Andes (Heliantheae: Asteraceae). Rhodora 102(910):
129–141.
- Robinson, H. & W. C. Holmes. 2002. New species of Mikania from Ecuador (Eupatorieae: Asteraceae)
- Rogers, S. E. 1984. Micropropagation of Tillandsia dyeriana. Journal of the Bromeliad Society 34(3): 111–112.
- Rogers, Z. S. 2002. A New Species of Weinmannia (Cunoniaceae: Cunonieae) from Southern Ecuador. Novon 12(2): 249-252.
- Rogers, Z. S. 2002. Two new species of Weinmannia (Cunoniaceae: Cunonieae) from southertn Ecuador. Sida 20(1): 179-187.
- Roguenant, A. 2001. Les Tillandsia et les Racinaea. Paris, France. Belin. 816 pp.
- Rohrbach, P. 1873. Beiträge zur Systematik der Caryophyllinen. Linnaea 37: 183-312.
- Rohwer, J. G. 1993. Lauraceae: Nectandra. Flora Neotropica 60: 1–332. Organization for Flora Neotropica by The New York Botanical Garden,
New York.
- Romero-Saltos H., R. Valencia & M. J. Macía. 2001. Patrones de diversidad, distribución y rareza de plantas leñosas en el Parque Nacio-
nal Yasuní y la Reserva Étnica Huaorani, Amazonía ecuatoriana. Páginas 131 162. En: J. F. Duivenvoorden, H. Balslev, J. Cavelier, C. Grán-
dez, H. Tuomisto & R. Valencia (eds. ) Evaluación de recursos vegetales no maderables en la Amazonía noroccidental, IBED, Universiteit van
Amsterdam, Amsterdam.
- Rossbach, R. P. 1940. Spergularia in North and South America. Rhodora 42: 1–113.
- Rúgolo de Agrasar, Z. & A. M. Molina. 2002. El género Lachnagrostis (Gramineae: Agrostideae) en América del Sur. La Botánica en el Nuevo
Milenio: Memorias del Tercer Congreso Ecuatoriano de Botánica 20-32.
- Rull, V. 2008. Speciation timing and neotropical biodiversity: the Tertiary-Quarternary debate in the light of molecular phylogenetic
evidence. Molecular Ecology 17(11): 2722-2729.
S
- Sandwith, N. Y. 1949. A New Casearia from Ecuador. Kew Bulletin 1949: 494.
- Schatz, G. E. 2009. Plants on the IUCN Red List: setting priorities to inform conservation. Trends in Plant Science 14 (11): 638-642.
- Schäffer-Verwimp, A. 2004. The genus Diplasiolejeunea (Lejeuneaceae, Marchantiopsida) in the tropical Andes, with description of two new
species. Cryptogamie – Bryologie 25: 3-17.
- Schäfer-Verwimp, A., R. Wilson, S. Yandún, K. Feldberg, M. Burghardt, J. Váña & J. Heinrichs. 2006. Additions to the bryophyte Flora of
Ecuador. Cryptogamie – Bryologie 27 (3): 313–332.
- Scherson, R. A., R. Vidal & M. Sanderson. 2008. Phylogeny, biogeography, and rates of diversification of New World Astragalus (Leguminosae)
with an emphasis of South American radiations. American Journal of Botany 95(8): 1030-1039.
- Schulenberg, T. S. & K. Awbrey (editors). 1997. The Cordillera del Cóndor region of Ecuador and Peru: A biological assessment. Conservation
International. RAP Working Papers 7: 1-231.
- Schulenberg, T. S. & K. Awbrey (eds. ). 1997. The cordillera del Cóndor region of Ecuador and Perú: A biological assessment. RAP Working
Papers 7. Conservation International, Washington, D. C.
- Schultes, R. E. & B. Holmstedt. 1971. De plantis toxicariis e mondo novi tropicale commentations. VIII. Miscellaneous Notes on Mirysticaceous
Plants of South America. Lloydia 34(1): 61-78.
- Sebastian, P. M., H. Schaefer & S. S. Renner. 2009. The origin of the Galapagos endemics Sicyos (Sicyocaulis) pentagonus and Sicyos villosus
(Cucurbitaceae), the latter only collected by Darwin. Abstract presented at 7th Biennial Conference of the Systematics Association, 10-14 Aug.
2009, Leiden (and on line).
Bibliografía 901
- Seberg, O. 1984. Taxonomy and phylogeny of the genus Acalypha (Euphorbiaceae) in the Galápagos archipelago. Nordic Journal of Botany
4: 159–190.
- Secco, R. S. 2004. Alchorneae (Euphorbiaceae: Alchornea, Aparisthmium and Conceveiba) Flora Neotropica 93: 1–194. Organization for Flora
Neotropica by The New York Botanical Garden, New York.
- Serrano-Montesinos, F. 1996. Arboles y arbustos del bosque de Mazán. ETAPA, Cuenca.
- Shimizu, H. & H. Takizawa. 1998. New Tillandsia handbook. Japan Cactus Planning Co. Press, Japan.
- Sierra, R. 1999. Vegetación Remanente del Ecuador Continental. Mapa Escala 1: 1’000.000. Proyecto INEFAN/GEF-BIRF, Wildlife Conservation
Society y EcoCiencia. Quito.
- Sierra, R. 2000. Dynamics and Patterns of Deforestation in the Western Amazon: The Napo Deforestation Front, 1986-1996. Applied
Geography 20(1): 1-16.
- Sierra, R. & J. Stallings. 1998. The dynamics and human organization of tropical deforestation in Northwest Ecuador, 1983-1995. Human
Ecology 26(1): 135-161.
- Sierra, R., F. Campos & J. Chamberlin. 1999a. Áreas Prioritarias para la Conservación de la Biodiversidad en el Ecuador Continental. Ministerio
del Ambiente, Proyecto INEFAN/ GEF-BIRF, EcoCiencia y Wildlife Conservation Society. Quito.
- Sierra, R., C. Cerón, W. Palacios & R. Valencia. 1999b. Mapa de Vegetación del Ecuador Continental. Escala 1: 1’000.000. Proyecto INEFAN
GEF-BIRF, Wildlife Conservation Society y EcoCiencia. Quito.
- Sierra, R., C. Cerón, W. Palacios & R. Valencia. 1999c. Propuesta Preliminar para la Clasificación de la Vegetación del Ecuador. En: R. Sierra
(ed.). Propuesta Preliminar de un Sistema de Clasificación de Vegetación para el Ecuador Continental. Ministerio del Medio Ambiente, Proyecto
INEFAN/GEF-BIRF y EcoCiencia. Quito.
- Sierra, R., S. Flores & G. Zamora. 2009. Adaptation to Climate Change in Ecuador and the City of Esmeraldas: An Assessment of Challenges
and Opportunities. Preparado para ONU-HABITAT. Kenya: Nairobi: United Nations.
- Simberloff, D. S. 1986. Are we on the verge of a mass extinction in tropical rain forests? Páginas 165-180. En: D. K. Elliott (ed. ), Dynamics of
Extinction. Wiley & sons, New York.
- Simberloff, D. S. & L. G. Able. 1976. Island Biology theory and conservation practice. Science 191: 285-286.
- Sklenár, P. 2001. Notes on taxonomy, distribution and ecology of Ecuadorian high páramo Asteraceae, tribe Senecioneae. Compositae
Newsletter 36: 1-8.
- Skog, L. E. & L. P. Kvist. 1997. Novae Gesneriaceae Neotropicarum—VII. New combinations. Novon 7: 413–416.
- Skog, L. E. & L. P. Kvist. 2000. Revision of Gasteranthus (Gesneriaceae). Systematic Botany Monographs 59: 1–118.
- Sleumer, H. 1938. Vermischte Diagnosen–VI. Repertorium Specierum Novarum Regni Vegetabilis 45: 9–20.
- Sleumer, H. 1980. Flacourtiaceae. Flora Neotropica 22: 1–499. Organization for Flora Neotropica by The New York Botanical Garden, New
York.
- Sleumer, H. 1984. Olacaceae. Flora Neotropica 38: 1–159. Organization for Flora Neotropica by The New York Botanical Garden, New York.
- Smith, A. C. 1937. The American Species of Myristicaceae. Brittonia 2: 393: 527.
- Smith, A. R. 1983. 14(4). Polypodiaceae–Thelypteridoideae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 18: 1-152. University of
Gothenburg; Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Smith, A. R. & J. Prado. 2004. New species in Adiantum and Pteris (Pteridaceae) from the Andes. Brittonia 56(1): 82–88.
- Smith, B. A. 2006. A New Species of Croton (Euphorbiaceae) from Ecuador. Novon 16(2): 272–275.
- Smith, C. P. 1944. The genus Lupinus in Ecuador. 23–25: 364–390. En: C. P. Smith (ed. ), Species Lupinorum. C. P. Smith, Saratoga.
- Smith, H. L. 1961. Notes on Bromeliaceae XVI. Phytologia 7(8): 417-428.
- Smith, J. F. 1994. Systematics of Columnea section Pentadenia and section Stygnanthe (Gesneriaceae). Systematic Botany Monographs 44:
1–89.
- Smith, J. F. & L. E. Skog. 1993. Novae Gesneriaceae Neotropicarum—V. Four new species and two new combinations in Columnea from South
America. Novon 3: 186–197.
- Smith, L. B. 1948. Notes on Ecuadorian Bromeliaceae. Lloydia 11(4): 303–308.
- Smith, L. B. 1954. Studies in Bromeliaceae XVII. Contributions from the United States National Herbarium 29(11): 521–542.
-Smith, L. B. 1959. Notes on Bromeliaceae XI. Phytologia 6(8): 433-443
- Smith, L. B. 1961. Notes on Bromeliaceae XVII. Phytologia 8(1): 1–13.
- Smith, L. B. 1964. Notes on Bromeliaceae XXII. Phytologia 10(6): 454–488.
- Smith, L. B. 1974. Notes on Bromeliaceae XXXV. Phytologia 28(1): 24–42.
902
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
- Smith, L. B. 1983. André’s Bromeliad collecting in Colombia and Ecuador. Journal of the Bromeliad Society 33(2): 56–65.
- Smith, L. B. & R. J. Downs. 1974. Pitcairnioideae (Bromeliaceae) Flora Neotropica 14(1): 1–660. Organization for Flora Neotropica by The New
York Botanical Garden, New York.
- Smith, L. B. & R. J. Downs. 1977. Tillandsioideae (Bromeliaceae) Flora Neotropica 14(2): 663–1492. Organization for Flora Neotropica, New
York.
- Smith, L. B. & R. J. Downs. 1979. Bromelioideae (Bromeliaceae). Flora Neotropica 14(3): 1493–2142. Organization for Flora Neotropica by The
New York Botanical Garden, New York.
- Smith, L. B. & D. C. Wasshausen. 1986. 133. Begoniaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 25: 1-66. University of
Gothenburg; Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Smith, L. B. & M. A. Spencer. 1992. Reduction of Streptocalyx (Bromeliaceae: Bromelioideae). Phytologia 72: 96–98.
- Smith, L. B. & M. A. Spencer. 1993. Reduction of Streptocalyx (Bromeliaceae: Bromelioideae). Journal of the Bromeliad Society 43(4): 157-
159.
- Snell, H. L., A. Tye, C. E. Causton & R. Bensted-Smith. 2002. The status of and threats to terrestrial biodiversity. Chapter 5. En: A Biodiversity
Vision for the Galapagos Islands. Charles Darwin Foundation and WWF, Puerto Ayora.
- Sodiro, L. 1883. Recensio cryptogamarum vascularium provinciae Quitensis. Typis Universitatis, Quito.
- Sodiro, L. 1890. Anales de la Universidad Central del Ecuador Ser. 4 No. 29: 174.
- Sodiro, L. 1893. Cryptogamae vasculares Quitenses. Typis Universitatis, Quito.
- Sodiro, L. 1894. Anales de la Universidad Central del Ecuador 11: 335.
- Sodiro, L. 1901. Anturios ecuatorianos: Diagnoses previas. Anales de la Universidad Central del Ecuador 15: 1–18.
- Sodiro, L. 1905. Anales de la Universidad Central del Ecuador 19(135): 192.
- Sodiro, L. 1908. Anales de la Universidad Central del Ecuador 22 (161): 172.
- Sodiro, L. 1908. Sertula Florae Ecuadorensis, Ser 2. Typis Universitatis, Quito.
- Soejarto, D. D. 1980. Revision of South American Saurauia (Actinidiaceae). Fieldiana. Botany, New Series 2: 1–141.
- Soejarto, D. D. 1982. 60. Actinidiaceae. En: G. Harling & B. Sparre (eds. ), Flora of Ecuador 17: 1-48. University of Gothenburg; Riksmuseum;
Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Sparre, B. 1973. 89. Tropaeolaceae. En: G. Harling & B. Sparre (eds. ), Flora of Ecuador 2: 1–31. University of Gothenburg; Riksmuseum,
Goteborg; Stockholm.
- Sparre, B. & L. Andersson. 1991. A taxonomic revision of the Tropaeolaceae. Opera Botanica 108: 1–140.
- Spencer, M. A. & L. B. Smith. 1993. Racinaea, A new genus of Bromeliaceae (Tillandsioideae). Phytologia 74: 151–160.
- Spooner, D. M., R. Castillo & L. E. López J. 1992. Ecuador, 1991 potato germplasm collection expedition: Taxonomy and new germplasm
resources. Euphytica 60: 159–169.
- Spruce, R. 1861. Mosses of the Amazon and Andes. Journal of the Proceedings of the Linnean Society. Botany 5: 48.
- Standley, P. C. 1937. Notes upon woody Plants of Tropical America, with Descriptions of Two New Species. Tropical Woods 52: 26-29.
- Ståhl, B. 1990. 149. Theophrastaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 39: 1-21. University of Gothenburg; Riksmuseum;
Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Ståhl, B. 1991. A revision of Clavija (Theophrastaceae). Opera Botanica 107: 1–78.
- Ståhl, B. 1991. 155 & 156. Symplocaceae & Oleaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 43: 1-57. University of
Gothenburg; Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Ståhl, B. 1995. Diversity and Distribution of Andean Symplocaceae. 397-405. En: S. P. Churchill, H. Balslev, E. Forero & J. L. Luteyn (eds. ),
Biodiversity and Conservation of Neotropical Montane Forests: The New York Botanical Garden, New York.
- Ståhl, B. 1995. Three new species of Clavija (Theophrastaceae). Novon 5: 370–374.
- Ståhl, B. & A. A. Anderberg. 2004. Myrsinaceae. En: Kubitzki, K. (ed. ) The Families and genera of flowering plants 6, 266-281.
- Ståhl, B. & M. Källersjö. 2004. Reinstatement of Bonellia (Theophrastaceae). Novon 14: 115–118.
- Stancík, D. 2004. New Taxa of Festuca (Poaceae) from Ecuador. Folia Geobotanica 39: 97–110.
- Stadler J., A. Trefflich, S. Klotz & R. Brandl. 2000. Exotic plant species invade diversity hot spots: the alien flora of north-western Kenya.
Ecography 23: 169-176.
- Standley, P. C. 1931. The Rubiaceae of Ecuador. Publications of the Field Columbian Museum. Botanical series 7: 179–251.
- Stearn, W. T. 1971. A survey of the tropical genera Oplonia and Psilanthele (Acanthaceae). Bulletin of the British Museum (Natural History).
Botany 4(7): 296–297.
Bibliografía 903
- Steckler, V. 1990. The best of the best. Journal of the Bromeliad Society 40(4): 169-173.
- Steere, W. C. 1945. A report of some recent collections of Rubiaceae from Ecuador. Bulletin of the Torrey Botanical Club 72(3): 306.
- Stein, B. A. 1987. Systematics and evolution of Centropogon subgenus Centropogon (Campanulaceae: Lobelioideae). Tesis de Ph. D.,
Washington University, St. Louis.
- Steyermark, J. A. & B. Maguire. 1967. The Botany of the Guayana Highland, Part VII. Memoirs of The New York Botanical Garden 17(1):
1-464
- Stolze, R. G. 1986. 14(6). Polypodiaceae-Aspleniodeae. En: G. Harling & B. Sparre (eds. ), Flora of Ecuador 23: 1-83. University of Gothenburg;
Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Stolze, R. G. 1987. The identity of Hymenophyllum cristaum. American Fern Journal 77 (4): 137–140.
- Stolze, R. G., L. Pacheco & B. Øllgaard. 1994. 14(5B). Polypodiaceae: Dryopteridoideae-Physematieae. En: G. Harling & L. Andersson (eds.),
Flora of Ecuador 49: 1-108. University of Gothenburg; Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm;
Quito.
- Struwe, L., S. Haag, E. Heiberg & J. R. Grant. 2009. Andean speciation and vicariance in Neotropical Macrocarpea (Gentianaceae-Helieae).
Annals of the Missouri Botanical Garden 96: 450-469.
- Suárez, S. & G. Galeano. 1996. Las Marantáceas de la región de Araracuara. Estudios en la Amazonía Colombiana 10: 50.
- Sutton, D. A. 1988. A revision of the Tribe Antirrhineae. The Natural History Museum; Oxford University Press, London; New York.
- Svenson, H. K. 1935. Plants of the Astor Expedition, (Galapagos and Cocos Islands). American Journal of Botany 22(2): 253.
T
- Tafalla, J. 1989. Flora Huayaquilensis. Tomo I. Instituto Nacional para la Conservación de la Naturaleza y Real Jardín Botánico, Madrid.
- Taylor, C. M. 2001. Overview of the Neotropical Genus Notopleura (Rubiaceae: Psychotrieae), with the Description of Some New Species.
Annals of the Missouri Botanical Garden 88(3): 488-515.
- Taylor, C. M. 2003. Rubiacearum Americanarum Magna Hama Pars XIV. New Species of Malanea (Guettardeae) from Western South America.
Novon 13(2): 223-227.
- Taylor, C. M. 2003. Rubiacearum Americanarum Magna Hama Pars XV. New species and two new combinations in Notopleura (Psychotrieae)
from Central and South America. Novon 13(2): 228-260
- Taylor, C. M. 2006. Rubiacearum Americanarum Magna Hama Pars XVIII: New Species of Psychotria Subg. Psychotria from Central America
and Western South America. Novon 16(1): 142–154.
- Taylor, C. M. & J. L. Clark. 2001. Rubiacearum Americanarum Magna Hama V. Amphidasya in Mesoamerica and Western South America.
Novon 11(4): 489-497.
- Taylor, D. C. & H. Rob. 1999. A rejection of Pepinia (Bromeliaceae: Pitcairnioideae) and taxonomic revisions. Harvard Papers in Botany 4(1):
203-217.
- Thériot, I. 1936. Mousses de l’Equateur. Revue Bryologique et Lichenologique 9: 5-36.
- Thomas, W. W. 1988. A conspectus of Mexican and Central American Picramnia (Simaroubaceae). Brittonia 40(1): 89-105.
- Thomas, W. W. 1990. A new species of Picramnia (Simaroubaceae) from Amazonian Peru. Britttonia 42(3): 171-174.
- Thomas, W. W. 1997. A new species of Picramnia (Picramniaceae) from the Atlantic coastal forest of southern Bahia, Brazil. Brittonia 49(3):
380-383.
- Tirira, D. (ed.). 2001. Libro Rojo de los Mamíferos del Ecuador. SIMBIOE/EcoCiencia/ Ministerio del Ambiente/UICN. Serie Libros Rojos del
Ecuador, Tomo 1. Publicación Especial sobre los Mamíferos del Ecuador 4. Quito.
- Todzia, C. A. 1988. Chloranthaceae: Hedyosmum. Flora Neotropica 48: 1–139. Organization for Flora Neotropica by The New York Botanical
Garden, New York.
- Todzia, C. A. 1990. 47. Chloranthaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 40: 1-32. University of Gothenburg;
Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Trelease, W. & T. G. Yuncker. 1950. The Piperaceae of northern South America. 1–2: 1–838. University of Illinois Press, Urbana.
- Tryon, R. M. 1986. 12A–13. Dicksoniaceae-Cyatheaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 27: 1-59. University of
Gothenburg; Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Tryon, R. M. & R. G. Stolze. 1991. Pteridophyta of Perú, Part IV. 17. Dryopteridaceae. Fieldiana. Botany, New Series 27: 1–176.
904
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
- Tryon, R. M. & A. F. Tryon. 1982. Ferns and allied plants, with special reference to Tropical America. Springer-Verlag, New York. 857 pp.
- Tuomisto, H. & R. C. Moran. 2001. 7. Marattiaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 66: 21-68. University of Gothenburg;
Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Tye, A. 1999. Revision of the threat status of the endemic flora of Galapagos: a preliminary analysis. Galapagos Report 3: 56-63. WWF -
Fundación Natura, Quito.
- Tye, A. 2000. Revision of the threat status of the endemic flora of Galapagos: progress report. Galapagos Report 4. WWF - Fundación Natura,
Quito.
- Tye, A. 2002. Revisión del estado de amenaza de la flora endémica de Galápagos. Informe Galápagos 2001-2002: 116-122. WWF - Fundación
Natura, Quito.
- Tye, A. 2006. Can we infer island introduction and naturalization rates from inventory data? Evidence from introduced plants in Galapagos.
Biological Invasions 8: 201–215.
- Tye, A. 2008. La flora endémica de Galápagos: aumentan las especies amenazadas. Informe Galápagos 2006-2007: 101-107, 158. Charles
Darwin Foundation, Puerto Ayora.
- Tye, A. en prensa. Cambios desde 2002 en el estado de amenaza de la flora endémica de Galápagos. Informe Galápagos 2006.
- Tye, A. en prensa. The Galapagos endemic Darwiniothamnus alternifolius (Asteraceae, Astereae) transferred to Erigeron. Novon.
- Tye, A. & Francisco-Ortega, J. en prensa. Origins and evolution of Galapagos endemic vascular plants. En Island Plants (D. Bramwell, ed. ).
U
- Ulloa Ulloa, C. & D. A. Neill. 2005. Cinco años de adiciones a la flora del Ecuador: 1999-2004. UTPL, Missouri Botanical Garden, Funbotanica.
Editorial Universidad Técnica Particula de Loja, Loja. 75 Pp.
- Ulloa U., C. & D. A. Neill. 2006. Phainantha Shuariorum (Melastomataceae), una Especie Nueva de la Cordillera del Cóndor, Ecuador, Disyunta
de un Género Guayanés. Novon 16(2): 281–285.
- Ulloa U., C. & P. M. Jørgensen. 1993. Arboles y arbustos de los Andes del Ecuador. AAU Reports 30.
- Ulloa U., C. & P. M. Jørgensen. 2002. 30B. Olacaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 69: 61-104. University of
Gothenburg; Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Ulloa U., C., P. M. Jørgensen & M. O. Dillon . 2002. Arnaldoa argentea (Barnadesioideae: Asteraceae), a New Species and a New Generic Record
for Ecuador. Novon 12(3): 415-419.
- Urban, I. 1883. Turneraceae. En: C. F. P. von Martius (ed. ). Flora Brasiliensis 13(3B): 85–170. F. Fleischer, Munchen & Leipzig.
- Urtubey, E. 1999. Revisión del género Barnadesia (Asteraceae: Barnadesioideae, Barnadesieae). Annals of the Missouri Botanical Garden 86:
57–117.
V
- Valencia, R. & P. M. Jørgensen. 1992. Composition and structure of a humid montane forest on the Pasochoa volcano, Ecuador. Nordic
Journal of Botany 12(2): 239–247.
- Valencia, R., L. Endara, N. Oleas, R. Montúfar, P. Moreno & H. Navarrete. 1998. Estado de conservación de plantas raras que crecen en parques
nacionales y zonas de influencia. Informe no publicado. Herbario QCA, Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Quito.
- Valencia, R., C. Cerón, W. Palacios & R. Sierra. 1999. Las Formaciones Naturales de la Sierra del Ecuador. En: R. Sierra (ed.). Propuesta prelimi-
nar de un Sistema de Clasificación de Vegetación para el Ecuador Continental. Ministerio del Medio Ambiente, Proyecto INEFAN/GEF-BIRF y
EcoCiencia. Quito.
- Valencia, R., N. Pitman, S. León-Yánez & P. M. Jørgensen (eds. ). 2000. Libro rojo de las plantas endémicas del Ecuador 2000. Publicaciones del
Herbario QCA. Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Quito.
- Valverde, F. M. 1991. Estado actual de la vegetación natural de la cordillera de Chongón-Colonche. Universidad de Guayaquil, Guayaquil.
- Varadarajan, G. S. 1988. Genus Puya Molina (Pitcairnioideae): Relocation of several rare species and some preliminary remarks on geographic
distributions and species divergence. Journal of the Bromeliad Society 38(6): 243–264.
Bibliografía 905
- Vásquez, R. 1997. Flórula de las reservas biológicas de Iquitos, Perú. Monographs in Systematic Botany from the Missouri Botanical Garden
63. Missouri Botanical Garden, St. Louis.
- Von Hagen, K. B. & J. W. Kaderheit. 2003. The diversification of Halenia (Gentianaceae): Ecological opportunity versus key innovation.
Evolution 57 (11): 2507-2518
W
- Wallander, E. & V. A. Albert. 2000. Phylogeny and classification of Oleaceae based on RPS 16 and TRN L-F sequence data. American Journal
of Botany 87(12): 1827-1841.
- Wallnöfer, B. 2004. A revision of Lissocarpa Benth. (Ebenaceae subfam. Lissocarpoideae (Gilg in Engler) B. Walln. ). Annalen des
Naturhistorischen Museums in Wien. Serie B, Botanik und Zoologie 105: 515-564. Viena.
- Walter, K. S. & H. J. Gillett (eds. ). 1998. 1997 IUCN red list of threatened plants. Compiled by the World Conservation Monitoring Centre.
IUCN - The World Conservation Union, Gland and Cambridge.
- Weber, W. A. 1966. Lichenology and bryology in the Galapagos islands with check lists of the lichens and bryophytes thus far reported. En:
R. I. Bowman (ed. ). The Galapagos: 190-200. Univ. Of California.
- Webster, G. L. & M. R. Rhode. 1993. Checklist of the vascular plants of Maquipucuna. J. M. Tucker Herbarium, University of California Davis.
Diagnostico socioambiental de la Cuenca Alta del Rio Guayllabamba y Reserva Maquipucuna.
- Weddell, H. A. 1864. Plantes inédites des Andes. Annales des Sciences Naturelles; Botanique, Ser. 5, 1: 283–296.
- Weigend, M. 2000. Loasaceae. En: G. Harling & L. Andersson (eds. ), Flora of Ecuador 64. University of Gothenburg; Riksmuseum; Pontificia
Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
- Weigend, M. & M. Binder. 2001. Three New Species of Ribes L. (Grossulariaceae) from Central and South America. Systematic Botany 26(4):
727-732.
- Werff, H. van der. 1991. New Species of Lauraceae from Ecuador and Peru. Annals of the Missouri Botanical Garden 78: 409-423.
- Werff, H. van der. 1993. A revision of the genus Pleurothyrium (Lauraceae). Annals of the Missouri Botanical Garden 80(1): 39–118.
- Werff, H. van der . 2003. New Taxa of Lauraceae from South America. Novon 13(3): 337-357.
- Westra, L. Y. Th. 1995. Studies in Annonaceae—XXIV. A taxonomic revision of Raimondia Safford. Botanische Jahrbücher für Systematik,
Pflanzengeschichte und Pflanzengeographie 117: 273–297.
- Wheeler, G. A. & P. Goetghebeur. 1997. Uncinia (Cyperaceae) of Ecuador. Aliso 15(1): 7–25.
- Whitaker, M. & J. Alzamora. 1990. Production Agriculture: Nature and Characteristics. En: M. Whitaker & D. Colyer (eds.). Agriculture and
Economic Survival: The Role of Agriculture in Ecuador’s Development. Westview Press. Boulder.
- Whitten, W. M., N. Williams, R. Dressler, G. Gerlach & F. Pupulin. 2005. Generic relationships of Zygopetalinae (Orchidaceae: Cymbideae):
Combined molecular evidence. Lankesteriana 5(2): 87-107.
- Wiehler, H. 1973. One hundred transfers from Alloplectus and Columnea (Gesneriaceae). Phytologia 27(5): 309–329.
- Wiehler, H. 1975. Three new species of Trichantha from Ecuador and Peru (Gesneriaceae). Selbyana 1: 36–43.
- Wiehler, H. 1978. Parakohleria, a new South American genus in the Gesneriaceae. Selbyana 5: 4–10.
- Wiehler, H. 1984. Miscellaneous new species in the Gesneriaceae. Selbyana 7: 328–347.
- Wiehler, H. 1992. New species of Gesneriaceae from the Neotropics. Phytologia 73: 220–241.
- Wiehler, H. 1995. New species of Gesneriaceae from the Neotropics—II. Gesneriana 1(1) 29–97.
- Wiggins, I. L. & D. M. Porter. 1971. Flora of the Galápagos Islands. Stanford University Press, Stanford.
- Wilbur, R. 1976. Campanulaceae. Flora of Panama. Annals of the Missouri Botanical Garden 63: 593–653.
- Williams-Linera G., V. Sosa & T. Platas. 1995. The fate of epiphytic orchids after fragmentation of a Mexican cloud forest. Selbyana 16(1):
36–40.
- Wimmer, F. E. 1937. Campanulaceae. Páginas 383–489. En: J. E. Macbride (ed. ). Flora of Peru 13 (6/2).
- Wimmer, F. E. 1943. Campanulaceae–Lobelioideae, I. Teil. Das Pflanzenreich, IV. Teil, Abteilung 276b: Pp. i–vi, 1–260
- Wimmer, F. E. 1953. Campanulaceae-Lobelioideae, II. Das Pflanzenreich IV, 276b: 362.
- Woodson Jr., R. E. 1933. Studies in the Apocynaceae IV. The American genera of Echitoideae [prim. ]. Annals of the Missouri Botanical Garden
20: 605–790.
906
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
- Woodson Jr., R. E. 1934. New or Otherwise Noteworthy Apocynaceae of Tropical America. IV. Annals of the Missouri Botanical Garden. 21(4):
613-623
- Woodson Jr., R. E. 1939. New or Otherwise Noteworthy Apocynaceae of Tropical America. VI. Annals of the Missouri Botanical Garden 26(2):
95-98
- WRI (World Resources Institute). 1998. World Resources 1998-1999. Oxford University Press. New York.
- WRI (World Resources Institute). 2000. World Resources 2000-2001. Oxford University Press. New York.
- Wülfinghoff, R. 1996. 40 Jahre Bromelien. Bromelie, Die 2: 44–60.
- Wurdack, J. J. 1976. Certamen Melastomataceis XX. Phytologia 35(1): 7.
- Wurdack, J. J. 1980. 138. Melastomataceae. En: G. Harling & B. Sparre (eds. ), Flora of Ecuador 13: 1-403. University of Gothenburg;
Riksmuseum; Pontificia Universidad Católica del Ecuador, Göteborg; Stockholm; Quito.
Y
- Yandún, S. 2007. Estudio ecológico de Myriocolea irrorata Spruce (Lejeuneaceae), especie endémica de las estribaciones orientales de los
Andes ecuatorianos. Tesis de Licenciatura en Ciencias Biológicas. Pontificia Universidad Católica del Ecuador. Quito. Ecuador
- Young, K. R. 1996. Threats to biological diversity caused by coca/cocaine deforestation in Peru. Environmental Conservation.
- Young, K. R., C. Ulloa-Ulloa, J. L. Luteyn & S. Knapp. 2002. Plant Evolution and Endemism in Andean South America: An introduction. The
Botanical Review 68 (1): 4-21.
- Yuncker, T. G. 1956. South American Piperaceae: New Species and Nomenclatural Notes on Two Previously Published Taxa. American Journal
of Botany 43(2): 161-168.
Z
- Zhu, G. H. & T. B. Croat. 2004. Revision of Dracontium (Araceae). Annals of the Missouri Botanical Garden 91(4): 593-667.
Bibliografía 907
908
Apéndices
910
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Apéndice I
ESPECIES QUE YA NO SE CONSIDERAN ENDÉMICAS DEL ECUADOR POR HABER SIDO REGISTRADAS EN OTROS PAÍSES
Los nombres de los países están abreviados tomando las tres primeras letras: ARG=Argentina, BEL=Belice, BOL=Bolivia, BRA=Brasil,
CHI=Chile, COL=Colombia, CRI=Costa Rica, CUB=Cuba, GFR=Guyana Francesa, GUA=Guatemala, GUY=Guyana, HAI=Haití, HON=Honduras,
JAM=Jamaica, MEX=México, NIC=Nicaragua, PAN=Panamá, PAR=Paraguay, PER=Perú, PRI=Puerto Rico, RDO=República Dominicana,
SAL=EL Salvador, SUR=Surinam, TRI=Trinidad, URU=Uruguay, VEN=Venezuela.
Apéndice I 911
ESPECIE PAÍSES DONDE SE HA REGISTRADO
Anthurium scabrinerve Sodiro PER
Anthurium sodiroanum Engl. COL
Anthurium tremulum Sodiro COL
Anthurium vomeriforme Sodiro COL
Heteropsis ecuadorensis Sodiro COL
Philodendron hooveri Croat & Grayum COL
Philodendron pogonocaule Madison COL
Xanthosoma weeksii Madison PER
Arecaceae
Astrocaryum urostachys Burret PER
Attalea colenda (O.F. Cook) Balslev & A.J. Hend. COL
Hyospathe macrorhachis Burret PER
Asclepiadaceae
Cynanchum serpyllifolium Kunth COL
Asteraceae
Aequatorium limonense B. Nord. PER
Aetheolaena involucrata (Kunth) B. Nord. COL
Baccharis gnidiifolia Kunth BOL
Clibadium zakii H. Rob. COL
Critoniopsis sevillana (Cuatrec.) H. Rob. PER
Crossothamnus gentryi R.M. King & H. Rob. PER
Diplostephium macrocephalum S.F. Blake PER
Ericentrodea mirabilis (Sherff) S.F. Blake & Sherff PER
Gnaphalium dysodes Spreng. BOL
Hieracium loxense Benth. PER
Mikania cuencana Hieron. PER
Pentacalia andrei (Greenm.) Cuatrec. PER
Pentacalia lanceolifolia (Cuatrec.) Cuatrec. PER
Pseudogynoxys engleri (Hieron.) H. Rob. & Cuatrec. PER
Stenopadus andicola Pruski PER
Talamancalia putcalensis (Hieron.) B. Nord. & Pruski PER
Begoniaceae
Begonia acerifolia Kunth PER
Begonia sodiroi C. DC. PER
Begonia tropaeolifolia A. DC. PER
Bombacaceae
Matisia alata Little COL
912
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Apéndice I 913
ESPECIE PAÍSES DONDE SE HA REGISTRADO
Cyclanthaceae
Asplundia cayapensis Harling PER
Asplundia cuspidata Harling PER
Asplundia helicotricha (Harling) Harling PER
Ericaceae
Ceratostema alatum (Hoerold) Sleumer COL
Ceratostema auriculatum Luteyn PER
Ceratostema prietoi A.C. Sm. PER
Disterigma ecuadorense Luteyn
Disterigma noyesiae Luteyn COL
Disterigma pentandrum S.F. Blake PER
Gaultheria lanigera Hook. COL
Macleania pentaptera Hoerold COL
Psammisia oreogenes Sleumer COL
Psammisia roseiflora Sleumer PER
Satyria leucostoma Sleumer PER
Themistoclesia orientalis Luteyn PER
Erythroxylaceae
Erythroxylum ruizii Peyr. in Mart. PER
Euphorbiaceae
Acalypha dictyoneura Müll. Arg. PER
Croton aequatoris Croizat PER
Croton rimbachii Croizat PER
Croton rivinifolius Kunth PER
Jatropha nudicaulis Benth. PER
Fabaceae
Inga extra-nodis T.D. Penn. PER
Inga multinervis T.D. Penn. COL, PER
Inga sarayacuensis T.D. Penn. PER
Inga yasuniana T.D. Penn. BRA, COL
Parkia balslevii H.C. Hopkins PER
Gentianaceae
Gentianella gilioides (Gilg) Fabris PER
Macrocarpaea harlingii J.S. Pringle PER
Gesneriaceae
Alloplectus herthae Mansf. COL, PER
Alloplectus martinianus J. Smith PER
914
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Apéndice I 915
ESPECIE PAÍSES DONDE SE HA REGISTRADO
Menispermaceae
Disciphania tricaudata Barnebys PER
Myrsinaceae
Geissanthus ecuadorensis Mez PER
Myrtaceae
Psidium pedicellatum McVaugh PER
Orchidaceae
Aa argyrolepis Rchb. f. BEL, PER
Brassia warszewiczii Rchb. f. PER
Catasetum samaniegoi Dodson PER
Chaubardiella hirtzii Dodson PER
Cyrtochilum macasense (Dodson) Dalström BOL
Epidendrum rubioi Hágsater & Dodson CRI
Lepanthes auriculata Luer BOL
Lepanthes callisto Luer & Hirtz COL
Lepanthes campodostele Luer & Hirtz PER
Lepanthes dalessandroi Luer PER
Lepanthes deleastes Luer BOL
Lepanthes effusa Schltr. COL
Lepanthes erepsis Luer & Hirtz PER
Lepanthes perdita Luer & Hirtz COL
Lepanthes satyrica Luer & Hirtz COL
Lepanthes splendida Luer & Hirtz PER
Macroclinium xyphophorus (Rchb. f.) Dodson COL
Masdevallia amaluzae Luer & Malo PER
Masdevallia bourdetteana Luer PER
Masdevallia figueroae Luer PER
Masdevallia hoeijeri Luer & Hirtz COL
Masdevallia leptoura Luer COL, PER
Masdevallia odontopetala Luer PER
Masdevallia ortalis Luer PER
Masdevallia os-viperae Luer & Andreetta PER
Masdevallia paquishae Luer & Hirtz PER
Masdevallia picta Luer PER
Masdevallia tridens Rchb. f. COL
Maxillaria jamboënsis Dodson PER
Maxillaria marmoliana Dodson VEN
916
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Apéndice I 917
ESPECIE PAÍSES DONDE SE HA REGISTRADO
Stelis suaveolens F. Lehm. & Kraenzl. COL, PER, VEN
Trichosalpinx chaetoglossa (Luer) Luer PER
Oxalidaceae
Oxalis pennelliana R. Knuth COL
Oxalis rufescens Turcz. BOL, COL, PER
Piperaceae
Peperomia abnormis Trel. COL, PER
Peperomia leucorrhachis Sodiro ex C. DC. COL
Peperomia porphyridea Diels PER
Peperomia rupicola C. DC. COL
Piper truman-yunckeri Callejas PER
Poaceae
Andropogon benthamianus Steud. ARG, BOL, BRA, COL, SAL, GFR, GUA, GUY, HON, MEX, PAR, PER, SUR, URU,
VEN
Andropogon lanuginosus Kunth ARG, BEL, BOL, BRA, CHI, COL, CRI, CUB, SAL, GFR, GUA, GUY, HAI, HON,
JAM, MEX, PAN, PAR, PER, PRI, RDO, SAL, SUR, TRI, URU, VEN
Aulonemia longiaristata L.G. Clark & Londoño PER
Festuca glumosa Hack. ex E.B. Alexeev COL
Setaria cernua Kunth COL
Rosaceae
Polylepis microphylla (Wedd.) Bitter PER
Rubiaceae
Coussarea cephaeloides C.M. Taylor PER
Coussarea ecuadorensis C.M. Taylor PER
Coussarea pilosiflora Standl. PER
Coussarea spiciformis C.M. Taylor PER
Gonzalagunia pauciflora B. Ståhl COL
Joosia aequatoria Steyerm. PER
Palicourea calothyrsus K. Schum. & K. Krause COL
Palicourea calycina Benth. COL
Palicourea canarina C.M. Taylor PER
Palicourea candida C.M. Taylor PER
Palicourea cornigera C.M. Taylor PER
Palicourea holmgrenii Standl. COL
Palicourea jaramilloi C.M. Taylor PER
Palicourea lobbii Standl. PER
Palicourea tectoneura K. Schum. & K. Krause PER
Pentagonia involucrata C.M. Taylor PER
918
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Apéndice I 919
ESPECIE PAÍSES DONDE SE HA REGISTRADO
Xyridaceae
Xyris andina Malme BOL
PTERIDOPHYTA
Cyatheaceae
Alsophila esmeraldensis R.C. Moran COL
Cyathea halonata R.C. Moran & B. Øllg. COL
Cyathea palaciosii R.C. Moran PER
Cyathea pallescens (Sodiro) Domin BOL, COL, PER
Elaphoglossaceae
Elaphoglossum herpestes Mickel BOL
Elaphoglossum heteromorphum (Kl.) Moore BOL
Elaphoglossum pruinosum (Sodiro) C. Chr. COL
Grammitidaceae
Micropolypodium aphelolepis (C.V. Morton) A.R. Sm. BOL
Hymenophyllaceae
Hymenophyllum cristatum Hook. & Grev. BOL
Polypodiaceae
Polypodium latissimum R.C. Moran & B. Øllg. BOL, PER
Woodsiaceae
Diplazium angulosum C. Chr. BOL
920
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Apéndice II
Apéndice II 921
SINÓNIMO NOMBRE ACEPTADO
Euphorbiaceae
Croton sordidus Benth. Croton coriaceus Kunth *
Gesneriaceae
Gasteranthus aurantiacus M. Freiberg Gasteranthus mutabilis L.E. Skog & L.P. Kvist *
Pentadenia lutea M. Freiberg Columnea angustata (Wiehler) L.E. Skog
Phinaea ecuadorana Wiehler Phinaea divaricata (Poepp.) Wiehler
Lauraceae
Persea conferta L.E. Kopp Persea brevipes Meisn.
Malvaceae
Abutilon depauperatum (Hooker f.) Andersson ex B. L. Rob. Pseudabutilon depauperatum (Hook. f.) Kearney *
Melastomataceae
Aciotis aristellata Markgr. Aciotis rubricaulis (Mart. ex DC.) Triana
Aciotis asplundii Wurdack Aciotis rubricaulis (Mart. ex DC.) Triana
Meliaceae
Trichilia primogenita W. Palacios Trichilia floribunda Little
Myrsinaceae
Ardisia carchiana Lundell Geissanthus carchianus (Lundell) Ricketson & Pipoly
Ardisia zakii Pipoly Geissanthus zakii (Pipoly) Ricketson & Pipoly
Orchidaceae
Bollea ecuadorana Dodson Pescatoria ecuadorana (Dodson) Dressler
Chondrorhyncha ecuadorensis Dodson Echinorhyncha ecuadorensis (Dodson) Dressler
Chondrorhyncha embreei Dodson & Neudecker Chondroscaphe embreei (Dodson & Neudecker) C. Rungius ex C. Rungius
Chondrorhyncha gentryi Dodson & Neudecker Chondroscaphe gentryi (Dodson & Neudecker) C. Rungius ex C. Rungius
Chondrorhyncha viridisepala Senghas Ixyophora viridisepala (Senghas) Dressler
Dichaea longissima Kraenzl. Maxillaria sanguinolenta (Lindl.) C. Schweinf.
Dodsonia falcata Ackerman Stenia falcata (Ackerman) Dressler
Dodsonia saccata (Garay) Ackerman Dodsonia falcata Ackerman
Dryadella acuminata Luer & Hirtz Dryadella pachyrhiza Luer & Hirtz
Epidendrum chortophyllum Schltr. Epidendrum angustissimum Lindl.
Epidendrum oyacachiense Hágsater Epidendrum gratissimum (Rchb. f.) Hágsater & Dodson
Epidendrum podostylos Hágsater & Dodson Epidendrum lloense (Lindl.) Hágsater & Dodson
Epidendrum rubioi Hágsater & Dodson Epidendrum tolimense Lindl.
Epidendrum stenophyllum Hágsater & Dodson Epidendrum cochabambanum Dodson & R. Vásquez
Jostia teaguei (Luer) Luer Masdevallia teaguei Luer
Lepanthes ariasiana Luer & Jost Brachycladium ariasianum (Luer & L. Jost) Luer
Lepanthes ciliaris Luer & Hirtz Brachycladium ciliare (Luer & Hirtz) Luer
Lepanthes lupula Luer & Hirtz Brachycladium lupulum (Luer & Hirtz) Luer
922
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Apéndice II 923
SINÓNIMO NOMBRE ACEPTADO
Oxalidaceae
Oxalis norlindiana R. Knuth Oxalis corniculata L. var. villosa (M. Bieb.) Hohen
Oxalis rufescens Turcz. Oxalis mollis Kunth
Piperaceae
Peperomia abnormis Trel. Peperomia jamensoniana var. longifolia
Poaceae
Agrostis sodiroana Hackel Lachnagrostis sodiroana (Hack.) Rúgolo & A.M.
Andropogon benthamianus Steud. Schizachyrium condensatum (Kunth) Nees
Andropogon lanuginosus Kunth Andropogon leucostachyus Kunth
Polygalaceae
Monnina nemorosa Kunth Monnina bonplandiana B. Eriksen
Monnina pseudoaestuans Ferreyra & Wurdack Monnina crassifolia (Bonpl.) Kunth
Polygala quitensis Turcz. Polygala paniculata L.
Rubiaceae
Pentagonia orthoneura Standl. Pentagonia macrophylla Benth.
Pentagonia peruviana Standl. Pentagonia macrophylla Benth.
Psychotria acutiflora A. DC. Bertiera procumbens K. Schum. & K. Krause
Psychotria madida Standl. Notopleura madida (Standl.) C.M. Taylor
Psychotria sodiroi Standl. Psychotria recordiana Standl.
Solanaceae
Cestrum dielsii Werderm. Cestrum petiolare Kunth
Solanum holophyllum Bitter Solanum brevifolium Dunal
Solanum semicoalitum Bitter Solanum luteoalbum Pers.
PTERIDOPHYTA
Cyatheaceae
Cyathea brachypoda Sodiro Cyathea pallescens (Sodiro) Domin
Cyathea cystolepis Sodiro Cyathea pallescens (Sodiro) Domin
Woodsiaceae
Callipteris rivalis (Baker) L. Pacheco & R.C. Moran Diplazium rivale (Baker) Diels
Callipteris stolzei L. Pacheco & R.C. Moran Diplazium stolzei comb. ined.
* Endémicas
924
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Apéndice III
926
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
928
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
930
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
932
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
934
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
936
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
938
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
940
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
942
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
BRYOPHYTAS
Anthocerotaceae
Anthoceros simulans
Notothylas galapagoensis
Arnelliaceae
Gongylanthus oniscoides
Calypogeiaceae
Calypogeia oblata
Frullaniaceae
Frullania Formosa
Frullania squamuligera
Lejeuneaceae
Aphanolejeunea cingens
Cololejeunea ecuadoriensis
Cololejeunea pterocolea
Diplasiolejeunea erostrata
Diplasiolejeunea grandirostrata
Diplasiolejeunea lanceolata
Harpalejeunea grandistipula
Lejeunea megalostipa
Lepidoziaceae
Lepidozia subdichotoma
Plagiochilaceae
Plagiochila chimborazensis
Bruchiaceae
Eobruchia ecuatoriana
Bryaceae
Acidodontium ramicola
Anomobryum orbiculatum
Daltoniaceae
Leskeodon caducifolius
Dicranaceae
Holomitrium azuayensis
Myriniaceae
Helicodontium minutum
Orthotrichaceae
Zygodon quitensis var. quitensis
Pilotrichaceae
Brymela rugulosa
Lepidopilum brevifolium
Pottiaceae
Bryoerythrophyllum chimborazense
Globulinella benoistii
Tortella simplex
Trachyodontium zanderi
Pterobryaceae
Pireella pergemmescens
944
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Apéndice IV
ESPECIES ENDÉMICAS REGISTRADAS DENTRO DEL SISTEMA NACIONAL DE ÁREAS PROTEGIDAS (SNAP)
Apéndice IV 945
PTERIDOPHYTAS Heliotropium anderssonii Molluginaceae Solanum cheesmaniae
Woodsiaceae Tiquilia darwinii Mollugo crockeri Solanum galapagense
Diplazium stolzei Tiquilia fusca Mollugo flavescens Urticaceae
Tiquilia galapagoa Mollugo floriana Pilea baurii
PARQUE NACIONAL GALÁPAGOS Tiquilia nesiotica Mollugo snodgrassii Verbenaceae
Tournefortia pubescens Myrtaceae Lantana peduncularis
ANGIOSPERMAS Tournefortia rufo-sericea Psidium galapageium Lippia rosmarinifolia
Acanthaceae Bromeliaceae Nolanaceae Lippia salicifolia
Justicia galapagana Racinaea insularis Nolana galapagensis Verbena grisea
Amaranthaceae Burseraceae Nyctaginaceae Verbena sedula
Alternanthera filifolia Bursera graveolens subsp. malacophylla Pisonia floribunda Verbena townsendii
Alternanthera flavicoma Cactaceae Orchidaceae Viscaceae
Alternanthera galapagensis Brachycereus nesioticus Cranichis lichenophila Phoradendron henslovii
Alternanthera helleri Jasminocereus thouarsii Cranichis werffii Zygophyllaceae
Alternanthera nesiotes Opuntia echios Cyclopogon werffii Kallstroemia adscendens
Alternanthera snodgrassii Opuntia galapageia Epidendrum spicatum
Amaranthus anderssonii Opuntia helleri Erythrodes weberiana LYCOPHYTAS
Amaranthus furcatus Opuntia insularis Passifloraceae Lycopodiaceae
Amaranthus sclerantoides Opuntia megasperma Passiflora colinvauxii Huperzia galapagensis
Amaranthus squamulatus Opuntia saxicola Passiflora tridactylites
Blutaparon rigidum Caryophyllaceae Piperaceae PTERIDOPHYTAS
Froelichia juncea Drymaria monticola Peperomia galapagensis Cyatheaceae
Froelichia nudicaulis Convolvulaceae Peperomia petiolata Cyathea weatherbyana
Lithophila radicata Ipomoea habeliana Plantaginaceae Polypodiaceae
Lithophila subscaposa Ipomoea linearifolia Plantago galapagensis Polypodium insularum
Pleuropetalum darwinii Ipomoea tubiflora Poaceae Polypodium tridens
Apiaceae Cucurbitaceae Aristida divulsa Pteridaceae
Hydrocotyle galapagensis Sicyocaulis pentagonus Aristida repens Notholaena galapagensis
Asclepiadaceae Cuscutaceae Aristida subspicata Tectariaceae
Sarcostemma angustissimum Cuscuta acuta Aristida villosa Megalastrum pleiosoros
Asteraceae Cuscuta gymnocarpa Cenchrus platyacanthus Tectaria aequatoriensis
Acmella darwinii Cyperaceae Paspalum galapageium
Baccharis steetzii Cyperus anderssonii Paspalum redundans BRYOPHYTAS
Chrysanthellum fagerlindii Cyperus grandifolius Pennisetum pauperum Anthocerotaceae
Chrysanthellum pusillum Ericaceae Trichoneura lindleyana Anthoceros simulans
Darwiniothamnus alternifolius Pernettya howellii Trisetum howellii Notothylas galapagoensis
Darwiniothamnus lancifolius Euphorbiaceae Urochloa multiculma Frullaniaceae
Darwiniothamnus tenuifolius Acalypha abingdonii Polygalaceae Frullania darwinii
Delilia repens Acalypha baurii Polygala anderssonii Frullania gradsteinii
Encelia hispida Acalypha parvula Polygala galapageia Lejeuneaceae
Jaegeria gracilis Acalypha wigginsii Polygala sancti-georgii Aphanolejeunea cingens
Lecocarpus darwinii Chamaesyce abdita Polygonaceae Colura andoi
Lecocarpus lecocarpoides Chamaesyce amplexicaulis Polygonum galapagense Frullanoides densifolia subsp.
Lecocarpus pinnatifidus Chamaesyce galapageia Portulacaceae grandidentata
Macraea laricifolia Chamaesyce nummularia Calandrinia galapagosa Taxilejeunea galapagensis
Pectis subsquarrosa Chamaesyce punctulata Portulaca howellii Plagiochilaceae
Pectis tenuifolia Chamaesyce recurva Rubiaceae Plagiochila inouei
Scalesia affinis Chamaesyce viminea Borreria dispersa Plagiochila spinifera
Scalesia aspera Croton scouleri Borreria ericaefolia Radulaceae
Scalesia atractyloides Euphorbia equisetiformis Borreria linearifolia Radula santacruziana
Scalesia bauri Fabaceae Borreria perpusilla Ricciaceae
Scalesia cordata Dalea tenuicaulis Borreria rotundifolia Riccia howellii
Scalesia crockeri Phaseolus mollis Borreria suberecta Riccia ianthina
Scalesia divisa Iridaceae Galium galapagoense Riccia limicola
Scalesia gordilloi Sisyrinchium galapagense Psychotria angustata
Scalesia helleri Lamiaceae Psychotria rufipes PARQUE NACIONAL LLANGANATES
Scalesia incisa Hyptis gymnocaulos Scrophulariaceae
Scalesia microcephala Salvia prostrata Galvezia leucantha ANGIOSPERMAS
Scalesia pedunculata Salvia pseudoserotina Simaroubaceae Acanthaceae
Scalesia retroflexa Linaceae Castela galapageia Stenostephanus laxus
Scalesia stewartii Linum cratericola Solanaceae Alstroemeriaceae
Scalesia villosa Linum harlingii Capsicum galapagoense Bomarea graminifolia
Boraginaceae Malvaceae Exodeconus miersii Bomarea lutea
Cordia anderssonii Fuertesimalva insularis Iochroma ellipticum Annonaceae
Cordia leucophlyctis Gossypium darwinii Jaltomata werffii Rollinia dolichopetala
Cordia revoluta Gossypium klotzschianum Lycium minimum Apiaceae
Cordia scouleri Pseudabutilon depauperatum Physalis galapagoensis Hydrocotyle hitchcockii
946
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Apéndice IV 947
Centropogon hartwegii Grossulariaceae Elleanthus amethystinoides Proteaceae
Centropogon hirtiflorus Ribes austroecuadorense Epidendrum ampelospathum Euplassa occidentalis
Centropogon joergensenii Lamiaceae Epidendrum garayii Panopsis roldosii
Centropogon licayensis Lepechinia mutica Epidendrum harlingii Rosaceae
Centropogon steyermarkii Lepechinia paniculata Epidendrum medusae Rubus laegaardii
Centropogon ursinus Lauraceae Epidendrum melanotrichoides Rubiaceae
Centropogon zamorensis Ocotea rotundata Epidendrum pergracile Bertiera rugosa
Lysipomia aretioides Persea bullata Epidendrum pseudoglobiflorum Cinchona lucumifolia
Lysipomia bilineata Persea campii Epidendrum rhodanthum Cinchona mutisii
Lysipomia caespitosa Loasaceae Fernandezia maculata Joosia standleyana
Lysipomia crassomarginata Nasa loxensis Gomphichis crassilabia Notopleura bryophila
Lysipomia cylindrocarpa Loranthaceae Lepanthes craticia Notopleura corymbosa
Lysipomia laricina Struthanthus lojae Lepanthes disjuncta Palicourea azurea
Lysipomia lehmannii Melastomataceae Lepanthes eruca Scrophulariaceae
Lysipomia sparrei Axinaea pauciflora Lepanthes necopina Calceolaria oxyphylla
Celastraceae Axinaea sclerophylla Lepanthes nivea Calceolaria semiconnata
Zinowiewia madsenii Blakea subpanduriformis Lepanthes otara Calceolaria stricta
Chloranthaceae Blakea subvaginata Lepanthes tridactyla Siparunaceae
Hedyosmum purpurascens Brachyotum campii Masdevallia ampullacea Siparuna eggersii
Chrysobalanaceae Brachyotum incrassatum Masdevallia citrinella Solanaceae
Hirtella aequatoriensis Brachyotum johannes-julii Masdevallia strattoniana Deprea ecuatoriana
Clethraceae Brachyotum rotundifolium Masdevallia tricycla Larnax harlingiana
Clethra crispa Brachyotum rugosum Myoxanthus eumeces Larnax psilophyta
Clethra parallelinervia Brachyotum russatum Pachyphyllum dalstroemii Markea fosbergii
Clusiaceae Bucquetia nigritella Peristeria lindenii Solanum coalitum
Hypericum llanganaticum Graffenrieda harlingii Pityphyllum pinoides Solanum savanillense
Hypericum quitense Meriania almedae Pleurothallis alveolata Symplocaceae
Cunoniaceae Meriania drakei Pleurothallis (Acronia) nipterophylla Symplocos canescens
Weinmannia loxensis Meriania furvanthera Pleurothallis scintillata Symplocos clethrifolia
Cyclanthaceae Meriania loxensis Prescottia lojana Symplocos fuscata
Sphaeradenia sanctae-barbarae Meriania maguirei Stelis andreettae Symplocos rimbachii
Dioscoreaceae Meriania rigida Stelis bicarinata Theaceae
Dioscorea rimbachii Miconia dissimulans Stelis cajanumae Freziera minima
Elaeocarpaceae Miconia dodsonii Stelis debilis Valerianaceae
Vallea ecuadorensis Miconia glandulistyla Stelis fabulosa Valeriana buxifolia
Ericaceae Miconia jorgensenii Stelis floresii Valeriana coleophylla
Bejaria subsessilis Miconia oellgaardii Stelis micacea Verbenaceae
Ceratostema lanceolatum Miconia papillosa Stelis pudens Aegiphila purpurascens
Ceratostema loranthiflorum Miconia rimbachii Stelis rosamariae Viscaceae
Ceratostema oellgaardii Miconia stenophylla Stelis tempestuosa Dendrophthora fastigiata
Ceratostema reginaldii Miconia suborbicularis Stelis tortuosa
Oreanthes fragilis Tibouchina oroensis Stelis ximenae LYCOPHYTAS
Oreanthes hypogaeus Topobea adscendens Stelis zigzag Isoetaceae
Orthaea fimbriata Topobea bullata Stellilabium frymirei Isoetes ecuadoriensis
Psammisia sclerantha Myrsinaceae Telipogon dodsonii Lycopodiaceae
Thibaudia joergensenii Geissanthus vanderwerffii Trichosalpinx lamellata Huperzia austroecuadorica
Eriocaulaceae Myrsine sodiroana Trichosalpinx lenticularis Huperzia loxensis
Paepalanthus celsus Onagraceae Passifloraceae Selaginellaceae
Euphorbiaceae Fuchsia campii Passiflora loxensis Selaginella sericea
Croton elegans Fuchsia harlingii Piperaceae
Gentianaceae Fuchsia lehmannii Piper hylophilum PTERIDOPHYTAS
Gentianella fastigiata Fuchsia loxensis Poaceae Aspleniaceae
Gentianella hypericoides Fuchsia orientalis Chusquea falcata Asplenium ecuadorense
Gentianella oellgaardii Fuchsia scherffiana Chusquea leonardiorum Cyatheaceae
Halenia taruga-gasso Fuchsia steyermarkii Chusquea loxensis Cyathea heliophila
Macrocarpaea angelliae Fuchsia summa Chusquea perligulata Cyathea obnoxia
Macrocarpaea apparata Orchidaceae Festuca sodiroana Dennstaedtiaceae
Macrocarpaea jensii Aa riobambae Neurolepis asymmetrica Dennstaedtia macrosora
Macrocarpaea lenae Andinia dalstroemii Neurolepis elata Elaphoglossaceae
Macrocarpaea luna-gentiana Andinia pensilis Neurolepis laegaardii Elaphoglossum molle
Macrocarpaea subsessilis Brachionidium ephemerum Neurolepis nana Elaphoglossum pala
Geraniaceae Brachionidium hirtzii Neurolepis villosa Gleicheniaceae
Geranium loxense Cranichis elliptica Polygalaceae Sticherus arachnoideus
Gesneriaceae Cyrtochilum alboroseum Monnina cestrifolia Polypodiaceae
Besleria modica Cyrtochilum gyriferum Monnina loxensis Polypodium mindense
Codonanthe erubescens Cyrtochilum insculptum Monnina splendens Thelypteridaceae
Cyrtochilum loxense Thelypteris campii
948
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Apéndice IV 949
Theophrastaceae Nectandra crassiloba Melastomataceae Ericaceae
Clavija subandina Ocotea hirtostyla Axinaea quitensis Disterigma rimbachii
Thymelaeaceae Ocotea scalariformis Myrsinaceae Fabaceae
Daphnopsis zamorensis Loranthaceae Geissanthus pichinchae Astragalus geminiflorus
Ulmaceae Psittacanthus barlowii Onagraceae Lupinus foliolosus
Ampelocera longissima Magnoliaceae Fuchsia loxensis Lupinus nubigenus
Urticaceae Talauma neillii Orchidaceae Lupinus rupestris
Pilea jamesoniana Malpighiaceae Epidendrum anthoceroides Lupinus smithianus
Pilea serratifolia Bunchosia cauliflora Epidendrum brevivenium Gentianaceae
Pilea trichosanthes Marantaceae Epidendrum fruticetorum Gentianella cernua
Viscaceae Calathea gandersii Epidendrum jaramilloii Gentianella foliosa
Dendrophthora sumacoi Calathea paucifolia Lepanthes elegantula Gentianella limoselloides
Calathea plurispicata Pleurothallis (Acianthera) lamia Gentianella rupicola
PTERIDOPHYTAS Calathea veitchiana Stelis anthracina Geraniaceae
Elaphoglossaceae Melastomataceae Telipogon hartwegii Geranium chimborazense
Elaphoglossum bryogenes Clidemia longipedunculata Poaceae Geranium ecuadoriense
Lindsaeaceae Miconia phaeochaeta Festuca flacca Geranium holm-nielsenii
Saccoloma squamosum Mouriri laxiflora Festuca sodiroana Geranium sericeum
Thelypteridaceae Olacaceae Poa mulalensis Juncaceae
Thelypteris euthythrix Heisteria megalophylla Polygalaceae Distichia acicularis
Woodsiaceae Orchidaceae Monnina reticulata Malvaceae
Diplazium mildei Eltroplectris rossii Rosaceae Nototriche jamesonii
Diplazium stolzei Epidendrum aguaricoense Polylepis reticulata Orchidaceae
Masdevallia martiniana Rubiaceae Epidendrum puberulosum
PARQUE NACIONAL YASUNÍ Maxillaria chacoensis Manettia pichinchensis Poaceae
Maxillaria neillii Notopleura bryophila Calamagrostis aurea
ANGIOSPERMAS Notylia ecuadorensis Verbenaceae Calamagrostis hirta
Alismataceae Ornithocephalus falcatus Aegiphila ferruginea Calamagrostis teretifolia
Echinodorus eglandulosus Platystele lawessonii Festuca chimborazensis subsp.
Annonaceae Rubiaceae PTERIDOPHYTAS chimborazensis
Klarobelia megalocarpa Alseis lugonis Elaphoglossaceae Festuca chimborazensis subsp.
Rollinia dolichopetala Coussarea dulcifolia Elaphoglossum isophyllum micacochensis
Rollinia ecuadorensis Faramea angusta Elaphoglossum muriculatum Festuca densipaniculata
Tetrameranthus globuliferus Malanea ecuadoriensis Festuca vaginalis subsp. vaginalis
Trigynaea triplinervis Palicourea anianguana RESERVA BIOLÓGICA LIMONCOCHA Neurolepis rigida
Araceae Sapindaceae Poa mulalensis
Dracontium grandispathum Melicoccus novogranatensis ANGIOSPERMAS Uniola condensata
Arecaceae Thymelaeaceae Fabaceae Polygalaceae
Geonoma supracostata Daphnopsis zamorensis Senna trolliiflora Monnina obovata
Asteraceae Tiliaceae Lauraceae Polygonaceae
Critonia eggersii Pentaplaris huaoranica Nectandra canaliculata Rumex andinus
Begoniaceae Ulmaceae Ulmaceae Rosaceae
Begonia brandbygeana Ampelocera longissima Ampelocera longissima Polylepis reticulata
Begonia oellgaardii Viscaceae Rubiaceae
Begonia sparreana Phoradendron tenuicaule RESERVA DE PRODUCCIÓN DE FAUNA Arachnothryx chimboracensis
Bombacaceae CHIMBORAZO Saxifragaceae
Matisia uberrima PTERIDOPHYTAS Saxifraga boussingaultii
Phragmotheca ecuadorensis Marattiaceae ANGIOSPERMAS Scrophulariaceae
Bromeliaceae Danaea falcata Apiaceae Bartsia alba
Aechmea abbreviata Hydrocotyle tambalomaensis Calceolaria ferruginea
Cecropiaceae REFUGIO DE VIDA SILVESTRE Asteraceae Calceolaria hyssopifolia
Pourouma petiolulata PASOCHOA Aetheolaena lingulata Calceolaria spruceana
Dichapetalaceae Diplostephium ericoides Solanaceae
Dichapetalum asplundeanum ANGIOSPERMAS Pentacalia chimborazensis Cestrum chimborazinum
Ebenaceae Asteraceae Senecio ferrugineus Valerianaceae
Diospyros ekodul Aetheolaena cuencana Xenophyllum rigidum Valeriana alypifolia
Fabaceae Cronquistianthus niveus Brassicaceae Valeriana aretioides
Senna trolliiflora Pentacalia floribunda Draba pulcherrima Valeriana cernua
Stryphnodendron porcatum Bromeliaceae Eudema nubigena Violaceae
Swartzia bombycina Puya glomerifera Lepidium fraseri Viola polycephala
Gesneriaceae Dioscoreaceae Campanulaceae
Besleria quadrangulata Dioscorea rimbachii Centropogon licayensis PTERIDOPHYTAS
Columnea tenensis Euphorbiaceae Caryophyllaceae Elaphoglossaceae
Reldia multiflora Croton coriaceus Arenaria jamesoniana Elaphoglossum sprucei
Lauraceae Arenaria radians Tectariaceae
Endlicheria ferruginosa Flacourtiaceae Cerastium candicans Tectaria chimborazensis
Nectandra coeloclada Casearia mexiae Cerastium imbricatum
950
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Apéndice IV 951
Onagraceae PTERIDOPHYTAS Capparaceae Poaceae
Fuchsia orientalis Elaphoglossaceae Podandrogyne brevipedunculata Festuca densipaniculata
Orchidaceae Elaphoglossum antisanae Rubiaceae
Acostaea trilobata Elaphoglossum bryogenes Caryophyllaceae Hippotis comosa
Epidendrum anthoceroides Elaphoglossum chodatii Cerastium imbricatum Pentagonia subsessilis
Epidendrum englerianum Elaphoglossum corderoanum Cyperaceae Scrophulariaceae
Epidendrum megaloclinium Elaphoglossum ellipsoideum Uncinia ecuadorensis Calceolaria hyssopifolia
Epidendrum molaui Elaphoglossum engleri Uncinia lacustris Siparunaceae
Epidendrum papallactense Elaphoglossum isophyllum Dichapetalaceae Siparuna multiflora
Epidendrum pergracile Elaphoglossum molle Stephanopodium longipedicellatum Siparuna piloso-lepidota
Epidendrum pichinchae Elaphoglossum urbanii Ericaceae Solanaceae
Epidendrum putidocardiophyllum Polypodiaceae Macleania loeseneriana Cuatresia harlingiana
Epidendrum sumacoënse Polypodium mindense Oreanthes sperlingii Sterculiaceae
Lepanthes aeora Woodsiaceae Euphorbiaceae Herrania balaensis
Lepanthes brachypogon Diplazium chimboracense Croton floccosus Thymelaeaceae
Lepanthes golbasto Fabaceae Daphnopsis macrophylla
Lepanthes homotaxis BRYOPHYTAS Bauhinia pichinchensis Valerianaceae
Lepanthes tetrachaeta Lejeuneaceae Inga silanchensis Valeriana aretioides
Oncidium dayanum Harpalejeunea grandistipula Senna scandens
Platystele myoxura Lophocoleaceae Swartzia haughtii LYCOPHYTAS
Pleurothallis (Acronia) apopsis Leptoscyphus sotiauxii Flacourtiaceae Isoetaceae
Pleurothallis drewii Bruchiaceae Banara riparia Isoetes ecuadoriensis
Pleurothallis wigginsii Eobruchia ecuatoriana Gesneriaceae Lycopodiaceae
Stelis congesta Orthotrichaceae Drymonia laciniosa Huperzia talpiphila
Stelis dromedarina Zygodon quitensis var. quitensis Gasteranthus crispus
Teagueia teaguei Gasteranthus timidus PTERIDOPHYTA
Telipogon hartwegii RESERVA ECOLÓGICA Paradrymonia hypocyrta Cyatheaceae
Telipogon obovatus COTACACHI-CAYAPAS Hernandiaceae Cyathea bipinnata
Telipogon puruantensis Hernandia lychnifera Cyathea hemiepiphytica
Passifloraceae ANGIOSPERMAS Lauraceae Elaphoglossaceae
Passiflora sanctae-barbarae Apiaceae Ocotea pachypoda Elaphoglossum oleandropsis
Poaceae Cotopaxia asplundii Melastomataceae Polypodiaceae
Calamagrostis aurea Araceae Blakea jativae Polypodium mindense
Calamagrostis brevipaleata Anthurium balslevii Clidemia caudata Woodsiaceae
Festuca chimborazensis subsp. Anthurium falcatum Conostegia centronioides Diplazium hieronymi
chimborazensis Anthurium leonianum Triolena pedemontana Diplazium oellgaardii
Festuca flacca Anthurium palenquense Triolena pustulata
Festuca laegaardii Stenospermation gracile Myristicaceae RESERVA ECOLÓGICA EL ÁNGEL
Festuca sodiroana Araliaceae Otoba cyclobasis
Festuca vaginalis subsp. cayambae Oreopanax ecuadorensis Olacaceae ANGIOSPERMAS
Festuca vaginalis subsp. vaginalis Asclepiadaceae Heisteria asplundii Asteraceae
Poa paramoensis Cynanchum nielsenii Heisteria pacifica Aequatorium jamesonii
Polygalaceae Asteraceae Onagraceae Aequatorium lepidotum
Monnina equatoriensis Achyrocline hallii Fuchsia sylvatica Aetheolaena mojandensis
Monnina reticulata Ageratina sodiroi Orchidaceae Aphanactis jamesoniana
Rosaceae Baccharis arbutifolia Andinia pensilis Aphanactis ollgaardii
Lachemilla jamesonii Clibadium manabiense Elleanthus aristatus Dendrophorbium tipocochensis
Lachemilla rupestris Gynoxys cuicochensis Epidendrum brevivenium Grosvenoria rimbachii
Rubiaceae Gynoxys hallii Epidendrum dolichorhachis Hypochaeris sonchoides
Notopleura tubulistipula Hypochaeris sonchoides Epidendrum gentryi Jalcophila ecuadorensis
Palicourea prodiga Mikania iodotricha Epidendrum megaloclinium Mikania iodotricha
Scrophulariaceae Mutisia microcephala Epidendrum pallatangae Monticalia befarioides
Calceolaria brachiata Stevia crenata Epidendrum quisayanum Pentacalia hillii
Calceolaria sericea Verbesina rivetii Epidendrum tenuicaule Verbesina rivetii
Urticaceae Brassicaceae Erythrodes weberiana Werneria graminifolia
Pilea jamesoniana Draba aretioides Malaxis sodiroi Bromeliaceae
Pilea trichosanthes Eudema nubigena Maxillaria squarrosa Puya longispina
Valerianaceae Bromeliaceae Maxillaria vulcanica Clethraceae
Valeriana aretioides Guzmania fuquae Notylia rimbachii Clethra crispa
Viscaceae Puya asplundii Oncidium toachicum Ericaceae
Dendrophthora tenuifolia Tillandsia acosta-solisii Palmorchis pandurata Macleania loeseneriana
Campanulaceae Stelis macilenta Melastomataceae
LYCOPHYTAS Burmeistera brachyandra Stelis maniola Miconia papillosa
Lycopodiaceae Burmeistera resupinata var. heilbornii Telipogon hartwegii Orchidaceae
Huperzia ascendens Centropogon dissectus Passifloraceae Epidendrum homoion
Huperzia cumingii Centropogon llanganatensis Passiflora sodiroi Epidendrum molaui
Huperzia llanganatensis Siphocampylus rupestris
952
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Apéndice IV 953
Euphorbiaceae Fabaceae
Croizatia cimalonia Coursetia dubia
Croton churutensis Dalea humifusa
Fabaceae Lamiaceae
Bauhinia flagelliflora Clinopodium fasciculatum
Ecuadendron acosta-solisianum Lepechinia paniculata
Inga colonchensis Salvia quitensis
Gesneriaceae Melastomataceae
Columnea schimpffii Blakea rotundifolia
Orchidaceae Miconia rivetii
Dimerandra rimbachii Myrsinaceae
Dryadella elata Geissanthus pichinchae
Elleanthus isochiloides Myrsine sodiroana
Maxillaria estradae Myrtaceae
Psilochilus mollis Eugenia valvata
Picramniaceae Orchidaceae
Picramnia tumbesina Cyclopogon gracilis
Proteaceae Cyclopogon pululahuaense
Roupala plinervia Elleanthus sodiroi
Rubiaceae Epidendrum anthoceroides
Chomelia ecuadorensis Epidendrum atacazoicum
Psychotria cutucuana Epidendrum brevivenium
Rutaceae Epidendrum diothonaeoides
Erythrochiton giganteus Epidendrum jaramilloii
Sapindaceae Epidendrum mesogastropodium
Talisia setigera Epidendrum ornithoglossum
Violaceae Epidendrum pichinchae
Rinorea deflexa Epidendrum quisayanum
Maxillaria vulcanica
RESERVA GEOBOTÁNICA PULULAHUA Pleurothallis truncata
Scelochilus jamesonii
ANGIOSPERMAS Passifloraceae
Actinidiaceae Passiflora montana
Saurauia pseudostrigillosa Piperaceae
Amaryllidaceae Peperomia pululaguana
Phaedranassa viridiflora Piper nebuligaudens
Apocynaceae Rubiaceae
Mandevilla assimilis Notopleura bryophila
Araceae Palicourea calantha
Anthurium angustilaminatum Scrophulariaceae
Anthurium bimarginatum Calceolaria hyssopifolia
Anthurium bullosum Calceolaria sericea
Anthurium oreodoxum Siparunaceae
Rhodospatha kraenzlinii Siparuna piloso-lepidota
Asteraceae Tropaeolaceae
Aetheolaena heterophylla Tropaeolum huigrense
Ageratina sodiroi Verbenaceae
Aristeguietia glutinosa Aegiphila lopez-palacii
Cronquistianthus niveus Zingiberaceae
Kingianthus paniculatus Renealmia aurantifera
Mutisia microphylla Renealmia oligotricha
Pentacalia floribunda
Berberidaceae PTERIDOPHYTAS
Berberis jamesonii Blechnaceae
Bromeliaceae Blechnum sodiroi
Puya aequatorialis Ophioglossaceae
Puya glomerifera Ophioglossum holm-nielsenii
Puya x pichinchae Polypodiaceae
Racinaea inconspicua Polypodium segregatum
Racinaea quadripinnata Thelypteridaceae
Racinaea tandapiana Thelypteris elegantula
Tillandsia polyantha Woodsiaceae
Tillandsia spathacea Diplazium chimboanum
Euphorbiaceae Diplazium vesiculosum
Chamaesyce jamesonii
Croton menthodorus
Croton pycnanthus
954
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
Índice de géneros
956
Libro Rojo de las plantas endémicas del Ecuador
En esta segunda edición del Libro Rojo de Plantas Endémicas del Ecuador
se analiza el estado de conservación de 4500 especies de plantas
de distribución restringida al territorio ecuatoriano y
se presenta una visión general sobre el estado de la vegetación
en las diferentes regiones y ecosistemas del país.
Autores