You are on page 1of 23

See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/369986302

Delimitación geográfica y florística de la provincia fisiográfica de la Depresión


del Balsas, México, con énfasis en el bosque tropical estacionalmente seco

Article in REVISTA MEXICANA DE BIODIVERSIDAD · March 2023


DOI: 10.22201/ib.20078706e.2023.94.4985

CITATIONS READS

0 172

6 authors, including:

Mayra Flores Rolando Ramírez


Universidad Autónoma del Estado de Morelos Universidad Autónoma del Estado de Morelos
12 PUBLICATIONS 51 CITATIONS 11 PUBLICATIONS 23 CITATIONS

SEE PROFILE SEE PROFILE

Jonas Morales-Linares Guillermo Ibarra-Manríquez


Benemérita Universidad Autónoma de Puebla Universidad Nacional Autónoma de México
17 PUBLICATIONS 93 CITATIONS 175 PUBLICATIONS 5,643 CITATIONS

SEE PROFILE SEE PROFILE

All content following this page was uploaded by Guillermo Ibarra-Manríquez on 17 April 2023.

The user has requested enhancement of the downloaded file.


Revista Mexicana de Biodiversidad
Revista Mexicana de Biodiversidad 94 (2023): e944985

Biogeografía

Delimitación geográfica y florística de la provincia


fisiográfica de la Depresión del Balsas, México,
con énfasis en el bosque tropical estacionalmente seco
Geographical and floristic delimitation of the Balsas
Depression physiographic province, Mexico,
with emphasis on the seasonally dry tropical forest
Mayra Flores-Tolentino a, J. Rolando Ramírez-Rodríguez a,
Jonas Morales-Linares b, Guillermo Ibarra-Manríquez c,
Óscar Dorado d y José Luis Villaseñor e, *

a Universidad Autónoma del Estado de Morelos, Centro de Investigación en Biodiversidad y Conservación, Av. Universidad 1001, Col. Chamilpa,
62209 Cuernavaca, Morelos, México
b Benemérita Universidad Autónoma de Puebla, Facultad de Ciencias Biológicas, Blvd. Valsequillo y Av. San Claudio s/n, Col. Jardines de San

Manuel, 72570 Puebla, Puebla, México


c Universidad Nacional Autónoma de México, Instituto de Investigaciones en Ecosistemas y Sustentabilidad, Antigua carretera a Pátzcuaro Núm.

8701, Ex-Hacienda de San José de la Huerta, 59180 Morelia, Michoacán, México


d Universidad Autónoma del Estado de Morelos, Centro de Educación Ambiental e Investigación Sierra de Huautla, Av. Universidad 1001, Col.

Chamilpa, 62209 Cuernavaca, Morelos, México


e Universidad Nacional Autónoma de México, Instituto de Biología, Departamento de Botánica, Apartado postal 70-233, 04510 Ciudad de México,

México

*Autor para correspondencia: vrios@ib.unam.mx (J.L. Villaseñor)

Recibido: 6 abril 2022; aceptado: 19 octubre 2022

Resumen
Las regiones biogeográficas están definidas por especies endémicas o características, así como por rasgos
fisiográficos particulares. La delimitación geográfica y florística de la provincia Depresión del Balsas (México) y sus
biomas se llevó a cabo a partir del uso de capas cartográficas (subcuencas y elevación) y de registros de herbario de
las plantas vasculares presentes en la región. La Depresión del Balsas tiene una extensión de 115,007 km2. El bosque
tropical estacionalmente seco constituye el bioma con mayor superficie (74,548 km2) y se registra desde el nivel del
mar hasta los 1,627 m. Utilizando a las plantas vasculares como objeto de estudio, la circunscripción de los biomas con
base en un análisis biogeográfico reveló la existencia de 10 grupos florísticos (fitocorias), los biomas más relevantes
fueron los bosques tropicales estacionalmente secos y los bosques templados. Esta delimitación y regionalización,

ISSN versión electrónica: 2007-8706; Universidad Nacional Autónoma de México, Instituto de Biología. Open Access bajo la licencia
CC BY-NC-ND (4.0) https://doi.org/10.22201/ib.20078706e.2023.94.4985
M. Flores-Tolentino et al. / Revista Mexicana de Biodiversidad 94 (2023): e944985 2
https://doi.org/10.22201/ib.20078706e.2023.94.4985

tanto fisiográfica como florística, permitió proponer una estrategia metodológica que puede ser de utilidad para definir
límites geográficos en otras áreas de interés.

Palabras clave: Plantas vasculares; Análisis de conglomerados; Delimitación de biomas; Regionalización biogeográfica;
Trazos biogeográficos

Abstract
Biogeographic regions are defined by endemic or characteristic species and particular physiographic features. The
floristic delimitation of the Balsas Depression province in central-western Mexico and the biomes was carried out
using cartographic layers (sub-basins and elevation) and herbarium records of its vascular flora. The Balsas Depression
has an extension of 115,007 km2. The elevation threshold that delimits the seasonally dry tropical forest, the biome
with the largest area in the Balsas Depression (74,548 km2), is found from sea level to 1,627 m of elevation. The
circumscription of the biomes based on a biogeographical analysis using vascular plants revealed the existence of
10 floristic groups (Phytochoria), 2 of which stand out, and delimit the tropical seasonally dry and temperate forests,
respectively. The flora´s delimitation both physiographically and floristically and its regionalization allowed us to
propose a methodological strategy potentially useful for defining geographic limits in other areas of interest.

Keywords: Vascular plants; Cluster analysis; Delimitation of biomes; Biogeographical regionalization; Biogeographical
tracks

Introducción Las discrepancias encontradas entre las propuestas


que delimitan la DB son el resultado del tipo de datos y
México se ubica entre los reinos florísticos Neártico métodos utilizados en su circunscripción. Estas diferencias
y Neotropical, caracterizados por la presencia de familias dificultan la toma de decisiones al intentar elegir una de
endémicas (Rzedowski, 1978; Villaseñor et al., 2020), ellas como área de estudio. Generalmente, los estudios
tales como Iteaceae y Setchellanthaceae en el reino favorecen una u otra, dependiendo del grupo biológico de
Neártico o Achatocarpaceae y Alstroemeriaceae en el interés o de los objetivos planteados. La homogenización
reino Neotropical (Villaseñor et al., 2020). A su vez, estos de la circunscripción de un área, al menos para un grupo
reinos se dividen en regiones y provincias, caracterizadas de especies, como las plantas, es crucial para contrastar los
cada una por sus composiciones florísticas, faunísticas, resultados (Kreft y Jetz, 2010).
fisiográficas, hidrológicas y/o rasgos morfotectónicos Fisiográficamente, la DB se ubica entre la Faja
(Arriaga et al. 1997; Ferrusquía-Villafranca, 1990; Morrone Volcánica Transmexicana y la Sierra Madre del Sur, en
2019; Smith, 1941; Ramírez-Pulido y Castro-Campillo, los estados de Jalisco, Michoacán, Guerrero, México,
1990; Rzedowski, 1978). En México, el reino Neotropical Morelos, Oaxaca y Puebla, con una extensión estimada
incluye provincias florísticamente importantes debido a de 112,320 km2 (Fernández-Nava et al., 1998). Las
su número de géneros y especies endémicas, en las que partes más bajas se sitúan entre los 300 y los 1,600 m
destacan la Depresión del Balsas (1,244 géneros) y la Costa donde predominan los bosques tropicales estacionalmente
del Pacífico (1,381; Morrone, 2014, 2017; Rzedowski, secos, mientras que las partes altas se encuentran por
1978; Villaseñor, 2004; Villaseñor et al., 2020). arriba de los 1,600 y hasta los 2,000 m, caracterizadas
Existen al menos 8 estudios que reconocen a la Depresión por bosques templados. Las temperaturas de la provincia
del Balsas (DB) como una provincia biogeográfica (tabla oscilan entre los 28-30 °C (Morrone, 2005) y los intervalos
1). Uno de los trabajos pioneros fue el de Smith (1941), altitudinales no sobrepasan los 2,000 m. (Fernández-Nava
quien la dividió en Balsas Superior, que incluye la parte et al., 1998; Morrone et al., 2002; Rzedowski, 1978). La
superior de la cuenca del río Balsas que conecta la región riqueza florística de la provincia se estima entre 4,442 a
Neártica y Neotropical (Villaseñor et al., 2020), así como 6,800 especies de plantas vasculares, de las cuales 337
el Balsas Inferior, que corresponde a la porción sur que son endémicas (Fernández-Nava et al., 1998; Rodríguez-
se extiende hacia las costas del océano Pacífico, desde el Jiménez et al., 2005; Rzedowski, 1978). El bioma que
sur de la ciudad de Mazatlán en Sinaloa hasta el río Verde ocupa la mayor superficie de la DB es el Bosque Tropical
en Oaxaca. Estacionalmente Seco (72%; Espinosa-Organista et al.,
M. Flores-Tolentino et al. / Revista Mexicana de Biodiversidad 94 (2023): e944985 3
https://doi.org/10.22201/ib.20078706e.2023.94.4985

Tabla 1
Propuestas de regionalización de la provincia Depresión del Balsas y principales criterios bióticos y abióticos utilizados para su
definición.

Propuesta Denominación Criterios


Smith (1941) Balsas Inferior y Balsas Superior Lagartijas
Rzedowski (1978) / Rzedowski y Reyna- Depresión del Balsas Flora
Trujillo (1990)
Ramírez-Pulido y Castro-Campillo (1990) Del Balsas Mamíferos
Ferrusquía-Villafranca (1990) Jalisqueño-Guerrerense Morfotectónico
Escalante et al. (1993) Cuenca del Balsas O y Cuenca del Balsas E Aves
Arriaga et al. (1997) Depresión del Balsas Consenso varios grupos biológicos
Morrone (2001, 2004, 2014) Cuenca del Balsas Flora y fauna
Espinosa-Organista et al. (2008) Balsas occidental y Balsas oriental Flora y fauna

2008), el cual sobresale también en esta provincia por su distribución de las especies facilita la circunscripción de
alto número de plantas endémicas (Rzedowski y Calderón regiones ricas en especies, lo cual es fundamental para
de Rzedowski 2013; Sosa et al., 2018; Trejo y Dirzo 2002). promover estrategias adecuadas para su conservación. Por
Villaseñor y Ortiz (2014) indican que el bioma Bosque lo tanto, los objetivos de este estudio fueron: 1) proponer
Tropical Estacionalmente Seco (BTES) incluye 2 tipos una delimitación fisiográfica de la DB mediante el uso de
de vegetación: el bosque tropical caducifolio y el bosque recursos cartográficos, como subcuencas, modelo digital
espinoso. El BTES presenta una distribución pantropical que de elevación y el sistema ripario, y 2) delimitar fisiográfica
se caracteriza por factores climáticos como localidades en y florísticamente la DB a partir de análisis espaciales
las que no se registran heladas, con temperaturas promedio cuantitativos.
anuales mayores de 17 °C, precipitaciones medias anuales
entre 600 y 2,000 mm, o con 3-8 meses secos, que derivan Materiales y métodos
en aspectos fisionómicos y funcionales particulares de las
especies vegetales que lo conforman (Banda-R. et al., Para generar el mapa de los límites de la DB se utilizó
2016; Cortés-Flores et al., 2017; Ibarra-Manríquez et al., el consenso de capas de ríos y subcuencas hidrológicas
2022; Murphy y Lugo, 1986). El BTES es considerado uno (Conabio, 1998; Maderey y Torres-Ruata, 1990). El
de los biomas más diversos y distintivos mundialmente, en procedimiento para definir los límites de la DB consistió
especial por la gran cantidad de especies endémicas que en seleccionar las subcuencas hidrológicas que coinciden
contiene (Olson et al., 2000). En México, se estima que con el sistema de ríos que desembocan en el río Balsas.
el BTES alberga más de 6,000 especies de plantas, de las Esta selección permitió obtener un polígono acotado del
cuales 45% son endémicas del país (Rzedowski, 1991; sistema ripario.
Villaseñor y Ortiz, 2014). La distribución del BTES en
México incluye principalmente las regiones cálidas tanto Delimitación fisiográfica de los biomas al interior de la
en la vertiente del Pacífico, desde el sur de Sonora y Depresión del Balsas
el suroeste de Chihuahua hasta Chiapas, como en la del Considerando que el BTES ocupa 72% de la superficie
golfo de México desde Tamaulipas hasta la Península de de la DB, se procedió a definir sus límites geográficos.
Yucatán, en altitudes que van desde los 0 hasta los 1,900 Para ello se utilizaron registros de presencia de especies
m. (Rzedowski, 1978; Villaseñor y Ortiz, 2014). El estrato de la familia Asteraceae. Se seleccionaron los registros de
arbóreo del BTES se caracteriza por la dominancia de las especies que cumplieran con los siguientes criterios:
árboles bajos (5-15 m de altura), que en una proporción 1) que las especies estuvieran reportadas en los estados
mayor a 75% pierden sus hojas durante la temporada seca que incluye la DB, 2) que en la etiqueta del ejemplar
(Cortés-Flores et al., 2017; Méndez-Toribio et al., 2014; se indicara algún tipo de vegetación que incluye el
Rzedowski, 1978; Trejo y Dirzo, 2002). bioma BTES, como el bosque tropical caducifolio, selva
La conjunción de la información cartográfica digital baja caducifolia o bosque espinoso, y 3) que contaran
y grandes bases de datos con información acerca de la con coordenadas geográficas (latitud y longitud). Estos
M. Flores-Tolentino et al. / Revista Mexicana de Biodiversidad 94 (2023): e944985 4
https://doi.org/10.22201/ib.20078706e.2023.94.4985

registros fueron procesados en ArcMap 10.5 (ESRI, 2019), de βsim indica que muchos taxones son compartidos (bajo
se eliminaron aquellos registros que salieran de los límites recambio), mientras que un valor cercano a 1 significa una
geográficos de la DB delimitada en la sección anterior. baja proporción de taxones compartidos (alto recambio)
Adicionalmente, se obtuvo el valor de elevación de cada entre 2 celdas.
registro utilizando un modelo digital de elevación (INEGI, Igualmente, en Biodiverse se usó la matriz de
1999). A partir del proceso anterior se obtuvieron 12,000 disimilitudes para realizar un análisis de conglomerados
registros, los cuales fueron divididos por estados. utilizando el método de agrupamiento WPGMA (método
Los datos obtenidos después de los filtros aplicados de grupos de pares ponderados utilizando la media
fueron evaluados con estadística descriptiva, mediante aritmética). Este método evalúa las contribuciones de los
un diagrama de caja en el programa estadístico R (R conglomerados por el número de nodos terminales (celdas
Development Core Team, 2017). Se realizó un diagrama del conjunto de datos) que contienen y que permite que
para cada estado y uno para el total de los datos. Estos cada celda contribuya por igual a cada fusión de la que
análisis exploratorios fueron realizados para establecer un forma parte (González-Orozco et al., 2014). Los resultados
umbral de corte (la media más una desviación estándar de del análisis de conglomerados permitieron identificar
los valores de elevación) que permitiera separar las zonas grupos de celdas con conjuntos de especies similares
tropical y templada dentro de la DB. que podrían subdividir a la DB. Biodiverse muestra el
agrupamiento de las celdas en un espacio geográfico, para
Delimitación florística de la Depresión del Balsas que, posteriormente, pueda visualizarse en un sistema de
Los registros de ocurrencia de las especies analizadas información geográfica.
provienen principalmente de 2 bases de datos, del Sistema Como análisis complementario para el consenso de los
Nacional de Información Biótica (SNIB-REMIB) de la grupos de conglomerados se hicieron trazos biogeográficos
Comisión Nacional para el Conocimiento y Uso de la individuales de las especies exclusivas registradas en las
Biodiversidad (Conabio) (www.snib.mx) y el repositorio celdas que constituyen cada grupo. Los trazos se hicieron
digital del Herbario Nacional de México (MEXU-UNIBIO) utilizando la herramienta “minimum spanning tree tools”/
del Instituto de Biología de la Universidad Nacional EMST, del programa ArcMap 10.5 (ESRI, 2019).
Autónoma de México (UNAM) (www.ibdata.abaco3.org).
La información recopilada de ambas bases de datos fue Resultados
depurada eliminando lo siguiente: los registros duplicados;
los que no contaban con coordenas geográficas fueron, en El polígono elaborado en este trabajo y que circunscribe
la medida de lo posible, georreferenciados o eliminados; a la DB, comprende parte de los estados de Guerrero,
para la depuración taxónomica, se aceptaron los nombres Jalisco, México, Michoacán, Morelos, Oaxaca y Puebla
de las especies incluidas en el checklist de la flora de (fig. 1), y sus límites geográficos están definidos por las
México (Villaseñor, 2016). subcuencas hidrológicas que incluyen todo el sistema
Los análisis de recambio de especies y conglomerados acuífero que desemboca al río Balsas y abarca un área de
de la flora vascular de la DB se realizaron en el programa 115,007 km2.
Biodiverse v2.99 (Laffan et al., 2010), a partir de una
matriz de incidencias de las especies y una retícula con Delimitación fisiográfica de los biomas al interior de la
celdas de 0.25° × 0.25° de latitud y longitud. En este Depresión del Balsas
programa se obtuvo una matriz de disimilitudes. El promedio global de elevación de los datos para la
La matriz de disimilitud se calculó para todas las DB fue de 1,063.7 (± 563.8) m. Se identificaron 2 regiones
combinaciones de pares de celdas, usando el índice de fisiográficas: región tropical, con un umbral de elevación
disimilitud β-Simpson (Tuomisto, 2010), este índice de 0 a 1,627 m (74,548 km2) y la región templada, que
reduce el efecto del desbalance del número de especies comprende elevaciones entre 1,627 y 2,800 m con una
entre las celdas y se calcula mediante la siguiente fórmula: extensión de 40,459 km2 (fig. 2).

Delimitación florística de la Depresión del Balsas


Para toda la DB se analizaron 179,123 puntos de
presencia de las plantas vasculares registradas en la base
de datos. Estos registros corresponden a 8,294 especies,
donde a es el número de especies compartidas en las celdas de las cuales 3,791 son endémicas de México y, dentro
i y j, b es el número encontrado en i pero no en j, y c es el de este último grupo, 237 son consideradas endémicas de
número encontrado en j pero no en i. Un valor cercano a 0 la DB. Se identificaron 10 grupos florísticos (fitocorias),
M. Flores-Tolentino et al. / Revista Mexicana de Biodiversidad 94 (2023): e944985 5
https://doi.org/10.22201/ib.20078706e.2023.94.4985

Figura 1. Provincia Depresión del Balsas, acotada al sistema acuífero que desemboca al río Balsas. Las líneas azules representan los
ríos que pertenecen al sistema acuífero del Balsas.

Figura 2. División fisiográfica de la Depresión del Balsas con base en intervalos altitudinales de las zonas tropical y templada.
M. Flores-Tolentino et al. / Revista Mexicana de Biodiversidad 94 (2023): e944985 6
https://doi.org/10.22201/ib.20078706e.2023.94.4985

Figura 3. Análisis de agrupamiento que muestra la disimilitud florística de la Depresión del Balsas y su representación en el espacio
geográfico. A), Dendrograma que muestra el agrupamiento de las especies; B), distribución geográfica de los grupos florísticos
(fitocorias) identificados para la provincia.

los cuales se agruparon en primera estancia en 2 regiones figura 3) determinó la región fisiográfica tropical de la
florísticas principales (fig. 3). La primera de ella coincide DB, caracterizada por géneros como Acaciella, Bursera,
cercanamente con la región fisiográfica templada (color Ipomoea y Lysiloma (ver apéndice).
azul obscuro de la figura 3), caracterizada por especies de La porción occidental y sur de la región tropical
los géneros Arbutus, Buddleja, Clethra, Pinus y Quercus, de la DB mostraron una marcada heterogeneidad en su
mientras que la segunda región (color azul claro de la composición florística. En tales áreas se identificaron 8
M. Flores-Tolentino et al. / Revista Mexicana de Biodiversidad 94 (2023): e944985 7
https://doi.org/10.22201/ib.20078706e.2023.94.4985

Figura 4. Trazos individuales que muestran la distribución conocida de especies registradas en las celdas que comprenden la
desembocadura del río Balsas.

grupos florísticos, cada uno determinado por especies territorio, es decir, que no se comparten con el resto de los
de amplia distribución en México, pero que en la DB grupos (apéndice). El grupo 2 incluyó el mayor número de
mostraron una distribución restringida. Los grupos 3, 4, ellos (2,458), mientras que en el grupo 1 se identificaron
8 y 9 (fig. 3) se ubicaron hacia la desembocadura del 1,313 taxones.
río Balsas, donde comparten especies con la provincia
biogeográfica de la Costa del Pacífico como lo muestran Discusión
los trazos biogeográficos de la figura 4. Por otra parte, los
grupos 6, 7 y 10, ubicados en la parte centro-sur de la DB, Este trabajo presenta una propuesta de delimitación
concentran 3, 2 y 1% del total de las especies cosideradas geográfica de la DB basada en las subcuencas hidrológicas,
en este estudio. Estos grupos se ubican en la parte centro- que incluyen al sistema de ríos que desemboca al río
sur de la DB y concentran en conjunto alrededor de 6% Balsas. Igualmente se identifican 2 regiones climáticas,
del total de las especies consideradas en este estudio, una templada y otra tropical. Tomando en cuenta que
los cuales se segregan por contener una representación la Depresión del Balsas es considerada una región de
florística baja comparados con la de los grupos 1 y 2 que importancia biológica debido a su alta diversidad florística
concentran 69% (5,734) y 82% (6,799 especies) de las y de endemismos (Fernández-Nava et al., 1998; Miranda,
especies analizadas, respectivamente. 1947; Rzedowski, 1978), la propuesta de regionalización
Las fitocorias que concentraron el mayor número de biogeográfica de la DB de este análisis se basó en un
especies fueron también las más ricas en endemismos. El método sistemático considerando análisis de información
grupo 2 registró 3,701 especies endémicas de México, cartográfica y análisis estadísticos de datos florísticos
mientras que el grupo 1 incluye un total de 2,481 especies. disponible para la región.
El endemismo estricto de la DB presentó una relación La delimitación fisiográfica que se obtuvo en este
inversa, pues el grupo 1 incluye un mayor número de estas estudio concuerda con la descripción propuesta por
endémicas restringidas a la DB (121), en tanto que el grupo Miranda (1947), quien menciona que la DB es una región
2 solo registra 61 de ellas. Por otro lado, estas 2 fitocorias geográfica bien caracterizada, ubicada transversalmente de
incluyen taxones endémicos conocidos únicamente en su este a oeste inmediatamente después del Faja Volcánica
M. Flores-Tolentino et al. / Revista Mexicana de Biodiversidad 94 (2023): e944985 8
https://doi.org/10.22201/ib.20078706e.2023.94.4985

Transmexicana, en Guerrero, Jalisco, México, Michoacán, Considerando como límites geográficos de la DB a las
Morelos, Oaxaca y Puebla. Esta propuesta fue respaldada subcuencas hidrológicas, que comprenden todo el sistema
posteriormente por otros autores, tales como Rzedowski ripario y que desemboca en el río Balsas, esta propuesta
(1978), Arriaga et al. (1997); Morrone (2001, 2004, 2014); incluye la desembocadura del río Balsas al océano
Espinosa-Organista et al. (2008) y Morrone et al. (2017). Pacífico (fig. 1). Sin embargo, al evaluar las disimilitudes
Sin embargo, los límites geográficos que circunscriben a florísticas (recambio de especies) entre las celdas en
la DB no son equivalentes entre todos los estudios previos, que se dividió la DB, las celdas que corresponden a la
debido en gran medida al grupo taxonómico considerado desembocadura del río Balsas destacan como una zona
o al conocimiento empírico de cada uno de ellos. Por florísticamente compleja definida por 4 grupos florísticos
ejemplo, Morrone (2017) circunscribe a la DB con base en (fig. 3). La heterogeneidad florística observada sugiere que
el mapa de ecorregiones de Challenger y Soberón (2008), la desembocadura constituye una zona de transición (en
identificando sus áreas de endemismo; su propuesta particular la fitocoria 9 de la figura 3), donde se mezclan
considera las cuencas del río Atoyac y del río Salado como elementos propios de la DB con especies más afines en
parte de la DB, lo cual difiere de otros autores quienes su distribución con la provincia de la Costa del Pacífico.
consideran a dichas cuencas como parte de la provincia Ejemplo de estas especies son Allosidastrum interruptum,
Sierra Madre del Sur y la Faja Volcánica Transmexicana, Aphelandra madrensis o Jatropha sympetala, con una
respectivamente (Conabio, 1997). En este estudio se distribución más acotada hacia la provincia costera (fig.
determinó que el BTES, en promedio, se distribuye hasta 4). De igual manera, los grupos 6, 7, 8 y 10 ubicados en
1,625 m de elevación, en tanto que Rzedowski (1978) lo el extremo centro-sur de la provincia (fig. 3) se segregan
ubica por debajo de la cota de los 1,550, aunque en otras por presentar un número bajo de especies; sin embargo, se
partes de México puede llegar hasta 1,900 m. consideran como parte de la DB debido a que la mayoría
La regionalización propuesta por Miranda (1947) (> 50%) de sus especies se comparten con el grupo 1.
divide a la DB en 2 zonas. La primera denominada Actualmente, la disponibilidad de grandes bases de
“declives altos de las sierras que la circundan”, encuentra datos, que incluyen información geográfica de la flora,
su límite inferior a 1,800 m y es equivalente a la región son un recurso trascendental para el análisis cuantitativo
templada identificada en este trabajo (fig. 2), aunque con un de la diversidad florística y su arreglo espacial (Sporbert
límite altitudinal a 1,625 m. Los géneros que caracterizan et al., 2019). La información que contienen es útil para
esta zona templada son Arbutus, Ceanothus, Cenchrus, la identificación de patrones florísticos y biogeográficos,
Juniperus, Pinus y Quercus, los cuales incluyen especies destacando su gran utilidad en estudios a escalas regional o
citadas por Miranda (1947) como Arbutus xalapensis, continental (Jiménez-Alfaro et al., 2018). La delimitación y
Ceanothus coeruleus y Pinus montezumae. En contraste, la regionalización, considerando tanto aspectos fisiográficos
segunda región propuesta por Miranda (1947) corresponde como florísticos, ha sido poco explorado en México,
a la zona tropical, la cual es caracterizada principalmente por lo que surge la necesidad de formular estrategias
por especies del género Bursera y considerada también metodológicas que permitan definir con mayor precisión
como su principal centro de diversificación (Becerra, 2005; y replicabilidad los límites geográficos de regiones de
De Nova et al., 2012; Gámez et al., 2014; Miranda, 1947; interés. Una de las estrategias más plausibles es el uso
Rzedowski, 1978; Rzedowski et al., 2005). En el presente de la información cartográfica disponible y de análisis
estudio se registran 72 especies del género Bursera, 83% espaciales de la flora. Estos recursos digitales favorecen
de ellas consideradas endémicas de la DB. Por lo tanto, su circunscripción, haciéndolos refutables (Ebach et
las 2 regiones fitogeográficas identificadas en la DB están al., 2015), y están orientados a definir mejor las áreas
representadas por especies que responden a un clima, a naturales con el objetivo de plantear preguntas y estrategias
una geología, una geomorfología y a suelos peculiares que coadyuven en la conservación y en propuestas de
encontrados en cada una de ellas (Schimper, 1898). investigación alternativas. En este estudio, el uso de tales
Smith (1941), utilizando como grupo biológico a recursos ayudó a la regionalización de una provincia,
las lagartijas del género Sceloporus, delimitó a la DB cuyos límites han diferido por los criterios usados para
en 2 regiones, Balsas Superior y Balsas Inferior, que delimilitarla (tabla 1). La flora vascular demostró ser un
corresponden con las regiones oriental y occidental buen subrogado en la delimitación de la Depresión del
reconocidas en este trabajo. Sin embargo, la propuesta Balsas y del bioma particular que caracteriza a su porción
de regionalización de Smith (1941) extiende la parte tropical. La estrategia metodológica propuesta puede
occidental de la DB hasta el río Verde en Oaxaca y hasta servir para definir de manera más clara y objetiva los
el sur de Mazatlán, Sinaloa. límites geográficos en otras áreas de interés.
M. Flores-Tolentino et al. / Revista Mexicana de Biodiversidad 94 (2023): e944985 9
https://doi.org/10.22201/ib.20078706e.2023.94.4985

Agradecimientos y la Universidad Autónoma del Estado de Morelos.


Agradecemos a Enrique Ortiz y a todo el grupo de discusión
Este estudio fue posible gracias a la beca de doctorado del laboratorio A218 del Instituto de Biología, UNAM,
(05608) otorgada a Mayra Flores-Tolentino por parte del que han aportado sus comentarios para el enriquecimiento
Consejo Nacional de Ciencia y Tecnología (Conacyt) del manuscrito.

Apéndice. Especies características de la Depresión del Balsas representadas en los grupos del dendrograma (ver
Fig. 3).

Grupo 1. Abutilon abutiloides, A. bracteosum, A. divaricatum, A. haenkeanum, A. incanum, A. mucronatum, A. palmeri,


A. percaudatum, A. straminicarpum, Acaciella bicolor, A. rosei, A. sousae, Acalypha arvensis, A. comonduana, A.
euphrasiostachys, A. filipes, A. lagopus, A. melochiifolia, A. microphylla, A. polystachya, A. purpurascens, A. trilaciniata,
Acer skutchii, Achatocarpus gracilis, A. oaxacanus, Achimenes mexicana, Acourtia bravohollisiana, Acrostichum
danaeifolium, Adenaria floribunda, Adiantum galeottianum, A. lunulatum, A. trapeziforme, Aeschynomene amorphoides,
A. elegans, A. lyonnetii, A. paniculata, A. rudis, A. simulans, A. unijuga, A. virginica, Agalinis peduncularis, Agave
kirchneriana, A. pedunculifera, A. schidigera, A. striata, A. x glomeruliflora, Ageratina glischra, A. josepaneroi,
Ageratum conyzoides, Agrostis liebmannii, Aldama perennans, A. torresii, Allosidastrum hilarianum, A. pyramidatum,
Allotoonia woodsoniana, Almutaster pauciflorus, Alomia ageratoides, A. callosa, Aloysia chiapensis, Alternanthera
flava, A. stellata, Amaranthus dubius, A. polygonoides, A. scariosus, Ambrosia confertiflora, Ammannia auriculata, A.
robusta, Amoreuxia gonzalezii, Amphipterygium glaucum, Amphitecna apiculata, Amyris sylvatica, Anagallis pumila,
Andinocleome pilosa, Andira inermis, A. jaliscensis, Andropogon leucostachyus, Anemia pastinacaria, A. speciosa,
Annona glabra, A. lutescens, A. rensoniana, Anoda palmata, A. paniculata, A. pentaschista, Anthericum humboldtii,
Anthurium halmoorei, Anticlea neglecta, Antigonon cinerascens, Apatzingania arachoidea, Aphyllon californicum, A.
tuberosum, Aralia scopulorum, Archibaccharis intermedia, Argythamnia moorei, Aristida arizonica, A. capillacea, A.
hitchcockiana, Aristolochia anguicida, A. buntingii, A. cardiantha, A. carterae, A. glossa, A. littoralis, A. mutabilis, A.
pentandra, Arthrostemma alatum, Ateleia truncata, Augusta rivalis, Aulosepalum nelsonii, Axonopus centrales, Ayenia
abutilifolia, A. glabra, A. jaliscana, A. magna, A. mirandae, A. neglecta, A. palmeri, A. pusilla, A. wrightii, Baccharis
lancifolia, Barkeria naevosa, B. shoemakeri, Bartlettina karvinskiana, Bastardia bivalvis, B. viscosa, Bastardiastrum
gracile, Bauhinia cookii, B. pauletia, B. pringlei, B. purpurea, B. seleriana, Bdallophytum andrieuxii, Beaucarnea
hiriartiae, Beaumontia grandiflora, Begonia barkeri, B. cucullata, B. franconis, B. lindleyana, B. michoacana, B.
nemoralis, B. ornithocarpa, B. rhodochlamys, Beilschmiedia mexicana, Berberis lanceolata, B. trifolia, Berrya cubensis,
Bidens carpodonta, B. gracillima, B. holwayi, B. minensis, Bignonia hyacinthina, Blutaparon vermiculare, Boehmeria
caudata, B. radiata, Boerhavia spicata, B. torreyana, Bolbitis portoricensis, Bonamia elliptica, B. sulphurea, Bonellia
nervosa, Bothriochloa edwardsiana, B. springfieldii, B. wrightii, Bouchea dissecta, B. nelsonii, Bourreria ovata, B.
purpusii, B. rowellii, B. sonorae, B. superba, Bouteloua alamosana, B. juncea, B. rigidiseta, B. scabra, B. scorpioides,
Bouvardia borhidiana, B. capitata, Bravaisia integerrima, Brickellia filipes, B. huahuapana, B. jimenezii, Briquetia
spicata, Bromelia karatas, B. pinguin, Brongniartia cuneata, B. glabrata, B. guerrerensis, B. hirsuta, B. inconstans, B.
mortonii, B. proteranthera, B. vazquezii, Brosimum alicastrum, Buceragenia hirsuta, Bunchosia cornifolia, B. glandulosa,
B. nitida, Bursera arborea, B. citronella, B. instabilis, B. odorata, B. paradoxa, B. rzedowskii, B. staphyleoides, B.
stenophylla, B. subtrifoliata, B. tecomaca, B. toledoana, B. tomentosa, Byttneria catalpifolia, Calanthe calanthoides,
Calathea ovandensis, C. soconuscum, Calea jamaicensis, Callaeum macropterum, Calliandra sinaloana, Callianthe
striata, Calopogonium galactioides, Campsis radicans, Canavalia brasiliensis, Cantinoa pinetorum, Caperonia palustris,
Capparidastrum discolor, Capraria frutescens, Cardamine longipedicellata, Carex planostachys, C. standleyana,
Carlowrightia hintonii, C. torreyana, Carthamus tinctorius, Cascabela gaumeri, Casearia aculeata, C. commersoniana,
Cassia fistula, Castilleja longiflora, Catasetum pendulum, Ceiba acuminata, Celastrus tetramerus, Celosia argentea, C.
virgata, Cenchrus multiflorus, C. setaceus, Centratherum punctatum, Centrosema galeottii, C. plumieri, Cephalocereus
fulviceps, C. nudus, Cestrum sotonunezii, Chaetocalyx scandens, Chalarothyrsus amplexicaulis, Chalema synanthera,
Chamaecrista fagonioides, C. flexuosa, C. hispidula, C. pilosa, C. rufa, Chamaedorea pochutlensis, Chamaesaracha
cernua, Chiococca parviflora, Chloracantha spinosa, Chlorophytum comosum, Chrysanthellum filiforme, C. involutum,
M. Flores-Tolentino et al. / Revista Mexicana de Biodiversidad 94 (2023): e944985 10
https://doi.org/10.22201/ib.20078706e.2023.94.4985

C. keilii, C. michoacanum, Chrysophyllum cainito, C. mexicanum, Cinnamomum velveti, C. zapatae, Cipura campanulata,
Cissus biformifolia, C. erosa, C. gossypiifolia, C. microcarpa, C. subtruncata, Cladocolea cupulata, C. inorna, C. stricta,
Cleobulia crassistyla, Cleome chapalaensis, C. fosteriana, C. parvisepala, Cleoserrata serrata, Clerodendrum coulteri,
C. x speciosum, Clowesia dodsoniana, C. glaucoglossa, Cnidoscolus autlanensis, C. liebmannii, C. spinosus, Coccoloba
acapulcensis, C. cozumelensis, C. jurgenseni, Cochlospermum vitifolium, Colubrina greggii, C. heteroneura, C. sordida,
Comarostaphylis arbutoides, Combretum decandrum, Commelina rzedowskii, C. scabra, Commicarpus praetermissus,
Comocladia macrophylla, Conoclinium betonicifolium, Corchorus aestuans, Cordia boissieri, C. diversifolia, C.
guerckeana, C. macvaughii, C. seleriana, C. sonorae, Coreopsis pinnatisecta, Corynopuntia schottii, Cosmos
atrosanguineus, C. caudatus, C. mattfeldii, Couepia polyandra, Coursetia hintonii, C. mollis, Crinum americanum,
Crossopetalum managuatillo, C. uragoga, Crotalaria gloriosa, Croton alamosanus, C. argenteus, C. balsensis, C.
glandulosus, C. guerreroanus, C. ramillatus, C. repens, C. sonorae, Cryosophila nana, Cryptostegia grandiflora, C.
madagascariensis, Ctenitis submarginalis, Cucumis anguria, C. dipsaceus, Cunila leucantha, C. polyantha, Cuphea
alaniana, C. axilliflora, C. calophylla, C. ferrisiae, C. flavovirens, C. retroscabra, C. roseana, C. subuligera, C.
utriculosa, Cupressus arizonica, Cuscuta americana, C. macvaughii, C. pentagona, C. saccharata, C. yucatana, Cyathea
myosuroides, Cyclanthera jonesii, Cymophora accedens, Cynanchum unifarium, Cynometra oaxacana, Cynophalla
flexuosa, C. verrucosa, Cyperus compressus, C. dioicus, C. elegans, C. fugax, C. tenuis, Cypringlea analecta, Cyrtocarpa
kruseana, Cyrtopodium macrobulbon, Dahlia cordifolia, D. parvibracteata, Dalbergia glabra, D. melanocardium, Dalea
brachystachys, D. cinnamomea, D. erythrorhiza, D. gypsophila, D. hegewischiana, D. hintonii, D. holwayi, D. insignis,
D. mexiae, Damburneya ambigens, Dandya balsensis, D. hannibalii, D. thadhowardii, Datura kymatocarpa, D. lanosa,
Dendranthema morifolium, Dendropanax leptopodus, Dendroviguiera guerrerana, D. pringlei, D. sharpii, Deppea
hintonii, Desmanthus balsensis, D. leptophyllus, Desmodium ambiguum, D. barbatum, D. ghiesbreghtii, D. lindheimeri,
D. michelianum, D. painteri, D. plectocarpum, D. urarioides, Dichanthelium dichotomum, D. ovale, Dichondra
brachypoda, Dichorisandra hexandra, Dicliptera membranacea, D. sciadephora, Didymochlaena truncatula, Digitaria
nuda, Dinebra scabra, Diodia rigida, Dioon caputoi, D. edule, D. tomasellii, Dioscorea floribunda, D. insignis, D.
longirhiza, D. palmeri, D. pantojensis, D. polygonoides, Diospyros acapulcensis, D. aequoris, D. ebenaster, Diphragmus
scaber, Diphysa americana, D. ormocarpoides, D. spinosa, Ditaxis manzanilloana, D. micrandra, D. serrata, Doyerea
emetocathartica, Dryopteris feei, Dyschoriste rosei, D. saltuensis, Echeandia albiflora, E. formosa, E. hintonii, E. tenuis,
Echinodorus tenellus, Echinopepon paniculatus, Eichhornia azurea, Elaphoglossum revolutum, Electranthera cuneifolia,
Elionurus barbiculmis, Encyclia adenocarpa, E. hanburyi, E. oestlundii, E. papillosa, Entadopsis polystachya,
Epidendrum guerrerense, E. rowleyi, Epiphyllum oxypetalum, Eragrostis excelsa, E. hypnoides, E. spectabilis, E.
viscosa, Eremosis leiocarpa, E. villaregalis, Eriochloa polystachya, E. punctata, E. sericea, Eriosema multiflorum,
Eryngiophyllum pinnatisectum, Eryngium purpusii, Erythrina herbacea, E. oliviae, Erythrostemon acapulcensis, E.
caladenia, E. epifanioi, E. laxus, E. macvaughii, E. oyamae, Erythroxylum havanense, Esenbeckia velutina, Espejoa
mexicana, Eugenia guatemalensis, E. hintonii, Euphorbia albomarginata, E. arteagae, E. californica, E. caperata, E.
capitellata, E. colorata, E. cymosa, E. dressleri, E. grammata, E. hindsiana, E. humayensis, E. infernidialis, E. leucantha,
E. leucocephala, E. lineata, E. linguiformis, E. lottiae, E. luciismithii, E. macvaughii, E. milii, E. oaxacana, E. rzedowskii,
E. serpens, E. serrula, E. sonorae, E. terracina, E. tithymaloides, E. trialata, Evolvulus nummularius, Eysenhardtia
adenostylis, Fagonia scoparia, Fernaldia pandurata, Ferocactus lindsayi, Flaveria cronquistii, F. kochiana, F.
ramosissima, Fleischmannia capillipes, F. holwayana, F. pycnocephaloides, Forchhammeria hintonii, F. sessilifolia, F.
watsonii, Forestiera reticulata, Fridericia costaricensis, F. dichotoma, F. mollissima, F. patellifera, Fuirena umbellata,
Funastrum cynanchoides, F. odoratum, Galactia dubia, G. striata, Galium aparine, Galphimia mirandae, Gaudichaudia
confertiflora, Gaya occidentalis, Genipa americana, Gentiana mirandae, Gentianella microcalyx, Glinus radiatus,
Gochnatia obtusata, Gomphrena parviceps, Gonolobus arizonicus, G. barbatus, G. megalocarpus, G. sororius, G.
spiranthus, Gossypium laxum, G. lobatum, G. schwendimanii, Gouania conzattii, G. rosei, Grindelia hirtella, Guadua
amplexifolia, G. longifolia, Guardiola pappifera, G. stenodonta, Guatteria amplifolia, Guettarda combsii, G. elliptica,
G. macrosperma, Gynandropsis gynandra, Gypsacanthus nelsonii, Gyrandra pauciflora, G. pterocaulis, Haematoxylum
campechianum, H. sousanum, Havardia campylacantha, Hebecarpa barbeyana, H. costaricensis, H. platycarpa, Hechtia
caulescens, H. colossa, H. galeottii, H. hintoniana, H. melanocarpa, H. montana, H. mooreana, H. pringlei, H. pumila,
H. reflexa, H. reticulata, H. rosea, Heliconia latispatha, Helicotropis linearis, Helietta lottiae, H. parvifolia, Heliocarpus
mexicanus, H. parvimontis, Heliopsis brachactis, Heliotropium cremnogenum, H. fallax, H. filiforme, H. lagoense, H.
macrostachyum, H. michoacanum, Hemarthria altissima, Hemionitis palmata, H. subcordata, Henrya scorpioides,
M. Flores-Tolentino et al. / Revista Mexicana de Biodiversidad 94 (2023): e944985 11
https://doi.org/10.22201/ib.20078706e.2023.94.4985

Heterocentron elegans, H. laxiflorum, Heteroflorum sclerocarpum, Hibiscus kochii, H. tenorii, H. tiliaceus, Hilaria
annua, H. hintonii, H. semplei, Hochreutinera amplexifolia, Hoffmannia cryptoneura, H. excelsa, Holographis argyrea,
H. hintonii, Hunnemannia fumariifolia, Hyparrhenia hirta, Hypenia violacea, Hyperbaena ilicifolia, Hypericum galinum,
H. pratense, Hyptis conferta, H. macrocephala, Indigofera fruticosa, I. jamaicensis, I. pueblensis, I. tumidula, Ipomoea
cairica, I. clavata, I. hederacea, I. hirta, I. ignava, I. indica, I. lindenii, I. lutea, I. meyeri, I. microsepala, I. muricata,
I. oocarpa, I. pedicellaris, I. pruinosa, I. punticulata, I. sescossiana, I. temascaltepecensis, I. tenuiloba, I. tiliacea, I.
variabilis, Ischaemum latifolium, Itzaea sericea, Ixora finlaysoniana, Jacobinia roseana, Jacquemontia abutiloides, J.
mexicana, J. polyantha, J. pringlei, J. pycnocephala, J. smithii, Jatropha alamanii, J. bartlettii, J. cordata, J. gossypiifolia,
J. jaimejimenezii, J. mirandana, J. pseudocurcas, J. riojae, J. rufescens, J. stephanii, J. websteri, Juglans olanchana,
Justicia angustiflora, J. leucothamna, J. lucindae, J. pectoralis, J. reflexiflora, Kalanchoe flammea, Kallstroemia
californica, K. caribaea, K. grandiflora, K. longipes, K. pubescens, Karwinskia latifolia, K. umbellata, Koanophyllon
palmeri, K. solidaginifolium, Kosteletzkya depressa, Krameria bicolor, K. lanceolata, Laelia anceps, Lagascea
angustifolia, Lagrezia monosperma, Lamourouxia dependens, L. microphylla, L. ovata, Lantana hintonii, L. macropoda,
L. urticoides, Lasiacis rhizophora, L. scabrior, Lasianthaea squarrosa, L. zinnioides, Lawsonia inermis, Leiboldia
guerreroana, Lemna obscura, Leochilus johnstonii, Lepanthes guerrerensis, Lepidagathis danielii, Leptochloa virgata,
Leptospron gentryi, Leucothoe pinetorum, Liabellum palmeri, Libidibia sclerocarpa, Licania platypus, Licaria excelsa,
L. quercina, Lindernia anagallidea, Linum cruciatum, L. longipes, Lippia cardiostegia, L. mcvaughii, Litsea parvifolia,
Lobelia setulosa, Loeselia ciliata, L. ramosissima, Lonchocarpus acuminatus, L. atropurpureus, L. balsensis, L.
cochleatus, L. constrictus, L. epigaeus, L. guatemalensis, L. hermannii, L. hondurensis, L. longipedicellatus, L.
longipedunculatus, L. parviflorus, L. punctatus, L. rugosus, L. schiedeanus, L. spectabilis, Lopezia riesenbachia,
Ludwigia clavellina, L. erecta, L. hyssopifolia, L. leptocarpa, Luffa operculata, Lupinus glabratus, Lycianthes chiapensis,
L. heteroclita, L. pilifera, L. purpusii, L. starbuckii, Lygodium venustum, Lysiloma auritum, Mabea occidentalis,
Machaerium arboreum, M. biovulatum, M. isadelphum, Maclura tinctoria, Macroptilium lathyroides, M. pedatum,
Macroscepis pleistantha, Magnolia dealbata, M. mexicana, Malachra alceifolia, Malaxis reichei, Malpighia hintonii,
Mammillaria beneckei, M. crucigera, M. duoformis, M. guerreronis, M. nunezii, M. tonalensis, M. uncinata, Mandevilla
acutiloba, M. exilicaulis, M. lanuginosa, M. subsessilis, M. tubiflora, Manettia reclinata, Manfreda elongata, M.
guerrerensis, M. parva, Manihot chlorosticta, M. crassisepala, M. esculenta, M. mcvaughii, M. michaelis, M. obovata,
Maranta divaricata, Margaritopsis microdon, Marina gemmea, M. gracillima, M. holwayi, M. melilotina, Mariosousa
millefolia, Marsdenia bourgaeana, M. callosa, Matelea atrocoronata, M. calcicola, M. suberifera, Matudaea trinervia,
Maxillaria rhombea, Maytenus matudae, M. schippii, Megaliabum andrieuxii, Meiracyllium trinasutum, Melampodium
longipes, Melochia glandulifera, M. tomentella, M. tragiifolia, Menodora jaliscana, Mentzelia asperula, M. sinuata,
Merremia aegyptia, M. palmeri, Miconia heterothrix, Microlobius foetidus, Microspermum flaccidum, Mikania micrantha,
M. tonduzii, Milla magnifica, M. mexicana, M. mortoniana, Mimosa arenosa, M. chaetocarpa, M. diplotricha, M.
distachya, M. dysocarpa, M. egregia, M. palmeri, M. spirocarpa, M. tejupilcana, M. tenuiflora, M. xochipalensis,
Mitracarpus falcatus, M. linearis, Montanoa laskowskii, Moringa oleifera, Mormodes tezontle, Muhlenbergia
brevivaginata, M. speciosa, Murraya paniculata, Myrospermum frutescens, Nama jamaicensis, Neptunia oleracea, N.
olerecea, N. pubescens, Nissolia platycarpa, N. ruddiae, Notholaena affinis, N. lemmonii, Nuttallanthus canadensis,
Nymphaea pulchella, Ocellochloa biglandulare, Ocimum carnosum, Ocotea chiapensis, O. psychotrioides, O. salvinii,
Odontocarya mexicana, Odontosoria schlechtendalii, Olyra glaberrima, Operculina platyphylla, Opuntia dillenii, O.
durangensis, O. karwinskiana, O. rileyi, O. spraguei, O. wilcoxii, Oreopanax capitatus, Ornithocephalus inflexus,
Ornithostaphylos oppositifolia, Orthrosanthus monadelphus, Oryza latifolia, Otopappus verbesinoides, Oxalis
angustifolia, O. discolor, O. magnifica, Pachecoa prismatica, Pachycereus tepamo, Palicourea elata, P. minarum,
Panicum alatum, P. dichotomiflorum, P. miliaceum, P. pilosum, Parathesis vulgata, Parkinsonia aculeata, P. x carterae,
Parmentiera millspaughiana, Paspalum acuminatum, P. cymbiforme, P. lineare, P. multicaule, P. virletii, Passiflora
coriacea, P. juliana, P. mcvaughiana, Paullinia cururu, P. tomentosa, Pavonia fryxellii, P. macdougallii, P. paneroi,
P. paniculata, P. schiedeana, P. uniflora, Pectis canescens, P. decemcarinata, P. diffusa, P. exserta, P. filipes, P.
holochaeta, P. luckoviae, P. propetes, Peniocereus lazaro-cardenasii, P. maculatus, P. zopilotensis, Peperomia
cordovana, P. dorstenioides, P. peltilimba, P. schizandra, P. succulenta, P. urocarpa, Pereskiopsis blakeana, P.
kellermanii, Periptera ctenotricha, Perityle microglossa, Persea chamissonis, P. chrysantha, Perymenium episcopale,
P. subsquarrosum, P. uxoris, Phalaris paradoxa, Phaulothamnus spinescens, Phinaea multiflora, Phoradendron
crassifolium, P. dipterum, P. dolichocarpum, P. olae, P. oliverianum, P. palmeri, P. perredactum, P. treleaseanum,
M. Flores-Tolentino et al. / Revista Mexicana de Biodiversidad 94 (2023): e944985 12
https://doi.org/10.22201/ib.20078706e.2023.94.4985

Phyla fruticosa, P. strigulosa, Phyllanthus coalcomanensis, P. galeottianus, P. hexadactylus, P. liebmannianus, P.


oaxacanus, P. peninsularis, P. tenellus, Phyllostachys aurea, Phyllostylon brasiliense, Phymosia rzedowskii, P. umbellata,
Physalis acutifolia, P. glutinosa, P. hirsuta, P. michoacanensis, P. minimaculata, Physostemon hemsleyanum, Picramnia
guerrerensis, P. tetramera, Pilea herniarioides, Pilosocereus collinsii, P. leucocephalus, Pinguicula lilacina, P.
orchidioides, Piper fallens, P. mexicanum, P. muelleri, P. novogalicianum, P. pseudoasperifolium, P. tuberculatum, P.
uhdei, P. unguiculatum, Piptadenia obliqua, P. viridiflora, Piptochaetium pringlei, Piqueria laxiflora, Pitcairnia
cylindrostachya, P. flexuosa, P. hintoniana, P. imbricata, P. puberula, P. roseana, Pithecellobium oblongum, P.
velutinum, Pittocaulon filare, Pityrogramma dealbata, Plectranthus scutellarioides, Pluchea odorata, Poeppigia procera,
Poikilacanthus capitatus, Poiretia punctata, Polanisia trachysperma, Polianthes tuberosa, Polygala crinita, P.
oedophylla, P. russelliana, P. velata, Polygonum persicaria, Polypodium fissidens, P. liebmannii, P. longepinnulatum,
Polystachya mcvaughiana, Polystemma viridiflorum, Portulaca halimoides, Pouzolzia pringlei, Prionosciadium
acuminatum, Proboscidea altheifolia, P. diversifolia, Prosopis tamaulipana, Prosthechea chacaoensis, P. micropus, P.
neurosa, P. ochracea, Prosthecidiscus guatemalensis, Prunus tuberculata, Psacalium eriocarpum, P. mollifolium, P.
sharpii, Pseudabutilon orientale, P. umbellatum, Pseuderanthemum standleyi, Pseudogynoxys chenopodioides,
Pseudosmodingium barkleyi, Pseudotsuga menziesii, Pterostemon bravoanus, Quadrella indica, Quercus furfuracea,
Quisqualis indica, Ramirezella calcoma, Randia cinerea, R. guerrerensis, R. laevigata, R. monantha, R. rhagocarpa, R.
tetracantha, Ranunculus mexiae, Rhamnus biglandulosa, R. sharpii, Rhinotropis nitida, Rhodosciadium dissectum, Rhus
galeottii, Rhynchosia reticulata, R. tarphantha, Rhynchospora eximia, R. marisculus, Rhynchostele madrensis, R. stellata,
Robinsonella mirandae, Rorippa indica, Rosa banksiae, Roseodendron donnell-smithii, Rourea glabra, Ruellia amoena,
R. donnell-smithii, R. geminiflora, R. guerrerensis, R. malacosperma, R. metziae, R. nudiflora, R. oaxacana, R. palmeri,
R. petiolaris, R. sororia, Ruppia maritima, Ruprechtia costata, R. standleyana, Russelia chiapensis, R. equisetiformis,
R. lanceifolia, R. parvifolia, Sabal pumos, Sagittaria montevidensis, Salix gooddingii, Salmea palmeri, Salpianthus
standleyi, Salvia alamosana, S. cyanantha, S. decora, S. diegoae, S. eizi-matudae, S. fallax, S. farinacea, S. fusca, S.
glabra, S. involucrata, S. mcvaughii, S. modesta, S. nelsonii, S. parryi, S. recurva, S. rostellata, S. rubiginosa, S. rupicola,
S. shannonii, S. turneri, Samyda mexicana, Sapium lateriflorum, Sapranthus microcarpus, Sarcomphalus mexicana,
Saururus cernuus, Scaphyglottis imbricata, Schaefferia frutescens, Schizocarpum attenuatum, Scleria bracteata, S.
ciliata, S. macrophylla, S. oligantha, S. setuloso-ciliata, Scoparia mexicana, Scutellaria multiflora, S. orizabensis, S.
purpurascens, Sechiopsis tetraptera, Securidaca diversifolia, Selaginella bigelovii, S. pilifera, S. reflexa, S. ribae, S.
rzedowskii, S. sellowii, S. silvestris, Semialarium mexicanum, Senecio picridis, Senegalia berlandieri, S. sororia, S.
tenuifolia, Senna alexandrina, S. quinquangulata, S. reticulata, Serjania grosii, S. macrocarpa, S. paniculata, S.
rhytidococca, Sesbania macrocarpa, Setaria adhaerens, S. scandens, S. vulpiseta, Sicyos guatemalensis, Sida abutifolia,
S. anodifolia, S. cordifolia, S. jussieana, S. viarum, Sideroxylon celastrinum, S. eriocarpum, S. foetidissimum, S.
lanuginosum, S. obtusifolium, S. occidentale, Sigmoidotropis speciosa, Simira rhodoclada, Simsia ghiesbreghtii, S.
spooneri, S. tenuis, Sinclairia liebmannii, Siphonoglossa sessilis, Sisyrinchium exalatum, S. micranthum, S. subcernuum,
Sloanea terniflora, Smilax bona-nox, S. cordifolia, S. regelii, Sobralia galeottiana, Solanum aturense, S. donianum, S.
ehrenbergii, S. glaucescens, S. malacothrix, Solenophora obscura, Sotoa confusa, Spartina patens, Specklinia marginata,
Spermacoce confusa, S. ovalifolia, Sphenoclea zeylanica, Sphinctospermum constrictum, Spigelia mexicana, S.
nicotianiflora, S. palmeri, S. trispicata, Sporobolus hintonii, S. viscidus, Stachys pacifica, Stachytarpheta jamaicensis,
S. miniacea, Stelis jalapensis, S. rufobrunnea, Stemodia peduncularis, Stenocereus alamosensis, S. kerberi, S. quevedonis,
Stenorrhynchos speciosum, Stevia chilapensis, S. lehmannii, S. mitopoda, S. neurophylla, S. perfoliata, S. triangularis,
Steviopsis amblyolepis, Stillingia acutifolia, Struthanthus haenkeanus, S. inconspicuus, Tabernaemontana amygdalifolia,
T. divaricata, Tagetes arenicola, Talinum attenuatum, Tamarix gallica, Tanaecium pyramidatum, Tapirira mexicana,
Tephrosia abbottiae, T. cinerea, T. lanata, T. nitens, T. quercetorum, T. sinapou, T. submontana, T. vernicosa, T.
watsoniana, Ternstroemia hemsleyi, Tetramerium abditum, T. aureum, T. butterwickianum, T. emilyanum, T. guerrerense,
Tetrapterys heterophylla, Thalictrum johnstonii, T. steyermarkii, Thevetia ahouai, T. gaumeri, T. pinifolia, Thompsonella
mixtecana, T. xochipalensis, Thouinia paucidentata, Thyrsanthemum goldianum, Tibouchina connata, T. longifolia, T.
nanifolia, T. rufipilis, Tigridia hintonii, T. latifolia, T. mortonii, T. orthantha, Tillandsia argentea, T. carlsoniae, T.
fascifolia, T. jaliscomonticola, T. lydiae, T. magnusiana, T. pentasticha, T. streptophylla, T. supermexicana, T. trauneri,
Tithonia koelzii, Tournefortia umbellata, Tradescantia mirandae, T. orchidophylla, T. poelliae, T. schippii, T. zanonia,
T. zebrina, Tragia yucatanensis, Trianthema portulacastrum, Trichocentrum brachyphyllum, T. microchilum,
Trichosalpinx nageliana, Tridax bilabiata, T. tenuifolia, Trigonidium egertonianum, Trigonospermum adenostemmoides,
M. Flores-Tolentino et al. / Revista Mexicana de Biodiversidad 94 (2023): e944985 13
https://doi.org/10.22201/ib.20078706e.2023.94.4985

Triodanis perfoliata, Tripogandra grandiflora, T. saxicola, T. serrulata, Tripsacum intermedium, T. jalapense, T.


latifolium, T. maizar, Triumfetta acracantha, T. coriacea, T. polyandra, Trixis calcicola, T. grandibracteata, T. inula,
T. pterocaulis, T. silvatica, Urochloa brizantha, U. mutica, U. reptans, U. ruziziensis, U. venosa, Utricularia hintonii,
Vachellia collinsii, V. guanacastensis, V. pringlei, V. rigidula, V. sphaerocephala, V. villaregalis, Valeriana albonervata,
Vallisneria americana, Varronia foliosa, V. guanacastensis, V. macrocephala, Verbena ehrenbergiana, Verbesina
chilapana, V. culminicola, V. furfuracea, V. nelsonii, V. oaxacana, V. oxylepis, Vernonanthura sinclairii, Vigna
peduncularis, V. umbellata, Villadia recurva, Viridantha mauryana, Vitex trifolia, Waltheria conzattii, W. fryxellii, W.
preslii, Wamalchitamia strigosa, Wedelia purpurea, W. rosei, Wimmeria microphylla, Witheringia solanacea, Wolffia
columbiana, Wolffiella welwitschii, Xanthosoma mendozae, X. mexicanum, Zaluzania augusta, Zanthoxylum ciliatum,
Z. foliolosum, Z. melanostictum, Zeugites capillaris, Z. hintonii, Z. latifolius, Zinnia bicolor, Z. maritima, Z. microglossa,
Z. purpusii, Z. venusta, Z. zinnioides, Zuelania guidonia.

Grupo 2. Abelia floribunda, Abildgaardia mexicana, Abutilon andrieuxii, A. dugesii, A. hypoleucum, Acacia neriifolia,
Acaciella holwayi, Acaena elongata, Acalypha brevicaulis, A. cuspidata, A. fournieri, A. infesta, A. multispicata, A.
neomexicana, A. nubicola, A. rhombifolia, A. schiedeana, A. schlechtendaliana, A. trachyloba, Acanthogilia gloriosa,
Acanthothamnus aphyllus, Acanthus mollis, Acca sellowiana, Acer negundo, Achimenes longiflora, A. pedunculata,
Achnatherum constrictum, A. eminens, Achyrocline guerreroana, Acnistus arborescens, Acourtia caltepecana, A.
discolor, A. erioloma, A. fruticosa, A. hooveri, A. lepidopoda, A. michoacana, A. moschata, A. nelsonii, A. rzedowskii,
A. simulata, A. tenoriensis, Aechmea mexicana, Agapanthus africanus, Agastache mexicana, Agave americana, A.
atrovirens, A. collina, A. dasylirioides, A. filifera, A. hookeri, A. karwinskii, A. lurida, A. macroacantha, A. mapisaga,
A. maximiliana, A. obscura, A. parryi, A. peacockii, A. salmiana, A. scaposa, A. triangularis, A. yuccifolia, Ageratina
amblyolepis, A. atrocordata, A. blepharilepis, A. calaminthifolia, A. calophylla, A. cerifera, A. chiapensis, A. enixa, A.
etlensis, A. geminata, A. glauca, A. halbertiana, A. havanensis, A. juxtlahuacensis, A. lasioneura, A. lucida, A. moorei,
A. neohintoniorum, A. oaxacana, A. oreithales, A. pelotropha, A. perezii, A. photina, A. prunellifolia, A. ramireziorum,
A. rhomboidea, A. riparia, A. rivalis, A. rubricaulis, A. scorodonioides, A. thyrsiflora, A. vernalis, Ageratum albidum,
A. microcephalum, A. paleaceum, A. platypodum, A. tehuacanum, Agonandra obtusifolia, Agrimonia pringlei, Agrostis
bourgeaei, A. calderoniae, A. ghiesbreghtii, A. hyemalis, A. perennans, A. schaffneri, A. subpatens, A. tolucensis, Ainea
conzattii, Alamania punicea, Alansmia spathulata, Albizia adinocephala, Alchornea latifolia, Aldama hispida, A.
pachycephala, Alibertia edulis, Allowissadula pringlei, A. rosei, Aloysia citriodora, Alpinia speciosa, Alternanthera
caracasana, A. pungens, A. pycnantha, Amaranthus acutilobus, A. fimbriatus, A. retroflexus, Ambrosia artemisiifolia,
A. canescens, A. cumanensis, Ampelopsis cordata, Amyris balsamifera, A. thyrsiflora, Anacardium occidentale, Anathallis
involuta, A. minutalis, Andinocleome magnifica, Andropogon pringlei, A. ternarius, A. virginicus, Anemia multiplex, A.
recondita, Angelica polycarpa, Angelonia angustifolia, Anisacanthus puberulus, A. pumilus, Anoda albiflora, A.
hintoniorum, Anogramma chaerophylla, Anredera baselloides, A. ramosa, Anthoxanthum odoratum, Anthurium andicola,
A. pentaphyllum, A. scandens, A. schlechtendalii, Anticlea frigida, A. volcanica, Antiphytum heliotropioides, A.
paniculatum, A. parryi, Aphelandra aurantiaca, Aphyllon dugesii, Arachnothryx buddleioides, A. laniflora, Arbutus
occidentalis, A. tessellata, Arceuthobium abietis-religiosae, A. vaginatum, Archibaccharis almedana, A. hieracioides,
Arctostaphylos angustifolia, A. pungens, Ardisia mexicana, A. pellucida, Arenaria bryoides, A. guatemalensis, A.
lycopodioides, A. megalantha, A. oresbia, A. paludicola, A. parvifolia, Argemone platyceras, Argyranthemum frutescens,
Argyrochosma pallens, A. pilifera, Aristida pansa, Aristolochia conversiae, A. flexuosa, A. luzmariana, A. oaxacana,
Arracacia compacta, A. ebracteata, A. fruticosa, A. quadrifida, A. rigida, A. tolucensis, Artemisia klotzschiana, Asanthus
thyrsiflorus, Asclepias fournieri, A. otarioides, A. pratensis, A. vinosa, Asparagus officinalis, A. setaceus, Asplenium
abscissum, A. auriculatum, A. cristatum, A. fibrillosum, A. minimum, A. miradorense, A. munchii, A. myriophyllum, A.
polyphyllum, A. potosinum, A. serra, A. soleirolioides, Astragalus cenorrhynchus, A. esperanzae, A. hintonii, A. lyonnetii,
A. micranthus, A. nuttallianus, A. oxyrhynchus, A. radicans, A. strigulosus, Astranthium laetificum, A. orthopodum, A.
purpurascens, A. xanthocomoides, A. xylopodum, Astrocasia tremula, Ateleia mcvaughii, A. pterocarpa, Athyrium
palmense, Atriplex patula, Aulonemia laxa, Aulosepalum ramentaceum, A. riodelayense, Avena fatua, A. sativa, Axonopus
deludens, A. rosei, Baccharis brevipappa, B. glandulifera, B. macrocephala, Bacopa salzmannii, Bahia absinthifolia,
Balmea stormiae, Bambusa vulgaris, Bartlettina cronquistii, Bauhinia variegata, Beaucarnea gracilis, B. hookeri, B.
purpusii, B. stricta, Begonia abaculoides, B. cristobalensis, B. cuernavacensis, B. fusibulba, B. glabra, B. incarnata, B.
lachaoensis, B. oaxacana, B. portillana, B. sandtii, B. sartorii, Bejaria guatemalensis, Beloperone longibracteata,
M. Flores-Tolentino et al. / Revista Mexicana de Biodiversidad 94 (2023): e944985 14
https://doi.org/10.22201/ib.20078706e.2023.94.4985

Berberis alpina, B. gracilis, B. ilicina, B. quinquefolia, Bernardia chiangii, B. fonsecae, Beschorneria calcicola, Beta
vulgaris, Bidens bicolor, B. chiapensis, B. cynapiifolia, B. ferulifolia, B. laevis, B. pueblensis, B. rosemaniana, B.
serrulata, Bignonia potosina, Billia hippocastanum, Blechnum divergens, B. gracile, B. lehmannii, B. polypodioides, B.
stoloniferum, Bletia similis, Bocconia integrifolia, Boehmeria ramiflora, B. ulmifolia, Bolboschoenus maritimus,
Bommeria ehrenbergiana, B. subpaleacea, Borreria densiflora, Bothriochloa alta, B. longipaniculata, Bouchetia erecta,
Bougainvillea spectabilis, Bourreria pulchra, Bouteloua distans, B. purpurea, B. simplex, Bouvardia erecta, B. gracilipes,
B. hintoniorum, B. oaxacana, B. xestosperma, Bowlesia flabilis, Brahea berlandieri, Brassica napus, B. oleracea,
Brickellia californica, B. lanata, B. leonis, B. monocephala, B. oligadena, B. orizabaensis, B. pedunculosa, B.
problematica, B. tomentella, Briza minor, Bromus arizonicus, B. attenuatus, B. catharticus, B. diandrus, B. dolichocarpus,
B. exaltatus, Brongniartia alamosana, B. mollis, B. sousae, B. vicioides, Brugmansia sanguinea, Brunellia mexicana,
Bryophyllum pinnatum, Buceragenia minutiflora, Buchnera retrorsa, Buddleja perfoliata, B. scordioides, Bulbophyllum
nagelii, B. sordidum, Bulbostylis funckii, B. hirta, Burmeistera virescens, Bursera altijuga, B. epinnata, B. esparzae, B.
madrigalii, B. martae, B. microphylla, Caesalpinia pringlei, Cajanus cajan, Calamagrostis eriantha, C. mcvaughii, C.
orizabae, C. recta, C. tolucensis, Calandrinia acaulis, Calceolaria virgata, Calendula officinalis, Calliandra arborea,
C. calothyrsus, C. erythrocephala, C. peninsularis, Callianthe purpusii, Callicarpa acuminata, Callisia fragrans, C.
insignis, C. multiflora, C. navicularis, Callitriche heterophylla, Calochortus foliosus, C. hartwegii, C. nigrescens,
Calyptranthes schiedeana, Camellia japonica, Campyloneurum ensifolium, C. tenuipes, Canavalia dura, Canna x
generalis, Carex athrostachya, C. chordalis, C. ciliaris, C. comosa, C. cortesii, C. curviculmis, C. echinata, C. hermannii,
C. humboldtiana, C. interjecta, C. involucratella, C. longicaulis, C. lurida, C. marianensis, C. orizabae, C. peucophila,
C. praegracilis, C. psilocarpa, C. rzedowskii, C. tolucensis, C. tuberculata, C. turbinata, C. wootonii, Carissa grandiflora,
Cartrema americana, Carya illinoinensis, Casearia arguta, Casimiroa calderoniae, Castilleja angustata, C. angustifolia,
C. integra, C. macrostigma, C. nervata, C. pectinata, C. stipifolia, C. tolucensis, Casuarina equisetifolia, Catalpa
bignonioides, Catopsis compacta, C. sessiliflora, Cenchrus americanus, C. clandestinus, C. michoacanus, C. myosuroides,
Cenostigma gaumeri, Centella erecta, Cephalocereus columna-trajanii, C. macrocephalus, Cerastium brachypodum, C.
orithales, C. purpusii, C. ramigerum, C. tolucense, C. vulcanicum, Cerdia virescens, Cestrum alternifolium, C. elegans,
C. fasciculatum, C. fulvescens, C. mortonianum, C. racemosum, C. regelii, Chaboissaea ligulata, Chaerophyllum
orizabae, C. tolucanum, Chamaecrista desvauxii, C. diphylla, C. kunthiana, Chamaedorea elegans, C. nubium, C.
schiedeana, Chamaesaracha coronopus, Chaptalia piloselloides, C. pringlei, C. transiliens, Chascolytrum subaristatum,
Cheilanthes bolborrhiza, Chenopodium bipinnatifidum, C. giganteum, C. macrospermum, C. nuttalliae, Chione venosa,
Chionolaena concinna, C. lavandulifolia, Chiropetalum schiedeanum, Chloris gayana, C. radiata, C. submutica, Choisya
mollis, Chromolaena bigelovii, C. haenkeana, Chromolepis heterophylla, Chrysactinia mexicana, Chusquea bilimekii,
C. galeottiana, C. liebmannii, Cinna poiformis, Cionosicyos macranthus, Cirsium acantholepis, C. cernuum, C. faucium,
C. horridulum, C. jorullense, C. lomatolepis, C. nivale, C. pascuarense, C. pinetorum, C. rhaphilepis, C. subuliforme,
C. tolucanum, C. velatum, C. vulgare, Cissus cucurbitina, Citharexylum affine, C. glabrum, C. hidalgense, C. oleinum,
C. tetramerum, Citrus limetta, Cladocolea diversifolia, C. mcvaughii, C. tehuacanensis, Claytonia perfoliata, Clematis
grahamii, Clerodendrum bungei, Clethra breedlovei, C. kenoyeri, Clidemia capitellata, C. hirta, C. petiolaris, C. sericea,
Clinopodium selerianum, Cnidoscolus tehuacanensis, Coaxana bambusioides, C. purpurea, Colima convoluta,
Colobanthus quitensis, Cologania glabrior, C. rufescens, C. tenuis, Colubrina viridis, Columnea nervosa, Comarostaphylis
spinulosa, Commelina elliptica, C. jaliscana, C. orchioides, C. texcocana, Compsoneura sprucei, Condalia fasciculata,
C. mexicana, C. velutina, Condea albida, Conium maculatum, Conostegia icosandra, Consolida ajacis, Convolvulus
arvensis, C. equitans, Corallorhiza bulbosa, C. odontorhiza, C. striata, C. williamsii, C. wisteriana, Corchorus siliquosus,
Cordia gracilipes, Coreocarpus ixtapanus, Coreopsis oaxacensis, C. pringlei, C. rhyacophila, Coryphantha pallida, C.
pycnacantha, C. reduncispina, Cosmos nitidus, C. sessilis, Cotoneaster pannosus, Cotula australis, C. mexicana,
Coulterophytum holwayi, Cranichis subumbellata, Crassula aquatica, C. longipes, Crataegus rosei, Cremnophila
linguifolia, C. nutans, Crinum powellii, Crocosmia aurea, Crossoliparis wendlandii, Crossopetalum parviflorum,
Crotalaria mexicana, C. nayaritensis, C. nitens, Croton flavens, C. hypoleucus, C. lasiopetaloides, Crusea calcicola,
Cucurbita okeechobeensis, C. pedatifolia, Cunila lythrifolia, Cupania dentata, C. glabra, Cuphea decandra, C. humifusa,
C. hyssopifolia, C. intermedia, C. mimuloides, C. ornithoides, C. paucipetala, C. racemosa, C. salvadorensis, C.
schumannii, Cuscuta applanata, C. cockerellii, C. costaricensis, C. mitriformis, C. potosina, C. rugosiceps, C. strobilacea,
Cyathea fulva, Cyclanthera dioscoreoides, C. steyermarkii, Cydonia oblonga, Cylindropuntia imbricata, C. rosea,
Cynara cardunculus, Cynodon nlemfuensis, Cyperus arsenei, C. haspan, C. laevigatus, C. michoacanensis, C. pallidicolor,
M. Flores-Tolentino et al. / Revista Mexicana de Biodiversidad 94 (2023): e944985 15
https://doi.org/10.22201/ib.20078706e.2023.94.4985

C. papyrus, C. perennis, C. prolixus, Cyphomeris crassifolia, C. gypsophiloides, Cypringlea evadens, Cyrtocarpa edulis,
Cystopteris millefolia, Dahlia atropurpurea, D. barkeriae, D. excelsa, D. imperialis, D. neglecta, D. pteropoda, D.
scapigera, Dalea bacchantum, D. botterii, D. caeciliae, D. eriophylla, D. mcvaughii, D. mucronata, D. nutans, D.
pectinata, D. plantaginoides, D. reclinata, D. thouinii, Daphnopsis purpusii, Datura wrightii, Daucus carota, Davilanthus
hypargyreus, Deiregyne albovaginata, D. densiflora, D. diaphana, D. eriophora, D. pseudopyramidalis, D. rhombilabia,
Delphinium pedatisectum, Dendroviguiera adenophylla, D. mirandae, Dennstaedtia cicutaria, D. cornuta, Deppea
guerrerensis, Dermatophyllum secundiflorum, Deschampsia elongata, D. liebmanniana, Descurainia impatiens, D.
virletii, Desmanthus pumilus, Desmodium adscendens, D. cordistipulum, D. decipiens, D. leptoclados, D. macropodium,
D. novogalicianum, D. polystachyum, D. psilophyllum, Deutzia occidentalis, Dichaea trichocarpa, Dichondra argentea,
D. sericea, Dicksonia sellowiana, Dicliptera inutilis, D. nervata, Dictyanthus hamatus, Didymaea alsinoides, D.
floribunda, Digitalis purpurea, Digitaria californica, D. obtusa, Dioscorea bulbifera, D. juxtlahuacensis, D. oaxacensis,
D. pumicicola, D. sanchez-colinii, D. tancitarensis, D. tolucana, Diospyros xolocotzii, Diphysa macrocarpa, D. sennoides,
D. villosa, Diplazium cristatum, D. hians, D. werckleanum, Dipsacus sativus, Disakisperma dubium, Disciphania
mexicana, Disocactus ackermannii, Distichlis spicata, Ditaxis heterantha, Dolichandra quadrivalvis, Dombeya wallichii,
Donnellsmithia cordata, D. pinnatisecta, Draba jorullensis, D. nivicola, Drymaria effusa, D. excisa, D. glandulosa, D.
gracilis, D. leptophylla, D. malachioides, D. minuscula, D. molluginea, D. multiflora, Dryopteris futura, Dugesia
mexicana, Dyschoriste capitata, D. pinetorum, D. schiedeana, Dyssodia decipiens, Ebenopsis ebano, Echeandia conzattii,
E. durangensis, E. hallbergii, E. hirticaulis, E. longipedicellata, E. michoacensis, E. nana, E. oaxacana, E. occidentalis,
E. scabrella, E. taxacana, E. tenuifolia, E. udipratensis, E. vestita, Echeveria alata, E. calycosa, E. coccinea, E.
crenulata, E. fulgens, E. gracilis, E. heterosepala, E. longissima, E. megacalyx, E. nodulosa, E. patriotica, E. purhepecha,
E. rosea, E. setosa, E. spectabilis, E. subcorymbosa, E. subrigida, Echinocactus platyacanthus, Echinochloa holciformis,
E. jaliscana, E. polystachya, E. walteri, Edithea floribunda, E. guerrerensis, Elaphoglossum engelii, E. glaucum, E.
hartwegii, E. manantlanense, E. mcvaughii, E. pallidum, E. rufescens, E. setigerum, E. squarrosum, E. tenuifolium,
Elatine brachysperma, Eleocharis bonariensis, E. dombeyana, E. palustris, E. rostellata, E. schaffneri, E. svensoniana,
Eleusine multiflora, E. tristachya, Elionurus tripsacoides, Elleanthus teotepecensis, Elymus elymoides, Encyclia spatella,
Enneapogon desvauxii, Ephedra compacta, Epidendrum anisatum, E. cardiophorum, E. clowesii, E. cusii, E.
dorsocarinatum, E. falcatum, E. galeottianum, E. gonzalez-tamayoi, E. lignosum, E. longipetalum, E. lowilliamsii, E.
magnoliae, E. miserum, E. nitens, E. polyanthum, E. propinquum, E. radioferens, E. succulentum, Epilobium ciliatum,
Epiphyllum crenatum, E. phyllanthus, Equisetum laevigatum, E. x haukeanum, Eragrostis atrovirens, E. barrelieri, E.
curvula, E. lehmanniana, E. plumbea, E. pringlei, E. tenuifolia, E. unioloides, Erechtites valerianifolius, Eremosis
heydeana, E. pallens, E. solorzanoana, Erigeron annuactis, E. delphinifolius, E. exilis, E. janivultus, E. modestus, E.
morelensis, E. velutipes, E. veracrucensis, E. versicolor, Eriocaulon jaliscanum, E. microcephalum, Eriogonum wrightii,
Erioneuron avenaceum, E. pilosum, Eriosorus hirtus, Erycina echinata, E. pusilla, Eryngium carlinae, E. cervantesii,
E. crassisquamosum, E. deppeanum, E. galeottii, E. gramineum, E. humile, E. jaliscense, E. longifolium, E. mexicanum,
E. monocephalum, E. phyteumae, E. proteiflorum, E. scaposum, E. serratum, E. subacaule, Erysimum asperum, E.
macradenium, Erythranthe pallens, E. rupestris, Erythrina chiapasana, E. crista-galli, E. flabelliformis, E. oaxacana,
Erythrostemon exostemma, E. hughesii, E. melanadenius, E. nelsonii, Escobedia grandiflora, E. laevis, E. longiflora,
Esenbeckia vazquezii, Eucnide grandiflora, Eugenia acapulcensis, E. axillaris, E. cantuana, E. michoacanensis, E.
pleurocarpa, Euphorbia adenoptera, E. calderoniae, E. chamaesula, E. cymbifera, E. esuliformis, E. furcillata, E.
jaliscensis, E. lacera, E. muscicola, E. nocens, E. potosina, E. serpyllifolia, E. tricolor, E. velleriflora, E. vermiculata,
E. xalapensis, Euphrosyne partheniifolia, Euploca confertifolia, Evolvulus nuttallianus, Exhalimolobos berlandieri, E.
polyspermus, Exothea paniculata, Eysenhardtia orthocarpa, Faramea occidentalis, Ferocactus flavovirens, F. latispinus,
F. macrodiscus, F. recurvus, F. robustus, Festuca aguana, F. hephaestophila, F. jaliscana, F. livida, F. lugens, F.
orizabensis, F. perennis, F. rosei, F. rubra, F. rzedowskiana, F. tancitaroensis, F. tolucensis, F. willdenowiana, Ficus
aurea, F. benghalesis, F. carica, F. elastica, F. retusa, Fimbristylis argillicola, F. pentastachya, Fleischmannia imitans,
Florestina purpurea, F. simplicifolia, Forestiera rotundifolia, Forsteronia myriantha, Fragaria vesca, Frangula
betulifolia, F. mcvaughii, F. mucronata, F. palmeri, Fuchsia bacillaris, F. minutiflora, Fuertesimalva jacens, F. limensis,
Fuirena incompleta, Fumaria parviflora, Funkiella hyemalis, F. minutiflora, F. parasitica, F. rubrocallosa, Furcraea
longaeva, F. martinezii, F. parmentieri, Gaillardia mexicana, Galactia brachystachya, Galeoglossum thysanochilum,
Galianthe angulata, Galium nelsonii, G. orizabense, G. praetermissum, G. seatonii, G. sphagnophilum, G. trifidum,
Galphimia grandiflora, G. radialis, G. speciosa, Gamochaeta falcata, G. sphacelata, Gaudichaudia chasei, G. hexandra,
M. Flores-Tolentino et al. / Revista Mexicana de Biodiversidad 94 (2023): e944985 16
https://doi.org/10.22201/ib.20078706e.2023.94.4985

G. hirtella, Gaultheria angustifolia, Gaura drummondii, G. mutabilis, Gaya hermannioides, Gentiana bicuspidata, G.
ovatiloba, G. perpusilla, Gentianella amarella, G. hartwegii, Gentianopsis lanceolata, Gentlea penduliflora, Geranium
andicola, G. bellum, G. cruceroense, G. dissectum, G. hernandesii, G. latum, G. lozanoi, G. potentillifolium, G. repens,
G. schiedeanum, Gibasis karwinskyana, G. venustula, Gibasoides laxiflora, Glandularia polyantha, Glebionis coronaria,
Glyceria fluitans, Gomphrena elegans, G. pilosa, Gongylocarpus rubricaulis, Gonolobus chloranthus, G. fuscus, G.
nemorosus, Govenia capitata, Graptopetalum pentandrum, Gratiola oresbia, Grevillea robusta, Grindelia inuloides, G.
nelsonii, G. palmeri, G. subdecurrens, Gutierrezia alamanii, Gypsophila elegans, Gyrandra brachycalyx, Gyrocarpus
mocinoi, Gyrotaenia microcarpa, Habenaria alata, H. calicis, H. diffusa, H. flexuosa, H. oreophila, H. repens, H.
rosulifolia, H. schaffneri, H. subauriculata, Hagsatera brachycolumna, Halenia conzattii, H. crassiuscula, H. hintonii,
Hamelia calycosa, Hampea mexicana, H. nutricia, Harpalyce arborescens, H. macrobotrya, H. pringlei, H. sousae,
Hebecarpa americana, Hechtia argentea, H. chichinautzensis, H. confusa, H. glomerata, H. matudae, Hedeoma piperita,
Hedera helix, Hedyotis wrightii, Helenium scorzonerifolium, Helianthemum chihuahuense, Helianthus annuus, H.
laciniatus, Heliocarpus attenuatus, Heliomeris obscura, Heliopsis procumbens, Heliotropium axillare, Helleriella
guerrerensis, Helminthotheca echioides, Hemerocallis fulva, Hemichaena levigata, Hemiphylacus latifolius, Henrya
tuberculosperma, Hernandia sonora, Heterosperma mexicanum, Heuchera hemsleyana, H. longipetala, H. mexicana,
Hibiscus furcellatus, H. mutabilis, H. spiralis, H. uncinellus, Hieracium fendleri, H. pringlei, H. schultzii, Hiraea
barclayana, Histiopteris incisa, Hoffmannia conzattii, H. culminicola, Hoffmannseggia glauca, Holcus lanatus,
Holmskioldia sanguinea, Holodiscus fissus, H. pachydiscus, Holographis ehrenbergiana, H. pueblensis, Homalocladium
platycladum, Homalopetalum pumilio, Hordeum jubatum, H. vulgare, Hyacinthus orientalis, Hymenocallis graminifolia,
H. guerreroensis, H. leavenworthii, H. vasconcelosii, Hymenophyllum fragile, H. hirsutum, H. lanatum, H. polyanthos,
H. tegularis, H. undulatum, Hymenostephium guatemalense, H. woronowii, Hypericum gnidioides, H. oaxacanum,
Hypoestes phyllostachya, Hypolepis munchii, H. repens, Hypoxis lucens, H. micrantha, Hyptis brevipes, Ichnanthus
pallens, Ilex anodonta, Impatiens walleriana, Indigofera constricta, I. conzattii, Inga inicuil, I. laurina, I. oerstediana,
Iostephane madrensis, Ipomoea cristulata, I. gloverae, I. hartwegii, I. madrensis, I. proxima, I. pubescens, I. schaffneri,
I. silvicola, I. spectata, I. urbinei, Iresine nitens, I. pringlei, I. rotundifolia, I. schaffneri, I. stricta, Isachne arundinacea,
Isochilus chiriquensis, Isocoma veneta, Isoetes montezumae, I. pringlei, Isotrema malacophyllum, Jacquiniella cernua,
J. leucomelana, Jaegeria bellidiflora, J. glabra, Jaltomata grandiflora, J. repandidentata, Jarilla caudata, J. heterophylla,
Jatropha chamelensis, J. cinerea, J. contrerasii, J. integerrima, J. mcvaughii, J. neopauciflora, J. oaxacana, J. rzedowskii,
Jefea gnaphalioides, J. pringlei, Juncus balticus, J. bufonius, J. dichotomus, J. imbricatus, Jungia pringlei, Juniperus
angosturana, J. blancoi, J. compacta, J. monticola, Justicia adenothyrsa, J. carthaginensis, J. hians, J. palmeri, J.
soliana, Kalanchoe daigremontiana, K. pinnata, Kalinia obtusiflora, Kallstroemia hirsutissima, Karwinskia tehuacana,
Kionophyton sawyeri, Kniphofia uvaria, Koanophyllon gracilicaule, K. longifolium, K. pittieri, K. revealii, Koeleria
macrantha, K. pyramidata, Kosteletzkya blanchardii, Kraenzlinella hintonii, Krugiodendron ferreum, Kyrsteniopsis
eriocarpa, Lachemilla orbiculata, L. sibbaldiifolia, L. vulcanica, Lactuca brachyrrhyncha, L. graminifolia, L. serriola,
Laelia eyermaniana, L. furfuracea, L. speciosa, Laennecia gnaphalioides, L. schiedeana, Lamourouxia gracilis, L.
longiflora, L. macrantha, L. parayana, L. pringlei, L. smithii, Lantana langlassei, Lapsana communis, Lasianthaea
palmeri, Lasiocarpus ferrugineus, Leandra multiplinervis, Lechea tripetala, Leersia hexandra, Lemaireocereus hollianus,
Lemna minuta, L. valdiviana, Lens culinaris, Lepanthes brachystele, L. cryptostele, Lepechinia flammea, L. glomerata,
L. mexicana, Lepidaploa diazlunana, L. salzmannii, Lepidium didymum, L. lasiocarpum, L. latifolium, L. oblongum, L.
sordidum, Lepidonia callilepis, L. mexicana, Leucaena confertiflora, L. cuspidata, L. pulverulenta, Leucanthemum
lacustre, Leucophyllum pringlei, Liabellum angustissimum, Liabum bourgeaui, Licaria cervantesii, Limnobium
laevigatum, Limonium sinuatum, Limosella aquatica, Linaria canadensis, Lindleya mespiloides, Linum australe, L.
rzedowskii, L. scabrellum, L. usitatissimum, Liparis cordiformis, L. draculoides, L. fantastica, L. greenwoodiana, L.
volcanica, Lippia inopinata, L. mexicana, L. nutans, Liriodendron tulipifera, Lithospermum johnstonii, L. viride, Lobelia
ehrenbergii, L. hartwegii, L. irasuensis, L. jaliscensis, L. nana, L. sartorii, L. xalapensis, Lobularia maritima, Loeselia
purpusii, L. tancitaroensis, Lonchocarpus pittieri, Lonicera japonica, L. pilosa, Lopezia hintonii, L. longiflora, L. smithii,
L. trichota, Louisiella elephantipes, Ludwigia adscendens, L. peruviana, Luehea speciosa, Lupinus aralloius, L.
aschenbornii, L. decaschistus, L. hintonii, L. octablomus, L. persistens, L. quercuum, L. reflexus, L. rhodanthus, L.
semiaequus, L. simulans, L. taurimortuus, L. uncinatus, L. vernicius, L. versicolor, Luzula denticulata, L. racemosa, L.
vulcanica, Lychnis mexicana, Lycianthes ceratocalycia, L. geminiflora, L. peduncularis, L. pilosissimum, Lycopodium
clavatum, Lyonia squamulosa, Lythrum album, Machaerium salvadorense, Macroclinium lexarzanum, Magnolia
M. Flores-Tolentino et al. / Revista Mexicana de Biodiversidad 94 (2023): e944985 17
https://doi.org/10.22201/ib.20078706e.2023.94.4985

grandiflora, M. guerrerensis, M. iltisiana, M. schiedeana, Malaxis abieticola, M. corymbosa, M. espejoi, M. lyonnetii,


M. maianthemifolia, M. myurus, M. ochreata, M. streptopetala, Malpighia galeottiana, Malva assurgentiflora, M.
nicaeensis, M. sylvestris, Malvaviscus drummondii, M. oaxacanus, Mammea americana, Mammillaria carnea, M. crinita,
M. discolor, M. knippeliana, M. kraehenbuehlii, M. lanata, M. magnifica, M. mathildae, M. mercadensis, M. meyranii,
M. napina, M. oteroi, M. pectinifera, M. rhodantha, M. solisioides, M. sphacelata, M. spinosissima, Mandevilla
apocynifolia, M. convolvulacea, Manfreda galvaniae, M. jaliscana, M. malinaltenangensis, M. revoluta, M. variegata,
Manihot oaxacana, M. pauciflora, Marathrum tenue, Marattia excavata, Marina unifoliolata, Mariosousa compacta,
M. mammifera, M. sericea, M. usumacintensis, Marsdenia coulteri, M. tubularis, Marsilea ancylopoda, M. deflexa,
Matelea nummularia, M. pedunculata, M. pueblensis, M. velutina, Matricaria chamomilla, Maurandya antirrhiniflora,
M. barclayana, Mayaca fluviatilis, Mecardonia vandellioides, Medicago lupulina, Melaleuca leucadendra, Melampodium
aureum, M. bibracteatum, M. glabrum, M. repens, M. sericeum, Melilotus albus, Meliosma oaxacana, Melpomene
xiphopteroides, Mentha canadensis, M. citrata, M. spicata, Mentzelia conzattii, Mesadenus polyanthus, Metastelma
macropodum, M. pringlei, Metcalfia mexicana, Mexerion sarmentosum, Miconia chrysoneura, M. doniana, M. mexicana,
M. minutiflora, M. mirabilis, M. moorei, M. rzedowskii, M. schlechtendalii, M. smaragdina, M. teotepecensis,
Microdactylon cordatum, Microspermum gonzalezii, M. gracillimum, M. michoacanum, Mikania pyramidata, M. vitifolia,
Milla filifolia, M. oaxacana, Mimosa bahamensis, M. calcicola, M. candollei, M. ionema, M. monancistra, Mirabilis
aggregata, M. albida, M. glabrifolia, M. hintoniorum, M. nyctaginea, Mitracarpus linearifolius, Mnesithea ramosa,
Mollinedia viridiflora, Moluccella laevis, Monarda citriodora, Monnina wrightii, Monochaetum alpestre, Monotropa
uniflora, Monstera deliciosa, M. pertusa, Montanoa liebmannii, Montia chamissoi, M. fontana, Morella lindeniana,
Mortonia diffusa, Muhlenbergia breviseta, M. durangensis, M. glauca, M. hintonii, M. nigra, M. orophila, M. peruviana,
M. phalaroides, M. plumbea, M. repens, M. schmitzii, M. spiciformis, M. stricta, M. tricholepis, M. vaginata, M. virletii,
M. watsoniana, Myosotis scorpioides, Myriophyllum farwellii, M. heterophyllum, M. hippuroides, M. pinnatum,
Myriopteris allosuroides, M. lendigera, M. marsupianthes, Myroxylon balsamum, Myrtillocactus schenckii, Nahuatlea
purpusii, Nama dichotoma, N. prostrata, N. spathulata, Nassella lepida, N. tenuissima, Nemaconia pellita, Neobrittonia
acerifolia, Neomarica variegata, Nernstia mexicana, Nicotiana rustica, Nierembergia angustifolia, Niphidium
crassifolium, Nolina parviflora, Notholaena ferruginea, N. ochracea, N. schaffneri, N. standleyi, N. sulphurea,
Nothoscordum gracile, N. inodorum, Nymphaea gracilis, N. mexicana, N. odorata, Nymphoides fallax, Ocotea
candidovillosa, O. rubriflora, Oenothera deserticola, O. elata, O. laciniata, O. pubescens, O. suffrutescens, O. tubifera,
Oldenlandia microtheca, Omiltemia longipes, Oncaglossum pringlei, Oncidium microstigma, O. tigrinum, Ophioglossum
engelmannii, O. nudicaule, O. reticulatum, Opuntia ficus-indica, O. huajuapensis, O. leucotricha, O. macrocentra, O.
nejapensis, O. robusta, O. tehuacana, Origanum majorana, O. vulgare, Orthilia secunda, Orthosia angustifolia,
Osmorhiza mexicana, Otatea transvolcanica, Oteiza acuminata, Otopappus curviflorus, O. mexicanus, Ottoa
oenanthoides, Oxalis lasiandra, O. morelosii, O. nelsonii, O. pes-caprae, Oxylobus adscendens, O. arbutifolius, Pachira
aquatica, Painteria leptophylla, Palicourea chiapensis, P. padifolia, P. tetragona, Paneroa stachyofolia, Panicum
mertensii, P. vaseyanum, Papaver rhoeas, Parasicyos dieterleae, Parathesis cubana, Parietaria debilis, P. macrophylla,
Paronychia mexicana, Paspalum candidum, P. conspersum, P. crinitum, P. erectum, P. lentiginosum, P. minus, P.
prostratum, P. pygmaeum, P. scrobiculatum, P. tinctum, P. urvillei, Passiflora adenopoda, P. edulis, P. filipes, P.
goniosperma, P. helleri, P. karwinskii, P. ligularis, P. manantlanensis, P. membranacea, P. serratifolia, Paullinia
fuscescens, Pavonia candida, Pecluma consimilis, P. plumula, Pectis multiseta, Pedicularis angustifolia, P. orizabae,
P. tripinnata, Pediomelum rhombifolium, Pelargonium zonale, Pellaea ovata, Peltogyne mexicana, Peltostigma
pteleoides, Pennellia longifolia, P. micrantha, P. patens, Penstemon amphorellae, P. gentianoides, P. hartwegii, P.
imberbis, P. isophyllus, Pentacalia parasitica, Peperomia astyla, P. blanda, P. donaguiana, P. glutinosa, P. hintonii,
P. hispiduliformis, P. humilis, P. maculosa, P. obtusifolia, P. pseudopereskiifolia, P. rotundifolia, P. tuerckheimii, P.
umbilicata, Peponopsis adhaerens, Pereskia aculeata, Pereskiopsis aquosa, P. porteri, Pernettya prostrata, Persea
liebmannii, Persicaria capitata, P. hispida, P. nepalensis, P. pensylvanica, Perymenium alticola, P. discolor, P.
ghiesbreghtii, P. ibarrarum, P. ovatum, P. paneroi, P. rogmacvaughii, P. tehuacanum, Peteravenia schultzii, Petroselinum
crispum, Peyritschia koelerioides, P. pringlei, Phacelia heterophylla, Phalaris canariensis, P. minor, Phanerophlebia
remotispora, Phaseolus dumosus, P. grayanus, P. jaliscanus, P. marechalii, P. nelsonii, P. pedicellatus, P. perplexus,
P. polymorphus, Phemeranthus napiformis, Pherotrichis leptogenia, P. mixtecana, Philactis fayi, P. zinnioides,
Philadelphus karwinskyanus, Philodendron mexicanum, P. radiatum, P. sagittifolium, P. tripartitum, Phlegmariurus
cuernavacensis, P. myrsinites, Phleum alpinum, Phoradendron annulatum, P. brevifolium, P. californicum, P. falcifer,
M. Flores-Tolentino et al. / Revista Mexicana de Biodiversidad 94 (2023): e944985 18
https://doi.org/10.22201/ib.20078706e.2023.94.4985

P. galeottii, P. lanatum, P. pedicellatum, P. robustissimum, P. spathulatum, Photinia mexicana, P. microcarpa, P.


oblongifolia, Phyllanthus grandifolius, P. petaloideus, P. subcuneatus, P. tequilensis, Phymosia anomala, Physalis
angustior, P. angustiphysa, P. cordata, P. coztomatl, P. crassifolia, P. microcarpa, P. solanacea, P. sordida, P.
sulphurea, P. turbinatoides, P. viscosa, P. volubilis, Physaria pueblensis, Phytolacca rivinoides, Pilea quercifolia,
Pilostyles mexicana, Pimenta dioica, Pinaropappus spathulatus, Pinguicula acuminata, P. caudata, P. colimensis, P.
macrophylla, P. medusina, P. oblongiloba, Pinus cembroides, P. durangensis, P. patula, P. praetermissa, P. radiata, P.
rzedowskii, P. strobiformis, Piper bourgeaui, P. pseudofuligineum, P. psilorhachis, P. sanctum, P. verbascifolium,
Pippenalia delphinifolia, Piptochaetium angustifolium, P. seleri, Pisum sativum, Pitcairnia modesta, P. palmeri, P.
vallisoletana, Pityrogramma trifoliata, Plantago alismatifolia, P. floccosa, P. lanceolata, P. nivea, P. tolucensis, P.
tubulosa, Platanthera calderoniae, Platanus mexicana, Pleopeltis alan-smithii, P. astrolepis, P. bradeorum, P.
crassinervata, P. pyrrholepis, P. thyssanolepis, Plumbago auriculata, Poa calycina, P. compressa, P. nemoralis, P.
orizabensis, P. pratensis, P. scaberula, Polanisia dodecandra, Polemonium grandiflorum, P. mexicanum, Polianthes
bicolor, P. longiflora, P. sessiliflora, Polycarpon tetraphyllum, Polygala aparinoides, P. brachytropis, P. conferta, P.
cuspidulata, P. decidua, P. dolichocarpa, P. oophylla, P. pterocarya, P. serpens, P. vergrandis, Polygonum argyrocoleon,
P. convolvulus, P. scabrum, Polyphlebium capillaceum, P. echinolepis, P. fraternum, P. martensii, P. pleurosorum,
Polypogon monspeliensis, Polystichum muricatum, P. ordinatum, P. rachichlaena, P. turrialbae, Ponthieva ephippium,
Populus mexicana, Portulaca mexicana, P. rzedowskiana, Posoqueria coriacea, Potamogeton amplifolius, P. diversifolius,
P. illinoensis, P. natans, P. nodosus, Potentilla candicans, P. comaroides, P. haematochrous, P. indica, P. ranunculoides,
P. richardii, P. rivalis, P. rubra, P. staminea, Prescottia stachyodes, Primula malacoides, Prionosciadium linearifolium,
P. megacarpum, Priva grandiflora, Prochnyanthes mexicana, Prockia oaxacana, Prosthechea chondylobulbon, P.
cretacea, P. ghiesbreghtiana, P. hastata, P. obpiribulbon, P. pringlei, P. semiaperta, Protium copal, Prunus armeniaca,
P. domestica, P. microphylla, P. zinggii, Psacaliopsis purpusii, Psacalium calvum, P. hintonii, P. latilobum, P. palmeri,
P. paucicapitatum, P. perezii, P. purpusii, P. schillingii, P. sinuatum, P. tabulare, Pseudechinolaena polystachya,
Pseuderanthemum axillare, P. fasciculatum, P. hispidulum, Pseudognaphalium altamiranum, P. conoideum, P.
greenmanii, P. inornatum, P. leucocephalum, P. nubicola, P. semiamplexicaule, Pseudomiltemia filisepala, Psidium
cattleyanum, P. salutare, Psilactis asteroides, P. brevilingulata, P. gentryi, Psychotria trichotoma, Pterocarpus rohrii,
Pterospora andromedea, Pyracantha koidzumii, Pyrola angustifolia, Pyrostegia venusta, Pyrrhopappus pauciflorus,
Pyrus communis, P. malus, Quadrella pringlei, Quercus chartacea, Q. cortesii, Q. crassifolia, Q. frutex, Q. greggii, Q.
hypoxantha, Q. macdougallii, Q. nixoniana, Q. oleoides, Q. opaca, Q. paxtalensis, Q. praeco, Q. praineana, Q. repanda,
Q. sebifera, Q. segoviensis, Q. sideroxyla, Q. vaseyana, Q. vicentensis, Q. xalapensis, Quetzalia contracta, Ramirezella
lozanii, Randia canescens, R. cookii, R. obcordata, Ranunculus aquatilis, R. cymbalaria, R. forreri, R. hydrocharoides,
R. macranthus, R. multicaulis, R. peruvianus, R. pueblensis, Raphanus sativus, Rapistrum rugosum, Relbunium
hypocarpium, R. laevigatum, Rhamnus macrocarpa, Rhinotropis purpusii, Rhipidocladum racemiflorum, Rhipsalis
baccifera, Rhodochiton hintonii, Rhododendron indicum, Rhodosciadium montanum, R. tolucense, R. tuberosum, Rhus
andrieuxii, R. aromatica, R. mollis, R. virens, Rhynchosia longeracemosa, R. senna, Rhynchospora brevirostris, R.
holoschoenoides, R. jaliscensis, Rhynchostele candidula, Ribes affine, R. ciliatum, R. microphyllum, Robinsonecio
gerberifolius, Robinsonella chiangii, R. cordata, R. discolor, R. speciosa, Roldana aschenborniana, R. calzadana, R.
glinophylla, R. guadalajarensis, R. heracleifolia, R. hintonii, R. langlassei, R. lanicaulis, R. oaxacana, R. platanifolia,
R. sartorii, R. schaffneri, R. sessilifolia, R. suffulta, R. tlacotepecana, Romanschulzia arabiformis, R. orizabae, R.
subclavata, Rorippa palustris, Rosa canina, R. centifolia, Rosmarinus officinalis, Rottboellia cochinchinensis, Rubus
hadrocarpus, R. idaeus, R. irasuensis, R. pringlei, R. pumilus, R. sapidus, R. schiedeanus, R. trilobus, R. urticifolius,
Ruellia californica, R. rosea, R. simplex, R. tuberosa, Rumex conglomeratus, R. flexicaulis, R. pulcher, Rumfordia
guatemalensis, Russelia longifolia, Sabatia stellaris, Sabazia lapsensis, S. leavenworthii, S. microspermoides, S.
multiradiata, Sacciolepis myuros, Sageretia mexicana, Sagina procumbens, S. saginoides, Sagittaria lancifolia, S.
macrophylla, S. platyphylla, Salix aeruginosa, S. babylonica, S. cana, S. hartwegii, S. jaliscana, Salpiglossis arniatera,
Salvia adglutinans, S. aspera, S. assurgens, S. candicans, S. capillosa, S. chamaedryoides, S. chazaroana, S. clarkcowanii,
S. clinopodioides, S. connivens, S. curviflora, S. firma, S. forreri, S. guadalajarensis, S. igualensis, S. karwinskii, S.
languidula, S. lineata, S. littae, S. micrantha, S. monclovensis, S. muscarioides, S. oaxacana, S. pannosa, S. pulchella,
S. pusilla, S. sanctae-luciae, S. santanae, S. stachyoides, S. thymoides, S. tricuspidata, S. urolepis, S. vazquezii, Sanicula
liberta, Saponaria officinalis, Sarcococca conzattii, Sarcoglottis rosulata, S. sceptrodes, Saurauia villosa, Schiedeella
crenulata, S. durangensis, Schinus terebinthifolius, Schistocarpha bicolor, Schizachyrium mexicanum, S. scoparium,
M. Flores-Tolentino et al. / Revista Mexicana de Biodiversidad 94 (2023): e944985 19
https://doi.org/10.22201/ib.20078706e.2023.94.4985

Schoenocaulon calcicola, S. comatum, S. madidorum, S. mortonii, S. oaxacense, S. pellucidum, S. pringlei, S. rzedowskii,


S. tenorioi, S. tenue, Schoenoplectus acutus, S. californicus, Sciadodendron excelsum, Scoliosorus ensiformis,
Scopulophila parryi, Scutellaria formosa, S. petersoniae, S. potosina, S. pseudocoerulea, S. racemosa, S. seleriana,
Sebastiania jaliscensis, Secale cereale, Sechium edule, Sedum allantoides, S. calcaratum, S. calcicola, S. clavatum, S.
goldmanii, S. greggii, S. griseum, S. jurgensenii, S. liebmannianum, S. minimum, S. neovolcanicum, S. ocuilense, S.
oteroi, S. oxypetalum, S. pentastamineum, S. praealtum, S. versadense, Selaginella apoda, S. landii, S. lineolata, S.
peruviana, Selloa plantaginea, Senecio argutus, S. deformis, S. helodes, S. inaequidens, S. iodanthus, S. mairetianus, S.
mulgediifolius, S. multidentatus, S. orizabensis, S. polypodioides, S. procumbens, S. roseus, S. vulgaris, Senegalia
crassifolia, S. hayesii, S. polyphylla, Senna arida, S. didymobotrya, S. koelziana, S. multijuga, S. x floribunda, Serjania
brachycarpa, S. punctata, S. subtriplinervis, Serpocaulon falcaria, Sesuvium portulacastrum, Setaria latifolia, Seymeria
decurva, Sicyos laciniatus, Sida linearis, S. neomexicana, S. pueblensis, Sidastrum paniculatum, Sideroxylon tepicense,
Sidneya pinnatilobata, Silene gallica, S. laciniata, Sinapis arvensis, Sinclairia broomeae, S. discolor, S. manriquei,
Sinclairiopsis klattii, Sinningia incarnata, Sisymbrium irio, S. officinale, Sisyrinchium abietum, S. bracteatum, S.
conzattii, S. johnstonii, S. macrophyllum, S. pringlei, S. quadrangulatum, S. tenuifolium, S. tinctorium, Smilax spinosa,
Smithiantha zebrina, Sobralia macrantha, Solandra grandiflora, S. guttata, Solanum betaceum, S. brevipedicellatum, S.
dasyadenium, S. edinense, S. guerreroense, S. ionidium, S. lanceifolium, S. marginatum, S. morelliforme, S. pedunculare,
S. pinnatisectum, S. polyadenium, S. stenophyllidium, S. stoloniferum, S. tampicense, S. tribulosum, S. trifidum, S.
tuberosum, S. x vallis-mexici, Solidago paniculata, Soliva anthemifolia, Sorghastrum nudipes, Spartium junceum,
Specklinia tribuloides, Spermacoce haenkeana, Sphaeralcea angustifolia, Spiraea cantoniensis, Spiranthes nebulorum,
Spirodela polyrrhiza, Sporobolus atrovirens, S. pyramidatus, S. wrightii, Stachys collina, S. eriantha, S. globosa, S.
grahamii, S. inclusa, S. jaimehintonii, S. keerlii, S. nepetifolia, S. parvifolia, S. pilosissima, S. radicans, S. rotundifolia,
S. sanchezii, Stachytarpheta angustifolia, Stanhopea hernandezii, S. maculosa, Stegnosperma sanchezii, Steinchisma
hians, Stelis hymenantha, S. nigriflora, S. resupinata, S. xerophila, Stellaria graminea, S. umbellata, Stemodia bartsioides,
S. tenuifolia, Stenandrium verticillatum, Stenocactus crispatus, Stenostephanus guerrerensis, S. haematodes, Stevia
caltepecana, S. clinopodioides, S. dictyophylla, S. eupatoria, S. jaliscensis, S. micradenia, S. nelsonii, S. phlebophylla,
S. porphyrea, S. pyrolifolia, S. revoluta, S. rzedowskii, S. salicifolia, S. scabrella, S. stolonifera, S. tephra, S. tomentosa,
S. vernicosa, Steviopsis rapunculoides, Sticherus bifidus, S. palmatus, S. underwoodianus, Stillingia bicarpellaris,
Strelitzia reginae, Struthanthus deppeanus, S. johnstonii, Styrax gentryi, Svenkoeltzia congestiflora, Swietenia
macrophylla, Symphoricarpos microphyllus, Symphyotrichum falcatum, S. potosinum, S. trilineatum, Symplocos hintonii,
S. limoncillo, S. longipes, Syngonium sagittatum, Tabebuia heterophylla, Tabernaemontana alba, T. grandiflora, Tagetes
linifolia, T. pringlei, T. terniflora, Tamayorkis ehrenbergii, Tarasa geranioides, Tauschia alpina, T. beruloides, T.
mariana, T. moorei, T. neglecta, Tecoma capensis, Telanthophora liebmannii, T. uspantanensis, Tephrosia diversifolia,
T. multifolia, T. pringlei, Terminalia amazonia, Ternstroemia sylvatica, Terpsichore semihirsuta, Teucrium cubense,
Thalictrum grandifolium, T. pudicum, T. roseanum, Thelypteris balbisii, T. hispidula, T. lanosa, T. linkiana, T. mortonii,
T. rudis, Themeda quadrivalvis, Thenardia galeottiana, Thlaspi arvense, Thompsonella garcia-mendozae, Thoreauea
guerrerensis, T. paneroi, Thymophylla aurantiaca, T. setifolia, Tibouchina durangensis, T. longisepala, T. naudiniana,
T. urvilleana, Tidestromia lanuginosa, Tigridia alpestris, T. augusta, T. bicolor, T. flammea, T. galanthoides, T.
gracielae, T. huajuapanensis, T. illecebrosa, T. matudae, T. pulchella, T. tepoxtlana, T. venusta, Tillandsia andrieuxii,
T. brachycaulos, T. bulbosa, T. calothyrsus, T. chaetophylla, T. cossonii, T. erubescens, T. langlasseana, T. oaxacana,
T. polita, T. pringlei, T. quaquaflorifera, T. sessemocinoi, T. tehuacana, T. utriculata, T. variabilis, T. vicentina, T.
violacea, T. weberi, Tiquilia canescens, Tithonia longiradiata, Tournefortia bicolor, T. elongata, Tovaria pendula,
Townsendia mexicana, Tradescantia tepoxtlana, Tragus berteronianus, Trichilia glabra, T. martiana, Trichocentrum
chrysops, Trichocoronis sessilifolia, Trichomanes capillaceum, T. hymenoides, T. pinnatum, T. polypodioides, T. reptans,
Trichosalpinx ciliaris, Trichostema purpusii, Tridax luisana, T. oaxacana, T. palmeri, T. trilobata, Trifolium repens,
Trigonospermum alexandri, Triniochloa gracilis, Triodanis biflora, Triphora trianthophora, Tripsacum laxum, Trisetum
irazuense, Triumfetta speciosa, Trophis noraminervae, Turnera pumilea, Ulmus ismaelis, Uncinia hamata, Urera
alceifolia, U. martiniana, U. verrucosa, Urochloa discifera, U. meziana, Urtica dioica, U. mexicana, U. praetermissa,
U. spiralis, U. urens, Utricularia macrorhiza, U. petersoniae, Vaccinium caespitosum, V. consanguineum, V. geminiflorum,
V. leucanthum, V. stenophyllum, Vachellia constricta, V. cornigera, V. schaffneri, Valeriana ceratophylla, V. clematitis,
V. deltoidea, V. emmanuelii, V. laciniosa, V. palmatiloba, V. pulchella, V. vaginata, Varronia stellata, Verbena canescens,
V. gentryi, V. halei, Verbesina alcabrerae, V. calzadae, V. crassipes, V. elgalloana, V. fayii, V. gigantea, V. juxtlahuacensis,
M. Flores-Tolentino et al. / Revista Mexicana de Biodiversidad 94 (2023): e944985 20
https://doi.org/10.22201/ib.20078706e.2023.94.4985

V. mollis, V. neotenoriensis, V. pantoptera, V. parviflora, V. pietatis, V. purpusii, V. reyesii, V. seatonii, V. villasenorii,


Vernonanthura serratuloides, Vernonia bealliae, Veronica americana, V. arvensis, V. persica, V. polita, V. serpyllifolia,
Viburnum acutifolium, V. discolor, V. hartwegii, V. membranaceum, V. microcarpum, Vicia americana, V. faba, V.
hirsuta, V. ludoviciana, V. sativa, V. sessei, Vigna lonchophylla, Viguiera sultepecana, V. tepoxtlensis, Villadia albiflora,
V. levis, V. minutiflora, Villanova achillaeoides, Vinca major, Viola hemsleyana, V. hookeriana, V. humilis, V. odorata,
V. painteri, V. scandens, V. tricolor, V. umbraticola, Viridantha lepidosepala, V. tortilis, Vitis blancoi, V. vinifera, Vulpia
bromoides, V. octoflora, Wedelia keilii, Wimmeria bartlettii, Woodsia canescens, Woodwardia radicans, Xanthisma
gymnocephalum, X. spinulosum, Xanthocephalum benthamianum, Xerospiraea hartwegiana, Ximenia americana, X.
pubescens, Xylobium elongatum, Xyris mexicana, Yucca jaliscensis, Y. mixtecana, Zaluzania subcordata, Z. triloba,
Zandera blakei, Zantedeschia aethiopica, Zeltnera martinii, Z. setacea, Z. stricta, Zephyranthes brevipes, Z. carinata,
Zeugites sagittatus, Zinnia leucoglossa.

Grupo 3. Encyclia pollardiana, Euphorbia coalcomanensis.

Grupo 4. Campyloneurum phyllitidis, Dendrosida sharpiana, Dioscorea mitis, Dirhamphis mexicana, Galphimia
tuberculata, Lagascea palmeri, Lycianthes stephanocalyx, Megalastrum subincisum, Meliosma idiopoda, Ocotea
betazensis, Phenax mexicanus, Platymiscium jejunum, Salvia subhastata.

Grupo 5. Lasiacis oaxacensis, Leandra melanodesma, Opuntia dejecta, Selaginella extensa.

Grupo 6. Asplenium auritum, Clethra macrophylla, Gonolobus fraternus, Gonzalagunia panamensis, Kosteletzkya
thurberi, Palicourea pubescens, Picramnia xalapensis, Piper jacquemontianum, Posoqueria latifolia, Sicyos galeottii.

Grupo 7. Annona palmeri, Batis maritima, Canavalia rosea, Cyperus ligularis, Chloris barbata, Mexacanthus mcvaughii,
Mitracarpus schizangius, Salvinia auriculata, Serjania emarginata, Tetracera portobellensis.

Grupo 8. Adenopodia gymnantha, Aeschynomene palmeri, Aldama kingii, Allosidastrum interruptum, Aphelandra
madrensis, Bastardiastrum incanum, Bourreria hintonii, Cinnamomum zeylanicum, Eremosis baadii, Euphorbia
calcarata, Jatropha sympetala, Olyra latifolia, Passiflora holosericea, Pavonia arachnoidea, Piper abalienatum,
Ramirezella occidentalis.

Grupo 9. Bulbophyllum cirrhosum, Combretum argenteum, Croton guatemalensis, Cuitlauzina egertonii, Cyathea
costaricensis, Ixchelia mexicana, Meiracyllium gemma, Mimosa leptocarpa, M. psilocarpa, Solanum minensis.

Grupo 10. Didymoglossum reptans, Karwinskia calderonii, Peniocereus fosterianus.

Referencias Conabio. (Comisión Nacional para el Conocimiento y Uso de


la Biodiversidad). (1997). Provincias biogeográficas de
Arriaga, L., Aguilar, C., Espinosa, D. y Jiménez, R. (1997). México. Escala 1: 4 000 000. Comisión Nacional para el
Regionalización ecológica y biogeográfica de México. Conocimiento y Uso de la Biodiversidad, México.
Ciudad de México: Taller de la Comisión Nacional para el Conabio (Comisión Nacional para el Conocimiento y Uso de la
Conocimiento y Uso de la Biodiversidad (Conabio). Biodiversidad). (1998). ‘Subcuencas hidrológicas’. Extraído
Banda-R, K., Delgado-Salinas, A., Dexter, K. G., Linares- de Boletín hidrológico. (1970). Subcuencas hidrológicas en
Palomino, R., Oliveira-Filho, A., Prado, D. et al. (2016). Mapas de regiones hidrológicas. Escala más común 1:1000000.
Plant diversity patterns in neotropical dry forests and their México D.F.: Secretaría de Recursos Hidráulicos, Jefatura de
conservation implications. Science, 353, 1383–1387. https:// Irrigación y control de Ríos, Dirección de Hidrología.
doi.org/10.1126/science.aaf5080 Challenger, A. y Soberón, J. (2008). Los ecosistemas terrestres.
Becerra, J. X. (2005). Timing the origin and expansion of the En Capital natural de México, Vol. I. Conocimiento actual
Mexican tropical dry forest. Proceedings of the National de la biodiversidad. Ciudad de México: Conabio.
Academy of Sciences, 109, 19–23. https://doi.org/10.1073/ Cortés-Flores, J., Hernández-Esquivel, K. B., González-
pnas.0409127102 Rodríguez, A. e Ibarra-Manríquez, G. (2017). Flowering
M. Flores-Tolentino et al. / Revista Mexicana de Biodiversidad 94 (2023): e944985 21
https://doi.org/10.22201/ib.20078706e.2023.94.4985

phenology, growth forms, and pollination syndromes in Jiménez-Alfaro, B., Girardello, M., Chytrý, M., Svenning, J.
a tropical dry forest species: influence of phylogeny and C., Willner, W., Gégout, J. C. et al. (2018). History and
abiotic factors. American Journal of Botany, 104, 39–49. environment shape species pools and community diversity
https://doi.org/10.3732/ajb.1600305 in European beech forests. Nature Ecology & Evolution, 2,
De-Nova, J. A., Medina, R., Montero, J. C., Weeks, A., Rosell, 483–490. https://doi.org/10.1038/s41559-017-0462-6
J. A., Olson, M. E. et al. (2012). Insights into the historical Kreft, H. y Jetz, W. (2010). A framework for delineating
construction of species-rich Mesoamerican seasonally dry biogeographical regions based on species distributions.
tropical forests: the diversification of Bursera (Burseraceae, Journal of Biogeography, 37, 2029–2053. https://doi.org/
Sapindales). The New Phytologist, 193, 276–287. https://doi. 10.1111/j.1365-2699.2010.02375.x
org/10.1111/j.1469-8137.2011.03909.x Laffan, S. W., Lubarsky, E. y Rosauer, D. F. (2010).
Ebach, M. C., González-Orozco, C. E., Miller, J. T. y Murphy, Biodiverse, a tool for the spatial analysis of biological
D. J. (2015). A revised area taxonomy of phytogeographical and related diversity. Ecography, 33, 643–647. https://doi.
regions within the Australian Bioregionalisation Atlas. org/10.1111/j.1600-0587.2010.06237.x
Phytotaxa, 208, 261–277. https://doi.org/10.11646/phytotaxa. Maderey, R. L. E. y Torres-Ruata, C. (1990). ‘Hidrografía’.
208.4.2 Extraído de Hidrografía e hidrometría, IV.6.1 (A). Atlas
Escalante, P., Navarro, A. G. y Peterson, A. T. (1993). A Nacional de México. Vol. II. Escala 1: 4000000. Instituto
geographic, ecological, and historical analysis of land birds de Geografía, UNAM. México.
diversity in Mexico. En T. P. Ramamoorthy, R. Bye y A. Méndez-Toribio, M., Martínez-Cruz, J., Cortés-Flores, J., Rendón-
Lot (Eds.), Biological diversity of Mexico: origins and Sandoval, F. J. e Ibarra-Manríquez, G. (2014). Composición,
distribution (pp. 281–307). Nueva York: Oxford University estructura y diversidad de la comunidad arbórea del bosque
Press. tropical caducifolio en Tziritzícuaro, Depresión del Balsas,
Espinosa-Organista, D., Ocegueda-Cruz, S., Aguilar-Zúñiga, Michoacán, México. Revista Mexicana de Biodiversidad, 85,
C., Flores-Villela, O. y Llorente-Bousquets, J. (2008). 1117–1128. https://doi.org/10.7550/rmb.43457
El conocimiento biogeográfico de las especies y su Miranda, F. (1947). Estudios sobre la vegetación de México V.
regionalización natural. En J. Sarukhán (Ed.), Capital natural Rasgos de la vegetación en la cuenca del río Balsas. Revista
de México, Vol. I. Conocimiento actual de la biodiversidad de la Sociedad Mexicana de Historia Natural, 8, 95–114.
(pp. 33–65). Ciudad de México: Conabio. Morrone, J. J. (2001). Toward a cladistic model for the Caribbean
ESRI (Environmental Systems Research Institute). (2019). subregion: delimitation of areas of endemism. Caldasia, 23,
ArcGIS Desktop: release 10.5. Environmental Systems 43–76.
Research Institute, Redlands, California, USA. Morrone, J. J. (2002). Biogeographic regions under track and
Fernández-Nava, R., Rodríguez-Jiménez, C., Arreguín, S. M. cladistic scrutiny. Journal of Biogeography, 29, 149–152.
L. y Rodríguez-Jiménez, A. (1998). Listado florístico de la https://doi.org/10.1046/j.1365-2699.2002.00662.x
cuenca del río Balsas, México. Polibotánica, 9, 1–151. Morrone, J. J. (2004). Panbiogeografía, componentes
Ferrusquía-Villafranca, I. (1990). Regionalización biogeográfica. bióticos y zonas de transición. Revista Brasileira de
Mapa IV.8.10. Atlas Nacional de México. Vol. III. Ciudad Entomologia, 48, 149–162. https://doi.org/10.1590/S0085-
de México: Instituto de Geografía, UNAM. 56262004000200001
González-Orozco, C. E., Ebach, M. C., Laffan, S., Thornhill, Morrone, J. J. (2005). Hacia una síntesis biogeográfica de
A. H., Knerr, N. J., Schmidt-Lebuhn, A. N. et al. (2014). México. Revista Mexicana de Biodiversidad, 76, 207–252.
Quantifying phytogeographical regions of Australia using http://dx.doi.org/10.22201/ib.20078706e.2005.002.303
geospatial turnover in species composition. Plos One, 9, Morrone, J. J. (2014). Biogeographical regionalization of the
e92558. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0092558 Neotropical region. Zootaxa, 3782, 1–110. https://doi.org/
Gámez, N., Escalante, T., Espinosa, D., Eguiarte, L. E. y Morrone, 10.11646/zootaxa.3782.1.1
J. J. (2014). Areas of endemism under climatic change: Morrone, J. J. (2017). Neotropical biogeography: regionalization
a case of the Mexican Bursera (Burseraceae). Journal and evolution. Boca Raton: CRC Press.
of Biogeography, 41, 871–881. https://doi.org/10.1111/jbi. Morrone, J. J., Escalante, T. y Rodríguez-Tapia, G. (2017).
12249 Mexican biogeographic provinces: map and shapefiles.
Ibarra-Manríquez, G., Cortés-Flores, J., Sánchez-Coronado, M. Zootaxa, 4277, 277–279. https://doi.org/10.11646/zootaxa.
E., Soriano, D., Reyes-Ortega, I. Orozco-Segovia, A. et al. 4277.2.8
(2022). Climate change and plant regeneration from seeds in Morrone, J. J. (2019). Regionalización biogeográfica y evolución
tropical dry forests. En C. C. Baskin y J. M. Baskin (Eds.), biótica de México: encrucijada de la biodiversidad del Nuevo
Plant regeneration from seeds. San Diego, CA: Elsevier. Mundo. Revista Mexicana de Biodiversidad, 90, e902980.
https://doi.org/10.1016/B978-0-12-823731-1.00018-4 https://doi.org/10.22201/ib.20078706e.2019.90.2980
INEGI (Instituto Nacional de Estadística y Geografía). (1999). Murphy, P. G. y Lugo, A. E. (1986). Ecology of tropical dry
Topografía. Datos vectoriales. Escala 1:1000000. Revisado forest. Annual Review of Ecology and Systematics, 17,
el 11 de agosto de 2019. http://www.inegi.org.mx 67–88. https://doi.org/10.1146/annurev.es.17.110186.000435
M. Flores-Tolentino et al. / Revista Mexicana de Biodiversidad 94 (2023): e944985 22
https://doi.org/10.22201/ib.20078706e.2023.94.4985

Olson, D. M., Dinerstein, E., Abell, R., Allnutt, T., Carpenter, Smith, H. (1941). Las provincias bióticas de México, según
C., McClenachan, L. et al. (2000). The global 200: la distribución geográfica de las lagartijas del género
a representation approach to conserving the Earth´s Sceloporus. Anales de la Escuela Nacional de Ciencias
distinctive ecoregions. Washington D.C.: Conservation Biológicas, 2, 103–110.
Science Program, World Wildlife Fund-USA. Sosa, V., De-Nova, J. A. y Vázquez-Cruz, M. (2018).
R Development Core Team. (2017). R: a language and Evolutionary history of the flora of Mexico: dry forests
environment for statistical computing. R Foundation for cradles and museums of endemism. Journal of Systematics
Statistical Computing, Vienna, Austria. http://www.r- and Evolution, 56, 523–536. https://doi.org/10.1111/jse.
project.org/ 12416
Ramírez-Pulido, J. y Castro-Campillo, A. (1990). Regionalización Sporbert, M., Bruelheide, H., Seidler, G., Keil, P., Jandt, U.,
mastofaunística (mamíferos). Mapa IV.8.8.A. En Atlas Austrheim, G. et al. (2019). Assessing sampling coverage
Nacional de México, Vol. III. Ciudad de México: Instituto of species distribution in biodiversity databases. Journal of
de Geografía, UNAM. Vegetation Science, 30, 620–632. https://doi.org/10.1111/
Rodríguez-Jiménez, C., Fernández-Nava, R., Arreguín-Sánchez, jvs.12763
M. L. y Rodríguez-Jiménez, A. (2005). Plantas vasculares Trejo, I. y Dirzo, R. (2002). Floristic diversity of Mexican
endémicas de la cuenca del río Balsas, México. Polibotánica, seasonally dry tropical forests. Biodiversity and Conservation,
20, 73–99. 11, 2063–2048. https://doi.org/10.1023/A:1020876316013
Rzedowski, J. (1978). La vegetación de México. Ciudad de Tuomisto, H. (2010). A diversity of beta diversities: straightening
México: Editorial Limusa. up a concept gone awry. Part 1. Defining beta diversity as a
Rzedowski, J. (1991). Diversidad y orígenes de la flora function of alpha and gamma diversity. Ecography, 33, 2–22.
fanerogámica de México. Acta Botanica Mexicana, 14, 3–21. https://doi.org/10.1111/j.1600-0587.2009.05880.x
https://doi.org/10.21829/abm14.1991.611 Villaseñor, J. L. (2004). Los géneros de plantas vasculares de la
Rzedowski, J. y Calderón-de Rzedowski, G. (2013). Datos para flora de México. Boletín de la Sociedad Botánica de México,
la apreciación de la flora fanerogámica del bosque tropical 75, 105–135.
caducifolio de México. Acta Botanica Mexicana, 102, 1–23. Villaseñor, J. L. (2016). Checklist of the native vascular plants
https://doi.org/10.21829/abm102.2013.229 of Mexico. Revista Mexicana de Biodiversidad, 87, 559-902.
Rzedowski, J., Medina L. y Calderón-de Rzedowski, G. https://doi.org/10.1016/j.rmb.2016.06.017
(2005). Inventario del conocimiento taxonómico, así Villaseñor, J. L. y Ortiz, E. (2014). Biodiversidad de las plantas
como de la diversidad y del endemismo regionales de con flores (División Magnoliophyta) en México. Revista
las especies mexicanas de Bursera (Burseraceae). Acta Mexicana de Biodiversidad, 85 (Supl.), S134–S142. https://
Botanica Mexicana, 70, 85–111. https://doi.org/10.21829/ doi.org/10.7550/rmb.31987
abm70.2005.989 Villaseñor, J. L., Ortiz, E., Delgadillo-Moya, C. y Juárez, D.
Rzedowski, J. y Reyna-Trujillo, T. (1990). Tópicos biogeográficos. (2020). The breadth of the Mexican Transition Zone as
Mapa IV.8.3. En Atlas Nacional de México, Vol. III. Ciudad defined by its flowering plant generic flora. Plos One 15,
de México: Instituto de Geografía, UNAM. e0235267. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0235267
Schimper, A. F. W. (1898). Plant-geography upon a physiological
basis. Oxford: Clarendon Press.

View publication stats

You might also like